1
Nieuw Beveland, 14 januari 2021
Aan: Minister van Binnenlandse Zaken mevr. Ollongren Turfmarkt 147
2511 DP Den Haag
Van Bewonersinitiatiefgroep VanOnderen Groningen
Onderwerp: Groningen, de Bestuurlijke Afspraken Voorbij
Geachte mevrouw Ollongren,
Recent was u wederom in onze geliefde provincie op ‘verrassingsbezoek’. U heeft daarbij ook een aantal bewoners gesproken. Wij willen dit gesprek graag voortzetten vanuit het perspectief van bewoners-eigenaren! Daar is helaas nog steeds alle aanleiding toe, maar het is ook hét goede moment om de door u en uw ministerie uitgezette lijn door te trekken naar een aanpak waarbij de burger(s) echt centraal staan.
Wij zijn blij dat uw ministerie van BZK de regie van EZ heeft overgenomen. Dat is op vele fronten merkbaar. We zijn blij met het nieuwe onafhankelijke IMG, we zijn blij met de financiële steun die richting Groningen ter beschikking komt (NPG, Bestuurlijke Afspraken nov. 2020), en bovenal – direct tastbaar op de ‘werkvloer’ - zijn wij blij met uw steun aan de dorpsaanpak in Krewerd, Tjuchem en Steendam mede via uw steun aan ons vanOnderen-initiatief.
Blije Groningers denkt u nu, we zijn op de goede weg toch?! Het antwoord is: ja en nee.
Na 10 jaar schade, onzekerheid, beloftes, gebrek aan overleg gaan we inderdaad de goede kant op, maar we zijn er nog lang niet. Het echte herstel, de inhaalslag gaat nog zeker 10 jaar duren. Daar hebben wij uw Ministerie en de gemeenten hard bij nodig, en daar willen wij graag – het liefst samen met Gasberaad, Groninger Bodem Beweging en Vereniging Groninger Dorpen – in open overleg.
Niet ‘om alles overhoop te halen’, maar op basis van onze door ervaringen aangeslepen ideeën.
Ideeën die de huidige aanpak van het gasdossier een wending kunnen richting een integrale
toekomstgerichte aanpak, waarbij bottom-up van een (minstens) gelijkwaardige input is verzekerd.
Een aanpak die, kort gezegd, staat voor een verbinding van juist ook uw thema ‘Versterking en Vernieuwing van de Lokale Democratie’, met een echt bewoner(s)gerichte integrale aanpak van woning en woon/leefomgeving, plus een veel betere, transparante regierol van de gemeente(raad).
Een route die uitzicht biedt op het van alle kanten zo gewenste ‘herstel van vertrouwen’, van overheden onderling, van overheden naar burgers en andersom.
2
Hoe verder 2021-2030
- Benut de kennis en ervaring bij BZK/VROM met de succesvolle gebiedsgerichte stads- en dorpsvernieuwing met het Stads- en Dorpsvernieuwingsfonds (SVF) en het ISV-fonds - Geef Provinciale Staten de democratisch regie over het NPG-fonds van 1.15 miljard en
honoreer daarin de afspraken voor het gemeentelijk deel daarvan. De huidige NPG-structuur, die is duur, ondemocratisch, onnodig en verstoort de directe lijn tussen burger en
overheden.
- Het nieuwe IMG is een stap vooruit, maar de burger (en ook voorzitter Bas Kortman, zie bijlage interview) snapt nog steeds niets van de kunstmatige tweedeling schadeafhandeling door IMG en versterking door de NCG. Iedereen in de regio weet dat het NCG al jaren vastloopt in haar modellen en beloftes. Stop met peperdure damage-control en met abstracte veiligheidsmodellen en in het verlengde daarvan met de overbodige
Versterkingswet. Er is behoefte aan één lokaal loket dat democratisch controleerbaar is en past binnen onze gebruikelijke staatsinrichting.
- Wat dan wel? Natuurlijk gaat het de bewoners om veiligheid en rechtvaardige compensatie voor schade, ook immateriële. Maar door het bestuurlijke geharrewar van de afgelopen jaren en de vertraging die daarmee gepaard gaat is er vooral ook behoefte aan duidelijkheid en eerlijkheid. Het gaat om rust in de eigen tent én om een woon- en leefomgeving met toekomstwaarde.
Het hoeft niet allemaal morgen klaar. Laat gemeenten en bewoners zelf samen het tempo en bepalen. Zorg voor meer transparantie en verhelp de informatieachterstand van bewoners.
Laat ze zelf kiezen voor maatwerk, behoud en herstel of renovatie/isolatie of sloop nieuwbouw. Af van de instanties buiten de gemeenten om; breng gemeenten weer democratisch in positie en versterk de gemeentelijke functie daar waar nodig.
