ill il

I111

IIIII~ 1~'~rj~~[~E

_00872661

lillliilll ^{i l l i l ill}

^111I

DE VL UGT

·VAN DEN

PSEUDO GRAAF VON ATTEMS

NAAR WAARHEID GESCHETST

DOOR

DE HANDELENDE PERSOON ZELVE.

SOERABA YA.

GEBR. GIMBERG & CO.

1869.

"Dus is het toch waarheid, dat gij na hier uwe straf te hebben ondergaan, naar Engeland zult worden uitgeleverd, om ook daar nog eenigen tijd ie boeten." - Zoo dacht een jong mensch, een gevangene, die als zjeke iu eene stevige cel van het Militair Hospitaal te Soerabaya, na het bezoek van eenige kennissen ~ weder aan zijne droeve overpeinzingen was overgelaten.

Door verschillende uitlatingen zijner bezoekers had name- lijk de zieke vernomen dat, volgens de laatste berigten , hij niet alleen op Java en vervolgens in Holland, maar ook later in Engeland en misschien nog wel in andere landen, voor zijne misstappen zoude bestraft worden. - Welk lot stond dus den jongen man te wachten; welligt dat van nooit weder op vrije voeten te komen, zijn geheele leven in gevangenissen te moeten slijten en zoodoende nooit de gelegenheid te zul- len hebben, zijne goede voornemens voor de toekomst ten uitvoer te brengen en te trachten zijn vroeger onregt zedelijk weder goed te maken.

Wat had het lichamelijke lijden ván den zieken gevange- ne te beduiden, tegenover de zielesmart zich zelve te moe-

4

ten bekennen, het niet veel beter verdiend te hebben.

"Niet veel beter, maar toch wel iets!" meende hij en de verdere loop zijner gedachten was ongeveer: "Het is waar dat ik veel kwaad heb gedaan, maar het was altijd een en dezelfde soort misstap, die als men zich eenmaal er toe heeft laten verleiden, den mensch alle terugkeer onmogelijk maakt; en moet ik nu voor die zelfde misstal>

m

^verschil-

lende landen gestraft worden? Zou er geen middel zijn om dit tegen te gaan? De doodstraf zou eene genade wezen" te- genover zulk een leven."

De vroeger vaarwel gezegde gedachte aan vlugt, werd we- der levendig en wel is waar meer dan ooit. Aan de welver- diende straf op Java, die tot heden nog niet bepaald is, wilde de gevangene zich niet onttrekken, daar hij moest toe- geven, dat ze verdiend was, al mogt ze ook nog zoo zwaar uitvallen. Doch voor misstappen van den zelfden aard, waar- toe slechts ligtzllinigheid hem verleid had, later nog in ver- schillende landen gestraft te zullen worden, terWIjl de straftijd den mensch niet kan beteren, maar zijn gemoed vervult met haat tegen de geheele Vl'ije wereld en hem voor eeuwig ver- derft, - dit moest ontdoken worden; althans was het zaak eene poging daartoe te wagen.

De hoop uit het Hospitaal te kunnen ontvlugten had meer grond dan die, zulks uit de gevangenis te kunnen doen, hetgeen, dank zij de goede zorgen van den direkteur ten naaste bij eene onmogelijkheid is. Buitendien had de gevan- gene ook aan zich zelve de gelofte gedaan, geene pogingen tot ontvlugting uit de gevangenis te zullen doen en reeds sedert geruim en tijd doet hij zijn woord en zijn voornemen gestand als een man.

De gevangene lag tot laat in den nacht, met koortsachtige onrust op zijn ziekbed, nadenkende over het voor en tegen eener vlugt en hij kwam eindelijk tot het besluit nog een tijd lang te wachten tot hij zekerheid zou verkregen hebben of zijne vrees voor de toekomst al dan niet ge- grond was. - Intusscnen wilde hij van af dit oogenblik

.- 5 -

ge ene gelegenheid laten voorbijgaan zich de middelen ter ontvlugting te verschaffen, ofsohoon hij de vlugt zelve niet wenschte te ondernemen, voordat het beslist zoude zijn of hij al dan niet moest worden uitgeleverd.

Om te ontkomen uit de, van stevig ijzeren traliewerk voor- ziene gevangenen-ziekencel, voor wier deur een oppasser de wacht hield, terwijl er buitendien ook een inlandsch sol- daat geposteerd was, kon geen andere weg gekozen worden, dan

of

door de achtermuur heen te breken

of

eene meer dan I duim dikke ijzeren stang, in het ongeveer elf voet hooge venster in de achtermuur doortezagen en op deze, dan wel op eenige andere wijze te verwijderen. Naar het scheen waren aan deze béde ondernemingen enorm veel moeijelijk- heden verbonden, aangezie!l des nachts in de deel eene lamp brandde en de luiken van het groote venster open moesten blijven, ten einde aan de buiten geposteerde schildwacht en aan den oppasser de gelegenheid te geven, den zieke in het oog te houden; van af 6 uur des avonds werd namelijk de deur der cel gesloten.

De eerste zorg van den gevangene moest bijgevolg zijn, onder het een of ander voorwendsel de toestemming te be- komen tot het sluiten der vensterluiken.

Over de koude nachtlucht klagende, bereikte hij gemak- kelijk zijn doel en smaakte het genot, bij gesloten venster- luiken te slapen of liever verscheidene nachten te waken, om te bespieden of de wacht werkelijk dikwijls naar den ' zieke kwam zien.

Het resultaat van eenige nachten wakens was, dat' de ge- vangene bekend werd met de bijzonder opmerkzame zieken- verpleging, die hij liever op andere meer hulpbehoevende zieken dan op zich zelf zou hebben zien toegepast! - Aan waakzaamheid ontbrak het niet en ieder, zelfs het minste ge- ruisch in de cel, had onmiddelijk het openen der luiken ten gevolge. - . Met eenig geduld echter hoopte de gevan-

~ene toch zijn doel te zullen bereiken; na ruim eene week verminderde dan ook de waakzaamheid reeds een weini~ en

- 6 - . ,

nu werd eene poging gedaan oni eene stap verder te komen, namelijk, de vel'wijdering der lamp te bewerkstelligen.

Verscheidene dagen achtereen klaagde de gevangene er over dat de muskieten hem geene rust lieten en hij daar- door niet konde lapen. - Een oppasser was dan" ook be- leefd genoeg de lamp uit de cel te nemen en buiten voor het venster te plaatsen. - Nu was het in de cel donker en als voortaan des nachts het licht buiten mogt blijven, dan zou het mogelijk zijn, zachtjes den muur of anders het elf voet hoog aangebragte raam van het getraliede achtervenster te bewerken.

De vreugd over de in de cel heerschende duisternis zou evenwel niet van langen duur zijn, want toen tegen midder- nacht de wachthebbende doktor zijne ronde deed, kreeg de oppasser een duchtig verwijt en tevens het strenge bevel, de lamp voortaan ~et meer uit de cel te verwijderen. Dit was een harde slag voor de hoop van den zieke!

Na eenig nadenken kwam hij op den eenvoudigen inval, door eene soort van lichtscherm de plaats -waar gewerkt moest worden, zoodanig in de schaduw te brengen, dat de daar heerschende duisternis alles zou verbergen. - Door het aanbrengen van een lichtscherm werd een eenigsins helderder licht op het bed geworpen waar, in de beslissende nacht niet de zieke zelf zou liggen, maar eene hem vervangende pop, uit hoofdkussens en kleederen vervaardigd.

In een der eerstvolgende nachten werd nu ook de proef genomen. of deze misleiding wel zoude gelukken. - De zieke maakte het zich zoo gemakkelijk mogelijk om den nacht onde'l' zijn bed doortebrengen en te bespieden of zijn plaats- vervanger boven hem geene verdenking zoude opw.ekken. In het ergste geval zou het doorgaan voor eene grap die de zieke tegenover den oppasser verkocht; deze verontschuldiging werd echter niet noodzakelijk. De oppasser keek bijna ieder uur in de cel en zag den zieke oogenschijnlijk rustig op bed liggen; tegen middernacht kwam de dokt or die de wacht.

had en die, wel is waar JIlet een paar woorden de opmer-

- 7 -

king maakte, dat het zoo duister in de cel was,. echter ~een argwaan koesterde en verder ging. - Thans ademde de zle~e vrijer, want het_ was nu ze~r waarschijnlijk ~ dat in den beslIs- senden nacht, zijne vlugt niet vroeger dan tegen den morgen zou ontdekt worden. Dezelfde proef werd no g eenige keeren genomen en had hetzelfde goede gevolg.

