Lodewijk Gerrits, Eliza Devries · dbnl

(1)

Lodewijk Gerrits

bron

Lodewijk Gerrits, Eliza Devries. Kennes en Gerrits, Antwerpen 1857

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/gerr002eliz01_01/colofon.php

© 2016 dbnl

(2)

V. Lagye del.

Hubert Meyer Hth.

Lodewijk Gerrits, Eliza Devries

(3)

I.

Eliza was twintig jaren. Zy lag geknield, in het blanke nachtgewaed, voor hare maegdelyke bedsponde, met de blauwe oogen, vochtig van blydschap, vochtig van liefde, ten hooge verheven.

Zy klemde de handen op haren boezem, om het onstuimig kloppen der jonge borst te kunnen bedwingen; want het twintigjarige hart stroomde over van betooverend genoegen.

In verrukking, helde haer hoofd achter over, en zy lachte hare eigene gevoelens toe, met eenen glimlach zoo vol hoop en geluk, als ware hy den weerglans van gansch eenen hemel, die hare ziel vervulde.

(4)

Het meisje bleef onbewegelyk en droomend, tot dat zy, in overstelping van gevoel, eindelyk de handen zamen vouwde, ze trillend uitstrekte, en murmelde:

‘Ik dank u, God!... Ik dank u omdat Hendrik my beminnen kan!

En het fluisterend geluid van des jongelings naem, door haer uitgesproken, deed haer, blozend, het hoofd buigen. Zy verborg het aenzicht op de witte peluw des beds, en verzonk weder in peillooze mymeryen.

Want Eliza beminde!...

De geschiedenis van haer hart was zoo eenvoudig als gewoonlyk liefdes verhalen het zyn kunnen; en toch die verhalen zyn, voor byna iedereen, zoo vol zalig herdenken, zoo vol diepe ontroeringen, dat een enkel woord er van, voor het menschelyke gemoed, meer belang soms dan de grootste wereld-gebeurtenissen oplevert.

Het zal een jaer worden dat Eliza bemint, wanneer met de aenstaende lente de eerste bloemen zullen herbloeijen en de nachtegael in zyn zoet en smachtend lied weder over minnepyn zal klagen.

Wat was het een schoone dag, toen zy Hendrik de eerste mael ontmoette. Hoe prachtig blauw schitterde de hemel! Hoe fluweelachtig groen was het frissche blader-kleed der natuer! hoe zacht en helder de zonneschyn!

Nogtans had Eliza een gedeelte van dien dag, aen

(5)

den arm van haren ouden vader, te midden der velden gewandeld, zonder het schoone der Schepping te beseffen, te kunnen genieten.

Zy was ziek en kwynend, toen... De knagende teering, die geheimzinnige, schrikkelyke kwael, welke al te dikwyls met nydige voorliefde haer vast klampt aen wat jong en schoon is, scheen ook het lieve meisje tot eene prooi te hebben gekozen.

Wie haer aen de zyde van den ouden man zag voort stappen, bleek, moedeloos, met het hoofd geknakt op den boezem hangend, kon niet anders denken, dan dat de verfynde handen der maegd, welke eenen steun op den vaderlyken arm zochten, weldra zouden zamen gevouwen worden, zoo als men het doet in den oppersten slaep, die na de teering volgt.

Ook zocht Eliza de eenzaemheid; want de oogen der menschen wanneer hunne blikken op haer stil bleven, zegden zoo medelydend, zoo vol belangstelling, dat zy te jong was om reeds ter dood te zyn veroordeeld! en beklaegd worden is zoo droevig, dat het meisje dikwyls het hoofd had omgewend, om in stilte te kunnen weenen.

De oude vader, alhoewel zyne schouders nog forsch en krachtig waren, liet het hoofd voor over hellen, en onthechtte den blik niet van de aerde dan om van tyd tot tyd zyne dochter aen te zien. Zoo oneindig was de liefde, waermede hy, op die oogenblikken, haer scheen te willen ondersteunen en beschermen,

(6)

zoo ernstig diep de smart waeronder zyn gerimpeld voorhoofd boog, dat klaerblykend een enkele trek van lyden op het aenzicht van zyn kind, of een enkele stille glimlach van gelatenheid op hare bleeke lippen, meer gewigt voor hem hebben konden, dan al wat hemel en aerde bevatten.

Zy gingen voort slechts nu en dan een woord sprekend, vermoeid en droevig - tot zy op eens, aen den omkeer eener laen, in de tegenwoordigheid kwamen van een groot getal jonge lieden, die feestvierend, op een gras plein, zich in woelige kringen schaerden.

De toonen der viöol gaven juist het voorteeken tot den dans. De vrolyke oproep werd met vervoering door de jonge lieden beantwoord. Een rondedans nam aenvang.

Zonderling was de schok die plotseling in het gemoed der kwynende maegd door dit levendige, onverwachte tooneel werd opgewekt.

De vrolyke mengeling, het gejoel der jonge lieden, de blyde galm hunner stemmen, zelfs de scherpe toon der viöol, dit alles werkte op hare ziel, als een tooverslag.

Niet een klagende inkeer op hare eigene zwakheid, op haer eigen lyden, kwam het meisje bedroeven. Integendeel, de lach die al de aenzichten der feest vierende jeugd verhelderde, scheen zich op de bleeke lippen van Eliza terug te spiegelen.

(7)

Zy beschouwde den bonten zwerm, en er ontstond in haer een onweerstaenbaer verlangen om in die blydschap te kunnen deel nemen.

Het was als of er een levenslust in hare ziel geboren werd, dien zy tot nu toe nooit gekend had, en als ging er een omkeer in gansch haer bestaen plaets grypen.

De jeugd des harten was in haer eensklaps ontwaekt; het maegdelyk verlangen was sterker geworden dan het lyden, dan de verkwyning.

Eliza gehoorzaemde aen het eeuwige voorschrift, waerdoor is vastgesteld, dat al wie jong is aen de vreugde niet mag vreemd blyven.

Allengs werd het in haren boezem zoo poppelend; zy voelde zoo onweerstaenbaer haar tot de jubelende scharen getrokken, dat het meisje, byna zonder te weten wat zy deed, den arm des vaders verliet, en tot de jonge lieden heen liep.

De zwierende rei van den rondedans werd geopend, om Eliza, hand aen hand, op te nemen. Niemand had den tyd haer te vragen wie zy was en van waer zy kwam.

Jong zyn was voldoende om regt tot eene plaets te geven.

Daer werd nu het tengere meisje in de slingering van den dans mêe gevoerd. Hare voeten raekten nauwelyks de grastippen, zoo snel was de beweging; en toch zy voelde geene vermoeijenis meer; haer hart was niet, zoo als gewoonlyk, beklemd. Toen zy in

(8)

begeleiding der andere stemmen begon te zingen, was haer zang zoo helder en bly, als de juichende toonen, die aen hare zyde uit de meest onbezorgde borsten der forsche jongelingen en der flinke meiden opstegen.

In het midden van den rondedans stond, lachend, een jongeling, mannelyk schoon, en het gezang en het gejoel klom nog luider, nog vrolyker; want het was ter zyner eere dat er daer feest was.

Hy was de zoon des Barons van Teck, op het voorplein van wiens buitengoed men vergaderd was, en men vierde heden zynen vyf-en-twintigsten verjaerdag.

Volgens het oude vlaemsch gebruik, had de jonge man, die zich in het midden van den rondedans bevond, het regt een meisje te kiezen, dat voor eenige oogenblikken zyne gezellin zou blyven, en dan naest hem moest knielen, om den zoen te ontvangen, dien hy voor het aenschyn van iedereen haer geven mogt.

Wat joeg er menig vrouwelyk hartje verlangend om gekozen te worden!...

Hendrik van Teck liet de lieve wezens rond hem draeijen en lachte even vriendelyk tegen allen. Hy smaekte het genoegen der moeijelyk van den keus.

Op eens had zyn oog Eliza ontmoet...

De beweging van den dans had hare wangen, anders zoo bleek, met eenen ligten blos gekleurd; zy ademde vry; hare blauwe oogen blonken van vervoering - zy was schoon! zoo schoon dat de jonge edelman,

(9)

die de nieuw gekomene niet kende, verwonderd en met eerbied tot haer naderde.

Hy strekte de armen uit - en voor dat Eliza kon antwoorden was zy aen de borst des jongelings ten dans gevoerd.

Hendrik aenschouwde de lieve vreemdelinge die hy tot gezellin had gekregen; - Eliza voelde onder den blik, die zacht en ernstig op haer rustte, hare ziel als weg smelten. Allengs - het duerde slechts eenige stonden, maer voor hen was het eene eeuwigheid van gevoel - allengs lachten zy elkander toe!

Hunne zielen hadden door eene eerste omhelzing zich aen elkander gestrengeld...

Die stond was voldoende: God had in twee wezens de vonk der liefde ontsteken!

De jeugdige drom, rond om hen, danste voort, lachte en zong; - maer Hendrik van Teck vergat gebruik te maken van het zoete regt tot zoenen, dat hem nogtans toekwam.

Het was dat hy en Eliza alles vergaten, enkel om elkander aen te zien! enkel om elkander te erkennen!

Reeds herhaelde de dansende schaer:

Dat moogt gy nog wel drymael doen!

Drymael doen!

Men herhaelde het ten derden male, toen Hendrik zich tot Eliza boog; zyne lippen bleven op haer voorhoofd gehecht, bevend zoo veel van geheiligden eerbied als van hemelsch geluk.

