Handleiding streamen op Youtube / Facebook
Handleiding met achtergrond en praktische tips voor
een online publiekslezing of kijkavond.
Handleiding livestreamen
In de coronacrisis zijn verenigingen en sterrenwachten creatief in hoe ze contact met het publiek houden. Verschillende sterrenwachten experimenteren met livestreams van lezingen en kijkavonden. Christian Mass is actief als voorzitter bij sterrenwacht
Limburg te Heerlen. Als sterrenwacht zijn zij i.v.m. de coronacrisis virtueel actief geworden. We vroegen hen om een korte handleiding te maken over het livestreamen.
Dat deed hij graag, mede in de hoop dat collega-sterrenwachten en verenigingen hier iets mee kunnen.
In deze handleiding zal door Christian Mass worden toegelicht hoe je een livestream opzet, en zul je een test stream gaan opzetten. Deze handleiding is vooral bedoeld voor Youtube en Facebook. Wil je weten hoe je een livestream opzet op Instagram, download dan de aparte handleiding hiervoor. Tot slot vind je aan het eind van deze handleiding tevens een aantal opmerkingen in een FAQ, gebaseerd op de ervaringen die ze bij de Sterrenwacht Limburg tot dusver hebben opgedaan. De opbouw is dus als volgt:
1. Technische opzet van livestream: hard- en softwarebenodigdheden en hoe te verbinden met streaming services zoals YouTube en Facebook Live.
2. Tips gebaseerd op ervaringen;
3. Frequently Asked Questions
Technische opzet
Om te livestreamen heb je vier dingen nodig:
1. Hardware
Met hardware bedoel ik: een microfoon en camera. Dat kan vanalles zijn maar hoe meer je hierin kunt investeren, des te beter wordt de kwaliteit. Je kunt een webcam gebruiken met ingebouwde microfoon of een losse microfoon zoals de Trust Streaming microfoon die ik zelf gebruik. Die laatste is geeft een redelijk goed geluid. Een webcam microfoon is kwa geluid meestal heel matig en werkt enkel als je dicht bij de webcam zit.
Voor de camera kun je vanalles gebruiken. Mooi is natuurlijk iets van een DSLR waarvan je de HDMI-output op je computer kunt aansluiten maar onze sterrenwacht heeft dat niet. We doen het dus met een HD-webcam die een ok beeld geeft maar beperkt is in donkere omgevingen.
2. Software
Als software gebruik je streaming software die jouw inputs (micofoon, video, plaatjes, muziek
3. Stream service
Daarmee bedoel ik dat je moet bepalen via welk kanaal je wilt streamen? Wij streamen via YouTube en Facebook. YouTube heeft de beste videokwaliteit daar Facebook Live beperkt is tot 720p. Wij begonnen de eerste keer alleen op Facebook omdat we daar het grootste bereik hebben maar nu streamen we ook naar YouTube op HD (1920x1080 oftewel 1080p);
4. Een internetverbinding met voldoende upload.
Voor een HD-stream + overhead heb je ongeveer 7 mbit/s aan upload nodig. Als je in de stad zit dan is dit waarschijnlijk geen probleem. Zit je wat verder afgelegen? Test dan even je
uploadsnelheid. Zeker ADSL-verbindingen hebben hier nog wel eens moeite mee. Haal je de upload niet? Overweeg dan om met een lagere resolutie te streamen (720p of zelfs oldskool 360p). Als je streamt met te weinig upload dan krijg je last van video-artefacten en
onderbroken geluid.
Open Broadcast Software (OBS)
Het belangrijkste is dat je handigheid krijgt in het besturen van OBS. OBS is logisch en redelijk makkelijk. We gaan daarom hieronder even het hoofdscherm bekijken:
1) Dit is het scherm dat naar het gebruikte platform (YouTube/Facebook/Vimeo etc) wordt gestuurd. Dit zien je kijkers dus op dit moment. Belangrijk om dit scherm in de gaten te houden.
