113 3e graad ASO - KSO - TSO
Module 4
De overheid
114
M odu le 4
De overheid
Starten
een verkennende opdracht die je op weg zet
Weten
wat je moet weten
Doen
oefeningen en opdrachten die je aan het werk zettenOpzoeken
vertelt waar je zelf bijkomende informatie kunt vinden
Extra
bijkomende informatie, oefenin- gen en opdrachten
Afsluiten
een samenvattende opdracht op het eind van de module waarin je kunt aantonen wat je hebt opgestoken
115
M odu le 4
2e, 3e, 4e graad BSO
A B C D E
Inleiding
De gemeente, de provincie, Vlaanderen, België en de Europese Unie. Het lijkt ingewikkeld en het is voor veel mensen moeilijk om wegwijs te raken in onze verschillende overheden. En toch…. als je gewoon vertrekt van wat je in je dagelijks leven rondom jou ziet, dan lukt het wel.
In deze module leer je over:
De gemeente 117
Vlaanderen 122
België 133
Europa 135
Samenvatting Module 4 142
116 De overheid
Onze rode draad:… vuilnis!
Starten
Ga op fotozoektocht. Maak overal waar je komt foto’s van afval en plaatsen waar afval verza- meld wordt. Je vindt vast inspiratie thuis, in je klas, op school, in je buurt…. Maak in de klas een fotocollage over afval.
Bespreek samen in de klas de collage. Zijn jullie foto’s goede of slechte voorbeelden van omgaan met afval?
Iedereen heeft wel dagelijks te maken met vuilnis en afval.
Verpakkingen die we kwijt willen, oude spullen waar we vanaf moeten, keuken- en tuinafval dat vanzelf lijkt te groeien…
WAT MOETEN WE ERMEE?
Stel dat de overheid helemaal niets deed, wat zou jij dan doen met al dat afval?
Ergens proberen te dumpen misschien? Verbranden op je balkon?
GEZELLIGER WORDT HET ZO NATUURLIJK NIET!
En daar komt dan de overheid op de proppen. We verwachten immers dat de overheid zich hiermee moeit en ons afvalprobleem regelt, zodat we allen in een propere en aangename omgeving kunnen leven.
117 2e, 3e, 4e graad
BSO
A De gemeente
Ons afval stoppen we in een zak. Die zak kunnen we buiten aan de straat zetten. Wekelijks of 2-wekelijks komt er een vuilniswagen langs. In grote ste-
den wat vaker, want de mensen hebben er niet zoveel plaats om afval bij te houden. In een landelijke gemeente kan het wat minder vaak.
Afvalophaling kun je dus best per gemeente organiseren. Elke gemeente beslist zelf hoe ze de ophaling organiseert.
118 De overheid A De gemeente 118 De overheid
A De gemeente
Opzoeken
Ga eens kijken op de website van je gemeente. Hoe organiseert jouw gemeente de huisvuilophaling?
● Wat moet je doen met groot huishoudelijk afval, papier en karton? Waar moet je naartoe met gevaarlijk afval?
. . .
● Waar kun je naartoe met oude elektrische apparaten?
. . .
● Hoeveel kost een vuilniszak?
. . .
● Wat zijn de openingsuren van het containerpark?
. . .
● Welke gemeentedienst organiseert de huisvuilophaling?
. . .
119 2e, 3e, 4e graad
BSO
Weten: Wat doet de gemeente?
Vuilnisophaling wordt vaak georganiseerd door de milieudienst van een gemeente. Maar de gemeente heeft nog heel wat andere diensten, met andere taken.
Die taken van de gemeente zijn heel breed. De gemeente neemt beslissingen waar de inwo- ners van de gemeente wel bij varen en die de gemeente goed doen ‘draaien’. Met andere woorden: beslissingen die te maken hebben met de zorg voor het ‘gemeentelijk belang’.
Enkele voorbeelden:
● De gemeente waakt over de veiligheid: daarom heeft ze, samen met andere gemeenten, een politie- en brandweerdienst.
● Ze biedt haar inwoners mogelijkheden om zich te ontspannen: dat kan op de sportvel- den of in het cultureel centrum van de gemeente.
● De gemeente zorgt voor het welzijn van haar bewoners, jong en oud. Denk maar aan de gemeenteschool of de jeugdclub, of het onderhoud van de planten en bomen in het park.
De gemeente kan zelf bepalen wat ze doet. Ze moet wel rekening houden met de regels van de andere overheden. Bijvoorbeeld als ze beslist om een gemeentelijke bibliotheek op te richten, moet ze dat doen volgens de regels van de Vlaamse overheid.
De gemeente moet ook een aantal opdrachten uitvoeren die ze krijgt van de hogere overheden (Vlaanderen en België).
Bijvoorbeeld:
● De gemeente moet een register bijhouden met de geboorten, huwelijken en overlijdens van haar inwoners.
● De gemeente moet bij verkiezingen een lijst van kiezers opstellen en moet de oproe- pingsbrieven versturen.
● De gemeente levert identiteitskaarten af.
● Bij de gemeente moet je je rijbewijs afhalen.
● De gemeente beslist over bouwvergunningen.
Opzoeken
● Kijk op de website van je gemeente welke andere gemeentediensten er nog zijn en noteer er drie:
. . . . . . . . . . .
● Bij welke gemeentedienst kun je je rijbewijs aanvragen?
. . .
● Bij welke gemeentedienst geef je een adreswijziging door?
. . .
120 De overheid A De gemeente
Weten: Wie doet wat in de gemeente?
Wie is ervoor verantwoordelijk dat al die taken gebeuren en ook goed gebeuren? Wie is er verantwoordelijk voor het goede bestuur van een gemeente? Dat zijn de burgemeester en de schepenen.
Zij vormen samen het college van burgemeester en schepenen (of kortweg schepen- college). Ook de voorzitter van het OCMW zit in het schepencollege.
De burgemeester en de schepenen kunnen niet zomaar hun gang gaan. Ze worden gecontroleerd door de gemeenteraad. Tijdens de gemeenteraadszittingen stellen de gemeen- teraadsleden vragen aan de burgemeester en de schepenen over beslissingen die ze nemen.
Ze zijn verplicht om daarop te komen antwoorden.
De gemeenteraad controleert ook waar het geld van de gemeente aan besteed wordt. Elk jaar maakt het schepencollege een plan op over de inkomsten en de uitgaven van het volgende jaar. Over dat plan wordt gedebatteerd in de gemeenteraad. De gemeenteraad moet het
budget elk jaar goedkeuren, anders mag het col- lege niets uitgeven.
