Het paleis op reis!
U gaat met uw klas het lesprogramma ‘Wonen in een paleis’ volgen. Hierbij hoort een voorbereidende les, een museumles in de klas verzorgd door een museumdocent en een afrondende les. De leeropbrengst is het grootst als alle drie de onderdelen worden uitgevoerd. Tijdens de les met de museumdocent dient de leerkracht aanwezig te zijn.
Tijdens ‘Wonen in een paleis’ werkt u aan verschillende doelstellingen die zijn opgenomen per onderdeel van het lesprogramma.
In deze handleiding vindt u tips en alle materialen die u tijdens het project kunt gebruiken. Heeft u vragen over ‘Wonen in een paleis’? Neemt u dan gerust contact met ons op. Wij zijn te bereiken via info@paleishetloo.nl of per telefoon:
055-5772400
WONEN IN EEN PALEIS Docentenhandleiding
1
Docentenhandleiding
2
Voorbereidende les (60 minuten)
Tijdens de voorbereidende les werken leerlingen aan de volgende doelstellingen:
• Ik weet wat een koning/koningin is.
• Ik kan mijn mening geven en uitleggen.
Voordat u begint met de les kunt u alvast het volgende klaarleggen/voorbereiden:
• Werkblad 1 en 2
• Lijm
• Scharen Speelpaleis
Het speelpaleis krijgt u van ons opgestuurd.
Het in elkaar zetten van het paleisje kost ongeveer 30-45 minuten.
STAP 1 > Introductie
Voer een onderwijsleergesprek met de leerlingen. Daarin vertelt u dat iemand van Paleis Het Loo naar de klas komt. Paleis Het Loo is een paleis waar echt koningen en koninginnen hebben gewoond. Tip: om dit gesprek echt tot leven te laten komen kunt u één van de leerlingen vooraf instructie geven en verkleed als koning of koningin de klas binnen laten komen. Hij/zij mag dan bijvoorbeeld op de meest centrale plek of op de mooiste stoel zitten en kan (met een beetje hulp) vragen van u en de andere leerlingen beantwoorden.
Bespreek met de leerlingen de volgende punten:
• Wat is een koning?
• Hoe word je koning?
• Hoe herken je een koning? Hoe ziet hij eruit?
• Hebben wij een koning of een koningin? Weet je de naam (of namen)?
• Zou je zelf koning willen zijn? Waarom wel of niet?
• Een koning woont in een paleis. Hoe ziet een paleis eruit?
Wat zou er allemaal te zien zijn in een paleis denk je?
Optie voor groep 5:
Als u denkt dat bovenstaande vragen te makkelijk zijn voor uw leerlingen kunt u ervoor kiezen om een deel daarvan klassikaal te bespreken en daar een
verdiepingsonderdeel aan toe te voegen. Leg de leerlingen de volgende stellingen voor:
A Ik wil een koning(in) zijn B Ik wil geen koning(in) zijn C Ik weet het niet
• Zorg ervoor dat de leerlingen een groot blad hebben waar zij hun antwoord op kunnen schrijven en laat ze het omhoog houden zodat iedereen alle antwoorden goed kan zien. Eventueel kunt u de score op het bord zetten. Vraag aan een aantal leerlingen of zij hun keuze kunnen verantwoorden.
• Geef de leerlingen vervolgens de opdracht om een argument voor en een argument tegen te verzinnen > Waarom zou je wel en waarom zou je geen koning(in) willen zijn?
• Geef de leerlingen de mogelijkheid om in hun groepje een aantal minuten te discussiëren over de bedachte argumenten.
• Zijn er leerlingen die van standpunt zijn gewisseld? Zo ja, waarom?
WONEN IN EEN PALEIS
STAP 2 > Powerpoint presentatie
De leerlingen werken bij dit onderdeel aan de volgende doelstellingen:
• Ik weet hoe koningen en koninginnen wonen in een paleis.
• Ik ontdek overeenkomsten en verschillen tussen toen en nu.