(10)

De eerste zoen der liefde!... Nu het byna een jaer geleden was, nu Eliza voor hare bedsponde lag en mymerde, nu nog voelde zy haer hartebloed stilstaen by dit aendenken!...

Toch volgens de wetten van den dans moest Hendrik haer verlaten, om zyne plaets in de rei terug te nemen.

Toen de maegd alleen bleef te midden der woeling, was het haer alsof het licht des hemels verdoofde. Het werd haer weder eng en zwaer in de borst; het scheen dat zy genoeg had geleefd!... Zoo onverwacht was het stondelyk geluk gekomen, zoo groot geweest, dat zy ging nederstorten, nu Hendrik zich van haer aftrok. Eliza wankelde. Zeker zou zy gevallen zyn, indien eenige jongelingen, getuigen van hare zwakheid, niet waren toegesneld ter ondersteuning.

Zy hoorde boven al de stemmen nog de stem van Hendrik, die zegde:

‘Het lieve kind ziet er ook zoo vermoeid uit!

En dan verging alles voor haer bewustzyn. - Haer hoofd lag aen de borst des geliefden!...

Wie is er die niet bemind heeft?...

Wie is er vreemd gebleven aen het alles beheerschende gevoel, waer door man en vrouw elkander de aerde tot eenen hemel kunnen maken! - Wie herinnert zich niet met welbehagen den tyd der smeekende verklaringen en der stamelende bekentenissen;

het zoeken en nooit

(11)

verzadigd verlangen van twee wezens naer elkander; het stille fluisteren der eeuwige beloften, die het hart van zaligheid doen opspringen, en de lange droomeryen, hand in hand, over wederzydsche toekomst en geluk; wie kende nooit de teedere onrust, de inwendige streelingen, de balsemende bedwelming, die men liefde noemt!

Sedert Eliza, op eene bank, tusschen Hendrik en haren vader de oogen weder opende, tot op den huidigen stond, nu zy in de nachtelyke stilte, voor hare bedsponde knielt, heeft zy geweten wat het is te beminnen en is zy bemind geworden!

Zoo als de kwynende bloem, gelaefd door verkwikkenden dauw, onder de koestering der zon, den kelk voor een nieuw bestaen opent, zoo heeft Eliza's borst met de liefde een nieuw leven ingeädemd.

Haer hoofd heeft zich weder opgerigt. De kleur der jeugd, der gezondheid, is door den zoeten lach der liefde op hare wangen terug gebragt.

Alle gevaer van sterven schynt voorby.

Hendrik, die na hunne eerste ontmoeting, gelegenheid vond om byna elken dag Eliza te bezoeken, toonde ook zoo veel blydschap, wanneer hy hare krachten zag terug komen, dat het lieve kind, om hem te behagen had willen en wel had moeten herleven...

En het is te regt dat zy nu de toekomst kan tegen lachen.

Binnen weinig dagen zal haer leven door den band

(12)

des huwelyks voor altoos aen het bestaen van Hendrik worden vereenigd.

Wat haer nu in de stilte der maegdelyke kamer zoo gelukkig maekt, is de liefdevolle weêrklank der stemme des geliefden, die heden, fluisterend en smeekend, haer gevraegd heeft of zy er in toestemt zyne bruid te worden.

Met den blos der zaligheid en der maegdelyke schaemte op het aenzicht heeft zy, ten antwoord, haer hoofd op des jongelings schouders verborgen - en dankbaer, heeft hy de lippen op haer voorhoofd gehecht!...

Zy hebben elkander den zoen der verloving gegeven!...

Echtgenoote worden! Geheel en gansch toehooren aen hem, dien men bemint!...

Voor het aenschyn der wereld als zyne uitverkorene worden geëerbiedigd! op zynen naem mogen roemen!... Altoos, in gedurige uitstorting van dankbaerheid en liefde, aen zyn hart eene omhelzing en eenen steun vinden!... Is voor elke meisjes ziel dit verlangen niet de zamenvatting van al wat zy op aerde verhopen kan?

Hoe schoon ook zyn de beelden, die voor Eliza's geest zweven!

Het stille, huiselyke leven, aen Hendrik's zyde, vertoont zich aen hare inbeelding, als eenen onafgebroken krans roozen, die gedurig zal verfrischt worden onder den adem der geheiligde zoenen - wier balsemende

(13)

geuren door steeds vernieuwde, wederzydsche teederderheid moet bewaerd blyven.

Want, zy gevoelt het, hare liefde, hare zorgen zullen het geluk van Hendrik volmaken. Duizende plannen zyn reeds in haer liefderyk gemoed gevormd, om aen den beminden, wanneer zy hem zal toehooren, elken dag een nieuw blyk te geven van de zucht die in haer heerscht om hem te behagen.

En dan... Eens zal er een tyd komen... dat zy zal moeder worden!

Eliza bedekt haer aenzicht met beide handen; maer toch zy is vrouw - en alles wat in een vrouwen hart trillen kan, siddert van hemelsche verrukking by den weerklank in haer gemoed door die gedachte veroorzaekt.

En waerom zou zy niet mogen denken aen de blydschap, die Hendrik's schoon en ernstig gelaet zal ophelderen, wanneer zy hem eens de kleine, lieve vrucht haers lichaems zal aen de borst hangen?

Waerom zou haer hart niet mogen wegsmelten van geluk, wanneer zy op voorhand de omhelzing gevoelt, waermede haer echtgenoot zyn kind en de moeder er van, te zamen, aen zyn hart zal sluiten!

Zy, die vrouw is, weet immers dat liefde altoos nieuwe liefde voortbrengt - dat Hendrik haer nog dieper, nog inniger moet lief hebben, wanneer hem door haer een evenbeeld van hen beide zal geschonken worden!

(14)

Waerom zou zy in hare ziel niet mogen juichen en volop den zegeprael der liefde genieten?

Morgen immers zal Hendrik's vader ten haren huize eene bruid voor zynen zoon komen vragen.

Eliza's vader zal toestemmen!... ô, Eene gansch nieuwe reeks van lachende gedachten komt voor haren geest op, nu zy overweegt, hoe de goede gryzaerd, dien haer als zynen grootsten schat lief heeft, zich over het geluk van zyne dochter verheugen zal...

Mymer voort, onervaren kind!... Geniet de zoete begoochelingen tot dat de vermoeijenis - die toch eindelyk ook door de schoonste droomen wordt voort gebragt - u in slaep doe sluimeren... En zelfs terwyl gy daer ligt en inslaept, dat de engelen der liefde der hoop, der jeugd, u rond het hoofd ruischen!

Het ontwaken, na de droomen van den tyd der twintig jaren, is dikwyls zoo smartelyk!

(15)

II.

De volgende morgen vroeg, zat de koopman Devries, Eliza's vader, op zyn kantoor, lang voor zyne klerken waren gekomen.

Hy was gebogen over een groot kantoor-boek, dat voor hem op den lessenaer lag geöpend.

De oude koopman berekende tot welke som de bruidschat beloopen kon, dien hy aen zyne dochter ten huwelyk zou mede geven.

Hy had, den avond te voren, een briefje ontvangen, dat luidde als volgt:

‘De Baron van Teck biedt den heere Devries zyne beste groeten, en zal de eer hebben hem morgen

(16)

te bezoeken, om over familie zaken te spreken.’

Mynheer Devries wist zeer wel wat dit briefje beteekende.

Hy had de liefde van zyn kind gekend, van de eerste dagen dat dit gevoel in haer was ontstaen.

Hendrik en Eliza beminden zoo gulhartig, zoo geheel en gansch, dat het minst ervaren oog tot in het diepste hunner ziel kon lezen.

En Mynheer Devries was niet onervaren. Integendeel.

Diepe rimpels in zyn verheven voorhoofd getuigden dat hy zich in gelegendheden had bevonden om de wereld van uit verschillende oogpunten te beöordeelen. Over gansch zyn aenzicht lag iets ernstig en zacht, waer uit men raden kon dat de man veel had gezien, veel had geleden, veel geworsteld.

Ofschoon zyne vaderlyke ziel haer verheugd had Eliza door Hendrik te zien beminnen; ofschoon de herleving van zyn kind door hem aen den invloed der liefde werd toegekend; ofschoon hy zyn bloed zou hebben opgeöfferd om Eliza gelukkig te maken - toch, terwyl hy de cyfers optelde, kwam allengs in zyne oogen iets somber.

Hy wrong de vuisten toe met een pynlyk geweld, dat aen verwyt en zelfs aen gramschap geleek.

Eindelyk sloeg hy het kantoor-boek toe met smart en walg.

(17)

‘Het zal myne schuld zyn zoo dit huwelyk mislukt! - mompelde de grysaerd, en het rood der schaemte klom tot op zyn gerimpeld voorhoofd - Wat zou er van Eliza geworden!... Lyden... verkwynen... sterven misschien!...

En het aenzicht met de handen bedekkende, liet hy het hoofd op de borst zakken.

De koopman wist dat de adelyke familie van Teck geene fortuin bezat. Integendeel, de eigendommen er van waren tot meer dan hunne weerde door schuldbekentenissen belast geworden, en de oude Baron zou waerschynlyk de dochter eens koopmans niet tot bruid voor zynen zoon hebben verlangd, indien hy niet veronderstelde dat die koopman over groote schatten beschikken kon.

De edellieden houden wel aen het verouderd voorregt der geboorte; maer toch, het goud is de God der eeuw, en bankbrieven hebben dikwyls - zelfs in de oogen van Barons - meer weerde dan brieven van adeldom.

Zulks wist Mynheer Devries.