Ook als het schepencollege projecten wil starten of initiatieven wil nemen om te besturen, dan moet het zijn voorstellen voorleggen aan de gemeente- raad. Het is de gemeenteraad die erover debatteert en die de voorstellen wel of niet goedkeurt.
De gemeenteraad vertegenwoordigt de inwoners van de gemeente. Daarom is het nodig dat de voorstellen van het schepencollege door een meerderheid van de gemeente- raadsleden goedgekeurd worden. Dat betekent dus eigenlijk dat de meerderheid van de inwoners ook akkoord gaat met de voorstellen.
Om de zes jaar verkiezen we opnieuw onze vertegenwoordigers in de gemeenteraad en afhankelijk van de uitslag van de verkiezingen wordt er dan een nieuw schepencollege samengesteld.
Weten: De provincie
België telt 10 provincies. De provin- cies nemen beslissingen die voor de hele provincie belangrijk zijn. Ze ondersteunt de gemeenten en stimuleert de samenwerking binnen de provincie. Ze heeft ook taken die de hogere overheid haar geeft. Zo moet de provincie milieuvergunningen uitrei- ken aan bedrijven.
De provincie wordt bestuurd door de deputatie en de gouverneur. De leden van de provincieraad controleren die deputatie. Zij worden net zoals de gemeenteraadsleden om de zes jaar verkozen.
West-VL
Henegouwen Namen
Luik
Luxemburg Oost-VL
Antwerpen
Limburg VL-Brabant
WL-Brabant
121 2e, 3e, 4e graad
BSO
Samengevat:
De vertegenwoordigers
van de bevolking Het bestuur De gemeente De gemeenteraadsleden:
● keuren de gemeentelijke reglementen goed
● keuren het budget van de gemeente goed
● controleren het college van burgemeester en schepenen
Het college van burgemeester en schepenen:
● zorgt voor het gemeente- lijk belang en het welzijn van de inwoners
● voert taken uit voor de hogere overheden (Vlaanderen en België) De provincie De provincieraadsleden De deputatie en de gouverneur
Terug naar onze rode draad: vuilnis
Afval weg – klaar is kees … of toch niet?
Onze zak met huisvuil is dan wel weg, maar het afval moet natuurlijk nog ergens heen. Heb je je al eens afgevraagd waar ons afval naartoe gaat? En wie dat organiseert? En hoe je dat afval zo veilig en zo milieuvriendelijk mogelijk kunt wegwerken?
Gemeentes werken samen om het afval te verwerken. Ze doen dat in intercommunales of verenigingen van gemeenten. Zowat alle intercommunales houden zich bezig met afvalinza- meling en –verwerking. Maar ook Vlaanderen, België en
Europa doen hun zegje.
122 De overheid B Vlaanderen
B Vlaanderen
Doen
Noteer hier 10 verschillende dingen die je de afgelopen week hebt weggegooid en zet een kruisje in de kolom over de recyclage.
Dit heb ik weggegooid Het wordt gerecycleerd
ja neen ik weet het niet
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Extra
Ieder van ons produceert dagelijks ongeveer één kg huis- houdelijk afval. Maar dat is niet alles. Elk jaar komt daar per persoon nog eens 3 500 kg industrieel afval bij, dat voortkomt uit de productie van onze goederen.
Van dat productieafval merken we zelf niet zoveel. Maar om bijvoorbeeld een eenvoudig product als een tandenborstel te maken, wordt er toch 1,5 kg ‘verborgen afval’ geproduceerd.
Verpakkingsafval is een geval apart. Verpakkingen zijn onontbeerlijk om voedingswaren te bewaren en allerhande producten veilig te vervoeren.
Maar onze maatschappij produceert veel meer verpakkingen dan 50 jaar gele-
den waardoor we veel grote hoeveelheden verpakkingsafval moeten verwerken. De grote uitdaging hierbij is om de hoeveelheid verpakkingsafval zoveel mogelijk te voorkomen en het resterende verpakkingsafval een andere bestemming te geven.
Het afvalprobleem is dus veel groter dan wat we in onze eigen vuilniszak aantreffen! Het afvalprobleem gaat ook veel verder dan de gemeentegrenzen.
Daarom moeten we dat probleem op een grotere schaal aanpakken.
123 2e, 3e, 4e graad
BSO
Weten
Voor het afvalstoffenbeleid zijn in ons land de gewesten (Vlaanderen, Brussel en Wallonië) verantwoordelijk. Zij moeten de gezondheid van de mens en het milieu beschermen tegen de schadelijke invloed van afvalstoffen en ze moeten de verspilling van grondstoffen en energie tegengaan. De drie gewesten baseren zich hiervoor op dezelfde rangorde voor het behandelen van afval. Die rangorde is:
Afval wordt best vermeden.
Als dat niet kan, kom je bij hergebruiken en recycleren.
De volgende optie is verbranding met energierecuperatie.
Pas als laatste oplossing mag men afval storten.
Deze rangorde is de Ladder van Lansink.
Doen
Neem jullie fotocollage en de tabel met de dingen die je hebt
weggegooid. Kleef de foto’s van de collage op de ladder van Lansink.
Schrijf de dingen van de tabel op post-its en kleef die ook op de ladder.
Welk afval kon je vermijden? Wat kan hergebruikt worden?
1 2
en3
4
5
124 De overheid B Vlaanderen
Weten: Preventie
Afval voorkomen is beter dan verwerken. De beste manier om met afval om te gaan, is natuurlijk het afval te vermijden. Kiezen voor oplaadbare batterijen, herbruikbare luiers i.p.v. wegwerplui- ers, een boodschappentas in plaats van een plastic zak, stickers ‘geen reclamedrukwerk’
kleven op je brievenbus, ... Het zijn slechts enkele voorbeelden waarbij je er zelf kan voor zorgen dat de afvalberg niet aangroeit. Maar dat vraagt van iedereen een inspanning. Daarom voert de Vlaamse overheid regelmatig campagnes tegen sluikstorten, zwerfvuil, enzovoort om de mensen bewust te maken.
Je kent de affiches wellicht, die langs de wegen worden aangebracht. Maar helpt het ook?
Antwerpse supermarkt verbant v 09-05-2014 erpakkingen
In Antwerpen gaat een duurzame en ecologische winkel open. De zero waste shop Robuust wil elke vorm van plastic bannen. De traditionele verpakkingszakjes moeten wijken voor glazen bokalen en linnen zakken.
