De leden van de gemeenteraad van Beuningen
Datum Kenmerk Kenmerkcode Uw contact Telefoon Onderwerp
2 4 NOV 2020
UI20.08198 André Bosveld
14 024
Weerstandsvermogen
Geachte raad,
Bij de behandeling van de Jaarstukken 2019 is de hoogte van het weerstandsvermogen onderwerp van discussie geworden. Het college heeft uw raad toegezegd een voorzet te doen over de gewenste hoogte van het weerstandsvermogen.
Deze brief geeft een aanzet voor discussie over het weerstandsvermogen en risicomanagement in relatie tot enkele andere kengetallen zoals solvabiliteit en netto schuldquote. De uitkomsten van de discussie worden meegenomen in de nieuwe nota weerstandsvermogen en risicomanagement die in 2021 wordt opgesteld.
Achtergrondinformatie
In het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is bepaald dat wij het beleid voor het risicomanagement en weerstandsvermogen moeten vastleggen. Het gaat niet alleen om een inventarisatie en beschrijving van risico’s, middelen en mogelijkheden van de gemeenten om deze op te vangen, maar zeker ook om de wijze waarop, de processen en systemen waarmee de gemeente de risico’s probeert te beheersen. In 2015 is de nota weerstandsvermogen en
risicomanagement geactualiseerd en door de raad vastgesteld. In deze nota is het weerstandsratio opgenomen van 1,0. Dit wil zeggen dat wij voldoende vermogen moeten hebben om onze risico’s op te kunnen vangen ^ risico staat gelijk aan het vermogen).
Weerstandsvermogen is nodig om risico’s op te vangen. De risico’s worden gekwantificeerd in een benodigd weerstandsvermogen. Het niet geoormerkte vermogen (= weerstandsvermogen) is van belang om te bepalen of de gemeente financieel gezond is. Dit is mede afhankelijk van het risicoprofiel. In de programmabegroting 2021 is het voorlopig weerstandsvermogen geraamd op 0 5.024.000.
Weerstandscapaciteit
De weerstandscapaciteit is geheel van middelen waaruit tegenvallers eventueel bekostigd kunnen worden, zonder dat de begroting en het beleid (direct) aangepast moeten worden. De
weerstandscapaciteit bestaat uit de volgende drie componenten:
» Reserves;
» Onbenutte belastingcapaciteit;
» Overige (begrotingsruimte en stille reserves).
Deze componenten zijn in te delen in de structurele en incidentele weerstandscapaciteit:
Incidenteel Structureel Algemene reserve (vrij aanwendbaar) X
Onbenutte belastingcapaciteit X
Begrotingsruimte X
Stille reserves X
Reserves vormen het eigen vermogen van de gemeente, bestaande uit het algemene en de
bestemmingsreserve. Algemene reserves zijn vrij aanwendbaar bij tegenvallers en hebben eigenlijk een ‘bufferfunctie’. Bestemmingsreserves zijn in principe niet vrij inzetbaar in geval van tegenvallers, tenzij de gemeenteraad besluit dat de oorspronkelijke bestemming van deze reserve(s) komt te vervallen. Opgemerkt wordt dat als geldmiddelen onttrokken worden uit de bestemmingsreserves, het hieraan gekoppelde renteresultaat afneemt.
Onbenutte belastingcapaciteit zijn extra (structurele) middelen die gegenereerd kunnen worden door de gemeentelijke belastingen te verhogen.
Met ‘begrotingsruimte’ wordt bedoeld posten die in noodgevallen ingezet kunnen worden voor het opvangen van risico’s. Een bekend voorbeeld is de post onvoorzien, in onze Perspectiefnota hebben wij hiervoor stelposten opgenomen. Bij het opstellen van de programmabegroting ‘21 hebben wij de stelpost “ontwikkeling uitkeringsbasis Algemene Uitkering” ingezet voor de dekking van bijv. de indexatie-opgave in het sociaal domein.
Stille reserves zijn activa met een economisch nut die voor een lagere waarde op de balans staan dan de opbrengst bij een eventuele verkoop (bijv. aandelen). Stille reserves kunnen als
weerstandsvermogen worden meegerekend als deze binnen een jaar in kasgeld omgezet kunnen worden. Wij hebben aandelen van Vitens en BNG, deze zijn niet vrij verhandelbaar en het is dan ook niet mogelijk om deze waarde daadwerkelijk om te zetten in kasgeld. Wij tellen de berekende waarde vanaf 2019 dan ook niet mee voor de bepaling van onze weerstandscapaciteit.
Beoordelen van het weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen is de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico’s die voor kunnen doen en weergegeven in een ratio getal. Het weerstandsvermogen wordt met de volgende
berekening in beeld gebracht:
Weerstandsratio = beschikbare weerstandscapaciteit gedeeld door benodigde weerstandscapaciteit.