Maer de koopman vreesde dat de huwelyks-gift niet voldoende zou worden geöordeeld. Ongelukkig was zyne fortuin sedert eenigen tyd grootelyks verminderd, uit oorzaken die hy niet mogt bekend maken.

Er bestond een geheim in zyn leven, dat hem het voorhoofd deed gloeden van schaemte.

Daerom had hy in het kantoor-boek alles, alles op-

(18)

geteld wat hy bezat. Toch moest de eigendom, die hem over bleef, niet zoo zeer te verachten zyn; want na lange overweging, scheen eene strael van betrouwen, van hoop, in zyne ziel terug te keeren.

De uitgestrektheid der opoffering, tot welke hy had besloten, gaf hem misschien de voldoening der edelmoedigheid; - reeds kwam een glimlach op het

eerbiedwekkende gelaet des ouderlings; - toen hy, op eens, met afgryzen, zich in zynen lederen zetel achter uit wierp, en geweld doen moest om eenen schreeuw van schrik in te houden.

Aen het venster, waer tegen de lessenaer was geplaetst, vertoonde zich het hoofd van iemand, wiens flikkerende, gryze oogen met duivelsche spotterny den koopman schenen te bespieden.

‘Goeden dag, lieve heer Devries! - zegde de nieuw gekomene met heessche, en toch fleemende stem, toen hy een oogenblik later het kantoor binnen trad - Hoe gaet het met mynen besten vriend?

‘Dag, Ward - antwoordde Eliza's vader, zonder tot den bezoeker op te zien.

En inderdaed het was niet aengenaem hem te beschouwen. Ward droeg op het gelaet byna al de kenteekens van verslensing, die door de gezamentlyke werking van den ouderdom en de ondeugd op menschelyke wezenstrekken kunnen gedrukt worden.

Fletsch en walgelyk hing er over de hoekige beenderen

(19)

eene huid, met onregelmatige, getrokkene rimpels doorkerfd. Alle vleesch scheen van dit gelaet te zyn verdwenen, uitgenomen onder de oogen, waer gezwollene, purperkleurige diktens al te duidelyk betoonden dat de man, niet tegenstaende zynen gevorderden ouderdom, in slemperyen en grof zinnelyk genot zich uitputte. De vuile geelachtige kleur van het voorhoofd scheen de uitwaseming der onreine gedachten, die zonder verpoozing er onder moesten gebroeid worden. De kleur, de rimpels, de verslensing, waren des te meer terug stootend, daer Ward de gewoonte had

aengenomen, de bleeke lippen tot eenen onophoudelyken grimlach te trekken, ten einde eene dubbele rei tanden te laten glinsteren, veel te hagelwit en veel te regelmatig om van den eersten tot den laetsten, niet even valsch te zyn, als de zwarte hairen der pruik, die hem den schedel bedekte.

‘Ik ben zeker dat myn vriend Devries zoo vroeg, in den morgend, zich aen myn bezoek niet verwachtte? - vroeg Ward met tergende beleefdheid.

‘Ik beken...

‘Dat de genoegelyke uitdrukking, die op uw aenzicht was, toen ik door het venster zag, er niet om mynent wille op was gekomen.

‘Gy begrypt dat zekere herinneringen door uwe tegenwoordigheid in my worden opgewekt.

‘Bah! - de lach des bezoekers werd wanluidend -

(20)

Wat voorby is, blyft voorby!... Het is niet om over het verledene te spreken dat ik de eer heb u goeden morgend te komen wenschen.

‘Wat verlangt gy? - vroeg Devries, die op gloedende kolen scheen te zitten.

‘Verlangen!... Foei!... Ge vreest altoos dat ik u iets ga vragen. Dat is niet braef jegens eenen ouden vriend.

Ward, die zich in eenen zetel had neêr gezet, drukte op de laetste woorden met boosaerdig inzicht.

Die oude vriendschap, waer van hy gewaegde, moest hem eene schrikkelyke magt op den koopman geven; want de toon die hy nam, deed Devries het hoofd oprigten en den bezoeker aenstaren, zoo als men den beul moet bezien die nyptangen in orde brengt om u ten bloede te martelen.

‘Ziet ge! - ging Ward voort, de beenen over elkander kruisende, ten teeken dat hy zyn gemak nam en niet spoedig wilde vertrekken - Gy die thans als een voorbeeld van deugd en eer wordt geroemd, indien gy u dezen nacht met my in gezelschap had bevonden, op myn woord van eer, ik geloof dat ge uwe tegenwoordige gestrengheid zoudt vergeten hebben, om slechts de blyde dwaesheid onzer jonge jaren te gedenken.

‘Maer...

‘ô, Laet my u dat vertellen!... Wy waren een tiental

(21)

woeste, jonge knapen... Ik zeg jong; en ik maek geene uitzondering voor my zelve;

want het hart, het hart is nog altoos zoo onstuimig als toen ik u leerde kennen... Wy waren toen beide ongeveer twintig jaren, niet waer, Mynheer Devries?...

Hy zweeg een oogenblik om het antwoord te wachten. Eliza's vader bleef roerloos en zwygend.

‘Het was dan feest dezen nacht! - ging Ward voort, ziende dat de oude koopman niet antwoordde - een echt feest!... Al de wynen die slechts goed zyn om den dorst van ordelyke menschen te laven, waren ter zyde gelaten. De Champagne alleen had de eer in ons gezelschap te blyven... Myne jonge vrienden wilden bewyzen dat ik - dien zy spottend grootvader noemen - benevens hen aen het vermaek niet zou weêr staen... Ja wel!... De Champagne, die slechts streelen kan, werd op zyne beurt ter zyde gesteld voor den Jamaïca Rhum, die brandt en verteert... De jonge heeren verbryzelden de roomers; de jonge heeren zongen, schreeuwden, tierden; de jonge heeren rolden onder de tafel!... Dat noemen ze plezier hebben!... My doet dat alles niets!... Ik heb zoo veel gedronken in myn leven, ik!... Gevoelt ge niet, vriend Devries, dat het schoon is de eer van den ouderdom zoo staende te houden?

Het was den ouden koopman onmogelyk eene beweging van walg terug te houden.

Dit gebaer ontsnapte niet aen de opmerkzaemheid

(22)

van Ward. Zyne kleine oogen werden een stond fonkelend van gramschap; doch onmiddelyk kwam de gewoone grimlach op zyn aenzicht terug, en hy ging voort:

‘Ge zult zeggen dat eigen lof stinkt!.... Maer er is eene zeer zwarte schaduw aen het tafereel!... En daer ik uwe achting niet geheel en gansch wil verlieren, heb ik begonnen met den goeden kant te laten zien... Ge moet weten dat alvorens myne jeugdige vrienden dood dronken waren, wy gespeeld, nog al voor veel geld hadden gespeeld... Ik zou moeten gedenken dat de fortuin eene vrouw is, en dat zy geerne de jonge lieden toelacht... Ook heb ik verloren... Ge weet wel dat ik behendig genoeg ben om myn geld niet kwyt te geraken, wanneer ik het niet wil... Maer ditmael was ik eerlyk... In der waerheid, het is aengenaem ter goeder trouw het goud over de tafel te zien rollen... Het geeft iemand den schyn van vorstelyke grootheid wanneer hy, lachend, de slechte kansen van het lot ondergaet... De eerlykheid is eene schoone deugd!... Denkt ge niet, Mynheer Devries, dat de voldoening eerlyk man te zyn, al was het dan slechts voor eenen nacht, niet te veel kan betaeld worden met vyf duizend franken?

‘Gy hebt vyf duizend franken verloren! - en Devries wrong smartelyk de handen te zamen. - Gy komt my dit geld vragen!

‘Ik kom over de genoegens der eerlykheid spre-

(23)

ken... Gy weet, by ondervinding, hoe zoet het is een rein geweten te hebben, en gy zult my goeden raed geven. Behalve de som die ik dezen nacht heb verloren, zyn er eenige andere schulden ten mynen laste... Men vindt menschen die zeggen, dat het de mode is zyne schulden niet te betalen; maer ik begin te gelooven dat die mode slechts door schurken kan gevolgd worden... Zyt gy niet van myn gedacht, vriend Devries?...

‘Ter zake, Mynheer!

‘ô, Zoo haestig niet!... Laet zien hoe veel ik zou noodig hebben om volkomen deugdzaem te worden?..

Ward telde op de vingeren.

‘Vyf duizend - mompelde hy - en vyf... tien... en twee... maekt twaelf... en eenige kleinigheden, waer aen ik niet denk... zegge vyftien duizend franken... Gy weet dat de deugd nooit te duer wordt gekocht, Mynheer Devries, en ik durf wedden dat ge my die som gaet leenen!

Devries verhief het hoofd; een bliksem van verontweerdiging was door zyne oogen gevlogen.

‘Gy komt op een slecht oogenblik - antwoordde hy - ik heb juist dezen morgend de optelling gemaekt van alles wat ik nog bezit. Het schoonste gedeelte myner fortuin is reeds door u verslonden geworden. Ik heb u veel, te veel geld gegeven. Gy kunt geene schulden hebben.

(24)

‘Het is nogtans zoo, vriend! - antwoordde koelbloedig Ward, die zich weinig over dit begin van tegenstand scheen te bekommeren.

‘Weet gy wel vroeg Devries, de leunen van zynen zetel met de handen omklemmende - dat uwe dwingelandy onverdragelyk is?

‘Ha! indien gy het zoo opneemt... Ik meende dat een vriend, zoo als gy zyt, niets weigeren kon.