Nu moesten er pogingen worden aangewend om een sterk mes te krijgen, ten ein~e daarmede de steenen in de achter- muur zoo zachtjes mogelijk los te werken en zoodoende een gat te maken, groot genoeg om een mensch er door heen te laten.

De gevangene kon zich ~chter aan nieman~ wenden ~~t het verzoek om een mes, want iedereen zou zICh natuurlIjk en teregt hebben laten afschrikken door de groote verantwoor- delijkheid aarl dergelijke hulp verbonden, terwijl men buiten- dien ook welligt hem zoude verraden hebben.

Dus werd er wederom list vereicht; het gold het herwin- nen der vrijheid en aangezien de gevangene, na zich die versch-aft te hebben, tot bestwil van zich zelve en van zijne medemenschen zich voortaan er van wilde bedienen, meende hij ook iedere, slechts- eenigermate geregtvaardigde poging te mogen aanwenden, om zijn plan ten uitvoer te brengen. - EeniO' voorwendsel te baat nemende, kwam hij eindelijk tót zijne ^I:) onuitsprekelijke vreugd in het bezit van een tamelijk sterk mes, dat bij de eerste geschikte gelegenheid zorgvuldig onder de dakbalken van het tegenover de cel gelegene pro- voosthuis werd verborgen, om daar gedeponeerd te blijven, tot tijd en wijle de gevangene het noodig zoude oordeelen

zijne ylugt te ondernemen. _ - .

Omstreeks dezen tijd vernam hij van een geloofwa.ardlg héer, dat hij niet naar Engeland zou' worden-uitgeleverd, hetgeen hem deed beslui~en van zijne poging tot vlugt weder aftèzien. De ondervinding, ten opzigte der nacht'Yachten opgedaan, bleef ook voor later hare waarde behouden en wat het mes aanging, dit kon in zijn schuilplaats blijven; -het was toch niet onmogelijk dat het later nog eens dienst- zou.

- 8 -

kunnen doen; thans werd er geen diens~ van gevergd en lag het onder de dakbalken goed. geborgen. De ziekelijke toestand van den gevangene beterde nu spoedig en hij ver- zoch te· ndelijk den doktor , naar de gevangenis teruggezonden te mogen worden, 4etgeen dan ook gebeurde J zoodat hij op zekeren Zondag, weder in zijne vroegere kamer werd bin- nengeleid.

Tien maanden zit hij nu reeds gevangen en verwacht da- gelijks eene op:s;oeping om zijn vonnis te hooren uitspreken;

zijn wachten i~ echter vergeefs! Daarentegen komen hem weder geruchten ter oore, dat hij toch naar Engeland zal worden uitgeleverd en hij komt thans tot de overtuiging dat het zijn lot zal zijn, later in het buitenland ook zijne straf te moeten ondergaan.

Wie zal het hem envel duiden dat hij nu fll'nstig er op bedacht is te vlugten en zich daardoor te onttrekken aan eene levenslange gevan~enschap,. die erger is dan de dood.

Hij vat het plan op, OIn, zoodra hij weder door de koorts mogt overvallen worden, te verzoeken, naar het Hospitaal te worden vervoerd, dáár door dp a.chtermuur zijner cel naar Madura te ontvlugten en dan als Am~rikaansch marine-offi- cier te trachten. van de eerste alltlwriteit tra.nspo;rtmiddelen te krijgen, om aan boord te komen van zijn schip, dat in de stra~t v~n SaJ?odie ligt te wachten 0<p de <loor he~ ui~

Soerabaya medegebragte dépêches. -lI~t sc4ip moet namelijk peilingen doen voor eene van Ohina n;.t.ar Australiè via Bo~­

n~o en Balie te leggen teleg~~afk~l>el. ^{! O,m} aan dit voo~­

wendsel waarsc4ijnlijkheid .bijtez~tteil, mo~ten eenig~ papieren etc. van den gevangene in groote envelopp~n gepakt, met oud(} postzegels ~eplakt en aap. pfficiereljl yan het U : S: ~~ip

"H~rtford'.' geadresseerd worde~, E.e:{l~ oud-e oostenrijksche militairmuts is nog in het Pfizlt v~ll. den gevangene ~~ d~ze.

zal m?eten mede'Yerken om h~m .~i~ haaf draagt eewg~ins te h~,pen wettigen. Eenmaal in' de st1;aat van Sapodie zijn·

de t ~al het gemakkelijk wezep een vo?rbijzeilend schi~ te praaijen en daarmede de vlugt voorttezetten.

- 9 -

Dit was het plan van den geva!lgene ^j daar hij geene vrien·

den op Java had om hem te helpen en de authoriteiten, per telegraaf dadelijk over het geheele eiland alarm zouden kunnen slaan,' was er naar zijne meening geen andere uit- weg dan naar Madura J waarheen zooals bekend is J nog geene telegraafdraad loopt. - In de gevangenis verkocht de gevangene nu bijna al zijn linnengoed en kleederen om eenig reisgeld 1;>ijeen te krijg~n; toen het meeste verkocht was, had hij onge- veer veertig gulden en hoopte zich daarmede wel te redden.

De gevangene, di~ reeds sedert eenigen tijd ongesteld was, kreeg omstreeks het einde van de maand J ulij de koorts te-' rug en aangezien in de gevangenis een zieke, die onder zijne mede-gevangenen geen.e vrienden telt, natuurlijk ook geene verpleging heeft, verzocht bij den geneesheer die hem kwam bezoeken, naàr het Hospitaal vervoerd te mogen worden.

Wijl de koorts nog al hevig was en er zware verkoudheid bij kwam, zond de dokt or den gevangene naar het HospitaaL- Dit was natuurlijk hetgeen hij wenschte, daar hij de vaste over- tuiging had, naar Engeland te zullen worden Uitgeleverd en dus zijn voo~elI\en om door vlugt zich aan de justitie te onttrekken, wel eenigzins te verontschuldigen was. De ge- v.angene verborg nu onder h,et hem resterende linnengoed een geheel stel kleederen , benevens de militaire pet en zijne pa- pieren ^J die hij -als souvenir wilde bewaren en die hem te- vens moe;ten . die,U.en- ter opvulling van de enveloppen, aan de officieren van de "lIartfo:rd" geadresseerd.

Als men in h.e~ Hospitaal aa;nkomt, is het eene bepaling van het regle~ent ¹ dat de zieke de door hem gedragene klee- deren in het :tnag~zijn moet afgeven; dit deed dan ook de ge- vangene, doch had de gelegenheid om het stel kleederen , dat bij zijn lin~engoed was geborgen, aan de argusoogen der beide oppassers t~ onttrekken en in een zijner hoofdkusseus te verbergen.

Tot de bewerkstelliging zijner vlugt kwam den gevangene nog eene omstandigheid zeer te stade: de blokcel N°. 1, waar hij vroeger gezeten had en die,' wijl zij het digtst nabij den

- 1 0 -

ingang naar de blokafdeeling ligt, het meest onder toezigt staat, was namelijk door een ~nder geoccupeerd en hem werd daarom eene kleine blokcel , iets verder van den schildwacht verwijderd, aangewezen, zoodat hij thans minder aan onop- houdelijke bespieding blootgesteld was.

Vooreerst viel aan geen vlugten te denken, daar de gevan-' gene nog te ziek was en ook geene gelegenheid. had zich te overtuigen of het mes zich nog in zijn schuilplaats bevond.

Eerst na verloop eener week was de zieke zoover hersteld, dat hij weder op en neer kon gaan en op zekeren namiddag

~aakte hij van een onbewaakt oogenblik gebruik, om het mes, dat nog steeds onder het dak van het provoosthuis lag, wegtehalen en onder zijn hoofdkussen bij zijne kleed eren in zekerheid te brengen.

Nu was het zaak de poging tot vlugt spoedig te wagen;

slechts eenige dagen moest nog gewacht worden, als wan- neer de maan later zoude opkomen en de vlugt dus in het donker zou kunnen bewerkstelligd worden.

Het experiment met de lichtscherm voor de lamp en de levenlooze plaatsvervanger in bed, werd gedurende twee nachten herhaald; verscheidene keeren kwam de oppasser en eenmaal ook de wachthebbende dokt or aan het venster en daar zij alles in orde bevonden, gingen zij verder. - Kon er nu maar zoo zachtjes gewerkt worden, dat men buiten niets hoorde, dan zou alles wel gelukkig a:floopen. '

Eindelijk kwam de dag aan, waarop de vlugt zou onder·

nomen worden; hoe langzaam gingen de uren voorbij; het was als of het geen avond wilde worden. - Eindelijk sloeg de klok zes en zoo als gewoonlijk werden de gevangenen in hunne cellen opgesloten.