Vervolgens laat u de Powerpoint presentatie zien van Paleis Het Loo. Aan de hand van de foto’s bespreekt u met de leerlingen een aantal kenmerken van het paleis. Bij elke dia is ook informatie ter verdieping opgenomen. U kunt zelf het beste inschatten of uw leerlingen deze informatie aankunnen.
Dia 1 >
Hier zie je de koning en koningin van Nederland. Weet je ook hoe zij heten? Zij dragen allebei heel koninklijke kleding. De koning draagt een speciale mantel, die alleen hij mag dragen. Deze mantel is al 200 jaar oud (extra informatie: de mantel is gemaakt naar aanleiding van de inhuldiging van koning Willem II die regeerde van 1840 tot 1849). Naast Koning Willem-Alexander staat Koningin Máxima, met een koninklijk diadeem (soort kroon) op haar hoofd. Weet iemand wanneer deze foto is genomen? Hebben ze deze kleding elke dag aan?
Dia 2 >
Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima hebben drie dochters: Amalia, Alexia en Ariane. Hier zie je het hele gezin. Prinses Amalia staat achter Koningin Máxima en zal later haar vader opvolgen. Weet je ook hoe zij heet? > kroonprinses. Zij wordt koningin als haar vader aftreedt als koning. Het zijn eigenlijk hele normale meisjes die ook gewoon naar school moeten, net als jij!
De foto is genomen in de tuin van Kasteel Het Oude Loo in Apeldoorn waar de koninklijke familie soms een weekend doorbrengt.
Dia 3 >
Dit is Paleis Het Loo. Het ligt in Apeldoorn, op de Veluwe. Wie heeft het paleis weleens in het echt gezien? En weet je nog wat je hebt gezien?
Kijk eens naar de foto: waaraan kun je zien dat het een paleis is?
1. Het is een groot gebouw.
2. Er liggen grote en mooie tuinen omheen, met fonteinen.
3. Het heeft allerlei torentjes en andere versieringen, die je bij gewone huizen niet ziet.
4. Links en rechts zijn bijna gelijk: dat heet symmetrie.
Dia 4 >
Koning Willem-Alexander woont niet op Paleis Het Loo, maar er hebben wel veel koningen en koninginnen gewoond. De allereerste bewoner van het paleis was koning-stadhouder Willem III, een verre voorvader van de koning van nu. Zijn vrouw woonde ook in het paleis en zie je hier ook. Zij heette Mary. Willem en Mary leefden wel 300 jaar geleden en waren de eerste bewoners van Paleis Het Loo.
Hoe kun je zien dat Willem en Mary koning en koningin zijn?
Dragen ze gewone kleding of zien ze er bijzonder uit?
Extra verdieping
U kunt ingaan op de symbolen van het koningschap. Op het portret van koning- stadhouder Willem III zie je de kroon (rechts), de scepter (in zijn hand) en de rijksappel (eveneens rechts). Samen heten deze drie symbolen de regalia.
Docentenhandleiding
3
WONEN IN EEN PALEIS
Dia 5 >
Dit is Paleis Het Loo van dichtbij. Herken je de Nederlandse vlag? Nu kun je goed zien dat er mooie tuinen achter het paleis liggen, versiert met beelden en zelfs een gouden fontein! Je kunt ook zien dat het gebouw symmetrisch is: als je in het midden een spiegel neerzet, zijn beide kanten precies gelijk.
Dia 6 >
Dit is de trots van Paleis Het Loo: de Koningssprong (Koningsfontein), helemaal achter in de tuin. Koning-stadhouder Willem III hield enorm van tuinen, bloemen en fonteinen en wilde de allergrootste fontein van Europa hebben in zijn achtertuin. Dat lukte: de Koningsfontein sproeit veertien meter hoog en was daarmee de hoogste.
Extra verdieping
Koning-stadhouder Willem III concurreerde veel met de koning in Frankrijk: Lodewijk XIV. Lodewijk bepaalde in Europa wat in de mode raakte en werd door veel andere vorsten goed gevolgd. Willem III keek goed naar de tuin en het paleis van Lodwijk XIV (Versailles). Lodewijks paleis was veel groter dan Paleis Het Loo van Willem, maar hij won toch een beetje van Lodewijk, namelijk met de fontein. Die sproeide net een meter hoger dan de fontein van Lodewijk.