‘Ik ben beschaemd over my zelve!

Ward knikte het hoofd ten teeken van goedkeuring.

‘Gy begrypt niet wat ik zeggen wil. Ik ben beschaemd omdat ik de erfenis van myn kind in uwe braspartyen laet verzwelgen.

‘En gy hebt lust my door uwe knechten buiten de deur te doen werpen. Goed!....

Maer uw gezond oordeel en uw braef gemoed zeggen dat de armoede nog boven de schande te verkiezen is.

‘De schande!... Ja, ik weet het!... Ik heb het ongeluk gehad u te leeren kennen, toen ik nauwelyks de jongelingsjaren had bereikt... Gy hebt er u alsdan een helsch vermaek van gemaekt in myne onervare ziel kwade driften op te wekken en ze te streelen.... Gy hebt my met u in eenen draeikolk van vermaken mede gesleept... Toen myne beurs was uitgeput - de uwe was het sinds lang - hebt gy my zoo verre gebragt dat ik eene misdaed, eene lafheid beging.

‘Gy hebt gestolen!

(25)

‘Niemand weet het hier te lande... Wy bevonden ons toen in Spanië... En zelfs indien men het wist, de wereld zou door myn gedrag sedert veertig jaren zyn bevredigd geworden.

‘Beproef het! - de valsche tanden van Ward knetterden op elkander - Laet den sluijer vallen die uw vroeger leven bedekt en gy zult zien wat de wereld zal zeggen!...

Het geld, dat gy bezit, zou u misschien kunnen troosten; maer uwe lieve dochter, uwe lieve juffer Eliza, gy vergeet haer, Mynheer Devries!... Gy vergeet dat de schande op haer zou terug vallen en de wereld haer als eene verpeste zou haten en vlugten!...

Gy vergeet dat het kind verantwoordelyk is voor den vader!

‘Gy zyt een slecht mensch!

‘Ik slecht!?... Gy spot... Over vyf jaren kwam ik by toeval in deze stad. Ik was arm, tot bedelens toe arm. Myne voeten raekten door de versletene schoenen de kasseien der straet. Ik had honger, en kon het stuk brood benyden dat men eenen hond toewerpt... Zekeren namiddag zag ik - ik kon nauwelyks myne oogen gelooven - ik zag den vriend myner jonge jaren, in een prachtig rytuig gezeten; hy had schoone peerden; alles getuigde rond hem van weelde, van rykdom!... Een slecht mensch zou zich door nyd en afgunst overmeesterd gevoeld hebben!... Hy zou hebben

geschreeuwd: - de man in dit rytuig, dáér, is

(26)

ryk; hy schynt eerbiedweerdig; welnu, die man heeft niet meer regt om geëerd te worden dan ik!... Die man is... en een slecht mensch zou het geroepen hebben, zoo luid hy kon, wat gy zyt, Mynheer Devries!

‘Ik had u als eenen straetschender doen aenhouden. Niemand zou u geloof hebben gegeven!

‘Och! de menschen hooren zoo geern kwaed van hunnen evennaeste! - de lach van Ward bragt het koude zweet op het voorhoofd des koopmans - Het zou zoo belangryk geweest zyn te vernemen dat de geëerde, deugdzame Devries eens den straetlooper Ward boezemvriend had genoemd.

‘Het is een titel van eer zich uit de vernedering, uit de schande weder te kunnen verheffen!

‘Bah! eerlyk zyn, werkzaem, volhardend, dat is niet aerdig!... Maer te hooren dat iemand, dien men tot nu toe verpligt was hoog te achten, vroeger naest Ward op de bank der beschuldiging had gezeten; te vernemen dat de vernuftige Mynheer Devries vroeger een dommerik was, die zich had laten veroordeelen, terwyl zyn vriend, verstandiger dan hy, was vry gekomen; bewyzen te krygen dat de ryke koopman zich in de kunst van geld te winnen tusschen galeiboeven had volmaekt: - dat zou zonderling hebben geklonken, dat hadde de menschen doen luisteren!

‘Ik kon antwoorden dat de zonde myner jeugd aen dwaze onervarenheid, en grootendels aen booze vrienden

(27)

was toe te schryven - dat er buitengewoone geesteskracht noodig is om, na de onteerende straf, eene weerdige plaets in de wereld terug te winnen - dat ik uit de gevangenis gekomen, van land tot land heb gereisd en, in het zweet myns aenschyns, de eerste stukken geld heb gewonnen, die door God zyn gezegend en tot grondslag aen myne fortuin hebben gediend.

‘De nydigaerds zouden gezegd hebben: - wat moet die Mynheer Devries toch veel menschen hebben bedrogen om zoo ryk te worden, vermits hy een dief is!

De koopman rigtte zich op, dreigend en grootsch.

‘Eens gestolen, altoos dief! - vervolgde Ward - Het vonnis alhoewel in den vreemde uitgesproken, alhoewel het u gelukt is die geschiedenis hier geheim te houden, dit vonnis bestaet niet te min... Gy moet zoo kwaed niet zien, beste vriend!... Het is u bekend dat ik een onbetwistbaer bewys kan geven!... Gy zult u pyn doen met uwe vuisten zoo hard toe te wringen, en het is onnoodig!... Het verdrag der vriendschap, tusschen ons gesloten, is immers door het yzer van den beul op uwen schouder geteekend!... dáér... Laet eens zien, als het u belieft, Mynheer Devries?... Kan men na veertig jaren het brandmerk nog onderscheiden?

Ward's vinger bleef naer den schouder van den grysaerd uitgestrekt.

(28)

De koopman viel in zynen zetel terug; hy bedekte zich het aenzicht met beide handen.

‘En merk wel op - ging Ward voort - dat uwe kansen sedert vyf jaren nog zyn verminderd. Men weet thans dat Ward uw vriend is, en indien het ook te weten komt dat hy eenige kleine zonden op het geweten heeft, waeraen de menschen leelyke namen geven, zal men het spreekwoord toepassen: met wien men verkeert wordt men geëerd.

Devries bleef als versteend. Ward haelde verachtend de schouders op; hy meende zynen tegenstrever volkomen te hebben verplet.

Het gevoeligste van het hart des vaders was inderdaed door de bedreiging tegen Eliza gewond geworden.

De oude koopman beminde zyn kind met eene liefde waer in al de gevoelens, al de krachten zyner ziel waren zamen getrokken. Zoo veel mogelyk van de wereld af gezonderd, had hy in de dochter, welke onder zyne zoenen was opgegroeid, gansch het geluk, gansch het doel zyns levens geplaetst. Wanneer het onteerende geheim zyner vroegere dagen al te pynlyk hem in het hart knaegde, kon den zoeten blik van het aenbedene kind, dat hem eerde en lief had, kon de zachte stem, die hem vader noemde, het verledene, om zoo te zeggen, uit wisschen. De liefde, de eerbied zyner dochter herstelden hem in het gevoel der

(29)

volle weerdigheid van mensch. En meer dan eens, wanneer hy in lange omhelzing haer aen de borst drukte, waren tranen van dankbaerheid hem uit de oogen gesprongen.

Devries beminde zyn kind meer dan een gelukkig mensch beseffen kan. De liefde is nooit dieper, nooit oneindiger dan wanneer zy te midden der smart ontstaet.

De geboorte van Eliza had aen hare moeder het leven gekost. Devries had slechts een jaer de liefde mogen genieten der echtgenote, aen welke hy voor zyn huwelyk, knielend, zyne geschiedenis had bekend, en die wel had willen toe stemmen in hare armen hem op te rigten. Sedert de dood dier vrouw was elk oogenblik zyns levens aen het zwakke kindje toegewyd geworden. De ziekelyke toestand, die Eliza had overvallen, de gedurige vrees van den zoeten schat te verlieren, de zorgen waer mede hy haer omringde, dit alles had het vaderlyke gevoel duizendvoudig verteederd.

En thans - dat de blos der gezondheid, der jeugd, hare schoonheid was komen voltoeijen, dat de vreugd der liefde uit hare blauwe oogen de toekomst tegenlachte en zyn vaderlyke hoogmoed tot het hoogste punt van geluk was gestegen; - thans kon een enkel woord, door Ward gesproken, haer bestaen verbryzelen.

Wat smarte, wat schaemte indien zy vernemen moest

(30)

dat men het regt heeft haren vader bedrieger, booswicht, gebrandmerkte galei-boef te noemen!

Hoe zal zy weêrstaen aen de algemeene verachting die op het kind van den misdadige weegt?

Wat zal er van haer geworden, indien de adelyke familie van Teck de

echtverbindtenis met de dochter des veroordeelden als eene schande verwerpt?

De arme vader gevoelt het dat de dood beter ware voor zyn kind dan die oneer!

En Ward zit daer, altoos met den kouden blik op Devries gevestigd, koelbloedig een antwoord wachtende.

Mogt de boete alleen op het hoofd des gryzen koopmans terug vallen, hy zou niet zwak zyn. De erfenis van Eliza zou aen Ward niet worden ten prooi gegeven.

Maer de vader heeft zyn kind te redden.

De veiligste toevlugt die hy haer bezorgen kan, is aen de borst van eenen echtgenoot, die haer bemint, en dien zy lief heeft...

Later zal Devries, hetzy gelyk door welk middel, zich aen de vervolgingen van zynen vyand onttrekken.

Hy kan vlugten... Het is waer, hy zou het geluk zyner Eliza niet mogen bywoonen;

hy zou op zyne jaren alleen, gansch alleen in vreemde streken gaen dolen; hy zou nooit de kinderen mogen kennen, die eens aen zyne dochter den naem van moeder zullen

(31)

geven!... Maer wat geeft het!... Eliza zal gelukkig worden!

