Waakzame zorg bij tieners, een uitdagende opdracht voor ouders
OO-camp: ondersteuning aan gezinnen met jongeren
30/11/2015
Frank Van Holen, PhD
Waakzame zorg
Term uit gedachtengoed uitgewerkt door Haim Omer (cf. Geweldloos Verzet – nieuwe Autoriteit)
Verzet tegen iedere vorm van geweld, onderdrukking, uitbuiting, … door:
– geweldloze – respectvolle – vastberaden – gezamenlijke – geduldige
aanwezigheid geba- seerd op zelfcontrole
Gezag
Gebaseerd op:
– Aanwezigheid – Betrokkenheid
– Zelfcontrole (cf. overwinnen van impulsieve neiging om kind terecht te wijzen, om te reageren, …)
– Uitstel van reactie (zorgt ervoor dat reactie beter doordacht en objectiever is)
– Volhouden – Transparantie – Weerstaan – Verzoening – Netwerk
Gezag
Gezag wordt afgemeten door de mate waarin iemand aanwezig is. Ook als het kind niet gehoorzaamt is er gezag, omdat gezag
niet door het gedrag van het kind moet worden bevestigd.
Kritieke situaties overleven, aanwezig zijn en blijven, zonder te escaleren is een teken van gezag. Hoeveel gezag iemand heeft hangt af van de mate waarin hij zijn handelen zelf bepaalt en zich niet laat meeslepen door provocaties. I.p.v. te zeggen “Je doet nu
meteen of …” zeg je “Wat je ook doet, ik ga niet weg.”
Waakzame zorg
De praktische uitwerking van dit gezag (cf. Nieuwe Autoriteit)
Een breder concept dat de ideeën van geweldloos verzet omvat
Definitie: een houding waarmee je als ouder op een actieve en respectvolle manier deel uitmaakt van het leven van je kind
“Waakzame zorg verwijst naar inspanningen van ouders om een aandachtige en betrokken aanwezigheid in het leven van het kind te
vestigen terwijl ze actie ondernemen om risico’s terug te dringen en weerstand bieden aan negatief en gevaarlijk gedrag”
Waakzame zorg
Flexibel proces: 3 gradaties/niveaus:
– Open dialoog/algemene, open oplettendheid: je toont een open interesse, bent betrokken en blijft waakzaam
– Gerichte vragen/doelgerichte aandacht: je stelt gerichte vragen en verlangt verslag van hetgeen is voorgevallen – Eenzijdige actie/ingrijpen: je grijpt actief in om je kind te
beschermen en uit problematische situatie te halen
Hoeveelheid privacy staat in verhouding tot
vermogen van kind om verantwoordelijk te handelen
Begeleiding die ouders geven worden op termijn
door kind verinnerlijkt
Waakzame zorg
Waakzame zorg helpt ouders om belangrijke taken te vervullen:
1. Een ‘veilige’ haven bieden 2. Een ‘veilige’ basis scheppen 3. Een ‘anker’ zijn
Twee meest voorkomende fouten:
1. Te angstvallig toezicht houden 2. Spioneren
Open dialoog
Weerstanden / overtuigingen van ouders moeten overwonnen worden
– Bv. ‘Als het niet spontaan komt moet het niet’
– Bv. ‘Als hij niet wil praten is er toch niets aan te doen’
– …
Open dialoog = uitnodiging. Kind is vrij om er al dan niet op in te gaan
Het initiatief op zich heeft reeds impact op de ervaring van het kind
Open dialoog
Stimuleren van open dialoog: toon vanuit een respectvolle houding oprechte interesse in de leefwereld van het kind
– Spontane en geplande contactmomenten: versterkt aanwezigheid in leven van het kind + maakt het
makkelijker op te merken als kind afwijkt van normaal gedrag
• Vaste momenten in weekrooster. Bv. gezamenlijke maaltijden (minder schoolverlaten, minder roken, minder druggebruik, minder kans op slechte vrienden, minder kans op
zelfmoorgedachten, minder depressie – Fulkerson et al., 2006)
• Bijzondere uitstapjes/contacten
Open dialoog
Uitgangspunten
– Kies gepaste tijdstip en plaats – Continuïteit en vastberadenheid – Self-disclosure van ouders
– Informeer indien nodig dat dit gesprek anders zal zijn (bv. ik ga niet preken, niet straffen, …)
– Benoem uw houding aangaande probleemgedrag (bv. druk
bezorgdheid uit + vraag naar manier waarop kind zichzelf beschermt)
Betrekken van netwerk (familie, vrienden,
leerkrachten, andere ouders): kinderen/pubers vertonen minder gevaarlijk gedrag als hun
grootouders of andere verwanten betrokken zijn
(Dornbush et al., 1985)
Gericht vragen
Vervult drie verlangens bij ouders
1. Meekrijgen als je kind nieuwe activiteiten ontplooit
2. Helpt je kind eraan herinneren dat ouders het recht/de plicht hebben mee te praten, ook als zijn
onafhankelijkheid groter wordt
3. Verhogen van waakzame zorg en aanwezigheid op het moment dat je waarschuwingssignalen ontvangt
Twee doelen
1. Kind laten weten dat je je intensiever met zijn leven gaat bezig houden
2. Informatie verkrijgen
Gericht bevragen
Pogingen om te weten te komen waar het kind is, met wie het omgaat, wat het doet, wanneer het zal terugkomen.
Gebaseerd op recht / plicht / verantwoordelijkheid van ouders om te weten en betrokken te zijn in het leven van hun kind
Ouders stellen een limiet: vanaf hier zijn we bereid om actie te ondernemen
Het kind zal herhaaldelijk de pogingen van de ouders ondermijnen door te protesteren, te roepen, met deuren te slaan … (een redelijke prijs voor waakzame zorg?)
Gericht bevragen
Hoe?
– Klaar voor jezelf als ouder uit welke gebieden en vragen belangrijk zijn
– Kondig ‘gericht bevragen’ bij je kind aan
– Kies een juist moment en plaats om escalatie te vermijden – De sterkte ligt in een vooraf goed voorbereid script als
respons op verschillende situaties (Wat als het kind niet antwoord, ongepast antwoordt, de kamer uitstormt …?)
Eenzijdige actie
Geweldloos verzet:
– Vermijden van escalaties
– Actieve weerstand tegen probleemgedrag / verhogen ouderlijke aanwezigheid
– Activeren ondersteuning
– Contactgebaren / verzoening