Dia 7 >
In het paleis heb je allemaal verschillende soorten kamers. Wat zou dit voor kamer zijn? Het is lastig te ontdekken maar dit is de Oude Eetzaal. Mist er iets in deze kamer? > Een tafel! Die werd er alleen maar neergezet als er echt gegeten werd. Als de koning klaar was met eten dan werd alles weer netjes opgeruimd. Wat denk je dat de koning at? > De koning wilde graag indruk maken op zijn gasten als zij kwamen eten. Hij zette bijvoorbeeld een pastei van pauwenvlees op tafel met de veren van het beest er nog op! Niemand at ervan, want het was helemaal niet lekker maar het maakte wel indruk op zijn gasten. Ook zangvogels en fazanten werden vaak de gasten voorgeschoteld.
Hoe moest je je gedragen als je op bezoek kwam bij de koning? Als jullie thuis gaan eten, hoe ziet de tafel er dan uit?
Extra verdieping
Paleis Het Loo was in de 17e eeuw volledig zelfvoorzienend. In de oostvleugel zat bijvoorbeeld een keuken, maar ook een slager en een wasserette. Het paleis was op deze manier nergens afhankelijk van.
Docentenhandleiding
4
WONEN IN EEN PALEIS
STAP 3 > Zo woon ik
Leerlingen werken bij dit onderdeel aan de volgende doelstellingen:
• Ik ontdek overeenkomsten en verschillen tussen het koninklijke leven en mijn eigen leven.
• Ik ontdek overeenkomsten tussen toen en nu.
De leerlingen gaan eerst nadenken over hun eigen leven, daarna onderzoeken ze of het leven van de koning(in) hetzelfde is of heel anders. Voor de voorbereidende les krijgt u een speelpaleis opgestuurd. Zet het paleis volgens de instructies in elkaar (ca.
30-45 minuten) en laat het paleis zien aan de leerlingen. Wacht met het laten zien van de binnenkant totdat de museumdocent de les in de klas komt geven. Op die manier wordt het extra spannend! Bespreek met de leerlingen:
• Dat de koning op een heel bijzondere plek woont, namelijk in een paleis, dat in het klein in de klas staat.
• Vraag aan de leerlingen hoe een koning leeft in een paleis. Lijkt het leven van een koning op dat van jezelf of juist niet? Deel werkblad 1 uit: ‘Zo woon ik’. Laat de leerlingen het opdrachtenblad invullen en bespreek de uitkomsten. Of bespreek de vragen van het werkblad klassikaal als u denkt dat het een opdracht is die nog te moeilijk is voor uw groep.
• Een paleis is ingericht met allerlei koninklijke meubels en voorwerpen, maar hoe zien die eruit? Deel daarna werkblad 2 uit. Met dit werkblad gaan de leerlingen koninklijke voorwerpen vergelijken met voorwerpen die zij in hun eigen leven tegenkomen. Wat past bij een koning of koningin? En wat past bij hunzelf?
• Benodigdheden: lijm, scharen, werkblad 2.
• Na afloop van werkblad 2 kunt u met de leerlingen een conclusie trekken. Wat maakt de plaatjes die zij hebben uitgeknipt nu koninklijk of juist niet koninklijk?
> Kom samen tot de conclusie dat de koninklijke spullen vaak versierd zijn en gemaakt van goud (of ander duur materiaal). Het zijn voorwerpen waarmee de koning kon pronken (opscheppen) naar zijn gasten toe.
• U kunt ook kiezen voor één van de twee werkbladen.
De museumles in de klas
De museumdocent neemt materialen mee naar de klas waarmee zij zelf aan de slag gaan. Zo krijgen de leerlingen een nog beter beeld van het paleis en hoe de koning en koningin daar hebben gewoond in de 17e eeuw.
