Inhoudsopgave
1 Bouwkundige en elektrotechnische tekeningen en symbolen 5
1.1 Algemeen 6
1.2 Bouwkundige symbolen 7
1.3 Symbolen voor verwarmingsinstallaties 15
1.4 Andere bouwkundige tekeningen 16
1.5 Het peil 17
1.6 Het bestek 18
1.7 Installatietekening sterkstroom 19
1.8 Samenvatting 21
1.9 Antwoorden 22
2 Vragen bouwkundige en elektrotechnische tekeningen en symbolen 23
3 Symbolen van elektrisch materieel in woningen en kleine utiliteit 25
3.1 Begrippen 26
3.2 Tekeningen en schema’s 26
3.3 Symbolen 30
3.4 Samenvatting 51
3.5 Antwoorden 52
4 Vragen Symbolen van elektrisch materieel in woningen en kleine utiliteit 53
5 Tekenafspraken in de elektrotechniek 55
5.1 Tekenafspraken 56
5.2 Symbolen en tekens 56
5.3 Opdracht: Gebruik van draad- en aderkleuren 78
5.4 Samenvatting 80
5.5 Antwoorden 80
6 Elektrotechnische tekeningen 81
6.1 Wat zijn elektrotechnische tekeningen? 82
6.2 Soorten elektrotechnische tekeningen 82
6.3 Samenvatting 87
6.4 Antwoorden 88
7 Vragen Elektrotechnische tekeningen 89
8 Opdracht: soorten elektrotechnische tekeningen 91
9 Basislichtschakeling 95
9.1 Basislichtschakelingen 96
9.2 Wat is een basislichtschakeling? 96
9.3 Soorten lichtschakelingen 96
9.4 Samenvatting 102
10 Tekeningen voor kasten, panelen en verdeelinrichtingen 103
10.1
Inzage
Hoofdstroom en stuurstroom 10410.2 Coderingen 105
10.3 Tekenwijze aftakkingen 107
10.4 Tekenwijze doorlussen 108
10.5 Soorten schema's 109
10.6 Samenvatting 123
10.7 Antwoorden 124
11 Vragen Tekeningen voor kasten, panelen en verdeelinrichtingen 125
12 Schemakennis kasten en panelen 131
12.1 Opdrachten 131
13 Overzicht Elektrotechnische symbolen 145
Inzage
1 Bouwkundige en elektrotechnische tekeningen en symbolen
Inleiding
Bouwkundige tekeningen worden gemaakt als er een woning, kantoor of fabriek wordt gebouwd. Er wordt dan een plattegrond getekend met daarin bijvoorbeeld de muren, de deuren en de ramen. Ook worden er tekeningen van de fundering, de verdiepingen en de constructie van het bouwwerk gemaakt. Het bouwbedrijf gebruikt deze tekening om het gebouw te kunnen bouwen. Een installatiebedrijf gebruikt deze tekening om er zijn installatie in te kunnen projecteren.
De diverse functies en onderdelen worden met symbolen aangegeven.
Plattegrond
Inzage
Leerdoelen Je kunt:
• uitleggen waarom het belangrijk is om bouwkundige tekeningen en symbolen te kunnen lezen
• benoemen welke bouwkundige elementen je aangeeft op een tekening
• benoemen met welke symbolen je elementen aangeeft
• benoemen welke soorten vloeren er zijn
• benoemen welke bouwkundige tekeningen er zijn
• benoemen wat het peil is
• benoemen wat het bestek is.
1.1 Algemeen
Naast plattegronden worden er vaak aanzichten, doorsneden en detailtekeningen van constructies getekend. Die geven extra informatie over het gebouw en de indeling ervan.
Bijna alle installatietekeningen gaan uit van bouwkundige tekeningen. Daarom is het belangrijk dat elektrotechnici, ontwerpers en monteurs een bouwkundige tekening kunnen lezen. Ze moeten kunnen zien waar de installatie moet komen.
