Honderd jaar handen aan het hout

(1)

Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken

M A G A Z I N E

Jaargang 13 - nummer 1 - Maart 2022

Verbouwing Pelgrimsoord Klooster Wittem • Wat er wél doorging tijdens de coronacrisis • Kruiskerk Eerbeek:

online in tien dagen • Fondsenwerving voor lokale kerken • Kerkstoelen hergebruikt in Vleuten – de Meern en De Kaag • Beeldschermen en camera’s in de Meinardskerk van Minnertsga • Gereformeerde Gemeenten:

nieuwbouw in Yerseke en Veen • Actief verhuren in de Groningse Columnakerk • Verbouw en nieuwbouw van Apeldoorn tot Yerseke

Honderd jaar handen aan het hout

17-18 mei - Zie pag. 29-34

(2)

pagina 3

Fondsenwerving

Kerken helpen met de geldwerving voor hun plannen en projecten.

Fondsen helpen om hun doelstellingen te realiseren. Dat doen

de drie gedreven fondsenwervers van bureau 2Select.

Jaargang 13 – nr. 1 Maart 2022

Kerkmagazine verschijnt viermaal per jaar en wordt verspreid onder kerkrentmeesters, kosters, beheerders etc. in alle kerken in Nederland.

Eindredactie Kees Posthumus

Medewerkers in dit nummer Korstiaan van Vliet, Dick Vos, Margot C. Berends, Sjoukje Dijkstra, Marco van de Wetering

Uitgever Marco van de Wetering

Foto voorzijde Lebuinuskerk Deventer Foto: Hekkers & Van ‘t Spijker

Advertentie exploitatie ER-Communicatie Ed Rothuis

T +31 (0)6 270 288 77 E info@er-communicatie.nl I www.er-communicatie.com

Vormgeving Origin Media Venture Martine van der Peijl E info@originmedia.nl I www.originmedia.nl

Uitgever Helderblauw BV Postbus 209 3770 AE Barneveld T 0342 712 512

E kerkmagazine@helderblauw.nl I www.kerkmagazine.nl KvK 08178996

BTW nr: 8197.23.393.B01

Adreswijziging

Wilt u een adreswijziging van uw kerk doorgeven?

Ga dan naar www.helderblauw.nl/

adreswijziging-kerken

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitaal of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

©

2022 – Helderblauw, Barneveld

Zonnig Montfoort

De Protestantse Gemeente in Montfoort koos voor verduurzaming van de kerk, door zonnepanelen

te installeren. “Als kerk heb je een

voorbeeldfunctie van rentmeesterschap, dat moet je uitstralen”

Minnertsga

Sinds eind vorig jaar hangen er beeldschermen en camera’s in de Meinardskerk in het Friese Minnertsga. De

dienst is nu overal goed te volgen, zowel in de kerk zelf als via streaming.

Klooster Wittem

Het Limburgse Pelgrimsoord Klooster Wittem is verbouwd.

Fysieke ingrepen maken het tot een gastvrije kerk voor jaarlijks

150.000 bezoekers. Het nieuwe ommetje voert overal langs.

Verder na corona

Het kerkelijk leven kwam tijdens de coronacrisis deels stil te liggen. Toch ging er ook veel door, onder andere op facilitair

gebied. Van camera tot glas-in-lood, van duurzame stoelen tot muurschildering.

Inhoud

25

20 9 13

37 Kerkennieuws

Korstiaan van Vliet zet ze voor u op een rijtje: nieuwe kerken, gerestaureerde kerken, gesloten kerken, jubilea en

bijzondere zaken in en rond het gebouw.

Van Apeldoorn tot Yerseke.

39 Honderd jaar handen aan het hout

Dit jaar bestaat antiekrestauratie en meubelmakerij Hekkers & Van ’t Spijker honderd jaar. Het

tweemansbedrijf in Posterenk, onder Deventer, wacht de status van hofleverancier, een mijlpaal.

4

sIKN

• Verbindt mensen thuis met de kerk

• Mediastreaming

• Geluid én beeld

• Van alleen geluid tot Full HD

Meer weten over mediastreaming van sIKN?

Bezoek onze website www.sikn.nl of bel 0182 - 750 520.

Mediastreaming

• Diensten beschikbaar via:

tablet, smartphone, TV en computer

• Live en uit Archief

• Gratis App

• Oók voor gebruik met Chromecast

• Oók voor gebruik met AppleTV

• Oók voor gebruik met HumaxTV+ H3 De kerk dichtbij, maak verbinding!

Kerkomroep.nl is het distributieplatform van sIKN.

sIKN verbindt

Beleef de verbinding

www.kerkomroep.nl

^•

info@kerkomroep.nl Kerkomroep.nl

Jouw kerk ook op kerkomroep.nl?

Ga naar www.kerkomroep.nl en meld je vandaag nog aan!

Uw eigen kerk in huis!

Uw eigen kerk

Kerkomroep.nl: uw kerkdienst in beeld en/of geluid

Wel zo vertrouwd! sIKN blijft verbinden

Opmerking: Bij het vorige nummer van Kerkmagazine had de binder per abuis niet een nieuwsbrief van Schaapsound meegestuurd.

Deze werd los nagestuurd. Onze excuses daarvoor / De uitgever

(3)

Kerkmagazine jaargang 13, nummer 1

Tekst & beeld: Kees Posthumus

I

n de werkplaats van Hekkers en Van ’t Spijker staat de enige

‘leenpreekstoel’ van Nederland.

Zoals je een leenauto mee krijgt tijdens een reparatie van je eigen auto, zo kan een kerk deze preekstoel lenen als de eigen preekstoel wordt gerestaureerd.

De huidige eigenaren van het bedrijf, Robin Willemsen en René Westerveld, kochten het verrijdbare meubel, dat afkomstig is uit België. Zij knapten het op en maakten aan drie zijden inzetbare panelen om het prachtige houtsnijwerk aan het oog te kunnen ontrekken. Zo kan de preekstoel ook gebruikt worden in de protestantse kerken, die geen prijs stellen op afbeeldingen. De leenpreekstoel wordt voor het eerst gebruikt in de hervormde Oude Kerk van Barneveld.

Leent een katholieke kerk de preekstoel? Dan kunnen de panelen er af.

Volgepakt

De werkplaats van Hekkers & Van

’t Spijker is volgepakt met nog te restaureren meubels van allerlei soort.

Het laat zien dat het bedrijf nog voor jaren werk heeft.

Robin Willemsen: “Feitelijk hebben we te veel werk voor twee mensen.

Maar wij klagen niet. Het is pure luxe.

Restauraties lopen soms verspreid over meerdere jaren. Ook staan er nog opdrachten in de offertelijn. De komende jaren hebben we genoeg werk.

Onze klantenkring is breed en

daardoor is ons werk heel afwisselend.

Elk object is anders, qua constructie en materiaalgebruik, de omstandigheden, de opdrachtgevers. Dat houdt ons werk boeiend. Wij denken nooit ‘daar heb je weer een preekstoel!’.

Wij kunnen kiezen, toch zeggen we zelden nee. Wij helpen ook de buurvrouw die door haar designstoel is gezakt. Wij krijgen momenteel, omdat de stijlperiode erg in trek is, meer meubels uit de jaren vijftig en zestig. Een bijzondere opdracht is een altaarstuk, belegd met schildpad. Wij laten hem je zo zien.

Soms werkt een collega uit de buurt tijdelijk mee. Het is lastig om nieuw jong personeel te vinden. We hadden twee jaar lang een jongen uit Schotland, die zijn opleiding volgde in Glasgow. Gepassioneerd, de goede kop, het goede hart, maar niet de handen. Hij had het goede gevoel

erbij, hij snapte het, maar het lukte hem niet.”

Voor de orde, kort door de bocht zijn er bij kapotte meubels drie opties.

Een: conserveren, behouden en ervoor zorgen dat het niet erger wordt. Twee:

restaureren, ervoor zorgen dat het meubel zoals het is zoveel mogelijk behouden wordt. Drie: repareren, klakkeloos vervangen van kapotte onderdelen door nieuwe.

Houten lift

Westerveld: “De laatste jaren besteden we steeds meer tijd aan het voortraject van een restauratie. Overleg met de opdrachtgever, met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), met fondsen en financiers. Plannen schrijven en gaandeweg aanpassen. In de kerk loopt de besluitvorming dikwijls over verschillende schijven, dat vreet tijd.

Uitgebreide offertes, met uitwerkingen tot in de details. Alles moet op papier staan en afgeregeld zijn.

Het hoort er tegenwoordig bij,

Dit jaar bestaat antiekrestauratie en meubelmakerij Hekkers & Van ’t Spijker honderd jaar. Het tweemansbedrijf in Posterenk, onder Deventer, wacht de status van hofleverancier, een mijlpaal.

maar ik was het niet gewend. Voor mij is restauratie is een zaak van vertrouwen. De opdrachtgever mag er op vertrouwen dat wij alles zullen doen binnen ons vermogen om het resultaat optimaal te maken. Mensen mogen er van uit gaan dat wij ook aan nazorg doen. Wij sluiten geen garantiecontracten af, onze naam is onze garantie.

Momenteel is bij drie van onze opdrachten de RCE betrokken. Het gaat om de laatste houten lift van Nederland uit een kasteel in de buurt, om een unieke antieke schouw die ernstig gehavend is door brandschade en om de Oude Kerk van Barneveld.