Devries wierp op Ward eenen blik van zegeprael.

Hy had eene beslissing genomen. Zyne fortuin geheel en gansch zal tot den bruidschat dienen. Indien het stilzwygen van Ward nog eenige dagen verzekerd blyft, wordt hy onmagtig.

De koopman stond regt, nam op een der schabben van het kantoor een bewys-boek, en zonder een woord te spreken, zette hy zich terug aen den lessenaer, om een mandaet op zynen bankier te schryven, voor de vyftien duizend franken, die door Ward werden geëischt.

De schelm naderde op de tippen zyner voeten om te kunnen lezen wat door Mynheer Devries werd geschreven.

Welk belang er ook voor Ward in het schrift was dat door Mynheer Devries werd gevormd, toch, zyne oogen hadden sinds lang de gewoonte genomen alles te onderzoeken, wat in hun bereik kwam, en weldra hadden zy het briefje ontdekt, dat door Hendrik's vader aen den koopman was geschreven.

Ward erkende het adelyk blazoen der van Tecks, dat op den zegel was geprent;

en een nydige trek kwam zyne lippen ploeijen.

Hy strekte de knokkelige hand uit, en met de behendigheid van eenen gauwdief, had hy het papier ontfutseld.

(32)

Daer het slechts een paer regels bevatte, had Ward den inhoud gelezen en het briefje terug op den lessenaer geworpen, voor dat Devries zich omwendde om hem het bewys te overhandigen.

Buigende aenveerdde Ward het schrift, stak het zorgeloos in eenen der zakken zyner ondervest, en koel als of er niets gebeurd ware, ging hy de plaets in zynen zetel hernemen, op nieuw de beenen over elkander kruisende, om te betoonen dat zyne zaken niet waren afgedaen.

Devries bezag hem ondervragend.

‘Zeg eens, lieve vriend, - vroeg Ward - is het waer wat men in de stad verhaelt, dat uwe juffer Eliza wilt gaen trouwen?

De toon dier woorden was zoo oneerbiedig en tergend, dat de zware, gryze wenkbrauwen des koopmans zich te zamen trokken.

‘Het is niet braef mij niet te hebben geraedpleed - ging Ward voort.

‘Mynheer! - Devries stond regt, trotsch en vergramd - Ik geef u geld; maer het is niet omdat gij u met myne familiezaken zoudt bemoeijen!

‘Men verliert de weerde eener weldaed met ze aen iemand te herinneren! - antwoordde Ward, vriendelyk tegen Devries knikkende - Maer ik wil het niet kwalyk nemen. Ik zal u zelfs goeden raed geven. Is de toekomende bruidegom niet een zekere jonkheer van Teck?

‘Dan!

(33)

‘Ach! de Baron van Teck is een mager beestje - Ward deed met den duim en den wysvinger de beweging, die in alle beschaefde landen der wereld geld beteekent. - Ik dacht dat gy slimmer waert, vriend Devries!

De diepe rimpels op het voorhoofd des koopmans fronsten zich meer en meer te zamen; de blik dien hy op Ward vestigde, werd strak en brandend. Het was duidelyk op het schoone, vertoornde gelaet des grysaerds te lezen, dat de gloed van al de driften, die tydens zyne jonkheid hem in den dwarlkolk der vermaken, der driften, had doen bezwyken, noch door den ouderdom, noch door de gewoonte van een afgezonderd leven, geheel en gansch was kunnen verdoofd worden. Ook was de verontweerdiging van den ouden man nog te vreezen.

Doch Ward scheen er een boos vermaek in te scheppen de gramschap, die in de borst des vaders opwelde, niet te willen bemerken.

‘Gy hebt zoo even gezegd - ging hy voort - dat ik een deel uwer fortuin heb op gedaen; welnu, dit huwelyk moet u van een ander, en een groot deel berooven. Hoe veel zal er u over blyven?

‘Wat gaet u dat aen!

‘Maer, Mynheer Devries, gy kunt dan niet meer rekenen, lieve vriend! Alles wat gy ten bruidschat geeft, ben ik kwyt, myn beste!... Wat zou ik gaen doen, wanneer gy geene kas meer had, waerin ik

(34)

putten kan!... Och, arme! Ward zou nog slechte dagen beleven!.... Maer zoo gy de zinnen verloren hebt, Mynheer Devries, dan toch heeft Ward verstand voor twee!

Ditmael was de onbeschaemdheid zoo groot dat Devries een oogenblik verstomd bleef.

‘Welhoe! - hernam Ward - Gy hebt eene dochter - een schat, een perel van een meisje - gy schenkt haer weg aen den eersten den besten kalen jonker, en gy zoudt op den koop toe bergen gouds geven!... Dat is gekheid!... Dat zal niet gebeuren!

Ward maekte eene buiging en wilde vertrekken; maer de oude koopman greep hem by den arm, hield hem terug, en zegde met eene stem, die beefde, alhoewel de toon vol was van plegtigheid.

‘Gy hebt my de slechte kennis die ik met u gemaekt heb, toen ik een jongeling was, duer doen betalen. Gy hebt my geld, veel geld afgestroopt... Ik heb my onderworpen... Gy zyt my de rust komen ontnemen, die ik door een eerlyk bestaen van veertig jaren byna gansch had herwonnen... Ik heb de boete myner zonde met geduld verdragen... Maer myn kind, het geluk, het leven van myn kind zult gyniet aenraken!... Ha! gy denkt dat ik een lafaerd ben geworden, omdat ik voor u het hoofd heb gebogen!... Wees voorzichtig!... Ik bemin myne dochter, zoo als gy niet begrypt dat men beminnen kan!... En indien er om harent

(35)

wille eene worsteling tusschen ons moet ontstaen, is niet te voorzien wat er gebeuren zal.... De tieger bemint zyne kleinen - en om myne dochter tegen u te verdedigen, zou ik een tieger worden!

‘Gy bedreigt, dus gy zyt bang! - zegde Ward, zich uit de hand van Devries los wringende.

‘Ik verwittig u!

De twee mannen zagen elkander in de oogen als om hunne wederzydsche magt te beproeven. Ward was afschuwelyk van nyd en gramschap. Zyne gryze oogen werden glasachtig als die eener slang. Hy lachte meer tartend, meer dreigend dan ooit.

‘Gy zyt in eene kwade luim! - zegde hy - Maer gy zult nadenken... Ik zal terug komen.

‘Ga dan!

Ward verliet het kantoor, aen de deur nog buigende met nydige beleefdheid.

(36)

III.

Ward was sedert meer dan eene halve uer vertrokken en nog zat Mynheer Devries, het hoofd ten gronde buigende, toen de deur van het kantoor op nieuw werd geöpend, zoo zachtjes dat de koopman uit zyne mymery niet werd opgewekt.

Ditmael was de verschyning lachend en schoon.

Het hoofd van een meisje, verlicht door de stralen der morgendzon, maer nog meer verhelderd door geluk en jongheid, stak zich binnen de kamer. Twee hemelsch blauwe oogen staerden schalks in het vertrek rond, onderzoekend of er geen belet was. Dan deden de kleine, ligte voeten van het meisje eenen stapvoorwaerts.

(37)

Daer de oude koopman nog altoos voor den lessenaer gebogen zat, naderde de nieuwe bezoekster, op de teenen, tot achter den lederen zetel, en op eens, met eenen kleinen schreeuw van blydschap, wierp zy hare armen om den hals des grysaerds; boog zoo ver mogelijk over hem heen, en gaf eenen zoen op zyn voorhoofd, zoo luid dat het door gansch de kamer weer klonk.

De gedachten, in welke Devries verzonken was, moesten pynlyk zyn; want de liefderyke verrassing deed hem verschrikken; hy sprong verwilderd regt, sidderend door gansch zyn lichaem.

Toch toen hy zyne dochter erkende, was het met eenen stillen droeven glimlach dat hy haer den goeden morgend wenschte.

‘Ha! Ha! ik heb u weêr moeten betrappen, vader! - zegde Eliza, en zy maekte een dier gebaren, half spelend half ernstig, waer van de vrouwen alleen het geheim schynen te kennen - Altoos denken! Altoos werken!... En bang worden van uwe dochter wanneer zy u omhelst!

‘Ik had u niet gehoord, Eliza.

‘Dat het niet meer gebeure! - en met lieve, streelende beweging verhief zy dreigend den wysvinger - Die leelyke cyfers mogen zoo vroeg het hoofd van mynen vader niet kwellen.... Verstaet gy, Mynheer!... Of!

(38)

‘En dan! - vroeg Devries, die geweld deed om te kunnen lachen

‘Dan! -

Zy sloot den ouden vader in hare armen, trok zyn hoofd op hare borst, en toen hy zich tot haer boog, gaf zy hem eenen nieuwen zoen, misshien min luidruchtig dan de eerste, doch zeker niet min gevoelvol.

Het menschelyke hart zal soms de grootste bitternis, het grievendste lyden verkroppen, terwyl een enkel zacht woord, een enkele zoete blik, de maet van het geen men gevoelen kan, doet over vloeijen.

Mynheer Devries had veel geleden - en nu de liefdevolle groet van zyn kind hem kwam herinneren dat er een wezen op aerde bestond door hetwelk hy uit ganscher ziele werd bemind, nu werd het hem onmogelyk de traen terug te houden, die hem, terwyl hy de maegd aen zyn hart hield, uit de oogen brak.