Om de benodigde weerstandscapaciteit te berekenen dienen alle risico’s binnen onze gemeente in kaart te worden gebracht. De benodigde weerstandscapaciteit sluit de financiële gevolgen van de risico’s uit. Bij het berekenen van het vermogen dient opgemerkt te worden dat niet alle risico’s zich tegelijk voordoen.
Bij de beoordeling worden de volgende ratio’s gebruikt:
Ratio Betekenis
Meer dan 2 Uitstekend
Tussen 1,4 en 2,0 Ruim voldoende
Tussen 1,0 en 1,4 Voldoende
Tussen 0,8 en 1 Matig
Tussen 06 en 0,8 Onvoldoende
Minder dan 0,6 Ruim onvoldoende
Voor de gemeente Beuningen wordt een streefwaarde van minimaal 1,0 aangehouden. Dit is, conform de huidige nota risicomanagement en weerstandsvermogen, voldoende.
De weerstandsratio wordt in de begroting en de jaarrekening in beeld gebracht en zag er de afgelopen járen als volgt uit. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het ratiogetal inch de stille reserves zijn berekend tot en met 2018:
2017 2018 2019 2020 2021
Begroting 1,64 1,1 1,45 1,06
Jaarrekening 0,91 2,67 0,74
In de volgende tabel wordt de ontwikkelingen van het vermogen na vaststelling van de jaarstukken in beeld gebracht:
Jaarstukken 2017 2018 2019 2020
Algemene reserve C 3.127.000 C 4.837.671 C 3.658.053 Onbekend Grondbedrijf C -6.025.000 C -4.469.830
Overige reserves E 2.450.000 E 3.180.000 C 2.445.164
De afgelopen járen is onze financiële positie verbeterd. De algemene reserve grondbedrijf is vanaf 2019 samengevoegd met de algemene reserve algemene dienst. Het herstelplan, gecombineerd met een provinciale bijdrage, alsmede meevallers in de afgelopen jaarrekeningen en het
spaarprogramma (C 1.366.000) hebben ervoor gezorgd dat wij sinds 2019 beschikken over een algemene reserve met een positief saldo.
Gewenst weerstandvermogen en solvabiliteitsratio
In de commissievergadering FAZ van 8 mei 2019 heeft de provincie Gelderland een presentatie gegeven over het financieel toezicht van de provincie Gelderland in relatie tot de financiële positie van onze gemeente. De toezichthouder heeft opgemerkt om te blijven werken aan het verfraaien van onze financiële positie. Het verbeteren van het solvabiliteitsratio en het weerstandvermogen behoeft aandacht. Het weerstandsvermogen dient te groeien richting de 140cZo van de gemeentelijke risicokaart. Volgens de begroting 2021 is het bedrag uit de risicokaart waar een
weerstandsvermogen tegenover moet staan C 4.747.000. Op basis van deze gegevens bedraagt het gewenste minimale vermogen C 6.645.800. In de begroting 2021wordt een weerstandsvermogen (is de facto de algemene reserve) op C 5.024.000 geraamd. De algemene reserve bedraagt per 1 januari 2020 C 3.658.053.
De solvabiliteitsratio is de mate waarin een gemeente met eigen middelen aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. Dit ratio getal wordt uitgedrukt in een percentage eigen vermogen ten opzichte van het balanstotaal: het totale vermogen wordt gedeeld door de totale passiva (xlOOTo).
Hoe hoger de ratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. Onze solvabiliteitsratio is met de
jaarrekening 2019 vastgesteld op 6,50Zo. Dit is fors lager dan het Gelders gemiddelde van 3P/01. Dit komt omdat de gemeente Beuningen nog een hoge schuld heeft uitstaan, de netto schuldquote na correctie bedraagt 700Zo. Hoe lager het percentage, hoe beter. De gemiddelde schuldquote in Gelderland bedraagt 400Zo.2 Als wij financieel willen groeien naar het solvabiliteitsgemiddelde van Gelderland dient ons eigen vermogen te groeien richting de 32 miljoen euro. In de presentatie van de toezichthouder werd opgemerkt dat groeien richting de 200Zo, circa 18 miljoen euro, ‘voldoende’
is. Het verminderen van onze schuld is een alternatief voor het verbeteren van onze solvabiliteit.
120.000.000
100.000.000
80.000.000
60.000.000
40.000.000
20.000.000
o
Verloop schuld
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Waarom wordt er zoveel waarde gehecht aan voldoende weerstandsvermogen, een lage schuldquote en voldoende solvabiliteit?
Het weerstandsvermogen is de mate waarin onverwachte financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Bij de berekening van het weerstandsvermogen moet de kritische noot worden geplaatst dat dit een momentopname betreft. Risico’s kunnen zich gedurende het hele kalenderjaar voordoen, terwijl het vermogen wordt vastgesteld aan de hand van de meest recente jaarrekening.