Dat betekent drie dagen achter elkaar vergaderen, in plaats van met mijn handen aan het hout te staan. Drie keer raden wat ik liever doe.”

Wiebelen

In Barneveld moet de op zichzelf staande preekstoel gerestaureerd worden. Hij staat niet stevig meer op zijn centrale kolom met een voet eronder en een trap er aan vast. Het lijkt nog heel wat, maar zodra de predikant de preekstoel bestijgt, begint het meubel te wiebelen.

Westerveld: “Zodra je beter kijkt, zie je meer verborgen gebreken. Wij zijn net een nieuwe tandarts. De oude tandarts deed zijn best, de nieuwe ziet alle gaatjes. Het is ons vak, wij zien wat essentieel is voor goed gebruik en behoud van het meubilair.

Als eerste doen wij een opname van de restauratie: hoe ziet het meubel er nu uit, wat is er aan de hand, wat zijn de mogelijkheden, wat zijn de verwachtingen bij de betrokken partijen? Pas als je dat duidelijk hebt, kun je het traject uitstippelen en de kosten beramen. Ook zo’n offerte moet

weer besproken, uitgelegd, aangepast en uiteindelijk goedgekeurd worden.

Onze voorkeur is om die opname ter plekke te doen, bij het te restaureren object. De adviseur van RCE was hier om het werk in Barneveld te bespreken. Wij werkten eerder met hem samen in Echteld, hij kende ons. Toch bleek het handiger om even samen naar de kerk in Barneveld te rijden. Daar hebben we de situatie besproken, samen met kerkrentmeesters. Dat werkte veel sneller.”

Puzzels

In de honderd jaar hiervoor was voor een restauratie minder papierwerk en overleg nodig. Westerveld: “Ik ging met wat gereedschap en een pot lijm naar de kerk in het Penninckshuis aan de Brink in Deventer. Daar kreeg ik een schoenendoos overhandigd, vol stukjes hout die van de preekstoel afgevallen waren. De hele dag zocht ik naar de plekken waar het stukje gezeten kon hebben, om ze daarna vast te lijmen.

Een soort puzzel. In deze kerk komen we al jaren, wij zijn er kind aan huis.

Wij maakten er ook nieuwe meubels bij, van nieuw hout, in dezelfde stijl.

Een katheder, tafeltjes.”

Aan de muur van de kleine kantine hangen foto’s van gerestaureerde preekstoelen. Uit Echteld, met

een klankbord dat bij inspectie levensgevaarlijk bleek te zijn opgehangen. “Tijdens de restauratie gingen we daarover in gesprek, brachten we een offerte uit, waarna we een solide balkconstructie boven in het dak hebben geplaatst. Alles in goed overleg, uiteraard.”

Vaak wordt de preekstoel

gerestaureerd van de kerk waarin door samenvoeging van gemeentes voortaan gekerkt gaat worden. Willemsen: “Dan kiest men ervoor die ene kerk goed neer te zetten, gerestaureerd en wel.

Daar komen wij in beeld. Dat gebeurde onder andere in Barendrecht, waar ‘het oudste huis van God in Barendrecht’, vijfhonderd jaar uit, diepgaand werd gerestaureerd. Wij werkten er samen met Simon Hoek, een buitengewoon vakkundige en zeer gepassioneerde kerkrentmeester.”

Michaelskerk

Een grote klus op komst betreft de Michaelskerk in Zwolle. Westerveld:

“De restauratie daarvan is nog steeds bezig. De schilder herstelt er de gewelven, er staan steigers in de kerk. Aan de buitenkant waren de steunberen ingewaterd. Scheuren en barsten in de bovenste laag metselwerk maakten dat het water er verder in trekt, tot in de zachte lagen tufsteen eronder. Dat kan niet tegen Robin Willemsen en René Westerveld

Honderd jaar handen aan het hout

“ Restauratie is een zaak van vertrouwen

pagina 5

(4)

dan stellen we alles in het werk om het authentieke materiaal erbij te vinden.”

Een Nederlands bedrijf dat honderd jaar bestaat, kan na een keuring hofleverancier worden. Als dit Kerkmagazine verschijnt, is dat misschien al een feit. Dan hangt het bekende schild op de werkplaats in Posterenk. Uit de kerstkaarten van vorig jaar werd duidelijk dat klanten van Hekkers & Van ’t Spijker zeker in zijn voor een feestje. Als het weer kan.

water, het zet uit bij vorst en barst.

Wij deden een opname voor het complete houtinterieur. Er staat een monument van een preekstoel, een machtig mooi object. Verder het prachtige koorhek, de grote monumentale herenbanken, alle andere banken.”

Verder op de planning: de banken in de kerk van Zevenaar, waar het bedrijf eerder de preekstoel, de herenbanken en het orgel restaureerde.

Onderhoud

Voor een aantal kerken voert Hekkers

& Van ’t Spijker regelmatig onderhoud uit. Westerveld: “De meeste kerken waar wij werkten hebben we ook in onderhoud. Dat zijn er tientallen.

Daar gaan wij eens in de drie tot vijf jaar langs De frequentie hangt af van de kwetsbaarheid van het object. Wij kijken alles na, nemen de meubels af en zetten ze weer keurig in de was.

Dat hoort ook bij de nazorg. Als je bijtijds een klein gebrek ter plekke kunt repareren, voorkom je veel schade en kosten in de toekomst.

Een afgebroken stukje hout of een loszittend onderdeel? Direct verhelpen, anders wordt het alleen maar erger.”

Schildpad

De rondleiding door de werkplaats brengt ons bij een bijzonder object:

een tabernakel. Dat is een opbouw op het altaar, waarin het geconsacreerde brood wordt bewaard. Dit uitbundige exemplaar komt uit een kapel op een rooms-katholieke begraafplaats.

Binnenkort wordt het, door de stichting die de begraafplaats beheert, geschonken aan het nieuwe museum Anno, aan de Melkmarkt in Zwolle.

Eerst moet het gerestaureerd worden, door Hekkers & Van ‘t Spijker.

Willemsen: “Het schild van een schildpad is opgebouwd uit dunne lagen. Bij dit meubel is het Hollands eikenhout ermee bekleed. Het probleem is dat de schildpad loslaat.

Dat komt het hout dat eronder zit, werkt. De schildpad werkt niet mee, of

niet in hetzelfde tempo. Daardoor geeft de lijmlaag het op.

Dat probleem speelt ook bij fineer.

Je kunt op eiken het mooiste fineer zetten, maar het eiken wint het altijd.

Wij fixeren de schildpad opnieuw, meer doen we niet. Het object is bestemd voor museaal gebruik en heeft in de vitrine niet veel te lijden.

Dat is anders wanneer een meubel in de huiskamer staat en dagelijks gebruikt wordt.

Schildpad gebruiken als materiaal was vroeger geen probleem, nu wel. Dat geldt ook voor sommige houtsoorten. Als die gebruikt worden in een meubel dat gerestaureerd wordt,

Geschiedenis

De oprichters van het bedrijf, Hekkers

& Van ’t Spijker, beginnen in 1922 op een zolderkamer in Deventer, als zij vanwege de economische crisis worden ontslagen. Aanvankelijk kopiëren zij antieke meubels, totdat zij zich door een toenemende vraag specialiseren in restauratie. Als Hekkers relatief jong overlijdt, volgt zijn 15-jarige zoon, Jan Hekkers, hem op.

Tonnie Willemsen treed in 1965 in dienst. Hekkers en hij bouwen verder aan de reputatie en bekendheid van het bedrijf. Als de ooit jonge Jan Hekkers 65 jaar wordt, neemt Willemsen het bedrijf over, aanvankelijk als eenmansbedrijf. In

1987 krijgt hij versterking van René Westerveld. In 1995 komt Robin Willemsen erbij, zoon van, 19 jaar en vers van de MTS.

Stadsvernieuwing in het centrum van Deventer maakt het bedrijf, inmiddels gevestigd aan de Walstraat, steeds slechter bereikbaar. In 2006 verhuist Hekkers & van ‘t Spijker na 84 jaar naar het dorpje Posterenk, tegenover de molen. In 2016 gaat vader Willemsen met pensioen.

Hekkers & van ‘t Spijker is een vennootschap onder firma. Als het bedrijf aan de regels voldoet, zal het in de loop van dit jaar het predicaat

‘hofleverancier’ ontvangen.

“ De schildpad werkt niet mee

www.hekkers-spijker.nl

Zonder panelen, voor wie van beelden houdt Met panelen, voor wie niet van beelden houdt

(5)

WWW.CASALA.COM

DORPSKERK

GROOT-AMMERS

showroom Rolweg 10 4104 AV Culemborg 0345 51 73 88 info@casala.com

PRODUCTEN: LYNX III, GESTOFFEERD INCL. TRANSPORTWAGENS

Kerken hebben vandaag de dag niet enkel een religieuze functie. Ze worden ook ingezet voor culturele, maatschappelijke en kunsthistorische evenementen. Wij adviseren u graag bij uw keuze voor meubilair tijdens alle waardevolle momenten in uw kerk.

kerkmagazine-3-2022.indd 1

kerkmagazine-3-2022.indd 1 31-01-2022 14:1131-01-2022 14:11

W

ie het Pelgrimsoord Klooster Wittem binnenkomt, wordt als vanzelf gevoerd langs de Gerarduskapel waar je kaarsjes kunt opsteken, Vervolgens passeer je een enorme boekhandel, waarna je belandt in een grote multifunctionele zaal.