2) Dit zijn de “Scenes”: Een scene is in principe een schermlayout. Hier zie je dat scene
“Intro” actief is en die zie je dan ook op het scherm (1). Je verandert live van scenes door op de gewenste scene te klikken. Zie de scene als een alinea van je verhaal.
3) Iedere scene bevat “sources”. Dat zijn simpelweg je inputs voor deze scene. In het geval van hierboven zie een source genaamd AchtergrondFilm staan. Dat is dus de
achtergrond die nu zichtbaar is (zonnestelsel met Melkweg). Ook zie je BKMusic staan.
Dat is de muziek die tijdens de intro draait. Overlay is in dit geval de witte tekst en
iconen. Je kunt de namen van de sources zelf bepalen. Onder sources (inputs) kun je vanalles toevoegen. Zie hieronder:
Je ziet hier dus allerlei handige inputs. Je zult Audio Input Capture voor de meeste scenes gebruiken. Dat is nodig voor je microfoon. Ook Game Capture is interessant.
Hiermee kun je bijvoorbeeld het beeld van je Stellarium doorspelen naar OBS. Als je nu Audio Input Capture en Game Capture combineert in één scene dan kun je dus al live langs de sterrenhemel gaan terwijl je via de microfoon toelicht wat er te zien is. Zo simpel kan het al!
VLC Video Source wordt ook veel gebruikt. Daarmee kun je filmpjes doorlussen naar je publiek. Installeer hiervoor wel even VLC Player. Dat is een bekende, gratis mediaspeler.
Check: www.videolan.org
Als je de lijst verder bekijkt dan zie je dat je in een scene heel wat kunt combineren.
4) Audio mixer - Hiermee “mix” je het inkomende geluid. Dat is o.a. het geluid van een filmpje dat je afspeelt, je microfoongeluid of geluid van achtergrondmuziek. Dit is kritisch want als je hier niet naar kijkt dan kan het zomaar zijn dat alle geluidsbronnen tegelijk op standje 10 doorkomen of dat je juist niets hoort. Ook belangrijk is dat je het geluid kunt aan- en uitzetten. Let hierop zodat je geen “open mic” hebt en per ongeluk 300 kijkers meedeelt wat je vanochtend hebt gegeten (of nog erger…)
5) Als je live van scene verwisselt. Bijvoorbeeld van je intro-scene naar je hoofdscene, dan kun je kiezen voor een transitie zodat het vloeiend verloopt.
6) Dit is je controlepaneel voor de stream. Heel belangrijk: Hier start en stop je de datastream naar je platform. Je kunt het gestreamde ook tegelijkertijd opnemen en opslaan op je harde schijf. Dit moet je computer wel aankunnen want bedenk dat je naast OBS ook andere software laat lopen zoals misschien Stellarium, Space Engine, Cartes du Ciel etc etc.
Scenes – extra informatie
Scenes zijn superbelangrijk dus laten we nog even naar een andere scene kijken van bovenstaande scherm:
Dit is een van de hoofdscenes genaamd: “MAINSCENE_CHRISCAM”. Kijk ook naar de sources.
Je ziet hier typische sources zoals SSLogo (sterrenwacht logo rechtsboven), Video Capture Device (webcam input), CHRIS_MIC (mijn microfoon input) en MUSIC_IN (achtergrondmuziek – staat uit). Het scherm dat naar de kijkers gaat zag er zo uit:
Hoe gaat het streamen in zijn werk?
In principe verbind je OBS met het platform via een unieke logincode of streaming key die je van hen krijgt. Hieronder gebruik ik YouTube als voorbeeld:
1) Ga naar YouTube en log in met het account waarmee je gaat streamen.
2) Ga naar “Go Live”
3) Vul hier de gewenste gegevens in. Gebruik een makkelijke titel en omschrijf in een korte zin wat je gaat streamen. Houd het kort daar ervaring leert dat de meeste mensen de beschrijving nauwelijks lezen.
Wellicht valt het je ook op dat ik “No, It’s not made for kids” heb aangevinkt. Het nadeel van YouTube is dat, als je aangeeft dat het geschikt is voor kinderen, de comment- sectie wordt uitgezet. M.a.w. kijkers kunnen niet live reageren. Als je het live reageren niet zo belangrijk vindt dan kun je “Yes” aanvinken. Anders zul je “No” moeten kiezen.