Daarom pleiten wij om voor iedere woning voor Woon Keuze Pakket én voor elk dorp / wijk een Ontwikkelingsplan. Vastgelegd in een individueel bewonersdossier met een
investeringsplan en een gebiedsontwikkelingsplan, gewaarborgd in een sociaal contract met de overheid.
Pluk daarvoor de beste vruchten uit de (Stads- en Dorpsvernieuwings)jaren 80, 90 en 00.
Geen copy/paste, maar met een geactualiseerde blik vooruit, samen investeren in die toekomstwaarde met nadruk op echte lokale democratische vertegenwoordiging en een praktische ombudsfunctie (n.b. in onze omgeving gaan zelfs stemmen op om op provinciaal niveau een ‘nazaat’ te organiseren van het L.O.S., het Landelijk Ombudsteam
Stadsvernieuwing).
- De gaskraan in Groningen gaat dicht, de Staat heeft de komende jaren nog ruim 10 miljard aan gasbaten. Maak duidelijk dat Den Haag ook voor Groningen blijft staan met financiële middelen voor deze toekomstgerichte ontwikkelingen o.b.v. echte bottom-up dynamiek.
De actuele context.
a. Wij hebben uiteraard met belangstelling kennisgenomen van de Bestuurlijk Afspraken (BA) van november 2020 en de daaropvolgende communicatie. Daar zitten in onze ogen zeker kansrijke wijzigingen/ elementen in. Op diverse plekken hebben wij weliswaar vraagtekens, daarop hopen wij de komende tijd wat meer helderheid te kunnen krijgen. U gaf immers ook aan dat vele voornemens nog verder moeten worden uitgewerkt (w.o. governance) en dat bewoners spoedig geïnformeerd zouden worden wat de nieuwe BA voor hen zou gaan betekenen op individueel niveau. Waar uw ambitie is om bij te dragen aan onze “rust,
3
duidelijkheid en voorspelbaarheid” is de start vooralsnog weinig hoopvol, ons hebben helaas nog geen berichten bereikt dat die belofte waar is gemaakt. Eerder het tegendeel. Als schets hiervan geven wij u in de bijlage kort inzicht in conclusies van een regulier dorpsoverleg over de doorvertaling van de BA in Overschild (op 11 januari van dit jaar), een dorp dat u goed bekend is.
Een teleurstelling is in dit perspectief ook het afhaken van de maatschappelijke organisaties, het Groninger Gasberaad (GGB) en de Groninger Bodem Beweging (GBB). Het is voor ons onbegrijpelijk dat U als bestuurders meent de versterking en vernieuwing verder te kunnen brengen zonder hun steun en zonder een transparante betrokkenheid van bewoners en volksvertegenwoordigers.
b. Hoe de ‘buitenwereld’ aankijkt tegen de versterking/ het aardgasdossier blijkt uit het zeer recente (17-12-2020) onderzoekrapport van Gronings Perspectief. Citaat uit het Persbericht:
“Telkens veranderende kaders, complexiteit, slechte communicatie en ontbrekende financiële garanties. Dit zijn enkele knelpunten die professionals benoemen die werkzaam zijn op kernposities binnen de versterkingsoperatie. Bewoners zijn er de dupe van, murw geslagen door het systeem. Professionals die weten wat er onder bewoners leeft willen graag meepraten over verbeteringen in het versterkingsproces, maar krijgen hiervoor weinig ruimte. Dit concluderen dr. Katherine Stroebe en prof. dr. Tom Postmes van de
Rijksuniversiteit Groningen op basis van hun meest recente onderzoek binnen Gronings Perspectief.”
c. Het hiervoor (wederom) gesignaleerde gebrek aan transparantie en betrokkenheid van bewoners(organisaties) en volksvertegenwoordigers, kwam schrijnend aan het licht in de Toeslagenaffaire. Deze heeft inhoudelijk niets met het aardgasdossier te maken, maar het is het ultieme symbool voor de bestuurlijke, parlementaire en bureaucratische systeemknoop waar we in zijn beland. Een ontmenselijkt systeem, gebaseerd op wantrouwen (en dus) controle op controlemechanismen die zichzelf aan het werk houden (en miljarden kosten), waardoor niemand meer verantwoordelijk gehouden kan worden c.q. deelnemers de mogelijkheid krijgen zich achter elkaar te verschuilen, en waarvan de ‘uitvinders’ ook nog vaak met droge ogen beweren dat ‘de burger centraal staat’.
Wij hebben de verhoren rond de kindertoeslagen van begin tot einde gevolgd en op vele punten de ervaringen van de slachtoffers herkend, tevens in het besef dat er in Groningen ook lotgenoten moeten zijn die zowel slachtoffer zijn van de gang van zaken rond toeslagen als van de gaswinning.
Tot slot.