Eliza zag het dat haer vader weende!

‘Vader! - zegde zy, en gansch hare ziel was angst en droefheid geworden - Er is iets dat u doet lyden!... Heb ik u mishaegd, vader!... Heb ik misdaen met zoo dwaes hier te komen?

De oude man schudde langzaem het hoofd.

‘Het is my altoos aengenaem u te zien! - antwoordde hy - Maer ik moet u spreken, Eliza! over gewigtige zaken... Wilt gy in eene kamer komen, waer wy min zullen gestoord worden dan hier?

(39)

Nooit nog had Eliza haren vader op dien zachten, maer droeven, byna plegtigen toon tot haer het woord hooren voeren. Het hart joeg haer van angstig voorgevoel toen zy hem volgde.

‘Zet u neder hier nevens my! - de oude man schoof zynen zetel digt by dien van zyne dochter, - Gy moet niet verschrikken, Eliza!... Het is voor uw geluk dat ik my met u wil onderhouden.

Het meisje had plaets genomen, en bleef wachten.

‘Mag ik vragen - begon Devries - waerom de blydschap zoo buitengewoon helder uit uwe oogen blonk, toen gy daer even my den morgendgroet hebt gebragt?

Het meisje had de gewoonte niet de waerheid te verbergen; zy stamelde:

‘Ik weet, vader, dat heden ons goede vrienden zullen bezoeken.

‘Mynheer Van Teck en zyn zoon, Hendrik?

Eliza werd blozend. Haer antwoord was een enkele hoofdknik.

‘Gy weet ook met welk inzicht de oude heer ten onzent zal komen?

Byna onverstaenbaer was het antwoord:

‘Hendrik heeft het my gezegd, vader!

Het was dus te laet. Al de vooruitzichten en al de verlangens eener beminnende maegdenziel hadden ich van Eliza meester gemaekt. Zy waende haer ten

(40)

hoogsten trap der zaligheid. En het was onmogelyk geworden haer langzamer hand tot een ongeluk te bereiden. Devries besloot onmiddelyk ter zake te komen.

‘Ik heb wel gezien - zegde hy - dat Mynheer Hendrik u lief is... Ik wil dit gevoel niet afkeuren... Maer gy zyt nog zoo jong, Eliza, en het huwelyk is zulke gewigtige zaek... In den ouderdom van twintig jaren is de liefde een gulden droom; maer het huwelyk volbrengt niet altoos de beloftens er van: het brengt soms ontgoocheling en smart.

De blauwe oogen van Eliza openden zich wyd en strak van vrees.

‘Myn hoofd is grys geworden in de ondervinding ging Devries voort - en ik heb ernstig overwogen. Ik zie dingen voor uit, waer aen gy nooit hebt gedacht.

Hadde een doodsvonnis het meisje bedreigd, zy kon niet bleeker geworden zyn dan zy het werd op dit oogenblik.

‘Vader! - vroeg zy - is er een schrikkelyk ongeluk dat my bedreigt?

‘Ik zeg dat niet.

‘Maer wanneer men bemint, vader! gevoelt men dat de liefde alleen meer voldoening moet geven, dan door al de tegenkantingen der wereld kan ontnomen worden!... ô, vergeef het my dat ik zoo spreken durf!... Maer gy zyt zoo goed, vader!

- en ik bemin Hendrik zoo innig, zoo geheel en gansch!... Een vriendelyk

(41)

woord van hem zou my alles, wat lyden is, doen vergeten... Ik beef, als of myn hart moest breken.

‘Er zyn hinderpalen van verscheiden aerd... Zoo ik verlangde myne Eliza nog niet te verliezen? Zou de liefde van uwen vader niet voldoende kunnen zyn voor uw geluk?

Eliza zakte neder, geknield, aen de voeten des ouderlings. Zy drukte zoenend zyne handen aen hare lippen; hy voelde dat die handen bevochtigd werden door de tranen die over hare wangen vloeiden.

‘Kind lief! - sprak de vader voort - zoo gy met my wilde blyven, ik beken dat het my zeer onaengename onderhandelingen met den Baron van Teck zou sparen... Wie weet of de tegenwerpingen van hem niet zullen komen... of Hendrik zelf...

Alsof er Eliza eene slang in het hart had gebeten, rigtte zy in eens haer op. Hare oogen, die tot nu toe met maegdelyke zedelykheid ten gronde hadden gezien, vestigen zich verwilderd op den vader. Haer aenzicht nam eene uitdrukking van kracht: de kracht der wanhoop, die de zachtste gelaetstrekken tot hoekige, scherpe lynen kan vertrekken. Krampachtig greep hare hand den arm des ouderlings; met hygende stem vroeg zy:

‘Vader! gy wilt my niet doen verstaen dat Hendrik ontrouw is geworden, dat Hendrik my niet bemint!... Neen, neen!... Ik gevoel wel dat zyne liefde opregt

(42)

is!.... Vader! gy twyfelt immers niet aen Hendrik's liefde?... God! - en zy verhief de zamen gewrongene handen boven het hoofd - God laet alles wat ongeluk is op my neêrvallen, maar dat Hendrik my beminne!.. dat Hendrik my liefhebbe... en ik zal niet klagen!....

Devries verschikte. Die uitroep kwam zoo diep uit Eliza's ziel; de overspanning van haer gevoel was zoo groot als of de uitboezeming er van al de vezels van haer hart moest verbreken. Devries nam zyne dochter in de armen, liet haer hoofd aen zyne borst rusten, en troostend zegde hy:

‘Eliza, ik geloof dat Hendrik een brave jongeling is... maer er zyn in het

maetschappelyke leven van die noodzakelykheden welke gy niet kent.... Het is my misschien onmogelyk met den Baron over een te komen.

‘Ik zou voor u op myne knien liggen!... Ik zou u zeggen dat ik Hendrik bemin!

dat ik hem met ziel en lichaem, met alles wat in my van liefde spreken kan, voor eeuwig beminnen zal!... Vader! ik zou voor u op den grond kruipen; ik zou... ô, ik weet niet wat ik doen zou, om uwen zegen over ons beide af te smeeken!...

‘Maer gy verstaet my niet, Eliza! - en de stem van Devries was verdoofd door de snikken die hy in zyne borst terug drong - Gy weet wel dat ik myn bloed zou geven om u gelukkig te zien!... Maer ik kan toch niet meer doen dan in myne magt is...

(43)

‘Ik zal u gelooven, vader!... ik moet het hoofd buigen... en God zal medelyden met my hebben.... Hy zou myne smart niet lang laten duren....

‘Eliza!... spreek toch zoo niet! Gy zoudt leven, leven voor my, Eliza!

‘Ach gy weet wel hoe innig ik u lief heb! - antwoordde het meisje, terwyl zy weenend aen de borst des ouderling hing. - Zoo lang ik Hendrik niet kende, heb ik gedacht dat het onmogelyk was meer liefde te gevoelen, dan die ik mynen vader toe draeg! Nu nog zou ik zonder aerzelen my opofferen om hem eene droefheid te sparen.

Maer ik weet, vader, dat myn lyden, myne dood, voor u de grootste aller smarten zou zyn - en men is niet meester te leven wanneer men wil!....

De snikken hadden hare stem onderbroken.

‘Vergeef het my, vader - bad zy, ziende dat de tranen over de wangen des

ouderlings vloeiden - vergeef het dat ik u pyn doe!... Maer God moet het zoo gewild hebben!... Toen ik Hendrik de eerste mael ontmoette, en hy, te midden van eenen dans, slechts een oogenklik my had toegelachen, voelde ik myn lichaem bezwyken, zoodra hy zich van my verwyderde - en nu, indien hy my verlaten moest, nu myne ziel zyne liefde met lange teugen heeft ingedronken, nu ik de verrukking heb gekend honderde malen my door hem zyne beminde te hooren noemen! nu, vader! zou het grootste geluk

(44)

voor my zyn in eens onder den slag te worden verplet! Het lyden der eenzaemheid, der herinneringen zou te pynlyk, te knagend zyn.... en het zou toch niet dan in den dood eindigen!... Ween niet vader!... Ach! ik ben reeds zoo ongelukkig!...

Middelerwyl had er een rytuig aen de wooning van Mynheer Devries stil gehouden.

Er werd aen de poort gebeld. Een dienaer kwam den ouden koopman verwittigen dat de Baron van Teck daer was, om een bezoek af te leggen.

Devries gaf zyne dochter eenen laetsten zoen op het voorhoofd.

‘Heb betrouwen, Eliza - zegde hy - Het zal aen mij niet afhangen zoo gy niet gelukkig wordt!

Het meisje ging wankelend in de kleine kamer terug, die den avond te voren met zulke liefdevolle, heilryke droomen was vervuld geweest. Zy wierp haer op eenen stoel en bleef, weenend, met haer hoofd tegen den muer liggen.

In tusschen tyd had Devies den Baron van Teck in eene der prachtige zalen zyner wooning ontvangen.

Baron van Teck, niet tegenstaende zynen adelyken tietel, was een zonderling personnaedje. Zyn lang, mager lichaem stak als verloren in een breed, pelsen overkleed. Boven de dierenhuid, waer in hy was gewikkeld, vertoonde zich op den styven, witten halsdoek, een hoofd met wezenstrekken, scherp als een mes en

(45)

bleek als marmer. - Hy verhief dit hoofd met zoo veel hoogmoed, als of hy zich aen ieders bewondering wilde ten toon stellen; en nogtans vormden het dorre lichaem, het langwerpige aenzicht, de ingekrompene lippen, de gekromde neus, en de diep ingezonkene oogen, een geheel zoo leelyk, dat men in tegenwoordigheid van den Baron zou gelachen hebben, indien men niet den afkeer hadde gevoeld, die door het zien van eenen roofvogel wordt opgewekt.