Zorg er dan voor dat je een collega laat inloggen op YouTube en maak diegene een
“moderator”. Zie FAQ aan het einde van dit document.
Klik op “create stream”. De stream is nog lang niet actief. Ik geef met een rode kleur aan vanaf welk punt de stream live is.
4) Nu zie je het onderstaande scherm met belangrijke info. We beginnen met “stream settings”. Dit is kopieer-plakwerk. Je hebt nu nodig: de stream key en eventueel de stream url. Deze ga je namelijk invoeren bij OBS. Let op: de stream key verandert voor iedere stream-sessie. Dit is zodat niemand kan streamen via jouw account. Je kunt ook kiezen voor een “persistant key” en dan blijft ie altijd gelijk. Zorg er dan wel voor dat je hem niet per ongeluk doorgeeft.
Ga nu naar de Settings van OBS door rechts op het hoofdscherm op de “Settings”-knop te drukken en ga dan naar het Streaming submenu. Aldaar selecteer je onder Service je platform.
In ons geval is dat YouTube.
Dan plak je de Key in de “Stream key”. Let op dat je geen spaties o.i.d. meepakt! De key moet exact overeenkomen. Klik op ok. Je bent nu klaar om te streamen.
5) Klik op de scene die je als eerste gaat gebruiken. Zorg dat deze actief is.
LET OP: De stappen die hieronder volgen zorgen ervoor dat je live gaat! De roodgekleurde stap (stap 9) is de stap waarop je het signaal daadwerkelijk doorzet naar je platform. Doe dit als je er daadwerkelijk klaar voor bent.
6) Onder OBS klik je nu op “start streaming”. Je bent nog niet live.
7) Nu heb je een verbinding met je platform opgebouwd maar je bent nog niet live. Check nu of de stream “gezond” is. In OBS rechtsonder zie je dat rechtsonder. Als het blokje groen is dan is het goed, is het geel dan is het kritisch en kunnen er framedrops zijn.
Rood betekent dat er geen dataflow is. Je key staat verkeerd of er is iets met je verbinding.
8) Ga nu terug naar je browser waar je YouTube streampagina nog openstaat.
Je ziet daar nu belangrijke data staan over je Stream status: Je bent nog niet live.
Er zijn nu 2 kijkers (die niets zien want je bent niet live) maar belangrijker is de preview die nu zichtbaar is en het feit dat YouTube aangeeft dat de verbinding “Excellent” is. Als je nu op “Stream Health” klikt dan krijg je een log van event gerelateerd aan je stream.
Check of daar geen gekke berichten staan over “Low bitrate”, “Frame drops” etc.
Ziet er goed uit! p.s: De No data event is normaal. Dat gebeurt altijd wanneer je de stream bij Youtube opstart.
Maar als je event log een “Warning” bevat dan moet je op onderzoek uitgaan. Hier heb ik
Ok, als alles goed uitziet dan is het tijd om live te gaan! Zit je er klaar voor? Alles gecheckt kwa content, opzet, mensen? Let’s go!
9) We gaan nu Live. En dat doe je simpelweg door te klikken op “Go Live” rechtsboven:
10) En nu ben je dus echt live. Alles wat je doet gaat met een vertraging van c.a. 30 seconden richting YouTube. Zie scherm hieronder voor het controle scherm:
Je ziet de stream health (houd die in de gaten af en toe). Ook belangrijk is het vinden van de “End Stream” knop! Ben je klaar met streamen of gebeurt er iets waardoor de stream meteen gestopt dient te worden? Klik dan op “End Stream”. Deze wordt dan meteen gestopt.
Je ziet ook de comments-sectie. Daar komen alle reacties op binnen. De kans is dat jij als streamer weinig of geen extra capaciteit hebt om alle vragen te lezen en te
beantwoorden. Gebruik hiervoor moderators (je mede-sterrenwachters/leden). Dan kun jij je helemaal concentreren op het programma.
