A memory like an elephant? The consistency of memory for emotional
events.
Giezen, A.E. van
Citation
Giezen, A. E. van. (2007, November 8). A memory like an elephant? The consistency of
memory for emotional events. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/12420
Version: Corrected Publisher’s Version
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the
Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/12420
Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).
Samenvatting
Een geheugen als een olifant?
De consistentie van herinneringen aan emotionele gebeurtenissen
Een oudere man is getuige van een fietsendiefstal. Hij spreekt de dief in kwestie aan op zijn gedrag.
Als dank wordt hij drie keer gestoken met een mes. Aangekomen in het ziekenhuis blijkt hij niet in staat zich de belangrijke aspecten van de gebeurtenis te herinneren. In de weken na de gebeurtenis houden de voortdurende nachtmerries hem uit zijn slaap. Overdag heeft hij erg veel moeite zich te concentreren.
De kans om slachtoffer te worden van geweld bedraagt 1 op 3 (Kessler Sonnega, Bromet, Hughes, &
Nelson, 1995). Het meemaken van een dergelijke traumatische gebeurtenis brengt vaak grote gevolgen met zich mee. Een veel voorkomende reactie op het meemaken van een traumatische gebeurtenis is de Posttraumatische Stress Stoornis (PTSS). PTSS wordt gekenmerkt door het herbeleven van de gebeurtenis, bijvoorbeeld in de vorm van nachtmerries of flashbacks, aanhoudende vermijding van prikkels die aan het trauma doen denken en door aanhoudende symptomen van verhoogde prikkelbaarheid, zoals slaapproblemen en concentratieproblemen. Verder heeft men vaak moeite belangrijke onderdelen van de gebeurtenis te herinneren. Naast PTSS is er ook regelmatig sprake van peritraumatische dissociatie als reactie op blootstelling aan een traumatische gebeurtenis. Dissociatie verwijst onder andere naar depersonalisatie. Hierbij heeft men het gevoel dat de gebeurtenis iemand anders overkomt, men heeft het gevoel als een toeschouwer toe te kijken, in plaats van de gebeurtenis zelf te ondergaan. Net als PTSD lijdt ook peritraumatische dissociatie tot problemen in de informatieverwerking. Herinneringen aan de gebeurtenis zijn vaak verstoord (Harvey & Bryant, 1999; Van der Kolk & Fisler, 1995).
Er wordt wel beweerd dat herinneringen aan emotioneel belastende gebeurtenissen accurater en levendiger zijn dan herinneringen aan neutrale gebeurtenissen. De kwaliteit van herinneringen aan een emotioneel belastende of traumatische gebeurtenis staat centraal in dit proefschrift. Tevens zijn factoren onderzocht die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van de herinnering.
In dit proefschrift wordt de kwaliteit van herinnering aan een emotionele gebeurtenis in meerdere hoofdstukken beschreven. In hoofdstuk 1 wordt een beknopt overzicht gegeven van een aantal paradigma’s dat is gebruikt om de kwaliteit van emotionele herinneringen te onderzoeken. Tevens worden de opbouw en doelstellingen van het proefschrift besproken.
Het proefschrift heeft als doel om door middel van veldstudies en een laboratoriumstudie de consistentie, accuratesse en volledigheid van herinneringen aan emotioneel belastende gebeurtenissen te onderzoeken. Een herinnering is consistent wanneer deze op verschillende momenten in de tijd exact hetzelfde is. Om consistentie te kunnen bepalen zijn er dus altijd meerdere meetmomenten nodig. Wanneer herinneringen op verschillende tijdstippen niet corresponderen zijn ze inconsistent. Inconsistentie is onder te verdelen in omissies (het weglaten van informatie over de tijd), commisies (het toevoegen van informatie over de tijd) en distorties (het verdraaien van informatie).
Een herinnering is accuraat wanneer deze correspondeert met de waarheid. Volledigheid van herinneringen verwijst naar de hoeveelheid herinnerde informatie.
Hoofdstuk 2 betreft een literatuuronderzoek waarin bestaande veld- en experimentele studies met betrekking tot de consistentie van herinneringen aan emotioneel belastende gebeurtenissen systematisch worden vergeleken. Resultaten laten zien dat er relatief weinig studies zijn gedaan naar dit onderwerp. In de betreffende studies bleek consistentie niet altijd duidelijk gedefinieerd. Ook de meetwijze was niet altijd gestandaardiseerd. Het blijkt dat in de praktijk consistentie vaak wordt gebruikt als een indicator voor de accuraatheid of het waarheidsgehalte van herinneringen.