Dwaal je rechtsom, dan kun je wat rust vinden in twee verschillende kapellen, met weer de mogelijkheid om kaarsjes te branden.

Tot slot voert de route naar de monumentale kloosterkerk. Daar is een uitgang. Of de ingang, net hoe je het bekijkt. Als je in de kerk begint, loopt je het rondje in omgekeerde richting. Dat is het: een ommetje waar je vanzelf overal langskomt.

Routing

Jelle Wind is directeur van Pelgrimsoord Klooster Wittem. Hij is duidelijk in zijn nopjes met het eindresultaat. “De verbouwing was uit nood geboren, maar uiteindelijk hebben we echt een verbeterslag gemaakt. We waren een boekwinkel en een paar kapellen met kaarsjes.

Nu zijn we echt een pelgrimsoord.

Door alle fysieke veranderingen zijn we nu een ‘gastvrije kerk’ of, in de internationale taal van de redemptoristen, ‘a welcoming church’.

Onze kerk is zeven dagen per week open, van minimaal acht uur ’s ochtends tot zes uur ‘s avonds.’

Het lijkt alsof dit rondje er altijd was, maar het is er dus pas sinds afgelopen augustus. Voorheen zat de

boekhandel in het klooster, in een andere vleugel van het complex. Het was een onhandige pijpenla. Wie naar de boekhandel ging, bezocht niet vanzelfsprekend een van de kapellen of kerkruimtes. En wie naar een kapel of naar de kerk ging, ging niet per se langs de andere plekken.

De losse onderdelen trokken altijd al veel publiek uit het hele land. Sinds de boekhandel verplaatst is en er een doorgang kwam tussen de diverse ruimtes, is het aantal bezoekers anderhalf keer zo groot.

Elektronisch

De verbouwing werd uit nood geboren. Het kloostergebouw kreeg een andere bestemming, waardoor de boekhandel eruit moest. Bovendien

Het Limburgse Pelgrimsoord Klooster Wittem is verbouwd. Fysieke ingrepen maken het tot een gastvrije kerk voor jaarlijks 150.000 bezoekers.

Verbouwing leidt tot gastvrij ommetje

Tekst: Margot C. Berends | Beeld: Pelgrimsoord Klooster Wittem, Margot C. Berends

pagina 9

(6)

pagina 11 Kerkmagazine jaargang 13, nummer 1

kwamen er minder kerkgangers in de kapel die in de jaren zestig aan het complex was vastgebouwd. Het plan rees om de boekhandel een nieuwe plek te geven in die kapel. Aldus geschiedde, met louter voordelen als gevolg. Wij lopen systematisch uitgebreider door wat nu Pelgrimsoord Klooster Wittem heet.

Bij binnenkomst kun je linksaf, de Gerarduskapel in. Sinds de bouw van de jarenzestig-vleugel kun je hier een kaarsje branden. Laat dat ‘sje’ maar weg: er zijn ook kaarsen beschikbaar die negen dagen achter elkaar branden, een noveen. Tot zover niks nieuws. Wel nieuw is een digitaal systeem waarmee je elektronisch kunt betalen voor je kaars. Een display vergemakkelijkt het kiezen en afrekenen en biedt ook mogelijkheden om een gift aan het klooster te doen.

Loop je rechtdoor, dan kom je langs de receptie. Daarop aansluitend, aan je linkerhand, is de boekhandel. Die ligt vol boeken over spiritualiteit, kerk, theologie, persoonlijke ontwikkeling,

met een brede blik vanuit diverse tradities. Laat je ook de boekhandel links liggen, dan kom je in wat is overgebleven van de kerkzaal van weleer, toen ‘bedevaartskapel’ geheten.

Nog altijd een grote en prettige ruimte, met een half rond podium. In deze ruimte bevindt zich een hoekje voor de talloze pelgrims die hier langskomen, met informatie over pelgrimages.

Apparatuur

In de achterwand van de zaal is een kamertje voor de elektronica, geleverd door Schaapsound. Daar staat een respectabele batterij aan apparatuur, plus een tafeltje met stoel. Dit is het elektronische zenuwcentrum van het complex, samen met een dergelijke kast vol apparatuur in de kostersruimte bij de oude kerk. Vieringen in die kerk kunnen via een scherm gevolgd worden in deze multifunctionele zaal. Naast het elektronica-kamertje hangt een glas-in-loodraam uit de jaren dertig.

Het dreigde in de vergetelheid te raken, maar hier komt het prachtig tot z’n

recht. Er zit een lichtbak achter.

De vloer van de vroegere

bedevaartskapel bestond uit tegels, aangevuld met hout onder de kerkbanken. Die banken zijn weg, nu staan er stoelen, deels op warm aandoend tapijt. Rechtsvoor in de zaal staat een leestafel met tijdschriften en boekjes. Rechtsachter staan drie tafeltjes bij een koffiecorner. Je kunt daar iets drinken en anderen ontmoeten. Rechtsachter is ook een keuken geplaatst. Doorgaans is het uitgiftepunt met luiken gesloten, zodat het geheel op een lange muur lijkt.

De keuken is van alle gemakken voorzien. Ook de oude biechthokjes kregen een functie werden

opslagruimte, zoals in veel oude kerkgebouwen. In een hoekje naast de keuken is een plek waar informatievideo’s bekeken kunnen worden. Dat moet nog van start gaan, de stoelen en de apparatuur staan er al.

Kernwoorden bij dit alles: gastvrijheid en ontmoeting.

Kloosterkerk

We vervolgen het rondje. Rechts zit een doorgang richting twee kapellen en de oude kerk. Het lijkt of die er altijd gezeten heeft, niets is minder waar.

Het voelt volkomen natuurlijk om deze route te volgen. Wie niet naar een van de twee kapellen afslaat, kan rechtdoor lopen naar de oude kloosterkerk. Ook daar zijn enkele aanpassingen gedaan.

Zoals in veel oude katholieke kerken kwam je voorheen vanuit de straatkant binnen in een duister portaal, met links en rechts een deur naar de kerkruimte.

Het portaal is nu van glas en je loopt na binnenkomst gewoon rechtdoor.

Door de transparantie en openheid voelt de bezoeker zich meer welkom. Wel moeten er nog drangers op de deuren, nu staan ze om de haverklap open.

Ook in deze ruimte zijn de banken gesneuveld. De antracietkleurige zittingen van de stoelen vallen mooi weg tegen de donkere stenen vloer.

De metalen poten reflecteren al dat donkergrijs. Doordat de stoelen niet opvallen, lijkt de ruimte veel groter dan toen er nog bruine banken in stonden.

Bovendien is de opstelling van de stoelen flexibel, handig in coronatijd en ook fijn voor de verschillende soorten bijeenkomsten.

De audio-installatie is vernieuwd, waardoor de verstaanbaarheid verbeterd is. Ook is de verlichting aangepast, zodat bijvoorbeeld de prachtig beschilderde plafonds mooi worden verlicht.

Stond voorheen de priester met zijn rug naar de kerkgangers, tegenwoordig staat hij met zijn gezicht naar de kerk én dichterbij de bezoekers. Op de voormalige communiebank is een blad gemonteerd dat als altaar fungeert.

Het zit met twee schroeven vast en is

er gemakkelijk af te halen, voor als de kerk voor een ander doeleinde gebruikt wordt. Ook is er een lezenaar op de oude communiebank geplaatst.

Herinrichting van de voormalige Bedevaartskapel

Pelgrimsoord

Momenteel ontvangt het pelgrimsoord 150.000 bezoekers per jaar. Een enorme parkeerplaats biedt ruimte voor veel auto’s en bussen. Daarnaast weten velen het pelgrimsoord online te vinden. Via internet kun je er een digitaal kaarsje branden of, tegen betaling, een echte kaars laten opsteken in een van de kapellen.

www.kloosterwittem.nl

www.kloosterboekwinkelwittem.nl

www.kaarsjeopsteken.nl

(7)

pagina 13

Download

onze brochure

Distributed by Dehaco B.V. • Kruisbaak 25 • 2165 AJ Lisserbroek (NL) • T +31 (0)88 20 20 600 • info@dehaco.nl • www.dehaco.nl

Gezonde lucht is voor iedereen belangrijk

Wij geven om uw gezondheid

Stijlvol Solide StilStijlvol Solide Stil

De behoefte om samen te komen in openbare ruimtes als buurthuizen, kantines en kerken is erg groot. Om dit voor u en uw bezoekers op een veilige manier mogelijk te maken kunt u ervoor kiezen om in deze binnenruimtes een luchtreiniger met een HEPA H13-ﬁ lter te plaatsen. Deze luchtreinigers zorgen ervoor dat u en uw bezoekers minder last hebben van allergische klachten (bijvoorbeeld veroorzaakt door huisstofmijt en pollen) en verminderen bovendien het risico op besmetting met een virus (denk aan het Coronavirus). Bovendien kunnen luchtreinigers het risico op infecties sterk verminderen.

