Henk Bosma, voorzitter van de JOVD, over het rapport van het Liberaal Beraad

28 maart 1969

DRIEMASTER

Henk Bosma, voorzitter van de JOVD, over het rapport van het Liberaal Beraad

een waardevolle bijdrage tot

een positie- bepaling van

het liberalisme

In het verleden heb ik bij diverse gelegenheden nogal eens geklaagd dat het met het Liberaal Beraad zo ontzettend langzaam ging. Het duurde bijvoorbeeld tijden voordat het Beraad zich bezig ging houden met de uitwerking van de bouw- stenen, die de werkgroep had aangedragen voor

de beantwoording van de vragen twee en drie.

Maar erkend moet worden dat, toen w.e ons daar- aan eenmaal hadden gezet, in hoog tempo werd vergaderd. Binnen drie maanden was overeen- stemming bereikt over de genoemde vragen.

Het is ondoenlijk gebleken een toegespitst ant- woord te leveren op deze vragen ("Wat is de ideale partijstructuur, en wat is de plaats van het liberalisme daarin?").

Wat de partijstructuur van Nederland betreft heeft het Beraad er zich toe beperkt een aantal scheidslijnen te formuleren; met name wordt aan- gegeven aan welke kant van de diverse scheids- lijnen het liberalisme naar de mening van het Beraad dient te staan. Hiermee was de plaats- bepaling van het liberalisme naar vermogen om- schreven. Het Beraad heeft zich daarna gebogen over een aantal concrete punten om zodoende de weerslag van de gekozen plaatsbepaling op de praktische politiek enigszins aan te geven.

In dit kader is geen ruimte om uiteen te zetten wat nu precies de inhoud is van het stuk waar- over overeenstemming is bereikt. Informatie daaromtrent zal u wel langs een andere weg bereiken.

Nog wel een paar kanttekeningen. Wie het af- gelopen half jaar het orgaan van de VVD, "Vrij- heid en Democratie", regelmatig heeft gelezen, heeft kennis kunnen nemen van enkele ingezon- den stukken, die speciaal mijn persoon in een nogal kwaad daglicht stelden. Men heeft mij ver- weten subversieve acties te ondernemen, etc. Ik heb het altijd beneden mijn stand gevonden hier- op te reageren, maar nu zou ik er wel eens op willen wijzen dat uit het verloop van het Beraad de onjuistheid van deze onfrisse reacties is ge- bleken.

Bovendien is het niet overdreven te constateren dat het Beraad in een uitstekende sfeer is ge- voerd.

Ik ben blij dat nu de resultaten in de openbaar- heid gebracht kunnen worden, opdat de deel- nemende organisaties zich over het stuk kunnen uitspreken. Het is toch zaak dat er met het ant- woord op bovenstaande vragen iets gebeurt, en dat het stuk geen schone letter blijft.

Wat de JOVD betreft wil ik nog speciaal het vol- gende opmerken: Het minimumprogramma zult u niet zonder meer terugvinden in het antwoord, onder meer als gevolg van een zekere tegen- strijdigheid tussen de praktische politieke ver- antwoordelijkheid van de VVD en de "ongebon- den" houding die een jongerenorganisatie als de JOVD zich nu eenmaal beter kan veroorloven.

Aan de geest van het stuk heeft het nauwelijks afbreuk gedaan, en als geheel is het stuk een ,waardevolle bijdrage tot een positiebepaling van

1

het liberalisme dat wij voorstaan.

2

p~~ ....

r' ^{~ t t} VLAARDINGEN N.V.

•

SCHEEPSBOUW APPARATENBOUW SCHEEPSREPARATIE TANKS

MOTORENREPARATIE PIJPLEIDINGEN

STAALBOUW WATERZUIVERINGSAPP

V uurvaste stenen in alle soorten ttMOLISOLtt moler isolatiestenen V uurvaste isolatiestenen

Zuurvaste stenen

nPRODORITEn chemisch besten~

dige produkten levert t

*

N.V. GoudaVuurvast

Verenigde Vuurvaste-Steenfabrieken

Gouda - Telefoon 67 44 - (1820)

N.V. SCHEEPSBOUWWERF MACHINEFABRIEK

•

"DE KLOP"

•

INDUSTRIEWEG 4 SLIEDRECHT

•

Isolatie- en Plaatwerkbedrijf

ROTAMISOL

~

Uitvoerders van warmte·, koude. en geluidsisolatie Kantoor: Verschoorstraat 69-71, Rotterdam, tel. 010 . 273954 Couperusstraat 48, Ridderkerk, tel. 0 1804 · 5503

(

NRC _Krant

die de vrijheid lief heeft

bijvoorbeelçl:

I de vrijheid die het u mogelijk maakt 1

in ons land te kiezen welke krant

\ u wilt lezen.