‘Plastic is nuttig, maar het wordt zo veel gebruikt dat het onze wereld vergiftigt’, zegt Savina van Robuust. ‘Daarom proberen we het volledig uit onze winkel te bannen. Zowel in de producten zelf, als in hun verpak kingen.’ -
Het is de bedoeling dat klanten hun eigen verpakking meebrengen.
die niet heeft, kan in de winkel een linnen zak of een glazen bokaal ko Wie pen. ‘De eigen potjes worden bij het binnenkomen gewogen en voorzien - van een etiket. Wanneer ze gevuld zijn, zetten we ze opnieuw op de weegschaal en berekenen we de prijs op basis van het gewicht.’
Het federaal agentschap voor de veiligheid van de voedselketen stelt zich wel vragen bij de hygiëne. “V
erpakking gaat besmettingsgevaar tegen.
Een winkel als deze zal veel or
ganisatie en discipline van het personeel vragen”, zegt Geert Depoorter
. De inspecteurs zullen zeker controles op de voedselveiligheid uitvoeren.
1
125 2e, 3e, 4e graad
BSO 125
2e, 3e, 4e graad BSO
Handige Harry’s hers tellen bijna alles in repaircaf é
Het repaircafé in Tongerlo is er om mensen bewust te maken dat je niet zomaar alles moet weggooien wat een beetje stuk is. We leven in een wegwerpmaatschappij en daar willen we iets aan doen.” zegt de verantwoordelijke van het lokaal dienstencentrum.
Fernand komt langs met zijn radio. “De kleinkinderen hebben hem per ongeluk op de grond getrokken en nu werkt hij niet meer . Ik hoop dat ze
hem hier weer aan de praat krijgen.” En dat probeert Joël. “Ik heb ook al een stofzuiger, dvd-speler en een andere radio kunnen herstellen. Maar ik heb hier geen opleiding voor gevolgd. Het is iets wat ik al doende geleerd
heb.”
Doen
Welke dingen zou jij zelf willen doen om afval te voorkomen?
Vermijd je daarmee een van de 10 dingen die je de afgelopen week hebt weggegooid?
126 De overheid B Vlaanderen
HERGEBRUIKEN
Dit is de tweede sport op de ladder. Hergebruik is het opnieuw gebruiken van ‘afval’, zonder dat het een verandering ondergaat. Bepaalde afvalsoor- ten kunnen niet voorkomen worden, maar ze kunnen misschien wel hergebruikt worden.
Enkele voorbeelden: breng kleren, elektrische toestellen, meubelen … die je zelf niet meer gebruikt naar een kringloopwinkel, gebruik her- laadbare batterijen …
RECYCLEREN
Afvalstoffen die niet voor hergebruik dienen,
kunnen meestal wel gerecycleerd worden. Ze bevatten grondstoffen die opnieuw gebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld plastic, glas, papier …
VERBRANDEN
Bepaalde afvalstoffen komen ook niet in aanmerking voor recyclage. Zij moeten bijgevolg op een milieuverantwoorde manier verbrand worden. De meeste verbrandingsinstallaties probe- ren de vrijgekomen energie te recupereren voor elektriciteit, warmte …
Opzoeken:
Verbrandingsovens
● Waar staan er in Vlaanderen verbran- dingsovens voor afval?
● Wie bepaalt waar er ver- brandingsovens mogen komen?
Kringloopwinkels zijn geen gewone winkels Ze hebben een sociaal doel Ze maken geen winst en zorgen voor opleiding en tewerkstelling voor mensen die geen job vinden in de gewone econo- mie Daarom subsidieert de Vlaamse overheid de kringloopwinkels
GEEN HIER OVEN
PROTESTMARS TEGEN DE VERBRANDINGSOVEN
ZONDAG JUNI
2
3
4
127 2e, 3e, 4e graad
BSO
STORTEN
Dit is de laatste toevlucht. Slechts als de afvalstof niet verbrand kan worden, mag ze gestort worden. Enkele voorbeelden: keramische tegels, toiletpotten. Sluikstorten is verboden en kan zwaar beboet worden.
Doen: Gemeenteraad
Je klas is vandaag gemeenteraad. 1 leerling is de schepen voor leefmilieu, 1 leerling is de burgemeester en 1 leerling is de voorzitter van de gemeenteraad. De andere leerlingen zijn gemeenteraadsleden.
De schepen van leefmilieu en de burgemeester hebben een punt op de agenda van de gemeenteraad gezet. Ze schetsen het probleem van sluikstorten naast de glasbollen in de Schoolstraat.
Alle leden van de gemeenteraad mogen hun mening geven over een mogelijke oplossing. Ze moeten uiteindelijk samen naar de beste oplossing zoeken.
De voorzitter van de gemeenteraad moet ervoor zorgen dat de gemeenteraadszitting goed verloopt, dat er met respect naar elkaars mening geluisterd wordt en dat iedereen zijn mening kan geven. Hij of zij moet de vergadering in goede banen leiden en zorgen dat er een eindcon- clusie genoteerd kan worden.
WAT IS HET PROBLEEM?
In de Schoolstraat staan drie glascontainers, waar de mensen glas, flessen, bokalen enzovoort kunnen weggooien. Dat glas wordt opgehaald en gerecycleerd. Maar naast de glascontainers wordt er voortdurend ander huisvuil achtergelaten. Het ligt er steeds vol met plastic zakjes met huishoudelijk afval en oude kleren. Er stond zelfs al eens een oude zetel en een stuk vasttapijt.
De vraag aan de gemeenteraad is eigenlijk heel simpel: wat moeten de gemeentediensten doen, om het probleem van sluikstorten in de Schoolstraat op te lossen?
Eerst geven alle gemeenteraadsleden hun mening en doen ze voorstellen om het probleem aan te pakken. De voorzitter van de gemeenteraad vat de genoemde oplossing(en) samen.
De gemeenteraad stemt over deze conclusie. Als er een meerderheid voor stemt, dan geeft de schepen voor leefmilieu aan de gemeentediensten de opdracht om dit uit te voeren.
Noteer de oplossing hier:
. . . . . . . . . . . Lees hier wat de gemeente Harelbeke deed in 2014:
5
128 De overheid B Vlaanderen
Strijd tegen sluiks
torten
Glasbol weggenomen om sluikstorten te vermijden in Harelbeke
Omdat er in de buur
t van de glasbol vaak zw
erfvuil en huis houdelijk afval w -
erd achtergela- ten, heeft het stadsbestuur een drastische maatr
egel genomen.