Een gerenommeerd Duits instituut heeft het eﬀ ect van het plaatsen van luchtreinigers in binnenruimtes gemeten. Uit de test die dit instituut met een surrogaat COVID-19 virus heeft uitgevoerd, blijkt dat de luchtreinigers 99,43% van de virusdeeltjes uit de lucht zuivert. Dit rapport is te raadplegen via onze website: www.dehaco.nl/luchtreinigers

Een luchtreiniger verbetert de luchtkwaliteit in binnenruimtes.

Een luchtreiniger verlicht allergische klachten zoals hooikoorts Een luchtreiniger verlicht astmaklachten

Een luchtreiniger vermindert de aanwezigheid van virussen en bacteriën (Covid-19)

Onze luchtreinigers zijn geschikt voor ruimtes van 65 m²tot 800 m²

R Mini | 65 m² R 300 | 250 m²

R 500 | 800 m²

R 150 | 150 m² R 500

R 500

R 300 R 500 | 800 m²

R 300

R 150

R Mini R Mini

type R Mini R 150

R 300 R 500 Professionele luchtreinigers

Dehaco Luchtreinigers (NL) 2021.indd 1 Dehaco Luchtreinigers (NL) 2021.indd 1

09-04-2021 14:09 09-04-2021 14:09

Kerkmagazine april 2021.indd 1

Kerkmagazine april 2021.indd 1 12-04-2021 11:4212-04-2021 11:42

H

et dringende advies om afstand houden klinkt al bijna twee jaar. Dat kan prima in een kerk, die met de kerkzaal en andere zalen voldoende veilige ruimte kan bieden. En dus gingen er stemmen op om lessen en colleges te gaan geven in de kerk.

Verhuur je zalen

Dat gebeurt in de Groningse Columnakerk, een goed voorbeeld van een kerk die actief verhuurt. ‘Het kerkgebouw is van iedereen’ is het motto van de multifunctionele kerk.

Studenten komen er studeren, koren gebruiken de ruimte om op afstand van elkaar te repeteren. Een nabijgelegen MBO huurt soms zalen als extra leslokaal.

Nu de kerk langzamerhand weer tot leven komt, wordt het nog drukker.

Koster Christine Dirkse: “Daar worden wij heel blij van. Het is voor een koster raar dat in een keer de hele kerk stil ligt en je elke avond thuis zit. Je wilt graag dat het gebouw leeft.”

Naast de kerkzaal beschikt de kerk over vier vergaderzalen. Dirkse vervult samen met haar man Erik de rol van koster. “Wij hebben Verenigingen van Eigenaren die bij ons vergaderen.

Het middelbaar beroepsonderwijs organiseert hier theatervoorstellingen over burgerschap voor hun studenten.”

Kosten en baten

De verhuur zorgt voor een mooie bron van inkomsten voor deze Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt.

Toch is dat niet waar de kerk het voor doet, aldus Dirkse. “Kostentechnisch moet het uit kunnen, we zijn niet uit op winst. We vinden het belangrijker dat we er zijn voor de buurt. Daarom bieden wij ons aan als stembureau tijdens verkiezingstijd. Dan hoor je soms terug: ‘Ik was bij jullie in de kerk om te stemmen en zag dat jullie een mooie zaal hadden. Kunnen we die huren?’ Of: ‘Ik was bij een koor in jullie kerk, wij zoeken een kerk waar we een uitvaart kunnen houden’.

Zo zijn we niet per sé aan het evangeliseren, maar verlagen we de drempel om binnen te komen. Heel veel verenigingen weten ons inmiddels te vinden. Wij willen niet alleen de afstandelijke kerk zijn, maar midden in de wijk staan. Dat we dat op deze manier kunnen doen, vind ik heel mooi.”

Voor iedereen

Binnenkort zullen ook de koffie- ochtenden voor de buurt weer starten.

“Een of twee keer per week doen we de kerk open voor de buurt:

kom maar koffiedrinken! Voor wat

Het kerkelijk leven kwam tijdens de coronacrisis deels stil te liggen. Toch ging er ook veel door, onder andere op facilitair gebied. Van camera tot glas-in-lood, van duurzame stoelen tot muurschilderingen.

Wat er wél doorging,

in kerken tijdens corona

Tekst: Sjoukje Dijkstra en Kees Posthumus | Beeld: Offex Kerkinrichting, Kerkmagazine

“ Het is raar dat je als koster elke avond thuis zit

Vergaderzaal in de Columnakerk

(8)

de hand van de beroemde Deventer schildersfamilie Bokhorst is. In de komende maanden wordt een deel van de schilderingen gerestaureerd. U leest er meer over in het volgende nummer van Kerkmagazine.

Glasatelier Oud Rijswijk restaureert intussen de glas-in-loodramen van de Bovenkerkse Urbanuskerk. Deze werden bij de brand op 15 september 2018 ernstig beschadigd. In het atelier te ’s Gravenzande werd het rozetvenster in oude glorie hersteld. Het was een wonder dat het raam nog in redelijke staat was. Juist in het noordwestelijke transept kwam het dak omlaag. Nu staat het venster in onderdelen te wachten op terugplaatsing in de kerk.

De schade aan de andere zijde van de kerk was enorm. Daar moest de brandweer delen van de rozetramen inslaan om water naar binnen te spuiten en de brandhaard te blussen.

Van de ramen werden sommige delen niet teruggevonden: zij zijn in rook opgegaan. Voor het raam met de monstrans moest een nieuwe tekening op nieuw glas worden gebrandschilderd.

In de buitenlucht op de steigers werd intussen gewerkt aan het herstel van de heiligenramen. Straks zullen de ramen voorzien worden van beschermend voorzetglas. Er komt in verband met klimaatbeheersing dubbele beglazing in.

Hergebruik een stoel

Opknappen en opnieuw gebruiken is een meer duurzame oplossing dan nieuw aankopen. Die gedachte bereikt ook de kerken, waar het gaat over de aanschaf van stoelen. ‘Refurbished’ is er

de Engelse term voor.

De protestantse Marekerk in Vleuten – De Meern voltooide in 2021 het herinrichtingstraject van hun gebouw.

Met de aanschaf van 150 ‘refurbished’

stoelen maakt de kerk een duurzame keuze. Offex Kerkinrichting adviseerde daarbij en de keuze viel op de Lynx1- stoel. Het bedrijf attendeerde de kerkrentmeesters op de mogelijkheid

om tweedehandsstoelen opnieuw te laten stofferen in een stof naar keuze.

Hetzelfde gebeurde in dezelfde periode bij Bezinningscentrum Stal op de Kaag, toen daar de Kaagse kerk opnieuw ingericht werd. De Kaag wilde 50 Lynx1-stoelen aanschaffen en ook zij kozen voor ‘refurbished’.

Kerkstoelen worden gemaakt om 25 tot 30 jaar mee te gaan. Op sommige betreft coronaregels leefden wij van

persmoment naar persmoment. We moesten steeds de mogelijkheden afwegen met de bestaande regels.

Het belangrijkste is dat mensen zich thuis voelen, een koster is er om dat te faciliteren. We krijgen terug van mensen die bij ons huren dat ze ons relaxed vinden, omdat er veel kan. Het kerkgebouw is voor iedereen; we zorgen er met elkaar voor dat het optimaal gebruikt kan worden.”

Koop een kroeg

De horeca was tijdens de coronacrisis een van de meest getroffen sectoren. En juist binnen die sector komen kerken met nieuwe plannen, in Barneveld en in Den Haag.

De Gereformeerde Gemeente in Nederland in Barneveld is van plan een inloophuis en ontmoetingscentrum te openen in het centrum van het dorp.

De locatie daarvoor is de voormalige lunchroom De Zith, aan de Jan van Schaffelaarstraat. In De Stentor meldt een woordvoerder van de kerk dat de locatie onder meer gebruikt zal worden voor ‘koffie en een praatje’, kindermiddagen en maaltijden.

De Barneveldse GGiN timmert daarmee flink aan de weg. Met De Hoeksteen (2.800 zitplaatsen) bezit het een van de grootste kerkgebouwen in Nederland.

Toch werd ook dat gebouw te klein voor de gemeente: er komt een tweede kerk in Kootwijkerbroek.

Bijna tegelijk oppert Chris van Dam, de nieuwe voorzitter van Stek (de diaconale organisatie van de Protestantse Kerk Den Haag), om als

gezamenlijke kerken een horecapand te kopen op het Plein. Kerk in Den Haag kopt: ‘We kopen een horecapand op het Plein: hoe mooi zou dat zijn?’

Van Dam, oud-CDA-Kamerlid en voorzitter van de enquêtecommissie naar de toeslagenaffaire, vindt dat Stek en de kerken hun licht niet onder de korenmaat moeten steken. Het licht kan uitstekend schijnen vanuit een eetcafé op het dorpsplein van de residentie.

Schrap een verflaag

Wie in coronatijd doorgaans veilig en geconcentreerd door konden werken waren de ambachtelijke restaurateurs.

In het Penninckshuis in Deventer kwamen prachtige kleuren onder de witte verflagen vandaan. En in de Urbanuskerk in Bovenkerk krijgen de glas-in-loodramen hun oude luister terug.