De familie der van Tecks was hoegenaemd niet ryk. Hunne fortuin had zich grootelyks ingekrompen tydens de gebeurtenissen van het einde der achttiende en het begin der negentiende eeuw. Daer en boven had de huidige Baron het verstand niet getoond, wys en zedelyk te leven van hetgeen hem door zyne ouders was overgelaten.

Zoodra hy in bezit der beperkte erfenis was gekomen, had hy de levenswyze der groote heeren van vroegeren tyd willen navolgen.

In zyne peerden, in zyne jagthonden, in zyn kasteel, in onzedigheid, in alles, was door van Teck eene pracht boven zyn vermogen ten toon gespreid.

Het gevolg er van was geweest dat de Baron op zekeren tyd niets meer bezat en met schulden was overladen.

Dan had de verarmde edelman een redmiddel gezocht in het huwelyk. De dochter van eenen schatryken

(46)

beenhouwer was door hem tot echtnenote genomen.

Gelukkig dat die vrouw niet lang had geleefd; want het goed, door haer ten huwelyk mede gebragt, was langs denzelfden weg als de adelyke nalatenschap der van Tecks verdwenen.

Sedert leefde de baron op krediet. Meer dan een eenvoudig mensch was door hem bedrogen geworden; maer het was hem tot nu toe gelukt uitvlugt op uitvlugt te vinden - en daer hy steeds een schoon buitengoed bewoonde, was van Teck veilig gebleven onder de bescherming, die door de wereld aen ryk zynde, of ryk schynende bedriegers verleend wordt.

De baron had niet vergeten welke hulpbronnen hem in den tyd door zyn huwelyk waren aengebragt geworden.

Ook beschouwde hy de onderhandeling, die hy met Eliza's vader moest aengaen, als een spel, waervan de kansen ten zyner profyte konden aengewend worden.

Hy had vast besloten door het een of ander middel zich meester te maken van een deel der huwelyksgift die aen zynen zoon moest worden verleend.

Daerom hield hy de oogen onderzoekend op den koopman gevestigd. De krachtige, eerbiedwekkende uitdrukking, die het aenzicht van Devries kenmerkte, kon den Baron niet volkomen gerust stellen; want er kwam eene beweging van ongeduld in zyn lichaem, die hy

(47)

te vergeefs onder de uiterlyke vormen der beleefdheid poogde te verbergen.

‘Mynheer Devries - zegde hy, na in den zetel tegen over den koopman te hebben plaets genomen - het zal u niet onbekend zyn dat onze kinderen eene wederzydsche genegendheid voor elkander hebben opgevat. Myn zoon, Hendrik, roemt uwe mejuffer Eliza als een engel van goedheid. Eene verbindtenis tusschen myn Huis en uwe familie zou my hoogst aengenaem zyn. Ik kom, in den naem van mynen zoon, voor hem de hand van Mejuffer Eliza vragen.

‘Wy zyn hoogst vereerd door die aenvraeg - antwoordde Devries - Ik heb geen vuriger verlangen dan onze kinderen zamen gelukkig te zien.

‘Dat is dus eene afgedane zaek - en de Baron reikte den koopman de hand toe, niet zonder eenen ligten toon van beschermende grootheid.

Doch het groote punt was nog te beslissen, en hy ging voort:

‘Ik ben verheugd dat myn zoon zyne liefde op eene juffer gevestigd heeft zoo beminnelyk en zoo braef die de eer van myn Huis zal staende houden. Hendrik voert eenen schoonen naem; gy zyt bekend, Mynheer Devries, als een der weerdigste kooplieden onzer stad. De eerlykheid is ook een adel.

In plaets van het woord, eerlykheid, had het woord, geld, den Baron op de lippen gelegen; maer hy voelde

(48)

in tyds het onbetamelyke dier gedachte en veranderde de uitdrukking er van.

Devries begreep zeer wel het inzicht. Hy beet zich op de lippen en antwoordde:

‘Ik zie de vereeniging met zoo veel genoegen, dat ik van mynen kant alles doen zal wat in myne magt is, om aen het jonge huwelyk een bestaen volgens zynen staet te bezorgen.

‘Daer was ik zeker van!

‘Nogtans is het myne pligt u bekend te maken dat de fortuin die ik bezit, niet groot is.

‘Nu, nu, men kent uwe grootmoedigheid! - en van Teck haelde ligtelyk de schouders op.

Hy was gewoon de menschen naer zyne eigene inborst te beöordeelen; en dacht dat Devries wilde slim zyn, om zoo weinig mogelyk te moeten geven.

De wending, die het gesprek nam, maekte den koopman beschaemd. Hy kwam in eens ter zake, en zegde:

‘Mynheer Van Teck, ik kan dry honderd duizend Franken aen myne dochter schenken. Denkt gy dat die som voldoende is?

De Baron was ervaren genoeg in het rekenen, om zonder aerzelen te antwoorden:

‘Dry honderd duizend Franken... aen vier ten honderd.... geeft jaerlyks twaelf duizend Franken.... Het is niet veel om van te leven!

(49)

Het was nogtans alles wat Eliza's vader, volgens de berekening door hem dezen morgend gemaekt, kon by een zamelen, behalve eene zekere som, die hy zich voorbehield om Ward tydelyk te doen zwygen.

Die onderhandeling moest hem pyn doen; want hy antwoordde kort weg:

‘Ik zeg u, Mynheer, waer over ik beschikken kan.

De Baron had meer verwacht. Hy drukte ongeduldig den voet op den vloer.

Aenhoudende hernam hy:

‘Ik weet wel, zoo als het spreekwoord zegt, dat men zich niet moet ontkleeden, voor al eer men gaet slapen... doch een ryk man, als gy, Mynheer Devries, zou meer kunnen doen.

De koopman, die alles, alles opofferde ten voordeele van zyn kind, voelde zyne weerdigheid diep gekrenkt.

‘Het doet my spyt, heer Baron! - antwoordde hy - dat myn aenbod u niet gansch voldoende schynt; maer ik kan niet handelen over het huwelyk myner dochter, zoo als over het verkoopen van Koffy of Ryst, by af- en opbod!

De edelman gevoelde het scherpe der les. Om zyne vernedering te maskeren, zegde hy met hoogmoed.

‘Dat de jongelieden zich gansch overgeven aen de gevoelens des harten, niets beters, Mynheer Devries; maer wy, vaders, wy die de jaren van verstand hebben bereikt, wy moeten voor uit zien, en overwegen of

(50)

het huwelyk onze kinderen in staet stellen zal hunnen rang te houden. Dat is myne pligt. Ik volbreng ze.

Er was eenen oogenblik gespannen stilzwygen.

De Baron overwoog nogtans dat hy dringend geld behoefde, dat niemand dan zyn zoon hem ter hulp zou willen komen - dat Hendrik verliefd was, en er waerschynlyk lange tyd zou verloopen alvorens eene gunstige gelegendheid tot een nieuw huwelyk zich zou opdoen, indien de tegenwoordige onderhandeling, ter oorzake van geld belangen, werd afgebroken. Hy wist ook dat dry honderd duizend franken eene som uitmaken die niet alle dagen ten bruidschat worden gegeven, en hy zocht naer het middel om de zamenspraek eene meer gunstige wending te doen nemen.

Devries van zynen kant zag in verbeelding Eliza, bleek, verkwynend, aen zyne voeten geknield. Hy hernam de eerste het woord, zeggende:

‘Het zou my spyt doen zoo de verbindtenis tusschen ons voor zulke rede moest worden afgebroken.

‘Ik ken een middel! - en de Baron zag hebzuchtig den ouden koopman in de oogen.

‘Spreek!

‘Gy zoudt Hendrik een aendeel geven in uwe handelszaken. Op die wyze zal hy van uwe gezamentlyke winst en niet enkel van den intrest des kapitaels moeten leven.

De Baron stelde des te meer belang in dit voorstel,

(51)

daer hy meende gemakkelyker een deel der huwelyks gift in handen te krygen, indien het bestaen van Hendrik langs eenen anderen kant werd verzekerd.

Maer Devries wist dat het hem onmogelyk zou worden zyne handelszaken na het huwelyk voort te zetten. De geldmiddelen daertoe gingen hem ontbreken en zelfs, indien hy eenen nieuwen uitvlugt in krediet vond, zou Ward zyne vervolging voort zetten. Hy antwoordde openhartig.

‘Ik moet u verwittigen, heer Baron, dat ik voornemens ben den handel vaerwel te zeggen.

‘ô, Mynheer Devries! het is waer, wanneer men oud wordt en ryk is, dat men het regt heeft de rust te beminnen; maer uit liefde voor uwe kinderen en ten welgevalle van my, zult gy de moeite niet willen ontzien.

De koopman zat denkend. Het was niet eerlyk zynen toekomenden schoonzoon door valsche uitzichten te bedriegen.

Maer Hendrik beminde Eliza.

Indien de zaek aen hem ware overgelaten geweest, zou waerschynlyk het eerste aenbod met alle dankbaerheid reeds zyn aengenomen.

Devries had daerenboven de hebzucht, de lage, gevoellooze plannen, op het aenzicht des Barons gelezen.

De oude koopman voelde zich het voorhoofd heet

(52)

worden van schaemte by de gedachte die er in ontstond.