Er woei buiten een vrij hevige wind, die ieder 'zacht ,ge- luid binnen de cel deed verloren gaan. De maan zou om 11 u 10 m opkomen en wilde de viugt gelukken, dan moest. zij voor dat tijdstip ondernomen worden. In welke agitatie bevond zich de gevangene, over wiens verder lot de eerstvolgende stonden zouden beslissen.

- 11 -

In de naburige cellen was het nog tamelijk luidruchtig;

eene krankzinnige zong hare eentoonige liederen; een andere lijder maakte ook tamelijk veel geraas; buitendien :floot een flinke bries door de takken der ,boomen. Dit alles te za- men veroorzaakte zooveel rumoer dat de gevangene het wagen kon eenige slag~n tegen de muur achter het bed te doen, om de kalklaag op de steenen loste maken. Daar hij niets had dan een mes om zich van te bedienen, ging het werk tamelijk langzaam, maar vorderde toch en weldra was de plek, die de grootte aantoonde, van het gat dat gemaakt moest wor- den, geheel van de kalklaag ontdaan. - Intusschen was het buiten geheel duister geworden; daar valt weder een groot stuk kalk op den grond en oogen blikkelijk daarna heersch t diepe stilte. De gevangene luistert, maar zijn oor verneemt niets dan het langs den grond schuiven van enkele drooge bladeren daarbuiten. - De wind was gaan liggen en slechts nu en dan kwam er nog een enkele vlaag; ook de luidruch- tige buren waren rustig geworden en het was buiten nage- noeg doodstil; het minste geruisch, zelfs het vallen van een blad van den boom drong door tot het oor van den gevangene. De grootste voorzigtigheid werd nu vereischt;

de kleinst mogelijke stukjes werden slechts van de steenen losgestooten, maar zelfs dit moest men buiten gehoord heb- ben, want plotseling naderden de zware stappen van den oppasser, die het luik opende en nieu~sgierig naar binnen keek, echter, niets bijzonders bemerkende, weder sloot en zich verwijderde.

Dit waren bange oogenblikken voor den gevangene, die achter het bed, met ingehouden adem zat te luisteren.

Het moest nu weldra 8 uur slaan, omstreeks welken tijd de korporaal der. wacht zijne ronde doet; dus werd nu dub- , bele voorzigtigheid vereischt. Nog eenige kleine stukken kon

de gevangene van de harde gebakken steenen losstooten, toen op nieuw vóetstappen lladerdell; het vensterluik werd drif- tig geopend en even snel weder 'toegeworpen. - De korporaal van de wacht had zich overtuigd, dat alles in orde wa.s.

- 1 2 -

. N u sleet de gevangene drie bange uren met langzamen, doch vermoeijeflden arbeid en tevens oplettend luisteren. - ·De tijd vervloog ongeloofelijk snel, het was als volgden de klokslagen, bijna zonder tusschenpozen, elkander op en maar al te spoedig gingen de uren voorbij, want hoewel slechts va.n gebakken steenen gebouwd, bood toch de muur een we- derstand , zooals de gevangene zich die niet had voorgesteld en tegen elf uur was het gat in de steenen naauwelijks een duim diep, terwijl het werken hoe langer hoe lastiger werd;

in vertwijfelde opgewondenheid zette evenwel de gevangene, in het zweet badend'e, zijn a.rbeid vlijtig voort, daarbij nu en dan de ooren spitsende, om nategaan of zijne bezigheid al

dan

niet werd opgemerkt. - Zoo naderde middernacht en de cngelukkige kwam tot de overtuiging, dat het, onder de gegeven. omstandighed~n, eene onmogelijkheid was, door de muur heen te breken. Dit was voor hem eene verschik- kelijk.e waa.rheid, doch er viel niets aan te ,veranderen en hij moest trachten thans hetgeen geschied was, zooveel doenlijk weer goed te maken. - Aanvanlcelijk scheen het niet mo- gelijk het gebeurde te verbergen; echter moest eene poging daartoe worden aangewend en slechts een groot lafaard zou werkeloos zijn ge bleven.

De puin werd met d~ handen en eenig vuil linnengoed zorgvuldig bijeen geveegd en nadat alles in een doek gepakt onder het hoofdkussen verstopt was, dwijlde de gevangene met nat gemaakt linnengoed den grond, totdat niet meer de geringste sporen te zien waren; eenige voeten boven de bewerkte plaats in den muur werd daarop een spijker gesla- gen len eenig goed daaraan opgehangen, zoodat het gat vol- komen bedekt werd. - Nadat dit gebeurd was, kon in. dien- zelfden nacht verder niets gedaan worden en wel is waar armer aan hoop, maar toch niet geheel ontmoedigd, begaf zich eindelijk tegen den morgenstond de gevangene ter ruste.

De volgende dagen gingen kalm voorbij; men koesterde geen achterdocht en kwan niet op de gedachte, dat achter het goed aan den muur zich het verraderlijke gat bevond, het-

, 1

_ --r-

13

welk den gevangene menig onrusiig oogenblik moest bezorgen"

want iedere blik daarheen van den oppasser, den ziekenva.- der of den inspecterenden Sergeant-majoor bragt zijn bloed sneller in beweging; de geringste omstandigheid kon hem venoaden.

Voornamelijk was de tweede dag na het- gebeurde zeer gevaarlijk, aangezien toen order werd gegeven, dat de cel ..

moest gewit worden. - Ten einde het werkvolk, dat veel te doen had, hunne taak wat gemakkelijker te maken, bood de gevangene zijne hulp aan en wilde zijne cel zelf witten, hef;- geen hem gaarne toegestaan en zekep door hem ook even goed als door anderen gedaan werd; ongelukkig was er niet genoeg kalk in de pot, om het gat in .den muur te· stop.- pen, hetgeen eigenlijk het plan was van den zieke, aall~ien hij geen kans zag, door de muur heentebreken.

De eenige maatregel die thans kon genomén worden om te ontvlugten was eene van de meer dan één duini dikke ijzeren stangen van het elf voet hooge venster in de achter- muur, uit een kozijn van het hardst mogelijke hout los te werken; deze ijzeren stangen zitten ongeveer vier duim diep in het hout.

Eenige nachten na de eerste poging tot vlugt begon de zieke zijn nieuwen arbeid, die zeer moeijelijk eR gevaarlijk mogt geheeten worden, want eene ontdekking gedurende het.

werk was zeer ligt mogelijk, aangezien daarbij eene zeven voet lange bank eerst regtoF tegen de muur moest geplaatst wo,....

den, om als steunpunt der voeten te dieneh. Werd de zieke in zijn werk door naderende voetstappen gestoord, dan had hij vaak naauwelijks tijd genoeg over, om het mes weg te leggen, van de hoogte afteklimmetl en de bank op hare plaats te zetten.

De 'storingen geschiedden vrij regelmatig, namelijk, bijna telkens na het slaan der klok, als wanneer de oppassers ge- woon zijn hunne ronde te doen en slechts daardoor was het lllogelijk zoo vele nachten achtereen, zonder ontdekt te worden, het vensterkozijn te bewerken.

':,., ,I.

l~ ,

,~

I[

lli

_I,

1

f~

I' ti

!I'I

.

l~

r,J~

~

~f

~i

i l

,

i_l

,

1

I

i'l

1

¹

~

~~; "

j

' i~

.

r

I

i~

- 14 -

Het hout was buitengemeen hard en kraakte ook bij het voor- zigtigste uitbreken der spaanders. Aan snijden met het mes viel niet te denken; daartoe was het veel te bot en buiten- dien mogt het hout alleen aan de oppervlakte (dáár waar de ijzeren stang er in zat) worden uitgehold, opdat men over dag, van beneden naar boven ziende, niets zou kunnen bemerken.

Na meer dan tien nachten zoo voorzigtig mogelijk gewerkt te hebben, begon eindelijk de zieke in de ijzeren stang be- weging te bespeuren, nog een paar uren arbeids en hij zou ze geheel hebben kunnen losmaken. Het lag echter niet in zijne bedoeling reeds zoo spoedig te ontvlugten; hij wilde nog eenige dagen wachten, tot na de eerstvolgende volle maan, om dan des avonds) bij tijds, nog voor het opkomen der maan, zich vrijheid te verschaffen en zich de nachtbries ten nutte te maken, voor zijne verdere vlugt uit de straat van Soerabaija naar het Oosten toe.

