Een sociaal veerkrachtige samenleving: op zoek naar de juiste balans Een sociaal veerkrachtige samenleving: op zoek naar de juiste balans Evelien Tonkens Veerkracht in eigen kring en in de buurtVeerkracht in eigen kring en in de buurt
Discussie Op zoek naar de juiste balansOp zoek naar de juiste balans
Mariska Kromhout Sociale cohesie is belangrijk, maar reken jezelf niet rijkSociale cohesie is belangrijk, maar reken jezelf niet rijk Discussie en afsluiting Samen de volgende stap zettenSamen de volgende stap zetten
Colofon Colofon
Een sociaal veerkrachtige
samenleving: op zoek naar de juiste balans
Hoe zorgen we ervoor dat de juiste hulp tijdig terecht komt bij de juiste
(kwetsbare) mensen? Wanneer is ondersteuning teveel en wanneer te weinig?
Hoe zorg je voor de juiste randvoorwaarden voor een sociaal veerkrachtige samenleving? Deze vragen stonden centraal in een gezamenlijke bijeenkomst van de G40, Netwerk Directeuren Sociaal Domein (NDSD) en Divosa.
Na een lunchlezing van hoogleraar Evelien Tonkens gingen wethouders en directeuren in een
interactieve bijeenkomst op zoek naar verdieping en antwoorden. Hier was ook het SCP bij aanwezig met een toelichting op hun recente rapport ‘Sociaal domein op koers?
(https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2020/11/16/sociaal-domein-op-koers)’ (SCP, november 2020)
Overbruggende solidariteit Overbruggende solidariteit
Stimuleren van overbruggende solidariteit Stimuleren van overbruggende solidariteit
Verslag: Een sociaal veerkrachtige samenleving: op zoek naar de juiste balans
Evelien Tonkens Evelien Tonkens
Veerkracht in eigen kring en in de buurt
De hoogleraar Burgerschap en humanisering van de publieke sector, deed de aftrap in een lunchlezing, waarin ze vooral stilstond bij de valkuilen en kansen voor een veerkrachtige en solidaire samenleving.
‘Als we het hebben over veerkracht, dan kijken we naar veerkracht in de eigen sociale kring en naar veerkracht in de wijk’, aldus Tonkens. ‘Dat eerste – veerkracht in eigen kring – is een moderne vertaling van zelfredzaamheid en de mogelijkheid om een beroep te doen op het eigen sociale netwerk. We verwachten daarvan te veel, blijkt ook uit het recente SCP-rapport. Professionele hulp is vaak noodzakelijk.’
Maar wat is veerkracht in deze context? ‘Veerkracht in de buurt is het samen bijdragen aan
leefbaarheid, de solidariteit in de buurt’, vertelt Tonkens. ‘Inwoners willen hieraan graag bijdragen, maar worden vaak geremd doordat ze mensen in de buurt niet kennen. Of ze zijn bang voor ongevraagde bemoeienis. Verbinders en achtervangers – zoals wijkbeheerders, sociaal werkers en wijkagenten – zijn essentieel om te zorgen dat mensen een rol durven te pakken in de leefbaarheid in hun buurt.’
‘Solidariteit binnen groepen ontstaat vaak vanzelf, aldus Tonkens. ‘Het is de solidariteit tussen groepen die vaak moeizaam tot stand komt, maar die ook belangrijk is voor de leefbaarheid en het welzijn.’
Volgens Tonkens kan deze 'overbruggende solidariteit' ontstaan onder de volgende voorwaarden:
een gedeeld referentiekader fysieke en sociale nabijheid
de gelegenheid om elkaars bewegingen en gedragingen na te bootsen en gelijk te schakelen (mimicry en synchrony)
een productieve samenwerking een beperkt statusverschil
het vermogen om nadrukkelijk naar de eigen rol te kijken en weg te blijven van stereotypering (sociale reflexiviteit)
‘Er zijn allerlei praktijken, vaak collectieve voorzieningen, die aan die voorwaarden voor overbruggende solidariteit kunnen voldoen’, vervolgt Tonkens. ‘Denk aan bibliotheken, buurthuizen en
sportverenigingen. De tragiek is dat deze praktijken in hoge mate zijn afgebroken. Er is te weinig geld in het sociaal domein. Ook wordt het geld dat er is vooral ingezet voor individuele zorg: individuele
●
●
●
●
●
●
Het helpt dan ook om publieke ruimten zo te in te richten dat mensen elkaar tegenkomen, besluit Tonkens. ‘Maar, dat is niet genoeg. Het helpt pas echt als mensen elkaar over langere tijd tegenkomen en ook dezelfde bewegingen maken: samen sporten, samen zingen of samen tuinieren.’
Verslag: Een sociaal veerkrachtige samenleving: op zoek naar de juiste balans
Discussie Discussie
Op zoek naar de juiste balans
Collectieve voorzieningen kunnen solidariteit bevorderen. Tegelijkertijd staan die voorzieningen onder druk, aldus de Apeldoornse wethouder Nathan Stukker in zijn inleiding. Wat hebben we nodig aan wetgeving en lokale daadkracht om solidariteit te bevorderen?