‘We hebben de g
lasbol daar weggenomen’, zegt de burg meester. ‘We hadden er eere- een bord geplaats st
t waarop we uitleg gaven over de straffen die op sluikstorten staan, maar dat hielp niet. Bijna dag
elijks von- den we zwerfafval in de buur van die container t
. Daarom heb- ben we hem w
eggehaald. Dat blijft minstens een maand zo.
”
Op de plek w
aar de glasbol stond, staat nu een inf
orma- tiebord, dat uitlegt w
aarom de container v
erwijderd is.
Het is moeilijk om sluiks torters te vatten. ‘Je kan moeilijk de hele dag een ag
ent naast die bol laten staan’, zegt de burg meester. ‘En ook camer e-
a’s zijn niet ideaal: ze k
osten veel en de pakkans is klein.
’ Een jaar g leden trok het s e-
tadsbestuur al eens aan de alar
mbel. Tijdens een opruimactie ruimden de stadsdiens
ten net drie ton afval op. Een w
eek later moesten ze alweer negen vuilniszakk vullen. en
De strijd tegen het zwerfvuil kost de stad veel geld. ‘De stadsdiensten zijn er dag
elijks mee bezig, w
at ons heel w extra werkuren kost. En ook de at verwerking van al dat afval k geld.’ ost
Bron: Het Nieuwsblad, 10/05/2014
Weten: Vlaanderen maakt regels voor ons afval
Preventiecampagnes en bewustmaking van de mensen is één ding. Maar wettelijke regels en sancties bij overtreding van de regels zijn ook nodig om het afvalprobleem te kunnen aanpakken.
Het principe “de vervuiler betaalt” is een belangrijk uitgangspunt voor het beleid. Het betekent dat diegene die schade toebrengt aan het milieu deze ook moet herstellen. Wanneer je bijvoor- beeld een nieuwe computer koopt, dan moet je ook een bijdrage betalen voor het recycleren van je oude toestel.
Om een afvalstoffenbeleid te voeren in Vlaanderen, zijn er regels nodig die door de meer- derheid van de Vlaamse volksvertegenwoordigers werden goedgekeurd: een decreet (een Vlaamse wet) over het beleid dat voor heel Vlaanderen geldt.
Een decreet wordt altijd in het Vlaams Parlement besproken, eventueel aangepast en ten- slotte gestemd. Pas als de meerderheid het goedkeurt, mag een decreet ook verder uitgevoerd worden.
Zo een decreet is het Materialendecreet, dat de basis legt voor het afvalstoffenbeleid.
De klemtoon van het Materialendecreet ligt bij het voorkomen en nuttig toepassen van afvalstoffen. Naast het decreet is er ook een het Vlaams Reglement duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen, kortweg VLAREMA genoemd.
129 2e, 3e, 4e graad
BSO
In de Vlaamse Regering is de minister van Leefmilieu verantwoordelijk voor alles wat met de afvalproblematiek te maken heeft. In het Vlaams Parlement kijkt een commissie leefmilieu toe op alles wat de minister en zijn of haar diensten doen.
De OVAM (de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij) is de dienst die het afvalstoffen-, materialen- en bodemsaneringsbeleid in Vlaanderen uitvoert.
http://www.ovam.be
Extra: Het Vlaams Parlement
Wie zit er in het Vlaams Parlement?
In het Vlaams Parlement zitten 124 volksvertegenwoordigers. Ze behoren tot verschillende politieke partijen. In 2019 kozen we de volgende politieke partijen om in het Vlaams Parlement te zitten: CD&V, Groen, N-VA, Open Vld, Open Vld, PVDA, Vlaams Belang en Vooruit.
Hoeveel zetels heeft elke politieke partij in het parlement?
Hoe meer volksvertegenwoordigers van een bepaalde partij in het parlement verkozen worden, hoe meer zetels die partij heeft en hoe sterker ze is. De partijen halen niet allemaal evenveel stemmen. Ze hebben dus ook niet allemaal evenveel zetels.
Doen
Zoek op de website van het Vlaams Parlement hoeveel zetels elke politieke partij er heeft.
Noteer en geef elke partij een plaats in het schema van de Koepelzaal waar ze samen verga- deren. Let daarbij op de kleur die je elke partij geeft.
130 De overheid B Vlaanderen
Extra: Wat doet het Vlaams Parlement?
Het Vlaams Parlement heeft drie belangrijke taken:
1. Decreten goedkeuren
In het Vlaams Parlement spreekt men van decreten en niet van wetten. Een decreet van het Vlaams Parlement is een Vlaamse wet. Elke Vlaming is verplicht om te volgen wat er in een decreet staat. Meestal stelt de regering een nieuw decreet voor, maar het parlement moet erover debatteren en moet het goedkeuren.
2. De regering benoemen en controleren
De ministers kunnen niet zomaar hun gang gaan. Ze worden door het parlement gecontroleerd.
De parlementsleden kunnen vragen stellen aan de ministers over beslissingen die ze nemen.
De ministers zijn verplicht om daarop te komen antwoorden in het parlement.
3. De begroting goedkeuren
Elk jaar denken de ministers na over het geld dat ze het volgende jaar zullen uitgeven. Ze pro- beren in te schatten hoeveel geld ze zullen uitgeven en hoeveel geld ze zullen krijgen, vooral via de belastingen. Die schatting van de inkomsten en de uitgaven noem je de begroting. Elk jaar wordt daarover gedebatteerd in het Vlaams Parlement. Het parlement moet de begroting elk jaar goedkeuren, anders mag de regering niets uitgeven.
Hoe werkt het Vlaams Parlement?
Een keer per week, op woensdag, vergaderen de 124 volksvertegenwoor- digers allemaal samen. Dat noemen we de plenaire vergadering. Uiteraard is vergaderen met zo’n grote groep parlementsleden niet gemakkelijk.
Daarom vergaderen de parlementsleden ook in kleinere groepen. Dat zijn de parlementaire commissies. Elke commissie is gespecialiseerd in een bepaald thema. Zo is er een commissie voor Welzijn, een commissie voor Onderwijs, een commissie voor Mobiliteit, een commissie voor Wonen enzo- voort. Er zijn commissievergaderingen op dinsdag, woensdag en donderdag. De commissieleden bespreken dan de nieuwe decreten en de begroting. Er wordt ook over gestemd. Ze ondervragen er ook de bevoegde minister. Daarna bespreken alle 124 volksverte- genwoordigers samen de decreten en begroting in de plenaire vergadering. Ook daar hebben ze de kans om een minister te ondervragen.