Hy stak koortsig zyne hand den Baron toe, en zegde, haestig, als of de woorden hem den gorgel verbrandden.

‘Het zy zoo! Ik zal doen wat ik kan... Hendrik zal de helft hebben!

‘Ik verwachtte niets min van u! - antwoordde van Teck - En wanneer zal het huwelyk plaets hebben?

‘Zoo spoedig mogelyk!... Het is myne gewoonte nooit iets tot den dag van morgen te verschuiven wat heden kan gedaen worden... Ik zal onmiddelyk mynen notaris verwittigen. Indien het u belieft met Hendrik ten mynent, heden ten vyf ure, het mael te komen nemen, kunnen wy nog dezen avond het huwelyks-kontrakt onderteekenen.

Dit voorstel werd aengenomen en de noodige maetregelen verder besproken.

Toen Van Teck vertrok, geleidde de koopman hem aen de deur der wooning.

Devries was beleefd gebleven tot het laetste oogenblik.

Maer zoodra de gewezene galei-slaef zich alleen in zyne kamer terug bevond, nam er eene plotselinge, schrikkelyke verandering in hem plaets.

Zoo veel hoogmoed in den Baron, gepaerd met zoo veel laegheid, zulke

onbeschaemde hebzucht vermengd met zoo veel arglist, hadden in de ziel van Eliza's vader eenen storm van verontweerdiging ontsteken.

(53)

Hy verhief met trotsche verachting het hoofd. Elke trek zyns aenzichts nam de uitdrukking van den yzeren wil, die hem de magt had gegeven om door eene veertigjarige worsteling tot het geëerde standpunt op te klimmen, waer hy zich, voor de oogen der menschen, thans bevond.

Dan murmelde hy:

‘Wie heeft het regt te verachten?... De wereld my, of ik de wereld?... Wee hem die zich tusschen myn kind en haer geluk durft plaetsen? Ik heb nog slechts eenen wensch... Diewensch zal, en moetvolbragt worden...

Devries zette zich neêr om aen den notaris te schryven - en ook om Ward te melden dat hy zoodra mogelyk over zaken van het grootste gewigt hem verlangde te onderhouden.

(54)

IV.

Alhoewel Mynheer Devries zonder aerzelen scheen voorwaerts te treden, had hy niet een oogenblik uit de gedachte verloren, welk gevaer hem van wegens Ward boven het hoofd hing.

De gramschap van den booswicht zou geene palen kennen, wanneer hy vernemen zal, dat zyne bedreigingen den koopman niet hebben terug gehouden.

Hy kan niet slechts Devries met schande overladen; maer ook het huwelyk tusschen de dochter van den gewezen galei-slaef en den erfgenaem der adelyke van Tecks onmogelyk doen worden.

Daerom moest Ward, door welk middel het ook zy,

(55)

nog voor eenige dagen tot zwygen worden gebragt.

Devries overwoog zynen toestand. Honderde plannen woelden hem te gelyk in het hoofd.

Het vooruitzien van den hardnekkigen tegenstand, dien Ward hem waerschynlyk zal bieden, deed allengs in den ouden koopman denkbeelden ontstaen, zoo akelig, zoo yselyk, dat hy de handen voor de oogen bragt, als om die sombere ingevingen te ontvlugten. Hy was er toe gekomen den dood van zynen vyand te betrachten.

Sidderend bad hy:

‘Neen, God, neen! gy zult my aen zulke beproevingen niet ten prooi geven!...

Heere, gy die de vader aller schepselen zyt, gy zult medelyden hebben met eenen armen vader!... Gy zult die gedachten van my verwyderen!

En inderdaed, als of de verheffing van zynen geest tot den Algoeden eenige druppels balsem in de bitternis van zyn gemoed deed nedervloeijen, schoot het hem te binnen dat hy aen zyne dochter eene tyding kon brengen, die haer verheugen moest.

Hy gevoelde dat eene blyde dankzegging van zyn kind hem meer kracht en kalmte kon geven, dan de langste overweging. Devries begaf zich naer de kamer, waer hy Eliza meende te vinden.

Het meisje had, met de dood in het hart, tegen den muer harer kamer gelegen, gedurende eenen

(56)

tyd, waer van zy de uitgestrektheid niet kon berekenen; want het is een geheim der menschelyke natuer dat in verplettende droefheid even als in verrukkende vreugd de duer van den tyd niet bestaet.

Maer, eene dienstmeid was Eliza komen verwittigen dat Jonkheer Hendrik van Teck ten huize was gekomen, en verlangde de jonge Juffer te spreken.

Eliza was opgesprongen, by het hooren van dien naem; zy was de trappen afgevlogen, en bevond haer reeds in Hendrik's tegenwoordigheid, toen de dienstmeid, niet wetende wat er gaende was, nog sprakeloos stond van verwondering over de zonderlinge handelwys harer meesteres.

Devries vond enkel het kanten zakdoek zyner dochter op den grond liggen, nat van tranen.

‘Zie, Mynheer - zegde de dienstmeid - gy moogt het niet kwalyk nemen dat ik u dat zeg; maer ik heb onze Juffer hier gevonden zoo bedroefd, zoo bleek, juist gelyk in den tyd toen zy ziek was en wy allen vreesden haer te verliezen. En zy is

opgesprongen, toen ik haer zegde, dat Mynheer van Teck hier was, als of er iets buitengewoon moest gebeuren. Ik ben zeker, Mynheer, dat een goed woord van u alles weêr in orde zal brengen.

Devries knikte dankend en ging zyne dochter opzoeken.

Toen Eliza by Hendrik was gekomen, glansde het

(57)

aenzicht des jongelings helder van vreugd. Het zien der tranen, die nog aen de wimpers der maegd hingen, had hem pynlyk verwonderd. Met liefdevolle angst vroeg hy.

‘Waerom weent gy, Eliza?

Het hart was haer zoo vol dat zy niet kon antwoorden.

‘Eliza! lieve Eliza! ik kom tot u omdat myn hart overstroomt van blydschap...

omdat ik myne vreugd met u wilde deelen!.... Ik ben zoo gelukkig dat ik zou kunnen knielen om aen alles wat in de schepping leeft van myn geluk te spreken!

Eliza zag Hendrik aen... Zy kon niet antwoorden; maer hare ziel scheen aen de lippen des jongelings te hangen...

‘Neen, gy kunt niet bedroefd zyn! - ging Hendrik voort - Er moet een misverstaen plaets hebben... Ik heb mynen vader afgewacht, aen den hoek der straet, toen hy hier was om u tot myne bruid te vragen. Hy heeft my gezegd dat Mynheer Devries heeft toegestemd... God dank! Eliza, myne Eliza, weent niet meer!... Ik zal u mogen beminnen, beminnen als myne vrouw!... Niet waer, Eliza, gy vreest immers niet uwe toekomst aen my toe te vertrouwen! Gy weet wel dat ik niet leven wil, dan om uwe liefde te verdienen!

De lach die onder de tranen op het aenzicht der maegd was verschenen, werd zoo zoet, zoo bly; zy

(58)

verhief de oogen tot den beminden zoo dankend, dat hy in trotsche verrukking, haer in de armen sloot.

‘Myne bruid! - murmelde Hendrik - Geheel en gansch, eeuwig aen elkander toehooren!.... Dat lot is zoo schoon dat ik niet weet waer zulks verdiend te hebben!...

Wy zullen elkander meer, altoos meer beminnen, niet waer, Eliza?

‘Ja, Hendrik!

En beheerscht door liefde, weerde zy den zoen niet af, die door Hendrik haer op het voorhoofd werd gegeven.

Mynheer Devries had de deur der kamer geöpend.

De jongelieden rukten zich uit elkanders armen niet los.

Hendrik dacht dat het natuerlyk genoeg was, zyne bruid te omhelzen op het oogenblik dat hy de eerste mael haer dien naem mogt geven. Ook was hy niet zeer verlegen. Doch Eliza bleef onbewegelyk, zonder te durven opzien.

Hendrik begreep nogtans dat die gesteltenis niet lang mogt duren.

Eerbiedig wendde hy zich tot den ouden koopman, en zegde:

‘Ik was ten uwent gekomen, Mynheer, om u myne dankbaerheid te betoonen... Ik heb ook Juffer Eliza bedankt...

‘En Juffer Eliza heeft de dankzegging aenveerd?

(59)

- viel Devries met zachte scherts hem in de rede.

‘Vader! - het meisje zoende de hand des ouderlings - aen u is het onnoodig de gevoelens myns harten te ontveinzen... Ik ook dank u!... Myn echtgenoot en ik wy zullen door onzen eerbied, onze liefde, zoo lang wy leven, trachten uwe goedheid te vergelden!

‘Bemint elkander! - antwoordde de grysaerd - Weest gelukkig... en alles wat ik verlang zal volbragt zyn!

De jongelieden hadden onder eenen natuerlyken indruk zich voor den ouden man gebogen. Hy legde zyne handen op beider hoofden.

‘Ik bid den goeden God - zegde hy - dat hy aen myne kinderen allen mogelyken zegen verleene!.. En nu geef ik u oorlof elkander te omhelzen, maer dat het in myne armen zy!

Hendrik en Eliza werden zamen aen het hert des grysaerds gedrukt.

Een schaterlach, die eindigde in eenen hoest, zoo valsch en wanluidend als het gekrasch van verroest yzer, deed op eens, achter den rug van Mynheer Devries zich hooren.

Ward stond met de handen in de zakken het huiselyk tooneel aen te zien.

‘Gaet voort - zegde hy, ziende dat men hem