Reeds sedert lang had de zieke zich door de oppassers ver- scheidene dunne touwtjes weten te verschaffen, onder voor- wendsel dat hij zijn goed daarop te droogeIl. wilde hangen;

deze werden, nadat des avonds om zes uur de deuren geslo- ten waren, door den zieke aan elkaar gevlochten, met het doel zich later daaraan uit het, venster naar beneden te laten.

Bij het aanbreken van den bestemden nacht waagde de ge- vangene het zijne lamp uitteblusschen om geheel in het donker te zijn; vlug werd nu de bank regtop tegen de mu~ ge- plaatst en klom hij er op, om de laatste hand te leggen aan zijn arbeid en het 4Jout, ter breedte van een duim, rondom het gat in het kozijn, ook wegtewerken. In de ijzeren stang was wel is waar reeds beweging, echter was er nog geen ruimte genoeg gemaakt, om ze uit het kozijn te ku.nnen nemen en het verkrijgen dier ruimte kostte den gevangene meer moeite dan hij zich had voorgesteld. - Het mes was bot en het hout, voornamelijk de geteerde buitenzij, geducht hard; aan snij- den viel niet te denken en de punt van het mes moest daarom in het hout gedreven en als hefboom gebruikt wor- den, hetgeen dikwijls een luid kraken veroorzaakte. - Ge-

- 1 5 -

lukkig voerden eenige zieken, die men nog niet opgesloten had, een luidruchtig gesprek voor de deur hunner cel, de wind blies, zooals gewoonlijk omstreeks dit avonduur, vrij hevig door de boomen en de gevangene hoopte dat door een en ander het knappen en kraken van het hout niet gehoord zou worden; hij gaf zich juist thans volstrekt geen moeite dat geruisch te vermijden, hetgeen trouwens ook niet moge- lijk zou geweest zijn. - Het was zaak vlug en zeker te werken; tegen elf uur moest de maan reeds in het zenith staan en zou alsdan de geheele achtermuur beschijnen, ter- wijl deze tot aan dat tijdstip in de schaduw bleef, hetgeen van groot belang zou zijn bij het neerdalen uit het venster.

Daar springt weer een groote spaander los en veroorzaakt een luid gekraak; onmiddelijk daarop wordt aan het van binnen gesloten vensterluik gestooten en de stem van den oppasser laat zich hooren ,- de doodsklok zijner vlugt zoo- als in het eerste oogenblik de gevangene vreesde! Doch in een ommezien is hij van de bank af, heeft deze met een greep op hare plaats gezet en hij vraagt nu met eene slape- rige stem den oppasser, wat hij komt doen. Deze vraagt op zijne beurt' waarom, de lamp niet brandt en de gevangene tracht zich te dien' opzigte te verontschuldigen, door te wijzen op de vele muskieten, die door het licht worden gelokt en hem beletten te slapen. Doch er viel niets aftedingen,- de lamp moest op nieuw worden opgestoken en de gevangene opende nu het luik om den oppasser op zijn gemak de cel te laten inspecteren. Deze had de opening .. van het luik niet verlangd, doch de gevangene deed zulks uit eigen be- weging, ,om eventuele verdenking geheel wegtenemen. Hij onderhield zich nog eenige minuten over onverschillige on- derwerpen en vroeg daarna een kop thee, die de oppasser hem bragt, waarna hij zich gerustgesteld verwijderde. - Naar het scheen koesterde de oppasser geene verdenking, hetgeen te eer aantenemen was, aangezien de gevangene, op de ge- ruchten die in het Hospitaal in omloop waren, dat hij wilde vlugten , steeds antwoordde, dat hij zoà dom niet zou wezen

n

I

Ir

~

\ .;

~,~

js

ir

lli!

"

':

:1

~~

~!

^i'l

'i,

~~ (t

r'

,u

~ :\

1 \

.. ,

- ] 6 -

bij het vooruitzigt van waarschijnlijk binnen acht maanden weder op . vrije voeten gesteld te zullen worden! Tegenover anderen het de gevangene zich immer in dier voege uit en p'ield zich als of hij aan het gerucht omtrent eene uitleve- ring aan Engeland geen geloof hechtte, ofschoon het in wer- kelijkheid hem maar al te waar toescheen.

Zooals gezegd moest de lamp blijven branden - hieraan viel niets te veranderen; echter kon de vlam zeer kl:in worden gemaakt en dan .~ene soort lichtscherm er voor geplaatst, waardoor het schIJnsel, al bleef het dan ook eenigsins ver- raderlijk, toch zeer getemperd zou worden. - Thans moest in één worp alles op het spel worden gezet; het moest - dit besluit werkte beslissend t

Daar stond de bank weder loodregt tegen de muur en in het zweet badend, was de gevangene op nieuw aan den arbeid.

Was de gejaagdheid schuld er àan of was hèt onhandigheid?

Het .~out w~~de niet meegeven, het scheen harder en steviger

t~. ZIJn dan IJZer. De gevangene werkt met vertwijfeling door,- hIJ tracht t~n laats~e in één tempo een bijzonder groote' spaall'- der lostewerken , dIe dan ruimte genoeg zou verschaffen om de ijzeren tralie uit het kozijn te kl1n~en verwijderen.. Het hout wil echter maar niet wijken en hoor! daar slaat· het 8 uur , - de k~rporaal der wacht zal dadelijk Komen; de klok heeft nog niet uitgeslagen ~ een lievige windvlaag giert door de boomen en dit oogenblik zich ten nutte nurkende dmkt de gevangene, met inspanning van al zijlle kracht, op het als hef- boom dienende sterke mes en hak! daar vliegt de: laa-tste,

~aar he.t scheen hinderlijke spaander in de lucht t De groote

lns~annmg do~t tegelijker tijd den gevangene' zijn evenwigt

~erhezen en hIJ heeft nog maar juist gelegenheid een der IjZeren venstertralies te pakken, terwijl zijn mes met groot gedruisch op den grond valt .. Voetstappen naderen; het moet, de korporaal der wacht zijn, die misschien het kraken van het hout en den val van het mes gehoord heeft ~ . Het is dus zaak vastberadenheid te toonen en eer nog de naderende personen voor de deur zijn en door de daarin aangebragte

- 1 7 -

loerklep hebben kunnen zien, staat de bank reeds weder op hare plaats en ligt de gevangene in bed.

De wacht trekt voorbij en alles is wederom rustig. De zieken in de naburige cellen schijnen reeds te slapen; ook de wind is bijna g~heel gaan liggen en slechts nu en dan laat zich nog een enkele vlaag hooren. Die oogenblikken alleen kunnen de behulpzame hand bieden om de ijzeren stang nu geheel los te werken!

De oppasser is· in een gesprek gewikkeld met den schild- wacht aan den ingang van de blokafdeeling. Is er in hun onderhoud tusschenbeiden eene pauze van enkele oogenblik- ken, dan begrijpt de geva.ngene dat de inlandsche soldaat voor de cellen op en neergaat, hetgee~ hij anders niet zou hebben kunnen weten, wijl de schildwacht op hloote voeten marcheerde en dus zijne voetstappen binnen de cel niet kon- den gehoord worden.

Bijna ieder uur kwam de oppasser met loomen tred aan- gesukkeld om, door de loerklep in de deur, te kijken en de cel te inspecteren; dit was echter van minder aanbelanO'b I - want de gevangene zorgde er altijd voor dat hij telkens tijd genoeg had om alleS' "all rjgh.t" te maken.

Eindelijk tege;n elf uur w~s de ijzeren stang geheel uit het kozijn los en de van blijdschap bevende gevangene zag zich. nu den weg gebaand voor de hem zoo dierbare vrijheid.

Allerlei gevoelens bestormden hem en niets was natuurlijker dan dat hij op dat oogenblik op de kniën God dankte, dat zijne poging tot vlugt hem tot dusverre gelukt was, ter- wijl hij tevens om bijstand voor de toekomst smeekte. Het valt niet te loogchenen dat zijn werk een beter dpel waard zou zijn geweest, doch - wie wil den steen werpen op hem die, om een regtschapen levenswandel te beginnen en het vroeger misdrevene weder goed te maken, daartoe middelen aanwendt, die wel is waar direkt in strijd zijn met de wet, door menschen gemaakt, doch die in zijn oog de eenige waren om aan de maatschappij voortaan als eerlijk man teruggege- ven te worden?