In hoofdstuk 3 wordt een onderzoek beschreven naar de relatie van posttraumatische stress, gedachten onderdrukken en dissociatie met volledigheid van herinneringen. Om dit te onderzoeken werd bij 77 slachtoffers van lichamelijk en/of seksueel geweld een interview afgenomen, kort (binnen 2 maanden) nadat ze slachtoffer waren geworden. De volledigheid van herinneringen werd onderzocht met behulp van het Memory of Assault Interview (MAI), een interview bestaande uit vragen betreffende de situationele en emotionele aspecten van de herinnering aan het recente geweld. De resultaten toonden aan dat over het algemeen de gebeurtenis behoorlijk volledig werd herinnerd. De emotionele aspecten van de gebeurtenis werden echter vollediger herinnerd dan de situationele aspecten. Ook de centrale aspecten werden vollediger herinnerd dan de perifere aspecten.
Dissociatieve symptomen, ervaren ten tijde van de gebeurtenis, bleken gerelateerd aan een minder volledige herinnering aan de situationele aspecten, en een meer volledige herinnering aan de emotionele aspecten.
Hoofdstuk 4 gaat in op de consistentie van herinneringen aan een recent geweldsincident. De slachtoffers van geweld werden kort na (binnen 2 maanden) de gebeurtenis geïnterviewd (zie ook hoofdstuk 3). Drie maanden na het eerste interview vond een vervolginterview plaats, waardoor onderzocht kon worden of de herinneringen aan de gebeurtenis gelijk bleven over de tijd. De resultaten wezen uit dat over het algemeen de herinneringen van de slachtoffers vrij consistent waren.
In tegenstelling tot de resultaten aangaande de volledigheid bleken de situationele aspecten consistenter te worden onthouden dan de emotionele aspecten. In overeenstemming met de literatuur en de resultaten met betrekking tot de volledigheid bleek dat de centrale aspecten consistenter werden onthouden dan de meer perifere aspecten.
De in hoofdstuk 5 beschreven studie is een laboratoriumstudie. Deze studie had tot doel de consistentie en accuratesse voor herinneringen aan emotionele en neutrale stimuli te onderzoeken.
Deelnemers aan deze studie betroffen 22 slachtoffers van recent geweld, 22 op geslacht en leeftijd gematchte gezonde controles en 28 studenten die in het afgelopen jaar een ingrijpende gebeurtenis hadden meegemaakt. Uit de resultaten bleek dat de herinneringen van alle drie de groepen behoorlijk consistent waren. Wat de betrouwbaarheid betreft werd ongeveer de helft van de informatie accuraat herinnerd, deze accuratesse nam echter toe over de tijd (hypermnesie). Kijkend naar type informatie bleek dat de centrale aspecten significant consistenter en accurater werden herinnerd dan de perifere aspecten. Verder bleken accuratesse en consistentie hoog te correleren. De informatie die consistent werd onthouden was vaker accuraat dan inaccuraat. Ook hier geldt dat deze relatie sterker was voor de centrale aspecten.
Hoofdstuk 6 gaat in op een onderzoek naar de consistentie van herinneringen aan traumatische gebeurtenissen bij 50 patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis, voor en na 27 maanden psychotherapie. Het gemiddeld aantal gerapporteerde gebeurtenissen bleef gelijk over de tijd, maar bijna alle patiënten noemden andere gebeurtenissen op beide momenten. Veranderingen in de rapportage van traumatische gebeurtenissen bleek niet gerelateerd aan psychologische of psychiatrische variabelen.
In hoofdstuk 7 worden de belangrijkste bevindingen van dit proefschrift op een rij gezet en besproken in termen van volledigheid, consistentie en accuraatheid. Ook komen de beperkingen van het proefschrift aan de orde. De eerder beschreven studies laten zien dat herinneringen in het algemeen vrij volledig en consistent zijn. Op dissociatie na zijn er geen belangrijke voorspellers voor de kwaliteit van herinneringen aan emotionele gebeurtenissen gevonden. Ondanks dat het menselijk geheugen behoorlijk stabiel blijkt over de tijd blijft het niet verschoond van onvolledigheden, verdraaingen en inconsistenties.
Soms dus een olifantengeheugen, maar vergissen blijft menselijk.