Vertrouwen herstellen kan alleen als burgers zowel als overheid zich er bewust van zijn dat hun onderlinge verhouding is gebaseerd op een impliciete afspraak, op een sociaal contract. Het Toeslagendossier en het Gasdossier geven (bittere) aanleiding en lessen tot vernieuwing van dat sociaal contract. Die urgent noodzakelijke vernieuwing moet niet gebaseerd zijn op wantrouwen maar op wederzijds vertrouwen, en ook zelfvertrouwen.
Voor nadere toelichting, detaillering en – naar wij hopen afstemming - komen wij graag met u in gesprek. Daarbij zouden wij ook graag het Gasberaad, de Groninger Bodem Beweging en de Vereniging Groninger Dorpen willen betrekken. Met die partijen hebben we als vanOnderen! -
4
initiatiefgroep al een aantal jaren goed overleg, en wat ons betreft kan daar de constatering bij dat we met die organisaties eenzelfde ‘richtinggevoel’ delen.
Naast die ‘bottom-up afstemming’ met u (uw ministerie) stellen wij voor een open debat/proces te organiseren, waarin het Bestuurdersperspectief en het Bewonersperspectief als gelijkwaardige, complementaire oplossingsrichtingen worden uitgewerkt tot de door het Gasberaad bepleite
“integrale, inclusieve en individuele aanpak”.
Wij zien met zeer veel (en urgente) belangstelling uit naar uw reactie op deze brief.
Met 2021-groet,
Initiatiefgroep vanOnderen,
Fred Mahler, Steendam Henk Bos, Tjuchem
Christophe de Jongh, Groningen Gert de Vries, Overschild Tom Roggema, Krewerd David Inden, Groningen
Cc (per email):
- Programmadirectie Groningen Versterken en Perspectief, t.a.v. mevrouw R. Kamminga - Commissaris van de Koning in Groningen, de heer R. Paas
- Gedeputeerde Provincie Groningen, de heer H. Staghouwer
- Vertegenwoordigend burgemeester aardbevingsgemeenten, de heer G. Beukema - Groninger Gasberaad, mevrouw S.Top
- Groninger Bodem Beweging, de heer J. van der Knoop - Vereniging Groninger Dorpen, de heer R. van Niejenhuis
5
Bijlagen
1) Kopie DvhN Interview voorzitter IMG Bas Kortman
2) Korte schets informatiebijeenkomst Overschild 11 januari 2021 Verslag van een bewoner
“Gisteren hadden we in Overschild overleg met de gemeente en NCG via msTeams.
De discussie ging vooral over de (niet) voortgang van de reguliere versterking en de koplopers in ons buitengebied. En daarbij de bespreking van de brief die ieder kreeg over het bestuursakkoord. De bewoners worden weer in allerlei groepen verdeeld al naar gelang het tijdstip waarop het VA is ontvangen:
* Als dat vóór september 2020 was, dan krijg je een VA en kun je een TA opvragen. Liever niet, want dat begrijp je niet. Intussen staan er veel fouten in VA's.
* Na september 2020 krijg je een VA plus normbesluit. Daarin staat een budget vermeld dat een indicatie is van de verwachte versterkingskosten. Debewoners van vóór september 2020 kunnen dat niet krijgen, want zo was dat eenmaal geregeld (waarom?) en het systeem is er niet op ingericht daar nog weer eens naar te gaan kijken.
Het wordt moeilijk voor bewoners om te kiezen tussen doorgaan met de versterking, zoals vermeld in het VA of kiezen voor een herberekening + €30K om de volgende redenen:
* tijdpad voor de verschillende keuzen is volkomen onduidelijk.
* we hebben gedurende de afgelopen jaren wel zoveel ervaring opgebouwd dat elke nieuwe aanpak de oudere vertragen en de nieuwe niet op gang komen.
* als de bureaus bezig zijn met herbeoordeling, is er geen tijd meer voor oude zaken.
* je hebt soms wel, soms geen inzicht in het versterkingsbudget. Dat heb je toch wel nodig als je de kwaliteitsimpulssubsidie (alleen voor Overschild) wilt aanvragen. Heb je ook nodig als je - met inleg van eigen geld - toch voor herbouw zou willen kiezen (Kan dat überhaupt?)
* er is nog niets duidelijk over de consequenties van de keuze qua aanpak, tijdsplanning, kostendekking, koppelkansen, alleen die worst van € 30K, die erg veel lijkt op die uit de toeslagenaffaire.
* als je (voorlopig) niet kiest voor herbeoordeling, omdat je wil weten hoe oude stijl versterking er uit zou gaan zien en hoe je koppelkansen (met eigen geld) zou kunnen inpassen, dan zit je daaraan vast.
Eenmaal in "uitvoering" kun je niet meer kiezen voor herbeoordeling. Je kiest dus voor black boxen.
Er is een GROOT gebrek aan communicatie. Er worden afspraken gemaakt die niet worden nagekomen, maar ook niet worden gemeld. Niemand weet goed waar die aan toe is.”