In Deventer verwijderde restaurator Katherine Kolff op enkele plekken met scalpels de witte verflaag uit de jaren

’60. Zo kwam de grote verscheidenheid van oorspronkelijke kleuren aan het licht. Een subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed maakte dit onderzoek mogelijk. Vermoed wordt dat het ontwerp en de uitvoering van de schilderingen in het interieur van

“ Rozetramen gingen in rook op

www.gergeminned.nl www.stekdenhaag.nl

www.geefdekerkkleur.nl

www.vriendenbovenkerkseurbanus.nl

www.columnakerk.nl

Gereformeerde Gemeente in Nederland Barneveld kocht een horecapand

Marekerk Vleuten-De Meern

(9)

locaties staan ze, door uiteenlopende omstandigheden, korter. De fabrikant kan ze in veel gevallen opknappen, waardoor ze uitstekend herbruikbaar zijn. Fabrikant Casala Meubelen geeft op deze Lynx- stoel zelfs dezelfde garantie als op een gloednieuwe stoel.

Voor Vleuten en De Kaag was er precies op het goede moment een partij herbruikbare Lynx-stoelen beschikbaar, precies groot genoeg voor beide opdrachtgevers samen.

Frisse aanblik

Stal op de Kaag stelt haar opbrengsten beschikbaar aan verschillende goede doelen, om zo het welzijn in haar omgeving te verbeteren. Het duurzame karakter van de nieuwe stoelen past dus uitstekend in haar denken handelswijze. Ook voor de Marekerk, die betrokkenheid en zorgzaamheid bij de omgeving hoog in het vaandel heeft staan, is het een passende keuze.

Voor beide kerken kregen de van oorsprong zwarte stoelen een nieuwe, frisse aanblik. Op de Kaag koos men voor een combinatie van stijlvolle rode

en grijze stoelen. De Marekerk koos voor een turquoise stoel, een kleur die verwijst naar het groene karakter en terugkomt in verschillende elementen van de gerestaureerde kerk.

Leersum: voorsprong

De Michaëlkerk in Leersum had haar zaken goed voor elkaar, toen de coronacrisis online-diensten bijna onvermijdelijk maakte. Een deskundig beamteam, nieuwe HD-apparatuur, camera’s, verbeterde hard- en software.

Voorganger Pieter Goedendorp vertelt hoe het verder ging.

“Wij profiteerden van onze voorsprong op dit terrein. Het is goed gegaan.

Gisteravond was de telavond voor Kerkbalans. De opbrengst was boven verwachting, ook in absolute cijfers komt er meer binnen aan vrijwillige bijdragen. Voor mij is dat een goed blijk van betrokkenheid en waardering.

Het heeft goed gewerkt dat we zwaar

ingezet hebben op contact houden met onze gemeenteleden. De online- aanpak betekende veel extra werk voor de betrokken vrijwilligers. De zondagse dienst was geen probleem, de doordeweekse viering en bijeenkomsten waren lastiger te organiseren.

Het eerste jaar hebben we veel gebruik gemaakt van onze zelfgemaakte autocue. Nadat er weer mensen in de kerk mochten komen, was het lastig schakelen tussen alleen online en online plus enkele kerkgangers. Mensen die thuis meekijken, vragen een andere benadering. Ik kan er nu beter mee omgaan en richt mij soms uitdrukkelijk tot de mensen thuis. De kerkgangers leerden snel dat camera 2 de camera was waarmee de gemeenteleden thuis benaderd werden.

Een mooie spin-off is dat de regionale omroep voor de Utrechtse Heuvelrug, Regio90, onze kerkdienst is gaan uitzenden op prime-time zondagochtend. Daardoor heb ik geen idee meer wat ons bereik is. Ik hoor dat via omwegen terug. De bloemiste een dorp verderop begon mij ongevraagd te vertellen dat ze de openluchtdienst zo mooi gevonden had.”

Echt openlucht was het niet: de kerk maakte gebruik van een greenscreen.

De voorganger stond voor een groen scherm, achter hem werd later een foto van de Leersummer heide gemonteerd.

Eerbeek: snelle start

In Eerbeek werd de Kruiskerk in ijltempo klaar gemaakt voor online-uitzendingen van de kerkdiensten. Ze gingen er ‘van nul naar honderd in 10 dagen’.

Als op 12 maart 2020 Nederland op slot gaat, sluit ook de Kruiskerk haar deuren. Men besluit, zoals honderden andere kerken, over te stappen op online diensten. Tien dagen later is het al zover: eerst met eigen camera’s en pc’s, later met apparatuur en software speciaal voor kerktelevisie.

Jillert Tick is scriba van de gemeente en lid van het team dat digitale diensten op poten zette. “In eerste instantie begonnen we met mijn eigen camera, snel aangevuld met een tweede. Vrijdagavond of zaterdag was ik vervolgens uren bezig met de montage van de beelden en aparte geluidsband. De film werd geplaatst in een privé OneDrive-map en later op YouTube. Gemeenteleden en andere belangstellenden ontvingen een link via e-mail. Per dienst waren er ongeveer 60 connecties, zo’n 120 kijkers. Bij uitvaarten liep dat op tot wel 220 connecties.”

Professioneel

Het was een goed gevonden noodoplossing met nadelen: de beeldkwaliteit, het geluid en de montage liet soms te wensen over.

Het College van Kerkrentmeesters stelde geld beschikbaar om geschikte, professionele apparatuur voor kerktelevisie aan te schaffen.

Schaapsound kreeg opdracht voor levering en installatie. De Kruiskerk beschikt nu over drie PTZ-camera’s, een videomixer en een livestreamverbinding via Kerkdienstgemist.nl. De bekabeling is door vrijwilligers uit de kerk aangebracht.

Tick vertelt enthousiast over het team rond de digitale kerkdiensten. “Er zijn vijftien tot twintig mensen bij betrokken:

regisseurs, de koster, voorganger, organist, zangers en ‘streamers en beamers’. Dat zijn de mensen die het streamen van het beeld verzorgen en de presentatie via de beamer regelen. Na de diensten volgt vaak een filmpje over andere kerkelijke activiteiten.

Zonder corona hadden we nu nog geen kerktelevisie gehad. Kerktelevisie stelde ons in staat zoveel mogelijk mensen te betrekken bij de kerkdienst. Natuurlijk was het een moeilijke periode. Tegelijk was het een gezegende tijd door het proces dat je met elkaar meemaakt.

We hebben ook veel plezier gehad met elkaar.”

Leersum: achterstand

Nog even terug naar Leersum. De gemeente in de Michaelkerk was snel in staat online diensten te organiseren.

Dat lag anders bij de gebrekkige ventilatie van hun prachtige kerk uit de veertiende eeuw.

Kerkrentmeester Gijsbert Meijers: “Al voor corona was bij een volle kerk de ventilatie ontoereikend. Bij metingen kwam het CO2-gehalte te hoog uit.

Het gebeurde zelfs een paar keer dat er aan het einde van de dienst mensen flauwvielen. Daarbij ging het trouwens niet om gezonde mensen, maar om oudere mensen met een wankele gezondheid. In een ruimte met voldoende zuurstof kwamen zij snel weer bij. Toen de kerk in coronatijd gedeeltelijk gevuld was, was het CO2- gehalte acceptabel. Nu als de kerk weer vol mag zitten, speelt het probleem opnieuw op.”

In 2017 liet Leersum een offerte te maken voor goede ventilatie. Dat kwam neer op € 40.000,-- exclusief BTW.

“Daar schrokken we behoorlijk van.

Naast het afzuigen van de oude lucht moet de nieuwe lucht die je aanvoert eerst opgewarmd worden. Dat valt

‘s zomers wel mee, ’s winters kost het veel geld. Meer lucht afzuigen en nieuwe, voorverwarmde lucht invoeren vragen een hoge investering.

Bedenk je wel: zo’n investering doe je voor slechts een uur per week, op een enkel rouw- en trouwdienst na. En dan ook nog voor het korte moment aan het einde van de dienst, als de CO2 te hoog oploopt. Voor een kantoorgebouw, waar je het hele jaar veertig uur per week verblijft, is zo’n investering een ander verhaal. Dat is de moeite waard.”

De kerkrentmeesters vroegen om een second opinion, die weinig nieuws bracht. Door corona is de aandacht voor ventilatie groot en zijn de geesten er rijp voor. “We hopen de kosten terug te brengen door zelfwerkzaamheid van gemeenteleden. Dan zouden we met een investering van rond de € 25.000,-- rond kunnen komen. Inderdaad, je kunt met dat geld ook andere dingen doen.

Bijvoorbeeld ouderenpastoraat voor een dag per week. We doen daarom een beroep op gemeenteleden om voor deze bestemming een extra gift te doen.”

www.kruiskerkeerbeek.nl

“ Van nul naar honderd in 10 dagen

www.pknleersum.nl/michaelkerk

Kerk van Stal op de Kaag

www.kerkstoelen.nl www.stalopdekaag.nl www.marekerkdemeern.nl

“ Er vielen soms

mensen flauw

(10)

nieuwe functionele ruimtes in de Grote Kerk Wageningen

©Frank Hanswijk

Leer meer over de app, de lampen en lichtoplossingen voor uw kerk op

WWW.SYNDESIE.NL

Nico Heijboer 06-51204737 Frank de Vos 06-52460143 info@syndesie.nl

INMIDDELS MEER DAN PLAATSINGEN

300

In vergelijking met de andere opties was dit zowel qua geluid, vormgeving en kosten de beste oplos- sing. Onze organisten zijn erg enthousiast en te- vreden over het nieuwe orgel.