En zo ga je dus live via, in dit geval, YouTube. Je kunt dit ook doen met andere platforms zoals Facebook, Twitch, Vimeo, Instagram Live etc. En dat komt grotendeels overeen met deze procedure.
Nog wat tips:
Maak jezelf bekend met OBS. Doe wat dry-runs. Je kunt het gewoon gebruiken en uitproberen zonder te streamen. Wil je ook het streamen testen? Maak een test- account aan of gebruik je persoonlijke account. Zorg dat je je comfortabel voelt met OBS.
Je kunt heel provisorisch te werk gaan maar heb een idee hoe de scenes eruit gaan zien. Scenes zijn uiteindelijk de beleidskaders waarin jij als streamer je activiteiten uitvoert. Bereid deze voor. Intro, hoofd, afsluiter etc. De overlays kwa tekst kun je in OBS maken maar ook in Photoshop en dit dan toevoegen als afbeelding. Maar zorg dat je scenes in ieder geval werken want een scene maken tijdens de stream is heel rommelig.
Je kunt in OBS ook hotkeys instellen. Die toetsencombinaties gebruik je dan om bijvoorbeeld van scenes te veranderen, sources uit/aan te zetten etc. terwijl je met dezelfde computer fullscreen bezig bent met bijvoorbeeld Stellarium. Schrijf de ingestelde hotkeys goed op.
Check het geluidsniveau! Check sterrenwacht Limburg stream #2 om te zien wat er gebeurt als je dat niet doet (filmpje over hoe een ster werkt).
Frequently Asked Questions (FAQ)
1. Wat moet ik dan streamen?
De mogelijkheden zijn eigenlijk oneindig! Dat is het leuke eraan. Maar bedenk voor welk publiek je iets wilt betekenen. Zijn dat jongeren? Of het algemene publiek die leek zijn op het gebied van sterrenkunde? Of is het bedoeld voor je leden die doorgaans al kennis van zaken hebben? Je kunt dat voor iedere stream sessie bepalen.
Mijn ervaring is: maak gebruik van veel visuals. Wij gebruiken SpaceEngine
(www.spaceengine.org) en deze software genereert prachtige impressies van het universum.
Ook gaan we Universe Sandbox gebruiken en Stellarium komt binnenkort ook vaker aan bod.
2. Hoelang moet het duren?
Mijn ervaring is dat het bezoekersaantal afzakt na zo’n 45-60 minuten. Ik merk dat er veel families met kinderen kijken en hun attentiespanne is beperkt tot maximaal 30 minuten. Dat merken we “in het echt” ook. Dus ik ga inhoudelijk in op de stof voor maximaal 45 minuten en dan beantwoord ik nog zo’n 15 minuten kijkersvragen. Ik bewaar complexere materie ook voor het einde van de stream. De mensen die iets hebben gevraagd blijven dan nog hangen terwijl de kinderen al afhaken. Maar ik kan me voorstellen dat een lezing over een specialistisch
onderwerp makkelijk 1.5-2 uur mag duren omdat dit een speciaal soort kijker aantrekt die hier speciaal voor gaat zitten. Het hangt dus van het publiek af maar ik denk max een uurtje voor het algemene publiek.
3. Hoe maak ik een livestream/kanaal bekend?
Eigen ervaring leert: spreek het rond. Stuur een e-mailtje naar je leden/medewerkers/donateurs en vraag ze ook om het door te geven naar vrienden/kennissen/collega’s etc. Zet het op je website, Facebookpagina, mailinglist etc. Maak er een event van. Gebruik voor de leken een korte en makkelijke titel en gebruik een spraakmakend plaatje/animatie. Schrijf ook
persberichten naar je lokale media-outlets. Toen wij dat deden kwamen we in de lokale krant en kwamen wij ermee op de radio. Je kunt eventueel denken aan betaalde (FB) promotie maar dat maakt niet heel veel verschil. Kondig de streams ook op tijd aan. Plan een week van tevoren indien mogelijk en blijf je publiek eraan herinneren zonder dat het irritant wordt.