]8 -

Doch ter zake! Het was half twaalf; de maan bescheen reeds de buitenmuur langs welke d.e vlugtelillg zich moest laten zakken;

in

de nabijheid ging een tweede schildwacht op en neer; binnen twee à drie uur moest de maan achter de boornen verdwijnen tm de muur die zij thans helder ver- lichtte alsdan in de schaduw komen; tot dat tijdstip moest de vlng.t ll-og uitgesteld worden!

Het houten luik buiten het venster zou_ bij het openen

~ek~r kmken., d8lar-het-roods sedert maanden altijd gesl.oten was g.eweest. - Toen de wacht achter het gebouw werd af- gelost, de soldaten eenige woorden met elkander wisselden en de nieuw aangekomen manschappen de geweren in rust bragten, hetgeen. alles zamenwerkte, dat op de muur van het blokh uis geen acht werd geslagen, stiet -de vI ugteling met een korten ruk het- lui.k. 2lÓÓ ver o-pen als noodig was, om er later doortesluipeD. H-et zaamgevlochten touw werd nu aan een der ijzeren tralies· vastgebonden en op het kozijn zoodanig neergelegd, dat het zond:er te verwarren, naar be- neden kon worden gelaten. Hiermede liepen alle voorbe- reidselen, aan het elf voet hooge venster, ten einde en de bank die thans geene dienst meer behoefde te dQcn, werd _ .. voor de laatste maal op -hare juiste plaats gezet.

Van eenig linnengoed, enz: benevens de in het h00fd- kussen verborgene kleederen was spoedig een bundeltje ge- maakt, tezaamgebonden met een lange indische hoedsjawl en dit werd insgelijks op de geschikte plaats gelegd, om later gemakkelijk naar boven getrokken te kunnen worden.

N adat ook dit geschied was, werd van een hoofdkussen en eenig vuil linnengoed eene menschelijke figuur vervaardigd, die naar het scheen, rustig lag te slapen met den regterarm boven het hoofd. De vlugteling zelf ging onder het bod liggen, om na de vermoeijenissen van geest en ligchaam een weinig uitterusten , totdat het geschikte oogenblik voor de vlugt zou gekomen zijn.

De maan was steeds dalende; het was half drie en de bui- tenmuur lag thans geheel in de schaduw. Juist wilde de

, ,

- 19

vlugteling naar het venster klimmen, toen de waanûullig6 in de aangrenzende cel wakker werd en begon te schreeu- wen. Natuurlijk was dadelijk de aandacht van alle oppas- sers en wachtdoenden naar die plaats gewend; men kwam aangeloopen om te onderzoeken wat er a~n de hand was en keek ook in de cel van den vlugteling , die nog juist de tijd had onder zijn bed te verdwijnen!

Langzamerhand werd het weer rustig· en eindelijk tegen vier uur kon de vlugteling het met cenige zekerheid wagen, zijne vlugt te bewerkstelligen. - Zoo stil mogelijk klom hij naar het venster, luisterde eenige oogenblikken of alles rustig bleef 1 trok de bundel kleederen omhoog, liet ze langs de buitenmuur naar beneden en wilde zelf volgen, doch spitste eerst nog eens de ooren en keek oplettend rond. "V\T as het gezigtsbedrog of werkelijkheid? Aan een der vensters van den hoofdvleugel van het hospitaal, juist aan de overzijde, stond eene menschelijke gestalte en zag regtuit naar de muur waarlangs de vlugteling zich wilde nederlaten. Had die man de bundel kleederen zien zakken en had dit argwaan bij hem -opgewekt? Al weder bange -oogenolikken voor den vlugteling , die intusschen als aan de muur vastgeklee d stil bleef hangen; daar naderden ook wederom voetstappen,- er viel geen oogenblik meer te verliezen en thans alles wagend, liet de vlugteling zich snel langs het touw naar beneden en stond, uit vrije borst ademend, aan de buitenmuur zijner gevangenis. Nu moest hij over een houten hekwerk, van ongeveer 7 voet hoogte, heenklimmen en dan was de l'ivier niet ver af! Doch alvorens hiertoe overtegaan luisterde de vlugteling eenige minuten om de juiste standplaats van de schildwacht in de nabijheid te weten te komen; hij bleef hieromtrent niet lang in onzekerheid, want de ~acht ver- ried zich zelve door het op den grond stooten met de ge·

weerko]f.

Wat aangaat de persoon aan het venster, zoo moet het een zieke geweest zijn die, of regtop in de zaal, of met den rug tegen het venster stond, hoewel de verbeelding in

1·<

'Tl' _. - -...--- """'1'"".-

- 2 0 -

het eerste oogenblik den gevangene duidelijk het gezigt van een man deed zien. In alle geval gaf de heerschende stilte te kennen, dat er tot nu toe geene verdenking bestond.

Over het houten hek was de vlugteling nu spoedig heen en met zijn bundel onder den arm tiloop hij over den aarden dijk naar de Ïivier, waar honderde kikvorschen en visschen rondplasten , zoodat hij aanvankelijk zieh verbéeldde, dat iemand zich daar baadde. - Doch spoedig bemerkte hij, zich vergist te hebben en thans zijn bundeltje op het hoofd nemende, stapte hij in de rivier en ging er dwars door heen, tot dat het water al hooger en hooger kwam en eindelijk de stroom hem ten eenénmale zijn stavast ontnam; eenige krachtige slagen met de eene hand, terwijl hij in de andere de bundel omhoog hield en de vlugteling had de diepste plaats gepasseerd; hij voelde weder grond, ging verder en wilde juist naar den oever stappen, toen hij eensklaps voor zich uit stemmen hoorde. Waarschijnlijk hadden hier geposteerde nachtwachten iets ongewoons in de rivier bemerkt en kwa- men een kijkje nemen, wat er te doen w~s. Om het nade- rende gevaar te ontwijken verdween de vlugteling met zijn bundel onder water, de stroom voerde hem snel mede en toen hij m~t ~et h~ofd w~der bovenkwam, bragten eenige slagen hem op llieuw In ondIep water aan den oever nabij de Hospi- taal- tuin en wel, juist beneden het officiers gebouw, alwaar cene landingsplaats . schijnt te zijn. Het mogt nu iliet ge- waagd worden weder naar de overzijde der rivier te zwemmen, dus of verder de rivier naar beneden tot aan den publieken tuin of terug om, langs de muur van de blokafdealing; de krom:

ning der rivier te volgen tot aan den publieken weg. De vlug- teling meende zich thans te herinneren, dat de Dokter-ma- joor menigmaal van den rivierkant uÎt zijne woning scheen te komen, - dus was het welligt mogelijk door zijn tuin spoediger den publieken weg te bereiken. Daarom langs den oever vlug door de rivier gewaad, voorbij de blokmuur en de oppassers-woningen, tot aan de pl~ats waar b.ooge bamboe groeit! hier stapte de vlugteling aan land, liet zijn nat ge-

_ . -

1-,

>

-

^{.. -',-}

- 21-

worden bundel aan den oever· liggen en ging op verke·uuing uit. - Hij ontdekte in de struiken een poortje, waarschijnlijk door kinderen gemaakt, slopp er door en bevond zich in een tuin, dien hij, eerst langs een woonhuis gaande, door- schreed, tot hij aan eene muur kwam, die de tuin van den straatweg scheidde. Vlug sloop de vlugteling terug tot aan de rivier, opende de bundel en - waren ook de kleederell nat, er viel niets aan te doen ^{J -} ze moesten worden aangetrokken;

naauwelijks kon hij in zijne laarzen komen, doch een weinig zeep, uit voorzorg medegenomen , was hem behulpzaam.