Op die manier voorkom je fouten, zoals:
• een kabel die door een rookkanaal of over een lichtkoepel loopt
• een schakelaar aan de verkeerde kant van een deur
• een aansluitpunt op een onbereikbare plaats.
In de Inleiding zie je een plattegrond getekend van de begane grond van een woning.
In deze plattegrond is praktisch niet te zien dat de keuken, de erker en het
eetgedeelte een schuin dak hebben. In dat deel van de woning kunnen de leidingen dus niet in het plafond worden gelegd. Daar moeten de leidingen worden aangelegd tijdens het metselen van de spouwmuur. Ook kunnen ze later in de muur worden gefreesd.
Inzage
1.2 Bouwkundige symbolen
Muren
Symbolen voor muren
Bij normale baksteen (220x110x55) geef je de dikte van de muur meestal niet aan.
Baksteen
Inzage
Verband
De manier waarop de stenen zijn
gemetseld noem je het verband van het metselwerk. De lintvoeg is de lange voeg.
De stootvoeg is de korte voeg. Een voeg is ongeveer 1 cm breed.
De laatste rij stenen van een muur die horizontaal is gelegd is meestal de
zwakste laag van een muur. Daar moet je dus extra uitkijken met frezen en boren.
Verband
Kanalen
Sparingen voor kanalen
Inzage
Daken
Daken teken je niet in een plattegrond, maar wel in aanzichttekeningen en
doorsnedetekeningen. Toch wordt het type dak vaak in een plattegrond omschreven, bijvoorbeeld ‘erker’ of ‘vide’. Door het woord ‘nok’ weet men dat een dak schuin is.
Daken
Inzage
Vloeren
Houten vloeren of plafonds
Houten vloeren, plafonds of daken geef je aan volgens afbeelding 'Vloeren'. De leidingen leg je tussen de balken van het plafond.
Vloeren
Betonvloeren niet in het werk gestort
De betonnen bouwelementen maak je niet op de bouwplaats zelf. Deze prefabvloeren of vloerelementen bestaan in twee uitvoeringen:
• kant-en-klare vloeren (volledig afgewerkte vloeren)
• vloeren die op de bouwplaats moeten worden afgewerkt.
Bij kant-en-klare vloeren zijn de leidingen al in de betonfabriek met het beton 'meegestort'. De leidingen die uit deze vloeren komen, monden uit in conische
eindstukken. De zakeinden of verbindingen bevestig je in deze conische eindstukken.
Sterkstroomleiding met meegestorte centraaldoos
Ook communicatieleidingen kunnen meegestort worden. In deze leiding zitten geen dozen.
Meegestorte communicatieleiding
Inzage
Prefabvloeren
Bij deze vloeren leg je de leidingen over de vloer. Ze komen te liggen in de daarna aan te brengen afwerkvloer. In de fabriek zijn er al sparingen voor de leidingen aangebracht. De buizen komen tussen de centraaldozen en de aansluitdozen.
Sterkstroomleiding in een prefabvloer
In de muur is alleen een doos geplaatst voor het aansluitpunt van de
communicatieleiding.
Communicatieleiding in een prefabvloer
Vloerelementen
De vloer noem je ook wel ‘systeemvloer’ of ‘broodjesvloer’. Over de elementen heen komt nog een afwerkvloer. Deze vloer is snel en goedkoop te leggen.
Omdat de onderkant van de vloer niet is afgewerkt, wordt deze vloer alleen gebruikt voor de begane grond. De leidingen kun je alleen leggen tussen balk en element of onder de vloer. Soms moet je leidingen door de vloer aanbrengen. Dat gaat het makkelijkst in het midden van het element.
Vloerelement en legplan
Inzage
Betonvloeren in het werk gestort
Het storten van beton op de bouwplaats noem je ook wel gietbouw. Bij gietbouw maak je de leidingen en dozen met vlechtdraad vast aan de wapening.
Daarna wordt het beton gestort.