Wiko van H. namens PKN de Ark te Hendrik Ido Ambacht

LOONSTRA KLASSIEKE ORGELS - ALLEN ORGAN BENELUX

WESTERGEEST- STAPHORST - WWW.ALLENORGANBENELUX.COM Telefoon: 0511- 444 414 - Mobiel: 06-53 43 63 93 - Email: loonstra@allenorgels.nl

indrukwekkende klank en grote draagkracht!!

Allen kerkorgels

Steeds meer kerken en multifuctionele kerkzalen kiezen voor onze veelzijdige, maar ook eenvoudige digitale kerkorgels. Het klankpalet is indrukwekkend, helder en levendig, met daarbij een grote draagkracht. Veel geplaatst actueel model: het Allen Chancel CF4, kerkorgel met 27 stemmen, 4 klankstijlen (Algemeen Nederlands, Barok, Engels en Frans). Inclusief klank kabinets, speelklaar opgesteld € 14.750,= incl. BTW. Geschikt voor kerken met 50 tot 750 zitplaatsen, is onderhoudsvrij met 10-15 jaar gratis garantie.

Voor alle zekerheid: gratis proefplaatsing in uw kerk!

in klank en kwaliteit niet te evenaren...

We hebben een succesvolle orgelinwijding gehad vanavond in de kerken te Hooghalen en in Hijken.

Positieve reakties van de gemeente, de orgels klonken geweldig. Hartelijke dank voor al jullie in- spanningen om dit projekt tot een goed einde te brengen en voor de uitstekende begeleiding.

Henk W. te Beilen.

Recente plaatsingen in kerken:

• Antwerpen (B)

• Beaumont (B)

• Damwâld

• Duﬀ el (B)

• Nunspeet

• Riviére (B)

• Rouveen

• Twijzel

• Wognum

• Wâlterswâld Graag informeren wij u vrijblijvend over

mogelijkheden en fi scale voordelen van het gebruik van collectebonnen ten gunste van uw kerk.

Tevens ontvangt u modellen en een bestelformulier.

De waarde van de bonnen bepaalt u zelf.

Informeer en bestel bij:

Thema Media

collectebonnen

een beproefd systeem

Collectebonnen

(onderdeel van StyleMathôt, grafi media-specialist)

Postbus 2096, 2002 CB Haarlem tel (023) 517 83 28 fax (023) 55 333 50 info@collectebonnen.nl - www.collectebonnen.nl Graag informeren wij u vrijblijvend over

Collectebonnen

Graag informeren wij u vrijblijvend over

Collectebonnen

Energie voor Kerken:

óók uw adviseur in verduurzaming

Energie voor Kerken is meer dan een inkoopcollectief.

We adviseren kerken bij verduurzamingstrajecten.

Wilt u energieverbruik monitoren en maatregelen nemen om minder energie te verbruiken?

Hellemans Consultancy heeft de afgelopen jaren veel kerken concreet geholpen.

Meer weten?

Mail of bel Tom Peters via evk@hellemansconsultancy.nl of 06 - 82 91 53 49.

Energie voor Kerken is een initiatief van het CIO-K in samenwerking met energieadviesbureau Hellemans Consultancy

(11)

Het project wordt groter. Er wordt nu gedacht aan een betaalde coördinator.

Voor fondsen is het belangrijk om te zien dat een project zich ontwikkelt en in zekere zin professionaliseert.

Dit project zorgt inmiddels voor zoveel vertrouwen dat twee fondsen toezegden voor het lopende jaar en ongevraagd al geld te reserveren voor volgend jaar.”

Kloppend hart

Wie het contactformulier op de site van 2Select invult, wordt kort daarna gebeld door Nelleke Slaats. In dat kennismakingsgesprek wordt duidelijk wat de plannen zijn en of 2Select de meest geschikte partij is om mee in zee te gaan.

Slaats: “Wij werken bijna uitsluitend met partners die een verbinding hebben met kerken. Een onderwerp als gezondheidszorg staat te ver van ons

af. We maakten wel eens een uitstapje naar het schrijven van een aanvraag voor Nationaal Park Hoge Veluwe en museum Batavialand, maar onze passie en deskundigheid liggen in en rond de kerken.”

Passen het project en 2Select bij elkaar, dan volgt een intakegesprek.

Westera: “Altijd met twee van ons. De een stelt andere vragen dan de ander.

Wij vullen elkaar aan.” Daarna maakt 2Select een voorstel en een offerte, waarbij ingeschat wordt hoeveel tijd er nodig is om de fondsenwerving tot een goede einde te brengen.

Slaats: “Je kunt kiezen uit drie opties:

light, medium of all-inclusive. Light:

de kerk doet het meeste werk zelf en wij lopen de aanvraag nog even door. Medium: wij coachen degenen die in de gemeente het werk doen.

All-inclusive: wij doen alles, van projectplan tot en met aanvraag en afronding.”

2Select werkt met een uurtarief van

€ 75,--, exclusief. Het aantal uren dat nodig is, hangt af van de omvang van het project. Andere fondsenwervers werken met provisie, een bepaald percentage van de totaalsom. 2Select doet dat uit principe niet. Goudkamp, Slaats en Westera hebben een warm kloppend hart voor de kerk.

Voorheen werkten zij in verschillende functies binnen de Protestantse Kerk in Nederland, onder andere als gemeenteadviseurs.

Fondsen

In de wereld van fondsenwerving staan aan de ene kant organisaties, zoals kerkelijke gemeentes, parochies en stichtingen, die geld zoeken voor hun initiatieven. Aan de andere kant staan honderden landelijke, regionale en lokale fondsen met geld op de bank, op zoek naar geschikte projecten.

Slaats: “Grote landelijke spelers zijn bijvoorbeeld de Maatschappij voor Welstand, Stichting Rotterdam, het Oranjefonds, het Kansfonds en de Haella Stichting. Zij horen bij de fondsen waarbij wij bijna maandelijks aankloppen, maar het rijtje is niet volledig. Met hen hebben we zeer regelmatig contact. Zij beschikken over een professioneel apparaat met beroepskrachten om aanvragen te behandelen. Daarnaast kijken we ook altijd naar de mogelijkheden bij regionale fondsen en provinciale overheden. Voor leken is het niet gemakkelijk om je op een website door de formulieren heen te worstelen en documenten aan te leveren. Wij zijn dat gewend.”

P

eter Goudkamp, Nelleke Slaats en Bertram Westera vormen samen 2Select Fondsenwerving.

Slaats richtte het bureau op in augustus 2016. Goudkamp was vanaf het begin betrokken, Westera haakte in 2019 aan.

Kerkmagazine spreekt met Slaats en Westera over hun dienstverlening aan lokale kerken, kerkelijke stichtingen en non-profitorganisaties. 2Select heeft partners, geen klanten. De aanvragen variëren van verbouwprojecten tot diaconale initiatieven.

Hoe werkt het?

Slaats: “In 2016 wilde de hervormde gemeente Zegveld haar kerkgebouw ingrijpend verduurzamen en opnieuw inrichten. Dat was hard nodig: als er een huwelijk plaatsvond, moesten bruid en bruidegom gescheiden van elkaar naar het altaar lopen, omdat er geen middenpad was.

Samen met de kerkrentmeesters besprak ik de plannen. Aanvankelijk werden de kosten geraamd op 2 ton.

Door het plan samen te bespreken en beter te maken, stegen de kosten naar 8 ton. Wij stappen als 2Select namelijk niet pas in als het plan al klaar is.

Wij helpen ook mee om een wat

onvoldragen plan voldoende concreet en beter te maken. Concreter is beter, zeker bij fondsenwerving.

Wil je weten hoe het afliep? Al het geld dat nodig was, kwam binnen.

Op de goedbezochte informatieavond over de plannen kwam ook de vraag waarom er eigenlijk een extern bureau moest worden ingeschakeld. Anders gezegd: wat doet die mevrouw hier?

Goede vraag, waar ik wel antwoord op weet.

Voor kerkelijke vrijwilligers is de wereld van fondsenwerving een onbekend terrein. Voor ons is het core-business, dit is wat we doen.

Wij weten de weg en welke fondsen je voor welk doel kunt benaderen.

Wij weten wat wel en niet werkt. Dat scheelt tijd, moeite, geld, frustraties.

Uiteindelijk verhoogt het de kans op succes aanzienlijk

Mijn eerste punt bij een plan of project: je kunt dit niet alleen. Zoek om te beginnen naar mensen binnen je gemeente die je kunnen helpen met hun kennis en ervaring. Bouwkundig, communicatief, financieel. Organiseer draagvlak binnen de gemeente en trek het breder: alle andere mensen in het dorp.

In Zegveld verspreidden wij huis aan huis een folder, op 2.500 adressen.

Particulieren en bedrijven in het dorp droegen royaal bij. Wij schreven fondsen aan, en de burgerlijke gemeente Woerden, en zo werd de begroting sluitend.”

Nog een voorbeeld?

Westera: “In Rosmalen woonden sinds het begin van de oorlog in hun land Iraakse vluchtelingen. Toen er nieuwe vluchtelingen uit IS-gebieden kwamen, hielpen zij hen bij de inburgering.