Extra: De Vlaamse Regering
Wie zit er in de Vlaamse Regering?
In de Vlaamse Regering mogen niet meer dan 11 ministers zitten en minstens één minister moet uit Brussel komen. Aan het hoofd van de regering staat de minister-president. De minis- ters komen uit de partijen die samen de meerderheid vormen.
131 2e, 3e, 4e graad
BSO
Wat doet de Vlaamse Regering?
De ministers voeren het regeerakkoord uit dat na de verkiezingen werd overeengekomen. Ze komen naar het parlement om te antwoorden op vragen van volksvertegenwoordigers. Ze moeten aan het parlement uitleggen wat ze doen, waarom ze dat doen en hoeveel geld dat kost. Ministers kunnen dus niet zomaar doen wat ze willen. Ze moeten hun plannen en hun budget eerst voorleggen aan het parlement. Het parlement moet de begroting daarvoor goed- keuren. Als de meerderheid in het parlement de voorstellen van de regering goedkeurt, kan het werk beginnen.
Hoe werkt de Vlaamse Regering?
De ministers van de Vlaamse Regering vergaderen in de ministerraad. Ze bespreken dan alle voorstellen van elkaar. Ze nemen alle beslissingen samen. Dat wil zeggen als één team.
De minister-president staat aan het hoofd van dat team en leidt de vergaderingen van de ministerraad.
Doen
Maak een collage van de huidige Vlaamse Regering.
Extra
De bevoegdheden van Vlaanderen
Het Vlaams Parlement en de Vlaamse Regering houden zich met heel wat taken bezig. Een overzicht:
132 De overheid B Vlaanderen
Bevoegdheden
(alfabetisch) Dat betekent bijvoorbeeld
Binnenlands Bestuur
en Bestuurszaken • de lokale verkiezingen organiseren en burgemeesters benoemen Brussel en de Vlaamse
Rand • een beleid voeren voor de Vlamingen in Brussel en de gemeenten rond Brussel
Buitenlands Beleid • zorgen voor een goede samenwerking tussen Vlaanderen en andere landen
Cultuur • subsidies geven aan bibliotheken en musea Dierenwelzijn • mensen bewust maken van zorg voor huisdieren
Economie en Innovatie • mensen die een bedrijf willen starten steunen met premies en advies Energie en
Waterbeleid
• zorgen voor de distributie van gas en elektriciteit, de prijs voor drinkwater bepalen
Financiën en Begroting • schatten wat de inkomsten en uitgaven van de Vlaamse Regering zullen zijn, het budget beheren en de uitgaven controleren
Gemeenten, Steden en
Provincies • zorgen voor leefbare steden Gelijke Kansen en
Armoedebestrijding • zorgen dat gebouwen toegankelijk zijn voor mensen met een handicap Gezondheidszorg en
Gezin • zorgen dat er goede kinderopvang is, thuiszorg organiseren en de kin- derbijslag regelen
Inburgering • cursussen organiseren waardoor nieuwkomers leren hoe onze samenleving werkt
Jeugd • jeugdbewegingen steunen
Justitie • zorgen dat mensen in justitiehuizen informatie kunnen krijgen Landbouw en
Zeevisserij • zorgen voor een duurzame landbouw Leefmilieu en Natuur • beschermen van de natuur en het leefmilieu
Media • geld geven aan de openbare omroep (VRT) om radio- en televisieprogramma’s te maken
Mobiliteit • zorgen dat er genoeg bussen en trams zijn Onderwijs en Vorming • zorgen dat er goede scholen zijn voor iedereen Openbare Werken en
Vervoer • zorgen voor het onderhoud van de wegen en de verkeersveiligheid Ruimtelijke Ordening • zorgen dat er plaats is voor natuur, landbouw, bedrijven, huizen en wegen Sport • subsidies geven aan sportverenigingen
Toerisme • Vlaanderen promoten als vakantiebestemming
Welzijn • zorgen dat er voldoende voorzieningen zijn voor ouderen en mensen met een handicap
Werk en Sociale
Economie • werklozen helpen bij het zoeken naar een job Wonen • zorgen dat er sociale woningen zijn
Vlaanderen samengevat:
De vertegenwoordigers van de
bevolking Het bestuur
Vlaanderen De volksvertegenwoordigers in het Vlaams Parlement:
● keuren decreten goed
● keuren de Vlaamse begroting goed
● controleren de Vlaamse Regering
De Vlaamse Regering:
● voert een beleid voor Vlaanderen en de Vlamingen in Brussel over onderwijs, welzijn, cultuur, ruimtelijke ordening, leefmilieu, mobi- liteit, werk, wonen, jeugd, sport enzovoort
De Vlaamse overheidsdiensten (zoals OVAM, VDAB, enzovoort) voeren dat beleid in de praktijk uit
133 2e, 3e, 4e graad
BSO
C België
Weten
Wij Belgen sorteren heel veel, we zijn de koplopers van heel Europa (en zelfs van de wereld) in het sorteren. Dat doen we goed!
AFVALVERWERKING
is een typisch voorbeeld waar de gewesten (Vlaanderen, Brussel en Wallonië) een grote rol spelen. Maar ook de federale overheid heeft een aantal taken en bevoegdheden die met leefmilieu te maken hebben en die voor heel België gere- geld worden.VOEDSELVEILIGHEID EN PRODUCTNORMEN
Dit zijn de kwaliteitseisen voor producten en hun impact op het milieu en de gezondheid. Zo verbiedt de federale overheid om producten op de markt te brengen waarvan de verpakking te veel zware en giftige metalen zoals lood en kwik bevat.
RADIOACTIVITEIT
Radioactief afval kan afkomstig zijn van kernreactoren voor elektriciteitsproductie, maar ook van medische toepassingen in ziekenhuizen. Radioactief afval moet op een heel specifieke manier verwerkt worden en daar zijn bijzondere regels voor.
DE NOORDZEE
De federale overheid is verantwoordelijk voor het beschermen van het Belgische deel van de Noordzee. Zo zijn er bijvoorbeeld controles op milieubedreigende stoffen in het baggermateri- aal dat opgehaald wordt bij het baggeren in de zee en de havens.