Buizen en een doos voor de sterkstroominstallatie
Buizen voor communicatieleidingen gaan op dezelfde manier.
Buizen voor communicatieleidingen
1. Waarom wordt een systeemvloer alleen gebruikt voor de begane grond?
Inzage
Deuren
Symbolen deur
Draairichting
Een deur is rechtsom sluitend als deze met de klok meedraait tijdens het sluiten.
A is de openingszijde.
Draairichting
Trappen
Symbolen trap
Bij trappen geeft de stip geeft het laagste punt aan. De pijl wijst naar het hoogste punt.
Inzage
Spiltrap Rechte trap
Keuken
Symbolen keuken
Badkamer
Symbolen badkamer
Inzage
Slaapkamer
Symbolen slaapkamer
Gang
Symbolen gang
2. Wanneer noem je een deur rechtsom sluitend?
1.3 Symbolen voor verwarmingsinstallaties
Ketels
Symbolen ketels
Verwarmingslichamen
Symbolen verwarmingslichamen
Inzage
1.4 Andere bouwkundige tekeningen
In de bouw gebruik je niet alleen tekeningen van plattegronden. Andere belangrijke tekeningen zijn:
• situatietekeningen
• aanzichttekeningen
• doorsnedetekeningen of detailtekeningen.
Situatietekening
Een situatietekening is een globale
plattegrond van het gebouw. Verder zie je daarop de ligging van het gebouw ten opzichte van de straten en een noordpijl.
Bij grote gebouwen teken je meerdere plattegronden. De situatietekening wordt dan op de plattegrondtekening in het klein weergegeven. Daardoor kun je zien
welk bouwgedeelte is getekend. Situatietekening; bouwdeel A is gearceerd.
Aanzichttekeningen
Aanzichttekeningen geven een duidelijk beeld van hoe de gevels er uitzien. In een aanzichttekening zie je gegevens als hoogtes van ramen, daken en dergelijke.
Je gaat uit van de noordpijl. Hier zijn de aanzichten van de ZW-gevel en de NW-gevel getekend.
Aanzichttekening ZW-gevel
Aanzichttekening NW-gevel
Doorsnedetekeningen
In de plattegrond van de bungalow is een doorsnede A-A aangegeven. Op deze hartlijn
Inzage
Doorsnede A-A van een bungalow
1.5 Het peil
In de doorsnedetekeningen geef je de maten van de bouwlagen (verdiepingen) nauwkeurig aan. Die maten worden aangegeven ten opzichte van 'het peil'.
Het peil
Het peil is ook belangrijk voor elektromonteurs, bijvoorbeeld om de diepte van grondkabels te bepalen. Er wordt gemeten vanuit het peil. Onder het peil is de maat negatief en boven het peil is de maat positief.
Vastgestelde punten (referentiepunten) waarop het peil kan worden gekozen zijn:
• de afgewerkte vloer
• het maaiveld
• het NAP (Normaal Amsterdams Peil).
Inzage
1.6 Het bestek
In de bouw gebruik je niet alleen bouwkundige tekeningen. Bij elke bouw hoort ook een beschrijving van hoe de bouw moet worden uitgevoerd. Zo'n beschrijving noem je het bestek.
Het bestek is niet alleen belangrijk voor de opdrachtgever. Het is ook erg belangrijk voor de bouwkundigen en monteurs, omdat je niet alles op een tekening kunt aangeven.
Zolder/bergruimte Vloer:
Wanden:
Plafond:
Elektra:
Inrichting:
cementen dekvloer
kalkzandsteen niet behandeld dakplaten niet behandeld
• 1 lichtpunt met wisselschakelaar
• 1 enkele wandcontactdoos met beschermingscontact ten behoeve van cv-installatie/warmwatervoorziening
• 1 dubbele wandcontactdoos met beschermingscontact
• cv-installatie/warmwatervoorziening
• schoorsteen waarin aansluiting voor eventueel (open) haard
• kanaal
Deel van een bestek van een sterkstroominstallatie
De beschrijving in dit bestek is duidelijk voor de monteur. Uit het bestek kun je lezen:
• dat de vloer wordt afgewerkt met een cementlaag
• dat het een opbouwinstallatie moet worden
• dat de enkele wandcontactdoos (aparte groep) er voor de centrale verwarming en de warmwatervoorziening is
• dat het licht op zolder zowel op de overloop als op de zolder moet worden bediend (wisselschakeling).