.Eindelijk was de vlugteling geheel gekleed en na het meerendeel der natte plunje, in eene sok gepakt, onder de struiken te hebben verstopt, nam 4ij op nieuw zijn weg door de tuin van den dokter naar de muur, die hij volgde tot aan eene poort, waarval). de deur niet gesloten was en door welke hij zich in eens op den grooten weg verplaatst vond. - Het had reeds half vijf geslagen, toen hij nog bezig was zich te klee- den, dus moest nu flink doorgestapt worden, wilde hij nog voor ·

he~ aanbreken van den dag een tambangan nemen. De vlug-

t~hng passeerde de gardoes! die hem aanriepen en lieten voor- bijga3rn, na het een of ander lakoniek antwoord te hebben ontvangen, waarvan zij natuurlijk niets verstonden, daar zij hem anders wel zouden heb~en aangehouden; trotsch droeg hij eene oud!=, bril op den neus, waardoor bij telkens brutaal de gardoes in het g~zigt keek, opdat deze later zouden kunnen rapporteren, dlJ,t een g~brild officier was voorbijgegaan, voor wien de geëerde politie dan zeker niet den vlugteling zoude

ho~den. -

:aoewei h~t koel w~s, kreeg de voorteilende het toch warm, want 4ij haa~~t~ zich zooveel 'hij maar eenigsins kon en droeg daarbij nog ond~, den linker a;rm een pakje, dat de insgelijks nat geworde~ Depêchen voor de U. S. Steamer "Hartford"

b~vatte, benevens eenige hoog noodige reisbehoeften. Het sloeg

v~~f uur toen hij aan een huis voo;rbijkwam, waar aan lange rJJen, eene groote hoeveelheid rijtuigen gerangschikt stond.

Hier moest eene wagenverhuurderij zijn en de vlugteling deed

!

.

I

,!~ ~

)1", '.I

1.1 r,

- 22-

eene poging de slapenden te wekken, ten einde per as zich tot aan de reede' te laten brengen; doch zijne poging was te vergeefs, - men hoorde hem niet en na eenige minuten lang vruchteloos te hebben geklopt. maakte hij zich te voet weder op weg. Het pakje was hem eenigzins hinderlijk in zijn marsch en hij haalde daarom een inla:nder, die hem juist voorbijging en denzelfden weg scheen te volgen, over het voor een fooitje te dragen tot aan de roode brug. Nu ging hij met overhaasten tred door de stad, passeerde de hoofdwacht en liep juist op de roode brug toe, toen hij plotseling een heer, die hem vroeger in het Hotel dikwijls gezien had, hem zag tegemoet komen;

het was reeds licht genoeg om de aangezigtstrekken duidelijk te kunnen onderscheiden. Terwijl hij die persoon nieuwsgierig door de groote bûllenglazen aankeek en groette, ontdook de vlugteling zonder herkend te worden ook dit gevaar;

eenige naauwe straten werden nu met spoed doorschreden en wederom stond hij aan de riwiel', waar vele tambangans lagen en hij er oogenbli~kelijk eene huurde om hem aan boord van den stoomer te h1!engen, - zooals de roeijers zich zeker verbeeldden naar de :Molucc6s boot. De vlugteling liet hen in dien waan, tot dat de "Boom" gepasseerd was, alwaar hij den wachthebbenden kommies vriendelijk door zijne bril groette en een dankbaren wedergroet ontving. Na eenige minuten vroeg hij den roeijers of zij zeilen hadden medegenomen ; deze zouden hen zeker goed te pas komen, want zijn oorlogstoomer lag nog al ver op de buitenreê. Wel scheen de m~n aan het roer zich eenigzins te verwonderen, dat er een Amerikaansch oor- logschip buiten lag, waarvan hem niets bekend was, doch hij zweeg hierover en gaf een bevestigend antwoord. Er waren dus

z~ilen! - De reede was nu bereikt en ;met een verligt hart nam de vlugteling van Soerabaya afscheid, - zooals hij dacht, voor altijd. De boot zeilde door de gunstige morgenbries voort- gestuwd, vlug tusschen de schepen door; eindeI{jk waren de laatsten achter den rug en flink ging het thans vooruit, door de steeds breeder wordende straat, de volle zee tegemoet.

De blijde opgewondenheid van den vlugteling te beschrijven,.

- ----~--

- 23-

_ toen hij eenmaal zoover was, - is bijna niet mogelijk; hij gevoelde zich als ni~uwgeboren en spiegelde zich een eervol. Ie toekomst voor ^J in .e.en ver land, waar hij nog onbekend zou zijn.

Hoe verder de boot in op ene zee kwam, hoe zwakker de bri6s werd en reeds tegen 8 uur moesten de roeispanen weder ter hand genomen worden, ten einde de vaart te helpen be- spoedigen. Het ging op deze wijze niet bijzonder vlug voor- wa arts , doch de vlugteling bekommerde zich niet daarom, aangezien de schepen op de reede van Soel'abaija reeds uit het gezigt waren en er geen boot die :hem welligt achterna zette, te bespeuren was. De roeijers die nu en dan Haar het Amerikaansche schip scheellen uiUekijken-, vernamen thans, waarschijnlijk niet met groot genoegen., 'dat zij nog een verren afstand voor de boeg hadden, aangezien het oorlogsschip ca.

drie mijlen achter Sampang lag. Hoewel de gelH~ele geldvoor- raad van den vlugteling slechts nog uit ongeveer tien gulden bestond, werd toch aan de bemanning de grootste helft dier kleine som beloofd, hetgeen de gemoederen in eene goede luim scheen te brengen. Het zeil moest eindelijk geheel ge-

borgen worden en onder bet .aanheffen van een hunner ~en­

toonige scheepsliederen , spanden de roeijers wede~ met ~Ieu­

wen moed hunne krachten. in. De vlugteling goo.Qot bulten- gemeen van den heerlijken morgen., hoewel eene goede bries, al ware het dan ook met eenigsins hoogloopende zee) hem veel aangenamer zou .geweest zijn; hij ~tak ee"!le pij p op, want een oude meerschuimkop , die sedert lang vreugd en leed met hem gedeeld had en wat PQ.rtorioo-ta~ak had hij behoorlijk medegenomen; de in de rivier nat geworden klee- deren en depechen werden in de boot uitgespreid om wat te droogen en nadat ook dit ge~chied was, wilde de vlugteling zelf een welrug rust gaan nemen, doch liet eerst nog eens zijn.

blik over de uitgestrekte watervlakte wijden. In het. noorden strekte ûch Madura uit, nog geheel in den morgen nevel ge- huld; in het oosten schommelden eenige lomp gevormde praau- wen en braken het sehoone vergezigt over de kalme zee j in

- 2 4 -

het zuiden vertoonden zich een tal van kleine visschersbooten en een kotter, die in het eerste oogenblik door den vlugte- ling voor zijn vroegere Yacllt "Hamlets Ghost" werd gehou- den en waarop met een weemoedig gevoel ^J langen tijd zijn oog bleef rusten; toen evenwel de op die hoogte nog han- gende nevel opklaarde, werden de omtrekken duidelijk zigt- baar van een lomp gevaarte en het was dus den vlugteling niet gegund, aan zijn vroeger scheepje nog een "vaarwel"

toeteroepen. Toen l:iij zich overtuigd had dat bedoeld vaartuig de "Hamlets Ghost" niet kon zijn, al ware het ook evenzoo afgetakeld als zijn vroegere bezitter, wierp deze een blik achter zich naar het westen en ontdekte aan dien kant met schrik een rookkolom. Het moest een stoomer zijn, misschien wel de Molucco's boot ! Weldra werden de omtrekken van een stoom- schip duidel~jk zigtbaar en tot zijne verontrusting meende de vlugteling thans duidelijk t.e bespeuren dat het schip, een tamelijk groote boot met opstaande mast op sl~eptouw had;

Zou welligt de politie hem reeds op de hielen ~itten?

De vlugteling liet de roeijers thans alle hunne krachten inspannen, om zoo spoedig mogelijk tusschen eene groep pIaau.

wen te komen, die, zonder zeilen bijgezet te hebben, op een kleinen at: tand rustig bij elkaar lagen. - Om den waren grond zijner manoeuvre te verbergen, gaf hij aan de roeijers te kennen, dat hij aan boord van een dezer praauwen iets te eeten voor hen wilde koopen ^J welke belofte het goede gevolg had, dat het volk nu met verdubbelde krachtsinspanning de roeispanen liet werken en de boot spoedig la.ngs boord van een der praauwen lag. Terwijl hier wat rijst, visch en koffij werd ingekocht, kwam op ~en korten afstand de stoomer voorbij en thans was het duidelijk te zien dat ' hij werkelijk eene groote boot op sleeptouw had. Waartoe moest die dienen?

Misschien was het slechts de loodsboot en de verdenking van den vlugteling geheel ongegrond! In ieder geval was voor- zigtigheid aan te bevelen!