Met taalles en hulp om de vele bureaucratische hobbels te nemen:

Eerste Hulp Bij Bureaucratie.

Er ontstond een kookgroep, waarin vrouwen elkaar ontmoetten en ervaringen uitwisselden. Yogalessen voor vrouwen en volkstuinen voor mannen hielpen om beter om te kunnen gaan met stress en trauma.

Bij dit project was ook een kerkelijke pioniersplek betrokken, op initiatief van de IZB. Het lijntje was kort: de echtgenote van de betrokken predikant was actief binnen de kookclub.

2Select werd gevraagd om te helpen geld bijeen te brengen voor het project.

Aanvankelijk bedroeg de begroting € 30.000,-- op jaarbasis. Ik schreef een plan en benaderde fondsen die hun geld inzetten om kwetsbare mensen te helpen. Dat kwam rond.

Fondsen werven voor

Kerken helpen met de geldwerving voor hun plannen en

projecten. Fondsen helpen om hun doelstellingen te realiseren.

Dat doen de drie gedreven fondsenwervers van bureau 2Select.

Tekst: Kees Posthumus | Beeld: 2Select

“ Onze passie en deskundigheid liggen in en rond de kerken

Tweede van rechts: Peter Goudkamp

de kerk

(12)

Westera: “Fondsen hebben statuten, een missie, doelstellingen en zijn niet opgericht om op hun geld te zitten.

Zij willen het besteden aan de doelen waarvoor het bestemd is. Sommige fondsen laten ons weten te weinig aanvragen te krijgen. Wij doen daar ons voordeel mee in de dienstverlening

aan onze partners. Fondsen zijn voor 2Select geen geldautomaat, ook zij zijn partners. Door geschikte projecten voor te leggen, helpen wij hen om hun doelstelling te realiseren: hun geld goed besteden met maximale impact.”

Goed plan

Elke aanvraag bij een fonds valt of staat bij het goede, overtuigende verhaal achter de aanvraag. Westera:

“Fondsen geven in de regel geen geld voor exploitatietekorten of (ver)bouwprojecten die geen nieuw kerkenwerk voortbrengen. Veel geld uitgeven en daarna doen wat je toch al deed? Dat is niet de bedoeling. Uit

de plannen moet duidelijk worden hoe het dankzij jouw initiatief anders en beter wordt in de kerk, in de stad of het dorp, in de wereld.

Een gemeente in Drenthe wil haar gebouw bij de tijd brengen. Op zichzelf geen reden om fondsen aan te schrijven. Dat hoort bij regulier onderhoud. Maar er is meer aan de hand. De gemiddelde leeftijd van de kerkelijke vrijwilligers is 72 jaar. Zij zijn het die bij verhuur steeds met loodzware tafels moeten sjouwen, op z’n kant door de deur, met hoge drempels. Een nieuwe inrichting, met lichte tafels, voorkomt dat zij afhaken als vrijwilliger. Ook maakt het de

pagina 23

ruimte toegankelijk voor mensen met een lichamelijke beperking. Dat zijn extra redenen voor de herinrichting, waardoor een aanvraag meer kans op succes heeft.”

Legaten

Een nog onderbelicht onderwerp in kerkelijke gemeenten betreft schenkingen en nalatenschappen.

Het is een aparte tak van sport in de wereld van fondsenwerving. Stel dat ieder kerklid tien procent van haar of zijn erfenis nalaat aan de kerk? De mogelijkheden zouden bijna onbeperkt worden.

Slaats: “Kerken hebben een zekere schroom om hierover te beginnen.

Ook is niet duidelijk wie dat zou moeten doen. De predikant, de kerkrentmeesters? En wanneer? Begin je erover in iemands laatste levensfase?

Als je geen kinderen hebt, of je kinderen hebben het goed, en je leeft in en met de kerk, dan ligt het voor de hand om de kerk geld na te laten.

Wij starten dit jaar een pilot, waar vijf kerkelijke gemeentes gratis aan mee kunnen doen. Doel is om de beste aanpak te ontdekken. In mijn werk voor Kerk in Actie (KiA) ontwikkelde ik materialen en sprak ik met mensen die hun nalatenschap aan KiA wilden doneren. Om te beginnen luisterde ik daarbij naar hun levensverhaal.

Een mevrouw was heel specifiek over haar wensen. Als oud-onderwijzeres wilde zij haar geld, een groot bedrag, besteed zien aan educatieve projecten in het buitenland, in een periode van vijf jaar. Zo specifiek is niet hoe grote fondsen doorgaans werken, maar ik regelde het voor haar. Vanuit de Utrechtse diaconie werd toezicht gehouden op de besteding van de gelden. Met andere woorden: het is maatwerk, je moet er tijd aan besteden

en aandacht hebben voor het verhaal erachter.”

Bakfiets

Een van de partners van 2Select is Netwerk DAK, de organisatie van in- en aanloophuizen in Nederland. Veel van deze huizen vinden hun oorsprong in kerkelijke initiatieven. Vrijwilligers die deze huizen draaiende houden zijn vaak kerkelijk betrokken. 2Select helpt zowel de landelijke organisatie als plaatselijke inloophuizen bij aanvragen voor projecten.

Over naar Woerden, waar in Weeshuis Woerden allerlei sociale initiatieven plaatsvinden. Daar ontstond het gewaagde plan om in een leegstaande ruimte een koffiebranderij te

beginnen. Samen met 2Select kreeg het plan vorm. De oorspronkelijke begroting bleek geen rekening te hebben gehouden met zaken als afzuiginstallaties en verzekering. Voor de verhoogde begroting vond 2Select fondsen en sinds een paar jaar wordt er koffie gebrand.

Nu huist OVErHOOP er, met een team dat bestaat uit deelnemers, jobcoaches, barista’s, brandmeesters en logistiek koffie-experts. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vinden er werk en doen weer mee aan het sociale leven.

Ze krijgen hun persoonlijk leven weer op de rails, nadat het overhoop lag, en vinden soms elders een baan.

Bij de branderij kwam ook een koffiebar. Ze branden en schenken er fifty-fifty, het sociaal verantwoorde koffiemerk van het Leger des Heils.

Voor een elektrische koffiebakfiets, die de straat op kan naar markten en evenementen, vond Nelleke Slaats met één telefoontje naar een ‘major donor’

€ 10.000,--. Inclusief transport en verzekering,

Tips

• Begin op tijd, liefst anderhalf jaar voordat je het geld nodig hebt.

Veel fondsen werken met lange termijnen.

• Concreter is beter: maak zichtbaar wat het resultaat zal zijn. Vage plannen maken weinig kans op gulle giften van particulieren of bijdragen vanuit een fonds.

Een nieuwe geluidsinstallatie, zonnepanelen of een mooie kerktuin: ideale doelen om de handen op elkaar en de portemonnees open te krijgen.

• Mobiliseer deskundigheid in de eigen gemeente. Kijk wat je zelf kunt bijdragen aan menskracht en geld. Fondsen willen zien wat je als gemeenschap zelf wilt investeren.

• Werf geld in drie cirkels: de eigen gemeenschap, het dorp of de wijk waar de kerk staat en externe fondsen. Het belang van een kerk gaat ver uit boven de direct betrokken kerkleden. Vaak zijn mensen buiten de kerk bereid bij te dragen aan concrete projecten, die bijdragen aan de leefbaarheid.

Rechts: Nelleke Slaats

“ Geld goed besteden met maximale impact

“ Mobiliseer

deskundigheid in de

eigen gemeente

(13)

M

et een modern keukenblok en twee nieuwe toiletten is de gotische kerk straks weer helemaal bij de tijd.

Zeker gezien de omvang van

Minnertsga, zo’n tien kilometer boven Franeker, is de kerk enorm. Het hoge, met leien gedekte schip is 45 meter lang. De robuuste toren ervoor is 48 meter hoog. Eromheen ligt een kerkhof waar nog altijd begraven wordt. De kerk is eigendom van de Protestantse Gemeente Minnertsga.

Dat is een gemeente van ruim 800 zielen, waarvan er in coronavrije tijden zo’n 125 mensen ’s zondags ter kerke gaan. Dat zijn behoorlijke aantallen voor een dorp van nog geen 1800 inwoners.

Beter beeld

Dat de kerk hier een levende gemeenschap is, blijkt uit de aanpassingen aan het gebouw. Aan de zijmuren van het schip zijn kort geleden vier grote beeldschermen opgehangen, een vijfde hangt op de galerij naast de orgelbank.

Kerkrentmeester Sierk Muller: “In het verleden lieten we in het koor een beamerscherm zakken als er wat vertoond moest worden, maar dat was niet ideaal. Voor mensen achterin de kerk was de afstand te groot en vanaf de galerij belemmerden de kroonluchters het zicht. Via de schermen kan iedereen nu goed volgen wat in het koor gebeurt. Het

werkt ook veel beter wanneer er bij een uitvaart foto’s getoond worden.”

Aan de zuidelijke zijmuur, schuin tegenover de kansel, zijn twee camera’s aangebracht. Een vaste zoomcamera die het liturgisch centrum bestrijkt en één die naar believen gericht en in- of uitgezoomd kan worden. Voor opname en weergave is naast het orgel een regieplek ingericht, met nóg een beeldscherm.