3. Wat verstaan we in de bouw onder het bestek?
Inzage
1.7 Installatietekening sterkstroom
Een voorbeeld van een installatietekening van een huis.
Installatietekening
De leidingen zijn hier getekend vanuit de meterkast naar een centraaldoos. Hierop kunnen acht of meer leidingen uitkomen. Centraaldozen van dezelfde groep worden gekoppeld. De groepen worden aangeduid met een cijfer.
Inzage
Sterkstroomsymbolen
Stijg- en zakleidingen
Een kabel loopt vaak door van de ene naar de andere verdieping. Daarbij gaat de kabel over van de ene naar de andere installatietekening. Leidingen die omhoog gaan noem je stijgleidingen. Leidingen die omlaag gaan noem je zakleidingen. Dit wordt aangegeven met pijlpunten.
Inzage
1.8 Samenvatting
• Bouwkundige tekeningen worden gemaakt om een gebouw te bouwen.
• Ook wordt er een plattegrond getekend om bijvoorbeeld muren, fundering en constructie op aan te geven.
• Met symbolen worden functies en onderdelen aangegeven.
• Naast plattegronden worden er ook aanzichten, doorsneden en detailtekeningen gemaakt.
• Installatietekeningen gaan uit van de bouwkundige tekeningen.
• Het verband is de manier waarop je stenen metselt.
• Wat geef je aan op een tekening:
– Muren – Daken – Kanalen – Vloeren:
– Betonvloeren niet in werk gestort:
Kant-en-klare vloeren
Prefabvloeren, vloeren die je op de werkplaats moet afwerken.
– Betonvloeren in werk gestort
– Deuren: Bij deuren geef je in de tekening de draairichting aan.
– Trappen: Geef met een stip aan wat het lage punt is.
– Keuken – Badkamer – Slaapkamer – Gang – Ketels
– Verwarmingslichamen.
• Andere bouwkundige tekeningen:
– Situatietekening: globale plattegrond.
– Aanzichttekening: tekening van gevel.
– Doorsnedetekening: plattegrond met doorsnede aangegeven.
• Het peil: maten op plattegrond worden aangegeven vanaf het peil, dat kan zijn:
– afgewerkte vloer – maaiveld
– NAP.
• Het bestek: een beschrijving hoe de bouw uitgevoerd moet worden.
• Installatietekening: een tekening waar alle leidingen zijn aangegeven.
• Stijgleidingen: leidingen die omhoog gaan.
• Zakleidingen: leidingen die omlaag gaan.
Inzage
1.9 Antwoorden
Antwoord 1
Omdat de onderkant van de vloer niet is afgewerkt.
Antwoord 2
Als de deur met de klok meedraait tijdens het sluiten.
Antwoord 3
Het bestek is een beschrijving van hoe de bouw moet worden uitgevoerd.
Inzage
2 Vragen bouwkundige en elektrotechnische tekeningen en symbolen
Vraag 1
Een tekening is getekend op schaal 1:100.
Wat wil dat zeggen?
Vraag 2
Een tekening is getekend op schaal 1:50. Op de tekening is bijvoorbeeld een
plattegrond getekend. Je legt een liniaal langs de zijmuur. De lengte van de zijmuur op de tekening is 20 cm. Hoe lang is de muur in werkelijkheid?
Vraag 3
Waarom is de peilmaat belangrijk voor een elektromonteur?
Vraag 4
Wat betekent NAP?
Vraag 5
Waarom is het belangrijk dat in bouwtekeningen de draairichting van de deuren wordt aangegeven?