Toen de stoom er ver genoeg vooruit en door het volk van de boot wat rijst etc. genuttigd was, drong de ylugteling 'aan

- 2 5 -

op het dadelijk voortzetten der reis. Spoedig wa~ ieder weder aan boord van de tambangan en terwijl in het, voorhijroeijen alle praauwen naar hunne bestemming ,gevraagd werden, v,cr- nam de vlugteling dat zij voor ,Pasoeroean· of Probolingo l~­

ding hadden; het was dus geen zaak met een hunner passage te nemen, hetgeen wel het geval zoude geweest ,zijn, ware de bestemming :Bali of een der andere Oostelijke eilanden.

Het was inmiddels' elf uur geworden en er kW~I!l eene zuid-oost bries opzetten; de roeispannen konden ~ngehaald

en de zeilen weder bijgezet worden. De bries werd al steviger en' steviger en de eenigsins gedrukte 'stemming van den vlug- teling sedert de windstilte van, daar straks en den a'anblik van de boot achter den stoomer vrolijkte thans weder op!

De tambangàn was een goede zeiler en bij deze bries, door eene haar in vlugheid ongeveer evenarende boot nagezet te worden, zou in zijne momentanele stemming den vlugteling .

~er interessant dan gevaarlijk' toegeschenen hebben; had sle~hts het 'volk volgehouden dan zouden er wonderen moeten gebeurd zijn, om eene achteropkomende policie

of

andere boot de hunne te doen .inhalen, die in verhouding van 7 tot 8 knoo- pen, suisend de zee doorkliefde.

Alles scheen den vlugteling thans mede te loopen; zelfs de wind draaide zich een weinig meer naar het zuiden. en de boot digter op 1t'ladura aanhoudend, liet hij de zonnetent ^I , die tot nog toe opgerold was gebleven, op eene bijzondere

manier als zeil bijzetten en nu was het waarlijk bewonderings- waardig met ,welke snelheid de tambangan het water door- sneed. Het volk van de boot scheen intu~schen de meening toegedaan, dat er te veel zeil bijgezet was, want onder het voorwendsel dat de wind weder oostwaarts draaide ¹ werd de zonnetent binnen geha.ald; kort daarop vond de voorspelde windverandering werkelijk plaats ~n de boot moest "fuIl and by ^Ij worden gehouden.

De wind draaide later nog meer naar het oosten, kwam ecv,ter nooit hooger dan _ oost-zuid-oost en Sampang zou dus wel des namiddags of tijdig des avonds te bereiken geweest

- -

- 2 6 -

zijn, hadden slechts de roeijers geene vrees gekoesterd, dat de wind te hevig werd voor hunne tambangart. Toen enkeie kleine golfjes nu en dan over boord sloegen, waren ze er niet toe te bewegen langer koers te houden en zij trachtten slechts den vlugteling zoo spoedig mogelijk aan het stra-nd van Madura te zetten. Natuurlijk had zijne stem op de drie mannen geen invloed -en hij moest er zich in schikken reeds hier" - naar hij veronderstelde, ongeveer 1 0 mijlen beneden Sampang- aan wal gezet te worden.

Door het rif en de branding, die overigens niet zwaar was, werd het landen nog al lastig gemaakt, maar kwam eindelijk toch gelukkig tot stand, in de nabijheid van een klein dorp.

De vlugteling ging regtstreeks naar het huis, dat zich het best voordeed en trof daar, naar het scheen, het hoofd der plaats; hij werd zeer onderdanig ontvangen en toen hij zijn wensch had te kennen gegeven om verder te reizen naar Sam- pa:ng, werd er onmiddelijk eeu paard voor hem gezadeld. - Terwijl men hiermede bezig was, werden den vlugteling eeni- ge verfrisschingen en thee aangeboden; door een mengelmoes van Maleisch, J avaansch en Hollandsch zocht men zich over en weer verstanbaar te maken en het gevolg van dit vreemd·

soortig onderhoud was, dat de vlugteling tot de zeer onjuiste . meening kwam, zich slechts nog 4 à 5 engelsche mijlen

van Sampang verwijderd te bevinden.

Na een oponthoud van ongeveer een half uur werd een paard voorge bragt, dat er flink uitzag en goed gezadeld was en na· . dat de vlugteling , ten einde zijne weinige guldens te sparen, aan het hoofd eene gouden sabelkoppel had ten geschenke ge·

geven, die naar het scheen, met groot genoegen werd in ont- vangst genomen, vervolgde hij zijne vlugt te paard en wel onder geleide van een gids; wiji deze laatste te voet was, ging het niet zoo snel voorw~arts, -als de vlugteling zulks wel wenschte. Te naauwer nood waren 1 V₂ Engelsche mijlen af- gelegd toen in een klein dorp halt gemaakt en het paard ge- wisseld werd; de ruil was voor den vlugteling zeer onvoor- deelig, want het nieuwe dier was een oude knol met een

t ':.;,

{

- 27

allerwonderlijkst zadel, - een stuk hout met een gerimpeld stuk leder overtrokken.

Volgens de berekening' van den vlugteling kon de afstand tot Sampang thans niet veel meer dan drie Engelsche mijlen bedragen en liever wilde hij dien korten weg te voet afleggen, dan op het voor hem bestemde martelaarsinstrument te gaan zitten; gedurende een half uur ging hij dan ook moedig lang.

het gloeijend heete strand, doch het zand werd. hoe lange!' hoe muller .en het loopen daardoor uiterst lastig, zoódat hij zich eindelijk toch genoodzaakt zag de hem volgende rosinant te bestijgen, die hem na een rid van ongeveer een kwartier bij een grooter dorp bragt.

Hier was dienzelfden dag ook een doktor aangekomen om de vaécine 'te inspecteren; de vlugteling vernam zulks da- delijk en ging dezen h eer opzoeken, om van hem te weten t.

komen, hoe ver eigenlijk Sampang nog verwijderd was. - Hij ontmoette een korpulent man die, en negligé, onder den in- gang eener poort, eene cigaar stond te rooken en zich amu- seerde met te kijken naar de woelige bedrijvigheid der Ma- dureesche handelaren, die in groot en getale daar gekampeerd waren. - Ofschoon bij den eersten blik geen doktor in hem te herkennen was, kon toch de vlugteling niet anders, dan hem als zoodanig aanspreken, het onwaarschijnlijke beseffen- de, dat hier aan het strand zich te gelijker tijd twee Europe- anen zouden ophouden. - Hij vond dan ook den waren man, althans wat de kwaliteit als doktor betreft!

De 'vlugteling die in zijne rol als Amerikaansch officier ook

een naam moest hebben en zich als - Captⁿ• Stone U. S. M.

- gelijk op zijn visitekaartje stond, bij den dokt or introdu- ceerde, vertelde, dat hem ecne praauw, met bestemming naar Sapodi, in de nabijheid van dit dorp aan wal had gezet, omdat de bemanning de wind te sterk vond en er buitendien, wegens de slechte zeilen, aan boord eene kleine oneenigheid had plaats gevonden. Voorts vertelde hij, dat hij dépêchen bij ~ich had en zoo vlug mogelijk zijne reis over land moe5t vervolgen.

.-

-_.

:1

} .\

I

.l

,

I

i

I

.~,

t'

ii ),

L

- ~8-

De doktor gaf hem nu den oogenschijnlijk goeden raad om voor alles te trachten op den grooten postweg van Madura te komen en \ dien tot Sampang te volgen. Volgens hem moest de afstand tot het station aan den postweg ongeveer 15 Eng.

mijlen zijn en dan nog even ~oveel van daar tot Sampang. ~

Capt^n• Stone vermeende, dat, langs het strand re~z~nde hij niet meer dan 15 Engelsche mijlen zou hebben aftel eggen en dat dus deze weg, als de kortsto, preferent moest geacht worden. De doktor antwoordde hierop dat, het strand volgend.e, het in den nacht moeijelijk zoude ~ijn, pa~rden te bekomen;

intusschen had bij de goedh~i4, teg~n b~ta.liI).g, aan Captu.

Stone een paard te verschaffen, om daarmede de 15 mijlen naar het post-station aftel eggen. '

Nu waagde deze het in 't midde~ te brel1gell, dat eep

pa~t.rd hetwelk 15 mijlen tot aan het bedoelde station kon afleggen, hem ook wel de hoogstens slech*s weinige mijlen grootere distantie langs hets'4-and naar Sampang zou kunneJl d.ragen, doch toen hij vernam, dat men rivieren, waarov~r

geene bruggen liggen,

Md

~e doorwaden en d~t de weg langs het strand ove;r 't alg.el.lle~n ecne vlugge -:f~ onmogelijJt maakt, kon hij niet ande;rs dan toegeven.