De leerlingen gaan in groepjes van vier/vijf leerlingen aan de slag. Deze les is volledig corona-proof want de materialen blijven achter in de klas!
Tijdens de museumles in de klas werken leerlingen aan de volgende doelstellingen:
• Ik leer samenwerken met mijn klasgenoten.
• Ik ontdek nieuwe informatie over Paleis Het Loo Let op!
Als afsluiting van de les wordt er samen met de leerlingen thee gedronken (dat aansluit bij koningin Mary) en beschuit met roze muisjes gegeten (dit sluit aan bij een verhaal over koning-stadhouder Willem III). Het kan natuurlijk zijn dat één van de leerlingen allergisch is of om een andere reden dit niet mag eten. Om deze leerlingen toch mee te kunnen laten doen, zou het fijn zijn als u een alternatief kunt verzorgen (denk bijvoorbeeld aan een mandarijn).
Omdat er thee gedronken wordt na afloop van de les raden wij aan om de leerlingen (voor zover mogelijk) een koninklijk kopje mee te laten nemen van thuis. Zorg ervoor dat er een waterkoker in de klas staat voordat de museumles begint!
Docentenhandleiding
5
WONEN IN EEN PALEIS
Afrondende les
(45 minuten)Tijdens de afrondende les werken leerlingen aan de volgende doelstelling:
• Ik leer om nieuwe kennis te verwerken in iets wat ik zelf gemaakt heb.
Klaarleggen:
• Werkblad 3, 4, 5. U kunt ook een keuze maken tussen deze werkbladen.
• Lijm en scharen
• Kleurpotloden/stiften
In deze les maken de leerlingen de balans op. Zij hebben zich verdiept in hun eigen leven en hebben een kijkje genomen in het leven van koningen en koninginnen op Paleis Het Loo. Wat is typisch koninklijk?
STAP 1 > Reflectie
Bespreek met de leerlingen wat zij vonden van de museumles in de klas. Wat vonden zij het meest bijzondere aan het bezoek van de museumdocent?
Lijkt het leven van de koning op hun eigen leven? In welke opzichten wel en in welke opzichten is het anders? Zouden ze zelf koning(in) willen zijn? Gebruik hier eventueel weer de Prezi en werkblad 1 uit de voorbereidende les bij.
Optie voor groep 5
U kunt ook de volgende vragen behandelen met de leerlingen:
• Wie hebben er op Paleis Het Loo gewoond? > Willem en Mary, Wilhelmina.
Misschien kunnen leerlingen ook nog andere bewoners noemen.
• Wat was de functie van het paleis? > jachtpaleis, zomerhuis voor Willem III.
• Weten de leerlingen nog welke kamers zijn besproken?
• Kunnen de leerlingen een verschil noemen tussen hun eigen leven en het leven van de kroonprinses Amalia?
Let op! Behandel niet de vragen die in de quiz bij stap 2 naar voren komen zodat de leerlingen de antwoorden op de vragen al weten.
STAP 2 > Kroontje op, kroontje af
U speelt met de leerlingen de quiz ‘Kroontje op, kroontje af’. De leerlingen gebruiken het kroontje dat de museumdocent heeft meegenomen naar de les.
De leerlingen gaan allemaal staan. U stelt steeds een vraag met twee
antwoordmogelijkheden (kroontje op of kroontje af). De leerlingen antwoorden door hun kroontje op of af te zetten. Het onderstreepte antwoord is het juiste. Wie het antwoord goed heeft, blijft staan – wie het fout heeft, gaat weer zitten.
Alle leerlingen zijn prinsen en prinsessen maar wie wordt de koning(in) van de klas?
VRAAG 1 > Vroeger aten de koning en koningin samen aan tafel.
Kroontje op: Ja Kroontje af: Nee
VRAAG 2 > Paleis Het Loo ziet er links en rechts bijna hetzelfde uit. Dat noem je:
Kroontje op: Symbolisch Kroontje af: Symmetrisch
VRAAG 3 > De koning mocht zijn eigen kleren uitkiezen en aantrekken.