“Als we sneller internet hebben straks, kunnen we de diensten ook in beeld uitzenden via Kerkomroep.”

Beeldschermen, camera’s en bedieningsapparatuur kosten samen rond de 23.000 euro.

Moderne vereisten

Dat er gewerkt wordt aan de kerk, blijkt ook in de consistorie onder de zuidkant van de orgelgalerij.

Deze lange ruimte wordt in tweeën gedeeld. De ene kant gaat fungeren als opslagruimte voor bijvoorbeeld stoelen.

“Het is een hele klus om die steeds via de wenteltrap in de torenmuur omhoog of naar beneden te slepen.”

De andere kant blijft in gebruik als consistorie, die uitgerust wordt met een modern keukenblok. “We kunnen straks veel makkelijker koffie verzorgen voor grote groepen. Niet alleen bij kerkdiensten, maar ook bij concertjes of andere gelegenheden.

Daar komen dan direct wat inkomsten uit.”

Zoals in zoveel kerken wordt het gebouw geschikter gemaakt voor meer divers gebruik en aangepast aan hedendaagse gebruikerseisen.

“We proberen het gebouw levend te houden”, aldus Muller. Om dezelfde reden worden de toiletten vernieuwd. Van twee van de kleine toiletten tegenover de consistorie wordt één toiletruimte gemaakt, zodat daar ook rolstoelen en rollators naar binnen kunnen. Om de toegankelijkheid te verbeteren, zijn van twee muurdelen vóór het toilet de uitstekende buitenhoeken afgezaagd. Bijkomend voordeel van deze aanpassing was dat één van de oude wc-deuren gebruikt kon worden voor de nieuwe bergruimte naast de consistorie. De extra deur aan de zuidzijde van de gang naar het schip is daarmee identiek aan de bestaande consistoriedeur.

Monument vol beeldschermen

Tekst en beeld:Dick Vos

Sinds eind vorig jaar hangen er beeldschermen en camera’s in de

Meinardskerk in het Friese Minnertsga. Wat in het koor gebeurt, is nu overal goed te volgen, zowel in de kerk zelf als via streaming.

“ Met sneller

internet, kunnen we de diensten ook uitzenden via Kerkomroep

Partner van kerken

Financieel in balans

Daar helpen wij u graag bij.

Wij zijn de administratieve dienst- verlener voor kerken en instellingen.

Wij verzorgen uw financiële administratie, salarisadministratie, traktementsberekeningen en begraafplaatsenadministratie.

Daarnaast stellen wij graag uw begroting en jaarrekening op.

Bovendien geven wij deskundig advies over verzekeringen en bieden wij ondersteuning bij ziekte of vacatures op het kerkelijk bureau. Waar kunnen wij u mee van dienst zijn?

SilasGroep.nl/kka Telefoon 033 - 467 10 12

Uw vastgoed op orde

Het zorgvuldig beheren van grond en gebouwen wordt steeds complexer.

Het vergt veel specifieke kennis en die hebben wij in huis.

Wij kunnen het volledige beheer van uw vastgoed verzorgen.

Ook ondersteunen wij bij zaken zoals bemiddeling of advisering bij aan- en verkoop van grond en gebouwen. Onze rentmeesters staan altijd ten dienste van uw kerk en zijn erop gericht om optimaal rendement voor u te behalen.

SilasGroep.nl/kkg Telefoon 033 - 467 10 10

Advies bij kerkgebouw- gerelateerde vragen

Het bezit van kerkelijk onroerend goed kan ingewikkelde vragen opleveren. Sluiten de kerkgebouwen nog aan op de wijze waarop u kerk wilt zijn? Niet alle kerkgebouwen zijn nog nodig voor zondagse vieringen. Besluitvorming hierover roept al gauw emotie op. Soms zijn verkoop, een alternatieve bestemming of ontwikkeling van vastgoed een oplossing. Onze rentmeesters adviseren, bemiddelen bij aan- en verkoop en taxeren kerkgebouwen en ander kerkelijk vastgoed.

SilasGroep.nl/kkg-adviseurs Telefoon 033 - 467 10 10

De Silas Groep ondersteunt geloofs- gemeenschappen en biedt een brede waaier aan dienstverlening aan christelijke kerken.

Kerken zijn heel verschillend, hebben specifieke vragen en mogelijkheden.

Bij al deze situaties sluiten wij graag aan.

Wij bieden maatwerk, zonder winst- oogmerk en met veel kennis en ervaring over de specifieke context waarin kerken werkzaam zijn.

Wij staan naast de kerken, omdat we vanuit onze christelijke inspiratie werken.

SilasGroep.nl

KKA, KKG en KKG Adviseurs zijn onderdelen van de Silas Groep

(14)

wordt dan afgeschermd en dat merk je echt als je op het einde van de bank zit.”

Concrete plannen voor extra

aanpassingen om energie te besparen zijn er niet. Zonnepanelen op een leien dak bevestigen? Lastig, nog afgezien van de vraag of dit op een rijksmonument wel mag. Thermopane in de enorme vensters? Herder: “Dat zal veel schelen.”

Het schijnt te kunnen bij glas-in-lood.

Maar de heren vermoeden bij voorbaat al dat de kosten om het te realiseren ook enorm zullen zijn.

“ Het hele dorp kan bijdragen aan het aanzien van de kerk en dat werkt goed

Slingervanger

De toren van de kerk is eigendom van de burgerlijke gemeente Waadhoeke.

Het gebruik ervan gaat in goed overleg.

Toen de ophanging van de luidklok stuk bleek, droeg de kerkelijke gemeente bij aan de reparatie ervan. “Wíj willen graag luiden op zondagochtend en bij rouw- en trouwdiensten. Dan hoort herstel een gezamenlijke inspanning te zijn.”

In de toren staat een van de oudste kerkuurwerken met een ‘lange slinger’.

Vol trots wordt het pas gerestaureerde mechaniek uit 1689 getoond. Ernaast staat een zogeheten slingervanger.

Tegen middernacht houdt de automaat de slinger even vast, om deze om 00.00 uur precies weer los te laten. De klok loopt namelijk iets te snel.

Kan dit niet verholpen worden door de slinger beter af te stellen? “Nee”, legt Herder uit. “Door warmte en kou verandert de lengte van de slinger steeds. Dit is de enige manier om het uurwerk altijd bij de tijd te houden.”

V.l.n.r. Sjerk Muller, Oege van der Mossel, Cor Herder

“ Door warmte en kou verandert de lengte van de slinger

Laag beton

Ten behoeve van de toiletten, de nieuwe keuken en de schermen in de kerk moesten uiteraard het leidingenwerk en de bekabeling worden aangepast. Dat was op zich al een hele uitdaging, bekent Cor Herder, de technicus van de kerk.

“Na de brand die het schip van de kerk in 1947 behoorlijk beschadigde, werd onder de vloer een dikke laag beton gestort. Krijg daar de riolering maar eens door. Ik heb hier en daar maar een paar centimeter ruimte voor nieuwe bekabeling.”

Deze uitspraak zegt iets over de manier waarop de kosten voor onderhoud en vernieuwing laag gehouden worden. Verreweg de meest klussen worden uitgevoerd door vrijwilligers.

“Daarbij zijn we succesvol in het binnenhalen van subsidies”, vult kerkrentmeester Oege van der Mossel aan. “Voor deze verbouwing hebben we een bijdrage gekregen uit de solidariteitskas van de PKN.

Daarnaast van de Meindersma- Sybenga Stichting, de Insinger Stichting en de Stichting Juckema Siderius Fonds. Als je subsidie

aanvraagt voor aanpassingen die culturele activiteiten faciliteren, is het aantal fondsen dat je kun benutten groter dan wanneer het alleen om kerkdiensten gaat.”

Heel het dorp

Uiteraard dient de kerkelijke gemeente zelf ook bij te dragen. “We hebben landerijen die wat opbrengen, maar niet zoveel dat we daar royaal van kunnen bestaan”, zegt Muller. “We moeten het echt van bijdragen van gemeenteleden hebben. Gelukkig wordt hier behoorlijk gul gegeven, daar zijn we heel tevreden over.

Daarnaast hebben we in het dorp de Stichting Dorpsmonument waarvan mensen donateur kunnen worden.

Het is een neutrale stichting die losstaat van de kerkelijke gemeente en die zich richt op de buitenkant van het gebouw. Als daar iets aan moet gebeuren, het renoveren van de leien op het dak bijvoorbeeld, kunnen we een beroep doen op die stichting.

Het hele dorp kan via die stichting bijdragen aan het aanzien van de kerk en dat werkt goed.”

Energie

Punt van zorg zijn de huidige energieprijzen. In het verleden gebeurde het wel dat de koster op donderdagavond de verwarming aanzette om het op zondagochtend lekker warm te hebben. Dat gebeurt niet meer.

“Het hoeft ook geen 20 graden te zijn”, aldus Herder. “Als het 17 graden is en ik tijdens de dienst de kachel aan laat staan, ervaart men het hier toch als aangenaam. Zolang de warmte maar blijft stromen.”

Nog niet zo lang geleden zijn de luchtkanalen van de verwarming omgelegd. “Warme lucht wordt nu van onderaf langs de zijmuren naar binnen geblazen en afgezogen via de orgelgalerij. De kou van de muren

Zicht vanaf het orgelbalkon op het schip Meinardskerk