‘Als je die beweging op gang wil brengen, ontkom je er niet aan om samen te formuleren hoe je naar de samenleving kijkt. Wat verwacht je van elkaar als burgers en overheid?’ Hoe hoog staat investeren in een sociaal veerkrachtige samenleving eigenlijk op de agenda in gemeenten?
Een aantal gemeenten geeft aan dat het thema écht prioriteit heeft. Andere gemeenten scoren lager. ‘In woorden geven we veel aandacht aan het begrip solidariteit’, geeft een gemeente aan, ‘maar in de praktijk valt het tegen. De tijd en het geld die we erin investeren blijven enorm achter in verhouding tot de investering die we doen in maatwerkvoorzieningen.’
Wat is er nodig om sociale veerkracht te stimuleren? Een greep uit de reacties:
Geld: ‘Misschien niet eens zozeer meer, maar wel in een andere verdeling. We zien nu dat er geld gaat naar voorzieningen voor inwoners die dat ook zelf kunnen betalen.’
Tijd: ‘We moeten onszelf gunnen grondig, langzaam en lerend aan de slag te gaan. En het is nooit af.’
Radicale keuzes durven maken, en soms ook durven stoppen: ‘We doen zoveel. Als we van alles een beetje doen, dan krijg je ook alles maar een beetje voor elkaar.’
Een langetermijnvisie en afspraken. ‘Zonder vraag ik me af of de transformatie gaat slagen.’
Gelijkwaardigheid: ‘Een gelijkwaardig partnerschap met het Rijk én een ontschot Rijk.’
●
●
●
●
●
Mariska Kromhout Mariska Kromhout
Sociale cohesie is belangrijk, maar reken jezelf niet rijk
Mariska Kromhout, een van de onderzoekers van het SCP-rapport, geeft haar reflectie. ‘Sociale cohesie is belangrijk, maar reken jezelf niet rijk’, waarschuwt ze.
De verwachtingen van het nieuwe beleid na de decentralisaties waren te hoog gespannen. Zeker als het gaat om de zelfredzaamheid van mensen en een zorgzamere samenleving, stelt het SCP-rapport.
‘Stimuleer het nadenken over wat mensen nog wel zelf kunnen, maar wees je er ook van bewust dat professionele hulp soms echt nodig is’, aldus Kromhout. ‘Investeer in sociale cohesie, maar reken er niet direct op dat dat op termijn zorgkosten bespaart.’
Gemeenten zoeken de juiste balans: hoe zorgen we ervoor dat de juiste hulp tijdig terecht komt bij de meest kwetsbare mensen? En hoe voorkomen we dat we mensen “pamperen” die het wel zelf kunnen?
‘Deskundigheid en kwaliteit zijn bij het gesprek met inwoners essentieel bij het maken van die juiste inschatting’, aldus Kromhout.
Daarnaast is een integrale blik essentieel, betoogt ze. ‘Het Rijk heeft daarin een belangrijke rol, bijvoorbeeld in het afstemmen van wetgeving tussen departementen.’ Haar advies aan gemeenten:
denk vooral ook zelf na wat je van het Rijk nodig hebt om écht integraal te werken.
Verslag: Een sociaal veerkrachtige samenleving: op zoek naar de juiste balans
Discussie en afsluiting Discussie en afsluiting
Samen de volgende stap zetten
In subgroepen is vervolgens gekeken naar het belangrijkste doorbraakpunt waarop gemeenten moeten inzetten de komende periode. Wat kunnen gemeenten zelf en wat is nodig van anderen?
De conclusie is dat samenwerking voorwaarde is voor een sociaal veerkrachtige samenleving.
Samenwerking met en tussen inwoners, samenwerking tussen domeinen, samenwerking tussen gemeenten én samenwerking tussen gemeenten en Rijk. Alle input wordt verzameld en meegenomen in een propositie vanuit gemeenten voor het komende regeerakkoord.
Miriam Haagh, wethouder in Breda en dagvoorzitter, sluit af: ‘De samenwerking tussen gemeenten is de afgelopen jaren gegroeid. Er is enorm veel werk verricht in de netwerken en we zijn als netwerken ook steeds meer gezamenlijk opgetrokken. Dat resulteert bijvoorbeeld in het gezamenlijke gesprek vandaag en in de brede propositie over het sociaal domein aan de onderhandelaars van het nieuwe Regeerakkoord. Aan die propositie werken we als netwerken gezamenlijk, als één krachtig signaal aan het Rijk’.
Divosa Divosa
Auteur Auteur
Eindredactie Eindredactie
Webredactie Webredactie
Versie Versie
Colofon
Aidadreef 8 | 3561 GE Utrecht Postbus 9563 | 3506 GN Utrecht
030 233 23 37
info@divosa.nl (mailto:info@divosa.nl) divosa.nl (https://www.divosa.nl)
Marieke Lamers
Yolanda van Empel (Divosa)
Jasja van Moorsel (Divosa)
januari 2021