TRANSPORT VAN BUITENLANDS AFVAL DOOR BELGIË
WE SORTEREN MEER
(en niet alleen thuis)
We sorteren steeds meer afval. Thuis is het al jaren ingeburgerd, maar buitenshuis gooien we onze vuilnis ook steeds meer in gescheiden emmers. Steeds meer bedrijven laten het personeel recycleren en ook in stations, lucht- havens, scholen en sportclubs wordt het afval gescheiden. Vorig jaar werd bij bedrijven en
instellingen 2.000 ton PMD meer ingezameld dan het jaar voordien, een verdubbeling.
De stijging hoeft niet te verbazen: sinds juli vorig jaar zijn bedrijven in België wettelijk verplicht om te sorteren. Preventie helpt, maar een wettelijke verplichting werkt toch nog beter.
134 De overheid C België
En net zoals de Vlaamse overheid, heeft ook de federale overheid nog heel wat andere taken:
Een overzicht van de federale bevoegdheden
Bevoegdheden
(alfabetisch) Dat betekent bijvoorbeeld
Asielbeleid en Migratie • beslissen of mensen die in ons land willen wonen, mogen blijven of terug moeten naar hun land van oorsprong
Binnenlandse Zaken • zorgen dat de federale politie behoorlijk werkt Buitenlandse Zaken • zorgen dat er goede relaties zijn met andere landen Defensie • zorgen dat het leger goed functioneert
Economie en
Consumentenzaken • de rechten van de consument beschermen Financiën • de schatkist van ons land beheren
Justitie
• zorgen dat de rechtbanken kunnen werken en dat de straffen die rechters geven ook behoorlijk uitgevoerd worden. Daarvoor moeten er bijvoorbeeld genoeg gevangenissen zijn
Klimaat • maatregelen nemen om de CO2-uitstoot te verminderen
Overheidsbedrijven • zorgen dat de NMBS voldoende geld krijgt zodat er genoeg treinen kunnen rijden
• zorgen dat bpost een goede postdienst aanbiedt Sociale Zekerheid
• zorgen dat mensen een pensioen krijgen
• zorgen dat je geld terugkrijgt van het ziekenfonds als je naar de dokter of tandarts moet gaan
• zorgen dat werklozen een uitkering krijgen Verkeer • toekennen van nummerplaten
De federale overheid samengevat:
De vertegenwoordigers
van de bevolking Het bestuur
België De volksvertegenwoordigers in De Kamer en de Senaat (de Kamerleden en de senatoren):
● keuren wetten goed
● keuren de federale begroting goed
● controleren de federale regering
De federale regering:
● voert een beleid voor België over justitie, defensie, buiten- landse zaken, de sociale zekerheid, het consumenten- beleid, de politie enzovoort De federale overheidsdiensten voeren dat beleid in de praktijk uit
135 2e, 3e, 4e graad
BSO
Europa
D
Weten
Europa maakt regels voor de lidstaten van de EU
België heeft ervoor gekozen om met andere landen samen te werken in de Europese Unie.
De landen noemen we de lidstaten. Over sommige zaken beslissen de landen samen. Over andere zaken beslist elk land afzonderlijk. De lidstaten staan dus een deel van hun macht af aan de Europese Unie.
Europa maakt regels die echt wel een grote invloed hebben op ons leven. Zo hebben de meeste Europese landen ervoor gekozen om dezelfde munt te gebruiken: de euro. Maar Europa maakt ook afspraken over de landbouw (bijvoorbeeld hoeveel graan er nog mag worden verbouwd), het vervoer (bijvoorbeeld het gebruik van de hogesnelheidstrein, de tgv), het onderwijs (bij- voorbeeld het Erasmusprogramma voor studenten waardoor ze makkelijk in een ander land een deel van hun studie kunnen doen), de winkelproducten (bijvoorbeeld het kwaliteitslabel voor vlees en speelgoed) en dus ook het afvalbeleid!
136 De overheid D Europa
Weten
Het Europese afvalbeleid
Wanneer de EU een richtlijn goedkeurt, dan moeten alle lidstaten ervoor zorgen dat ook hun wet- geving daaraan aangepast wordt. Een richtlijn stelt doelstellingen vast die de EU-landen moeten bereiken, maar ze mogen zelf kiezen hoe. Dat noemt men de omzetting van een richtlijn.
Dat betekent concreet dat in België het Vlaamse afvalstoffendecreet en het Vlaams Reglement voor Afvalvoorkoming en -beheer (VLAREA) en de Brusselse en de Waalse wetgeving in over- eenstemming moeten zijn met de Europese Kaderrichtlijn Afval.
Het is de Europese kaderrichtlijn die bepaalt dat in de hele EU afvalpreventie de eerste prioriteit van het afvalstoffenbeheer moet zijn. Hergebruik en recycleren van materialen moeten altijd de voorkeur krijgen boven andere manieren van afvalverwerking. De EU wil dat er over het effi- ciënt gebruik van grondstoffen wordt nagedacht, al van bij het eerste ontwerp van producten en goederen. Wanneer men een product op de markt brengt, moet er ook rekening gehouden worden met de mogelijkheden om te repareren, hergebruiken, demonteren en recycleren.
In België zijn we al erg vertrouwd met het scheiden van afval. In andere EU-landen is dat nog lang niet overal het geval. Maar die landen zullen toch heel snel aan de slag moeten! De EU legt immers aan alle lidstaten op dat ze afval gescheiden moeten inzamelen voor tenminste papier, metaal, kunststof en glas. Alle landen moeten 50% van hun huishoudelijk afval herbrui- ken en recycleren (tenminste voor papier, metaal, kunststof en glas). Niet-gevaarlijk bouw- en sloopafval moet minstens voor 70% hergebruikt of gerecycleerd worden.
Extra
Wat heeft een oplader te maken met afvalbeleid?
Universele oplader voor gsm’s komt eraan
Vanaf 2017 komt er een universele oplader voor alle mobiele telefoons die in de Euro- pese Unie worden verkocht. Ook Apple moet volgen. Dat heeft het Europees Parlement beslist.
Iedereen kent de frustratie van een GSM-opla- der die zoek is. Een andere lader lijkt zelden te passen in dat kleine gaatje van jouw toestel.
Met een overweldigende meerderheid (550 stemmen voor, 12 tegen en 8 onthoudingen) besliste het Europees Parlement dat er een algemene oplader moet komen voor gsm’s.
‘Daarmee doen we zowel de consument als het milieu een plezier: het maakt een ein- de aan een wirwar van opladers en tonnen elektronisch afval per jaar’, zegt het Duitse parlementslid Barbara Weiler.