Als zich gedurende een jaar ontwikkelingen voordoen met ingrijpende gevolgen kan dat doorwerken in de status van het weerstandsvermogen. Daarom is het niet genoeg als alleen de huidige status van het vermogen wordt berekend, en wordt er in de begroting en bestuursrapportages ook een prognose opgenomen waarin de ontwikkeling van het weerstandsvermogen tot aan het eind van het meerjarenperspectief wordt weergegeven.
Voldoende weerstandsvermogen is een noodzakelijkheid om risico’s op te vangen. Ondanks dat de risico’s jaarlijks bij de begroting en de jaarrekening wordt geactualiseerd, blijven risico’s van gemeenten toenemen: een complexer wordende opdracht van de gemeente in het maatschappelijk middenveld, de almaar uitdijende regeldruk, de uitbreiding van het takenpakket van gemeenten en de meer ‘open-einde’ regelingen in het sociaal domein zijn enkele voorbeelden van meer (financiële) risico’s.
Voldoende financiële buffer is gewenst om deze ‘uitdagingen’ op te kunnen vangen. Ook voor het imago van onze gemeente! Gelet op de ‘afgelegde financiële weg’ die achter ons ligt is het niet aanvaardbaar om onverwachts met grote financiële tegenvallers naar buiten te treden met daarbij de boodschap dat wij die niet zonder forse bezuinigingen kunnen opvangen. Imagoschade is soms
1 Zie www.geldersefinancien.nl onderwerp: Gelder gemiddelde solvabiliteit 2020.
2 Zie www.geldersefinancien.nl onderwerp: kengetallen (jaarrekening 2019).
nog veel lastiger dan financiële schade. Daarom moeten wij blijven werken aan het verbeteren van ons vermogen maar ook anticiperen, vooruitlopen, prognoses maken, verwachtingen en scenario’s opstellen. Hiermee lossen wij niet alle onzekerheden op maar laten we wel zien dat wij actief onze gemeentelijke verantwoordelijkheid nemen: besturen is ook vertrouwen.
Naast het kunnen opvangen van de hierboven genoemde uitdagingen draagt voldoende financieel vermogen, relatief weinig schuld en een redelijk solvabiliteitsratio ook bij aan het politieke geloof dat wij als Beuningen een zelfstandige toekomst voorzien. De gemeente Beuningen is in staat gebleken om forse uitdagingen op te pakken; het wegwerken van de negatieve reserve grondbedrijf, opdrachten uit het sociaal domein na tevredenheid uit te voeren en de energietransitie oppakken, zijn enkele aansprekende voorbeelden. Het spaarprogramma is in de programmabegroting 2021 e.v.
opgenomen. Zo lang de gemeenteraad niet anders besluit wordt jaarlijks C 1.366.000 gespaard en werken wij langzaam toe aan een forse verbetering van onze financiële positie. Ook dit draagt bij aan een positief imago van onze gemeente.
Verloop reserve 10.000.000
5.000.000
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2018 2019
-5.000.000
-10.000.000
-15.000.000
-20.000.000
-25.000.000
-30.000.000
-35.000.000
Om het weerstandsvermogen aan te passen, kan aan twee ‘knoppen’ gedraaid worden. Het bestuur heeft de mogelijkheid om het weerstandsvermogen te beïnvloeden door ofwel het risicoprofiel aan te passen (extra risico’s te nemen of beheersmaatregelen te treffen) of de weerstandscapaciteit te verhogen (bezuinigen of extra investeringen). In het coalitieakkoord staan bestuurlijke ambities die, met uitzondering van de woningbouwopgave, niet zijn opgenomen in de risicokaart bijvoorbeeld ambities op het gebied van energie en klimaatadaptatie en de mogelijke bouw van een nieuw zwembad. De bestuurlijke ambities zijn keuzes die een effect kunnen hebben op de financiële ontwikkeling van Beuningen.
Samen vattend
De vermogenspositie van Beuningen laat in de laatste járen een verbetering zien. De vraag die beantwoord moet worden is of en hoe de gemeente Beuningen het weerstandsvermogen wenst te verhogen om daarmee een gezonde financiële positie te bewerkstelligen, wilt uitvoeren?
Hiervoor kan het spaarprogramma gecontinueerd worden, gesleuteld worden aan het beheersen van de risico’s, en het verlagen van onze schuldpositie. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten.
Het college kan zich voorstellen dat, conform provinciale aanbeveling, een weerstandsvermogen van 14007o van de geïnventariseerde risico’s voldoende is. Dat wil zeggen een vrij besteedbare algemene reserve van minimaal č 7.000.000,-. Aflossing van onze leningen zal vanzelf leiden tot een
verbeterde solvabiliteit. Het is uiteindelijk aan uw raad om hiervoor kaders te formuleren.
Met vriendelijke groet, burgemeester en wethouders