Op dat oogenblik stelde de vlugteli1:\g -het volste vertrOllw~n

in de woorden van den dokt or ; hij was ixru;n.er~ een larnd$map (CapfP Stone had hem ook medegèd~eld ^I dat :zijn vader ~en Duitscher was) en wat kon het hem s~~ele~ of de V?-'eemdeling, die hij voor zich had, al dan niet op het eiland reisde? Hij was immers geen ambtenaar van de ~olitie en kon iI). geen enkel opzigt ooit ter verantwoording werden opgerpepell.

)Iaar was het ook niet mo,gelijk dat de' doktor argwaan koesterde en den Assistent-Re~ident ie P. ken:ni~ wilde ~~ven, dat er op -Madura een verd~cht v.reemd~li~g geland \v~s?

Door den omweg, dien de vlugteling j;J;J.~ns ging maken, zou .de politie tijd winnen, om hem te kunnen verv~lgen; te P. kan men. immers, binnen eenige uren tijds, 1!.ntwoord van Soerabaija bekomen.

Tegen half zes stond een paard gereed voor Capt^u S.tone

- 2 9 -

om daarmede, onder geleide van twee bereden mallnen de reis voorttez'etten. - De paarden waren versch, de avond koel en in vrolijke stemming werden de eerste zes of z~ven

mijlen snel afgelegd. Capt^u Stone rijdt' digt '~chter d~n. glds, die een bijzonder mooije, rappe hengst b~reed en JUlst ,z~l

dit dier eene brug overgaan toen het strulkélt en den rUIter tégen de leu~.ing der brug doet rollen, die onder luid ~ekra.ak

breekt en benevens den ruiter in het water stort. Oogenbhk- kelijk was CaptIl Ston~ ván zijn paard om hem, die zich waarschijnlijk be:l<eerd had" te helpen; zijn bijstand werd echter niet vermscht, want de Madurees kwam na het geforceerde bad reeds naar den oever· zwemmen en veel leed kon hem

d us niet geschied zijn. .

Het aánvankelijk naauwélijks in tdom te houden, vunge paardje ^j was tot nu toe bevend op de brug blijven ~~aan,

doch' zoodra het zijn mtféster aan den oever zag vers~hlJnen ^I

ijlde het, !tud hinnekend, naar heril toe. Hoe· gelukkig moet die man zich ge.voeld hebben, zulk een schat van trouwen genegenheid in een pàard te bezitten. Het .. ~~~len van den ruiter was diens eigen schuld, want had hlJ ZlJn paard beter in de hand gehad,: dan '~ou 11et onmogelijk hebben kunnen struikel én.

Na het voorgevallene werd de rid we~er ve~vol~d; Ca pt^u Stone kon niet nalaten, op den weg, dle dUldelIJk te he.r.

kennen waS, zoo snel Mogeljjk vóört te jagen; verzonk~n ,In gedachten over zijne waarschijnlijke toekomst, beme~~te hIJ nlet d-at zijn geleide _ ver achter hem bleef; toen hlJ een dorp passeerde slo'eg hij er insgelijks geen acht op, dat er een weg noordwaarts liep en reed ,langs het str,andpad nog e,enigen tijd door, docl1 daarna zijn paard, dat moede, was, ln d~n

stap, b~engende ^I hoort hij eensklaps achter ,ZiCh een hUid geroep, - ' hij kijkt om en zijn geleide missende ¹ ma~kt hij halt ^j de hoefslag van een gallopperend paard laat .. ~ICh

hooren en weldra komt een der gidsen naar hem toe geelld;

met de mededeeling dat Capt^u Stone van het goede pad was afgedwaald,

;

!

~ 1

1

,"I

" l I I

: i

I

I

- · 30 -

Men reed naar het dorp terug en sloeg daar den weg in.

die noordwaarts loopt en naar het poststation leidt.

Van nu aan waren de gidsen er volstrekt niet toe te bewegen ^J hard te rijden; zij beriepen zich op den nacht en den slechten weg, hetgeen echter ongegronde verontschuldigingen waren ^J want -de maan scheen z66 helder dat de weg J die buitendien volstrekt niet zoo slecht was om te bereiden, bijna eYen dui- delijk zigtbaar was, als bij daglicht.

Van af het wachthuis) dat men het eerst bereikte, werden twee gewapende mannen 11 medegenomen , die tot aan het :volgende wachthuis de ruiters moesten vergezellen; daar deze wachthuizen circa eene Eng. mijl van elkaar verwijderd liggen, werd de escorte wel 5 of 6 maal afgelost. -- Op Captⁿ•

Stones informatie naar het doel der escorte, werd hem door de beredene gidsen v~rteld, dat deze streek door roovers, moordenaars en dikwijls ook door wilde dieren onveilig werd gemaakt, hetgeen evenwel Captⁿ, Stone naauwelijks kon ge- looven, aangezien hem het distrikt veel te bevolkt toescheen voor dergelijke onveiligheden. Eigenaardig was het intusschen, dat men hier iedereen gewapend zag; voornamelijk is zulks het geval in het midden van het distrikt van Madura , dat door den inlandschen Vorst geregeerd wordt en waar· dagelijks moorden schijnen te gebeuren.-

Tegen negen uur kwam men eindelijk aan den grooten postweg llabij een aanzienlijk dorp; dáár bevond zich dan ook het poststation.

Het waken en arbeiden der laatste nachten in de hospitaal- cel , het lange oponthoud dien morgen in de rivier, daarna de dagreis in de brandende zon, bijna zonder rust, en nu de rid bij avond, waarvan vooral de laatste, stapvoets afgelegde, 5 of 6 Eng. mijlen, zeer vermoeijend waren geweest - dit alles had dën vlugteling dermate afgemat, dat het hem, zonder zich eerst een weinig te hebben verfrischt, dezen nacht onmo- gelijk was verder te reizen, ofschoon hij primitief het plan had zulks te doen. In het posthuis aangekomen, vond Captⁿ•

Stone den posthouder , een Mad urees, die aan een eenvoudige

-.'

^~r

- 3 1 -

tafel gezeten, zich onledig hield met schrijven. Het huis zag er zeer bewoonbaar uit; de ruime voorgaanderij was gemeubleerd gelijk dit bij een vermogend' Europeaan hier gewoonlijk het -geyal is en eenige mooije groote lampen verlichtten deze ruimte, welke Captⁿ• Stone binnentrad en waar hij door den posthou.

der werd ontvangen.

Spoedig was een eenvoudig souper, bestaande uit rijst, visch en andere hier te lande gebruikelijke bijspijzen op een -der ronde tafels in de gaanderij klaargezet en na dit te hebben toegesproken, gaf Captⁿ Stone zijn wensch te kennen, thans een weinig te willen slapen, om tegen middernacht zijn rid voorttezetten naar Sampang, waarheen hij nog 15 (of 20) eng. mijlen zou hebben afteleggen.

De vlugteling werd naar de passangrahan, vergezeld door eenige bedienden ~ die in weerwil van de heldere' maneschijn, groote lampen droegen, door eene breede mooije straat gaande werd het gebouw na eenige minuten bereikt. Captⁿ Stone kwam in een ruim -huis, met verscheidene slaapvertrekken, waarvan er reeds eeu voor hem was in orde gemaakt; hij wilde slechts een uur slapen en dan verder reizen naar Sampang , -- tegen dien tijd zouden paard en gids gereed zijn. De post- houder nam j naar het scheen, met genoegén een paar gouden stootriemen (behoorend,e bij de koppel die in het eerste dorp als geschen:k werd achtergelaten), bij wijze van souvenir in ont- vangst en nam beleefd afscheid.

Captⁿ Stone durfde het niet wagen, den respectablen Ma- durees geld aantebieden en trouwens was ook, nadat hij).an de bedienden nog een kleine fooi had gegeven, zijn geld- voorraad gereduceerd tot de somma van één gulden. - ~D8 finantiën stonden eFgo zeer slecht.

Vermoeid legde zich de vlugteling te bed en sliep reeds, terwijl men bezig was hem de laarzen uitteirekken. Hij had zich dien dag te veel afgemat en zijn slaap was dermate vast, dat men hem niet wakker kon krijgen en het J.:eeds dag was, toen hij verschrikt van zijn leger opsprong.

De slaap had hem wel' is waar verkwikt J maar hij had

/

i

''I )

~

~--~---~---~~--~~--~~~--~~---=--~--~:~~~--~

..

---~~~~~~--~~~==-~-~. ~~-._~~~-~~~

..

^_--~~--~~

.

I Ij