‘De toestand waarbij opladers voor gsm’s,
smartphones, tablets, digitale camera’s en muziekspelers niet uitwisselbaar zijn, vormt een nachtmerrie en een echt ongemak voor de gebruiker’, zegt Weiler.
Of de universele oplader ook van toepassing zal zijn op andere elektronische toestellen dan de gsm, zal uiteindelijk de Europese Commissie uitmaken. Formeel moeten ook de lidstaten nog hun goedkeuring geven, maar die stemden eerder al in. Vanaf dan krijgen de lidstaten twee jaar om de regels in nati- onale wetten om te zetten. Daarna krijgen fabrikanten nog een jaar om de nieuwe regels te volgen.
Producenten die hun gsm’s niet aanpassen, kunnen hun producten niet meer in Euro- pa verkopen. Als ze dat toch doen, kan de Europese Commissie ingrijpen en voor het Europees Hof –de Europese rechtbank- slepen of boetes opleggen.
Bron: De Standaard 14/03/2014, Bart Beirlant
137 2e, 3e, 4e graad
BSO
Europa dum
pt zijn afval illeg
aal in Afr ika en Azië. Afvalcr
iminaliteit is een van de snelst groeiende v
ormen van g
eorgani- seerde misdaad.
Dauda is een opg
eschoten, graatma- gere slungel. Hij is pas 1
2 jaar oud, maar werkt al drie jaar op een s
tort in Ghana. Hij v
erbrandt er, met duizen - den ander
e jongens, elektr
onisch afval om de waardevolle metalen t
e recupe- reren. De gif
tige dampen maken hem constant misselijk. Zijn hoofd bar
st en zijn longen piepen. De mees
te arbei- ders op het s
tort sterven aan kank er voor ze der
tig jaar w
orden. Geen nood, een nieuw
e lading ar
me stak- kers staat al klaar
Al het afval op het s.
tort in Ghana k omt van bij ons, op illeg
ale manier . Het zijn de oude com
puters, mp3-speler en gsm’s die wij acht s
eloos weggooi- en als een nieuw model ons de og uitsteekt. Het Eur en
opees Milieu- Agent- schap schat dat in Eur
opa slechts de helft van het ‘digitaal
afval’ wordt inge- zameld en g
erecycleerd. De r
est wordt
verscheept naar Azië en W
est-Afrika.
Nochtans is dat v
erboden v
olgens de Europese wet.
Afval dum
pen is een van de snels groeiende sect t
oren van de g eorga- niseerde misdaad. Het le
vert riante winsten op t
egen weinig r
isico. Vooral de Italiaanse maf
fia is erg actief in deze sect
or.
Het Europees Parlement k
eurde stren- gere regels goed om de afval
stromen bet
er te controleren. Daar- door zal de afvalmaf
fia beter bestre- den worden en zal ook de Eur
opese recyclage-industrie meer w
erk krij- gen. De r
ecyclagesector zou zelf s aan 400.000 extr
a mensen w
erk kunnen bieden.
Bron: De Standaard, 19/04/2014, Evita Neefs
Extra: Niet alleen een Europees probleem
138 De overheid D Europa
Europa samengevat:
De vertegenwoordigers van de bevolking Het bestuur De
Europese Unie
De vertegenwoordigers van de bevolking
De vertegenwoordigers
van de lidstaten Het bestuur De Europese
parlementsleden:
● keuren samen met de Raad Europese wetten goed
● keuren samen met de Raad de Europese begroting goed
● controleren mee de Europese Commissie
De regeringsleiders (de
‘Europese Top’) en de ministers van de lidstaten (de Raad):
● keuren samen met het Europees Parlement Europese wetten goed
● keuren samen met het Europees Parlement de Europese begroting goed
● controleren mee de Europese Commissie
De voorzitter en de commissarissen van de Europese Commissie:
● werken voorstellen uit voor Europese wetten, die voor- gelegd worden aan het Europees Parlement en de Raad;
● voeren een beleid voor de eenge- maakte Europese markt, het vrij verkeer van goede- ren en diensten in de EU, leefmilieu, landbouw, onder- wijs, consumenten enzovoort
Doen: Stellingen
Maak groepjes van 5 leerlingen.
Elk groepje gaat aan een tafel zitten waar een stelling in het midden op een groot blad geschre- ven staat. Het blad is met een dikke lijn in twee helften verdeeld.
Boven die lijn komen de pluspunten of de argumenten voor de stelling.
Onder die lijn komen de minpunten te staan of de argumenten tegen de stelling.
Noteer de argumenten voor en de argumenten tegen met je groepje op het blad.
Schuif dan door naar de volgende tafel, waar je hetzelfde doet voor een andere stelling. Argumenten die al op het blad staan, herhaal je niet. Het wordt natuurlijk steeds moeilijker om nog nieuwe argumenten te bedenken.
Creatief en goed doordenken is dus de opdracht!
1 Als iedereen bewuster met afval omgaat, dan is er geen afvalprobleem.
2 Sluikstorten beboeten heeft geen enkel effect.
3 Mensen moeten hun afval gratis naar een containerpark kunnen brengen.
4 De overheid moet plastic verpakkingen verbieden.
5 Producten zonder verpakking moeten goedkoper zijn dan producten in een verpakking.
6 Drank in plastic flessen moet verboden worden.
7 Wie defecte elektrische apparaten inruilt, krijgt een fikse korting bij aankoop van een nieuw apparaat.
8 De overheid moet geld voorzien om alle plastic afval uit zee op te ruimen.
9 Bedrijven die betrapt worden op illegaal afvalstorten, moeten alle kosten voor de oprui- ming betalen en een fikse boete erbij.
10 Het is normaal dat bedrijven geld willen verdienen aan het dumpen van afval. De landen waar het afval gedumpt wordt, moeten zelf maar zorgen voor wetten en regels.