Kroontje op: Ja
Docentenhandleiding
6
WONEN IN EEN PALEIS
Kroontje af: Nee (dat deed het personeel)
VRAAG 4 >Koningin Mary gebruikte haar slaapkamer om:
Kroontje op: gasten te ontvangen
Kroontje af: thee te drinken met haar hofdames
VRAAG 5 > Elke dag wordt voordat het paleis open gaat de vlag op het dak omhoog gehesen.
Kroontje op: niet waar Kroontje af: waar
VRAAG 6 >Wat betekent ‘op audiëntie gaan’?
Kroontje op: op bezoek gaan bij de koning Kroontje af: het paleis bekijken
VRAAG 7 >Het paleis was in de tijd van Willem en Mary (in de 17e eeuw):
Kroontje op: heel goed verlicht met prachtige lampen Kroontje af: best donker met al die kaarsverlichting
VRAAG 8 >Als je op audiëntie gaat bij de koning, mag je als meisje je hoed ophouden.
Kroontje op: ja Kroontje af: nee
VRAAG 9 >Hoe hoog sproeide de Koningssprong, de hoogste fontein in de tuin?
Kroontje op: 14 meter Kroontje af: 40 meter
VRAAG 10 >Benadervraag (voor als er meerdere leerlingen over zijn) In welk jaartal is Paleis Het Loo gebouwd? In 1686.
STAP 3 > Koninklijk aankleden/kleurplaat
Om het project ‘Wonen in een paleis’ af te ronden kunt u werkblad 3
‘Aankleedpoppen’ op A3-formaat op stevig papier afdrukken en door leerlingen laten uitknippen, inkleuren en opplakken. Zo maken zij hun eigen koning of koningin.
U kunt er ook voor kiezen de leerlingen werkblad 4 ‘Kleurplaat’ in te laten kleuren of werkblad 5 ‘Symmetrie’ te laten maken.
Moeilijke woorden die in de lessen zijn besproken
• Audiëntie
• Pronken
• Verstandshuwelijk
• Regalia
• Kroonprinses
Deze woorden kunt u eventueel nog met de leerlingen nabespreken. Wat betekenen de woorden ook alweer? Kunnen ze het koppelen aan Paleis Het Loo?
Docentenhandleiding
7
WONEN IN EEN PALEIS
Werkblad 1: Zo woon ik
Hoe woon jij? Schrijf en teken in de vakjes hieronder hoe jouw dag eruit ziet.
Schrijf het maar op! Hier teken ik
hoe het gaat:
Wat doe je het eerste als je wakker wordt?
Dit doe ik iedere dag:
Opstaan
WONEN IN EEN PALEIS
Hoe laat sta jij op?
Teken de juiste tijd in de klok!
Werkblad 1: Zo woon ik
Kies jij zelf je kleren uit of helpt iemand jou daar bij?
Teken hier je lievelingskleren.
Teken hier je lievelingseten.
Wat vind je het lekkerst om te eten of drinken?
Eten en drinke n
Aankleden
WONEN IN EEN PALEIS
Werkblad 1: Zo woon ik
Welke kamer bij jullie thuis vind je het mooist?
Wat doe je het liefst in je vrije tijd?
Teken het maar!
Maak hier een
tekening van die kamer.
Zo woon ik Wat vind je het leukste
vak op school?
Leren, spelen e n lezen
WONEN IN EEN PALEIS
WONEN IN EEN PALEIS Werkblad 2: Zo woon ik
Koning en koningin Jijzelf
WONEN IN EEN PALEIS Werkblad 2a: Zo woon ik
Knip de plaatjes uit en plak deze bij
de koning/koningin of bij jezelf !
WONEN IN EEN PALEIS Werkblad 2b: Zo woon ik
Teken in het lege vakje hoe het er nu uit ziet.
Knip de plaatjes uit en plak deze bij de koning/koningin of bij jezelf!
WONEN IN EEN PALEIS Werkblad 3: Aankleedpoppen
WONEN IN EEN PALEIS Werkblad 3: Aankleedpoppen