4. Verdient mijn club hiermee geld?
Tenzij je enkele tienduizenden subscribers, viewers en likes hebt, niet echt. Onze sterrenwacht verdient er niets aan maar wij krijgen wel donaties binnen van mensen die het gewoon een leuk initiatief vinden. En dat zien we ook terug aan de reacties. Zeker nu in de crisistijd is zo’n stream over de sterren een letterlijk lichtpuntje(s). Mensen waarderen dat – ook financieel.
Maar ik zou het niet als drijfveer nemen.
5. Moet je “profi” zijn?
Nee, mensen waarderen de moeite alleen al. Dingen gaan mis en dat is niet erg. Het gaat om het idee, de uitleg en de inhoud. De eerste keer ben ik gewoon gaan zitten voor een webcam met wat spullen om me heen en ben met Space Engine provisorisch door het zonnestelsel gaan vliegen met hier en daar even verdwalen of crashen op een planeet. Dat was geweldig voor het publiek maar ook voor ons. Tijdens de laatste stream was ik een komeet “kwijtgeraakt”.
Niemand die daarover viel.
6. Hoe zit het met copyright?
YouTube is heel erg bang voor copyright claims. Dus gebruik enkel muziek waarvan je de rechten hebt of toestemming hebt om het mogen te gebruiken. YouTube gebruikt veelal
automatische processen om te ontdekken of je copyrighted muziek gebruikt. Als dat zo is dan schakelt YouTube het geluid van je stream automatisch af. Jammer als je iets aan het
uitleggen bent. In ergere gevallen krijg je een “strike”. Bij drie strikes ben je je account kwijt. Let daar dus een beetje mee op. Let ook een beetje op screenshots van software. Wij gebruiken veel screenshots/materiaal uit Space Engine. Dat mag omdat we daar een “pro licentie” voor hebben die dat toelaat. Stellarium mag je vrij gebruiken. Veel foto/beeldmateriaal van ESA en NASA ook, mits je aan bronvermelding doet.
YouTube heeft trouwens een eigen muziekbibliotheek met allerlei soorten muziek die je gewoon mag gebruiken. Check de site van YouTube.
7. Kan ik ook naar YouTube en Facebook tegelijk streamen?
Niet zomaar. YouTube laat het niet toe om hun signaal te gebruiken voor andere platformen en vice versa. Dat is erg jammer maar er zijn oplossingen voor. Er zijn zogenaamde streaming services/bedrijven die voor best wel een bedrag (50-80$/maand) een multiple platform streaming optie aanbieden. Die sturen jouw videosignaal dan door naar meerdere platforms tegelijk.
Ikzelf heb bandbreedte beschikbaar in een serverpark in Amsterdam en heb dan zelf een streamingserver opgezet die met behulp van een Linux server, webserver, benodigde SSL tunneling en een RTMP streamer heel goed dienstdoet als streamer voor meerdere platformen tegelijk. Het is niet zo moeilijk maar dit is echter buiten de opzet van dit document. Als er genoeg vraag naar is dan wil ik dat wel uitleggen of eventueel kijken of ik die server kan openzetten voor verenigingen/sterrenwachten. Handleidingen over hoe je zo’n server zelf inricht staan her en der verspreid op het internet maar helaas wel gefragmenteerd.
8. Wat zijn moderators en hoe doe ik dat?
Als je stream loopt dan laat je iemand van je club mijn haar/zijn eigen YouTube account als kijken inhaken op de stream. Vervolgens klik je op de username in de commentlijst kun je die persoon moderator maken. Een moderator kan bijvoorbeeld vragen beantwoorden maar kan ook vervelende berichten verwijderen en mensen blokkeren. YouTube zit vol met “weirdo’s” en een moderator is wel handig. Je hebt er als streamer zelf nauwelijks aandacht voor want je bent bezig met je programma.
9. Ik heb nog een vraag...
Neem gerust contact met mij op. Wellicht kan ik je ermee helpen. Je kunt me bereiken via dit emailadres: chris@sterrenwacht.nl