)

N.V. Aannemersbedrijf vlh J. STAM

Kortenaarstraat 3

ZWIJNDRECHT Tal. 01850-5839

WONINGBOUW

de driernasier

21e jaargang, nr. 3, 28 maart 1969. Maandblad van de onafhankelijke liberale Jongeren-Organisatie Vrijheid en Democratie (JOVD).

HOOFDREDACTEUR: G. van der Meer. LEDEN VAN DE REDACTIE: A. J. Justman Jacob, D. J. D. Dees, A. Ph. P. van Haeften (opmaak), drs. J. H. Lambers, Gr. Ziengs (secretaris). REDACTIE-ADRES: Hoofdstraat 82 A, Valthe D.), tel. 05919- 2512. KOPIJ JOVD-JOURNAAL: Bloemgracht 101-1, Amsterdam, tel. 020-237495. ADMINISTRATIE-ADRES: E. G. C. Casemir, Kapteinlaan 47, Groningen, tel. 05900-25620.

ABONNEMENTSPRIJS: Minimaalf 7,50 per jaar; voor leden gratis. ADVERTENTIETARIEVEN worden gaarne verstrekt door de administrateur. BETALINGEN van advertentie- en abonnementsgelden uitsluitend op giro-rekening 277760 t.n.v. Stichting

"De Driemaster" te Den Haag.

ALGEMEEN SECRETARIAAT van de JOVD: De Genestetlaan 2A, Zeist, tel. 03404-10165. ALGEMEEN PENNINGMEESTER van de JOVD: Dwarswijk 230, Drachten, tel. 05120-5476, giro-rekening 953500.

post

Leerlingenschaalverlaging (1}

Nadat we het artikel "Gelijke start bij het onderwijs'' (de- cembernummer) met interesse gelezen hebben, va:t het ons op dat door de heer Ziengs (en geestverwanten) met tame- lijk groot gemak r;epleit wordt voor investeren in het onder- wus. De lezer begrijr:e ons goed: Het doel kunnen we volle-

dig onderschrijven, maar zou een verlaging van de leer- lingenschaal niet kunnen worden bereikt door middel van het vrijmaken van geld uit het onderwijs zelf. Men kan zich niet aan de indruk onttrekken dat het met de efficiency van het onderwijs pover gesteld is. Als voorbeelden zouden kunnen dienen het ondoelmatige gebruik van leermiddelen (werktuighallen, sporthallen) en de verzuiling van het onder- wijs op het platteland. Men zou verschillende kleine platte- landsscholen samen kunnen voegen, waarbij het bezwaar van de grote afstanden verholpen zou kunnen worden door het laten rijden van schoolbussen. Een onderzoek naar het effect van de kennisoverdracht in de periode direct na het middagmaal zou o.i. eveneens wenselijk zijn.

Met het bovenstaande wil niet gezegd zijn dat er helemaal niet gestreefd wordt naar een doelmatige besteding van de onderwijgelden. De originele aanpak van het doublure- probleem van langdurig zieken in Eindhoven is hier een voor- beeld van. Desondanks geloven we dat door een grotere efficiency de bestaande problemen binnen het onderwijs sneller opgelost kunnen worden.

AFD. NOORD-GRONINGEN

Leerlingenschaalverlaging (2)

Wanneer de afd. Noord-Groningen schrijft, dat het hen is opgevallen, dat ik met tamelijk groot gemak heb gepleit voor investering in het onderwijs, valt het mij op dat het deze afdeling niet is opgevallen dat ik met tamelijk groot gemak pleitte nadat ik had opgemerkt dat ik het onver- draaglijk vond te zien dat de Tweede Kamer ongeveer gelijk- tijdig wel bereid was 225 miljoen extra voor de NAVO uit te trekken. De motie-Den Uyl daarentegen vroeg, in ver- gelijking met dit bedrag, het luttele bedrag van 25 miljoen, hoewel later bleek dat dit bedrag te laag geschat zou zijn.

Voor die 225 miljoen keurde de Kamer meteen allerlei belas- tingsverhogingen goed (o.a. wegenbelasting), terwijl de rege- ring niet bereid bleek te zijn gelden beschikbaar te stellen

voor de leerlingenschaalverlaging, buiten de onderwijs- begroting om.

Met de afdeling Noord-Groningen ben ik van mening dat er nog veel ean efficiency binnen het onderwijs kan worden gedaan. Wat deze zaak betreft zou ik gaarne willen ver- wijzen naar de bespreking van het rapport "Onderwijs, een kostbaar goed" van de Prof. Mr. B. M. Telders-stichting in het septembernummer 1968 of nog beter naar het rapport zelf (uitgave Mart. Nijhoff, Den Haag, f 6,50).