Stelling
Argumenten voor deze stelling
Argumenten tegen deze stelling
139 2e, 3e, 4e graad
BSO
Weten
Het volledige schema van onze overheden
De vertegenwoordigers van de bevolking Het bestuur De gemeente De gemeenteraadsleden:
● keuren de gemeentelijke reglementen goed
● keuren het budget van de gemeente goed
● controleren het college van burgemeester en schepenen
Het college van burgemeester en schepenen:
● zorgt voor het gemeen- telijk belang en het welzijn van de inwoners
● voert taken uit voor de hogere overheden (Vlaanderen en België) De provincie De provincieraadsleden De deputatie en de gouverneur Vlaanderen De volksvertegenwoordigers in het Vlaams
Parlement:
● keuren decreten goed
● keuren de Vlaamse begroting goed
● controleren de Vlaamse Regering
De Vlaamse Regering:
● voert een beleid voor Vlaanderen en de Vlamingen in Brussel over onderwijs, welzijn, cultuur, ruimtelijke ordening, leefmilieu, mobiliteit, werk, wonen, jeugd, sport enzovoort België De volksvertegenwoordigers in De Kamer en de
Senaat (de Kamerleden en de senatoren):
● keuren wetten goed
● keuren de federale begroting goed
● controleren de Federale Regering
De federale regering:
● voert een beleid voor België over justitie, defensie, buitenlandse zaken, de sociale zekerheid, het con- sumentenbeleid, de politie enzovoort De Europese
Unie
De vertegenwoordigers van de bevolking
De vertegenwoordigers
van de lidstaten Het bestuur De Europese
parlementsleden:
● keuren samen met de Raad Europese wetten goed
● keuren samen met de Raad de Europese begro- ting goed
● controleren mee de Europese Commissie
De regeringsleiders (de ‘Europese Top’) en de ministers van de lidstaten (de Raad):
● keuren samen met het Europees Parlement Europese wetten goed
● keuren samen met het Europees Parlement de Europese begro- ting goed
● controleren mee de Europese Commissie
De voorzitter en de commissarissen van de Europese Commissie:
● werken voorstellen uit voor Europese wetten, die voorgelegd worden aan het Europees Parlement en de Raad;
● voeren een beleid voor de eengemaakte Europese markt, het vrij verkeer van goederen en diensten in de EU, leefmilieu, landbouw, onderwijs, consumen- ten enzovoort
140 De overheid D Europa
Afsluiten
Een dag in mijn leven…
“Het is mijn leven!” maar welke overheid zorgt ervoor dat alles vlot verloopt in mijn leven?
Zoek op: gaat het om een regionale, federale of Europese bevoegdheid? Ken je ook de bevoegde minister?
Nr. Welke overheid? Welke minister?
1 Klokradio op half zeven, ik sta op met StuBru.
Wie is bevoegd voor media?
2 Vlug onder de douche, om wakker te worden.
Wie zorgt er voor watervoorziening?
3 Vandaag een eitje bij het ontbijt.
Wie zorgt voor de voedselveiligheid?
4 Het stortregent, gelukkig is de bus op tijd, in het treinstation zie ik mijn vriendin.
Openbaar vervoer:
• Wie organiseert het busvervoer?
• Wie organiseert het treinvervoer?
5 We wandelen naar school. Eerste uur:
wiskunde…
Wie is bevoegd voor onderwijs?
6 Tijdens de pauze wordt er druk gepraat over de ontsnapping van enkele gevangenen uit de gevangenis.
Wie is bevoegd voor justitie?
7 Na school loop ik even langs bij mijn grootvader, hij moet formulieren invullen voor zijn pensioen.
Wie is bevoegd voor de sociale zeker- heid (o.a. de pensioenregeling)?
8 Ik haal nog net het begin van de baskettraining.
Wie is bevoegd voor het sportbeleid?
9 VRTnws bericht over de aanleg van een groot windmolenpark. De omschakeling naar groene energie is belangrijk in de strijd tegen de klimaatopwarming.
Op welk niveau bindt men de strijd aan tegen de klimaatopwarming?
10 Op sociale media zie ik dat er heel wat vacatures zijn voor technische jobs in het leger.
Wie is bevoegd voor defensie?
141 2e, 3e, 4e graad
BSO
Maak voor jezelf een soortgelijke oefening met 5 items.
Laat je inspireren door je eigen leven en interesses.
Nr. Welke overheid? Welke minister?
1
2
3
4
5
142 De overheid
E Samenvatting Module 4
Samenvatting Module 4
E
Als je deze module helemaal hebt afgewerkt dan ben je nu vertrouwd met:
*
het afvalbeleid*
de gemeentelijke overheid*
de Vlaamse overheid*
de federale overheid*
de Europese Unie143
M odu le 4
2e, 3e, 4e graad BSO
Colofon
Het educatief materiaal voor de leerlingen van de tweede, derde en vierde graad bso kwam tot stand met de medewerking van: prof. K. Deschouwer, dr. J. Moulaert, W. Taelman, H. Vanoppen, C. De Wilde, F. Decoster, I. Droesbeke, W. Dupon, D. Hoflack, K. Lamon, P. Martin, W. Schuermans, P. Baeten, C. Wyns.
Eindredactie: Kris Van den Bremt, educatieve dienst van het Vlaams Parlement.
Onze bijzondere dank aan: de cartoonisten ian, zak en Eric Meynen voor hun enthousiaste medewerking.
De Kracht van je Stem wordt gestuurd door de stuurgroep:
Voorzitter: Francis Decoster
Leden: Els Vermeire, coördinerend inspecteur dep. onderwijs
Kris Deschouwer, professor VUBrussel, departement Politieke Wetenschappen Marc Hooghe, professor KULeuven, departement Politieke Wetenschappen.
Ellen Claes, professor KULeuven, faculteit sociale wetenschappen Els Van Hemelrijck, kinderrechtencommissariaat
Stefaan Walgrave, professor Universiteit Antwerpen Chris Wyns, expert onderwijs en burgerzin
Miette Plessers, Pedagogisch begeleider, Katholiek onderwijs Vlaanderen Luc Vernaillen, hoofdadviseur pedagogische begeleidingsdienst, GO!
Elisabeth Serreyn, pedagogisch begeleider OVSG Adelheid Van Hauwermeiren, pedagogisch adviseur POV Geert Rits, commissiesecretaris Vlaams Parlement
Kris Hoflack, directeur communicatie, externe relaties en informatie Vlaams Parlement Kris Van den Bremt, educatieve dienst Vlaams Parlement
Lay-out: CIBE communicatie Druk: Artoos group
Laatste wijzigingen: 1 april 2021
Vlaams Parlement 1011 Brussel T 02 552 11 11
dekrachtvanjestem@vlaamsparlement.be
www.dekrachtvanjestem.be
D/2014/3933/3
Leuvenseweg 86 • 1000 Brussel • tel 02 552 45 34 • dekrachtvanjestem@vlaamsparlement.be • www.dekrachtvanjestem.be