VALTHE Gr. ZIENOS

Studiekostenvergoeding

Het januarinummer van De Driemaster wordt ontsierd door een stukje van J. Os inga jr. in de rubriek "Post": "Weg met het studentenloon (2). Partijprogramma's 1967 over studen- ten loon" (blz. 3). De motivatie van deze regels is niet zozeer gegrond op de feitelijke inhoud van het stukje zelf. Al zou daar genoeg op zijn aan te merken gezien het feit dat Os inga jr. zich aan het schrijven blijkt te hebben gezet zonder al te zeer geremd te zijn door een bevredigende kennis van zaken. Om een voorbeeld te geven: sinds wanneer maakt de voormalige SVB-aanvoerder Regtien deel uit van de Tweede-Kamerfractie van de Partij van de Arbeid? Een der- geiijk stukje partijvernieling heeft (nog?) niet plaats gevon- den.

Belangrijker echter dan het feit dat Osinga jr. zijn zaakjes onvoldoende blijkt te kennen is het denkpatroon dat aan het stukje ten grondslag ligt.

Osinga jr. immers stelt het volgende: sinds de JOVD zich eind 1966 (gelukkig! M.R.M.) heeft uitgesproken vóór de integrale studiekostenvergoeding voor meerderjarige stu- denten, hebben ook andere groeperingen zich in deze rich- ting uitgesproken, o.a. de PSP, CPN, D'66, VVD en PvdA.

Volgens Osinga jr. is de commissie-Andriessen tct een aan- beveling gekomen van het studieleningsysteem. Inmiddels heeft hij kunnen lezen of horen dat hierop nogal wat is ilf te dingen, maar dit is nog tot dááraan toe: Osing<J jr. meent namelijk dat het "duidelijk" is dat de JOVD, gezien de zoge- naamde aanbeveling van de commissie-Andriessen, tot een herziening van haar bovenvermelde uitspraak moet komen en wel ten gunste van het studieleningsysteem.

Ik vraag mij in gemoede af sinds wanneer het in politicis voorgeschreven is om uitspraken te herzien omdat de een of andere commissie een anders luidend rapportje zou heb- ben ingediend?

Ik heb gemeend er goed aan te doen deze denkmethode te signaleren aangezien ik van mening ben dat zij niet thuis hoort in een studieorganisatie als de JOVD. Want als zij algemeen zou worden konden we álle afdelingen wel gaan opheffen.

ZAANDAM M. R. MARCUSE

3

4

drs. j. h. lambers:

Kapitalisme en medezeggenschap ¹²¹

Hetgeen hieronder volgt is bedoeld als een voortzetting op het artikel over machtsconcentratie, medezeggenschap en kapitalisme in het januarinummer van de Driemaster. Laten we daarvan echter eerst nog eens een kernachtige samen- vatting geven.

Het kapitalisme verkeert in een vicieuze cirkel. Het brengt de mensen alleen maar tot meer ontwikkeling wanneer dit perspectieven op grotere winst oplevert. Het is daarom mo- gelijk dat grote aantallen arbeiders "dom gehouden worden"

doordat hun arbeidstaken hoegenaamd geen scholing ver- langen. Omdat het werk daardoor het tegengestelde van uit- dagend wordt, verliezen de mensen zo de interesse in hun arbeid. Dit heeft dan weer twee gevolgen: In de eerste plaats zoeken de mensen bevrediging buiten hun werk, het- welk immense vrüetijdsproblemen schept. De meeste men- sen zijn nl. al zo afgestompt dat zij er grote moeite mee hebben hun vrije tijd zinvol door te brengen. In de tweede plaats trachten de werknemers "zich zo duur mogelük te verkopen". Men mag zich terecht afvragen, dunkt mij, of dit niet een van de dieperliggende oorzaken van het inflatie- verschijnsel is.

Vicieuze cirkel

De apathie van massa's werknemers is dan ten slotte weer reden voor vele werkgevers en anderen om te geloven dat werknemers geen zier geven om medezeggenschap of in- spraak. Daarmee is dan de vicieuze cirkel gesloten.

Maar is het wel een cirkel, is het geen spiraal? Want de nimmer-aflatende looneisen vormen de voornaamste motor tot schaalvergroting. En schaalvergroting leidt tevens tot machtsaccumulatie. Bovendien zal schaalvergroting in vele gevallen tot verdere specialisatie leiden, dus tot nog saaier werk. Waar dan nog bijkomt dat het individu steeds meer zoek raakt in een grote anonieme massa. Er is dus alle reden om te veronderstellen dat de zojuist genoemde tendenzen zich versterkt zullen gaan voordoen.

Die machtsaccumulatie doet zich overigens volstrekt niet alleen in het bedrijfsleven voor. Het proces heeft evenzeer betrekking op b.v. de publiciteitsmedia en de bestuurseen- heden. En zelfs het politieke systeem lijkt al besmet want ook daar wenst men concentraties. Alles draait om efficiency.

Of het contact bestuurder - bestuurden in een grote ge- meente doorgaans veel slechter is dan in een kleine gemeen- te doet blijkbaar niet ter zake.

De vraag is nu wat zich aan het einde van deze spiraal be- vindt. Uiteraard is hierop slechts een subjectief antwoord mogelijk, omdat men de historische lijn niet zo maar kan extrapoleren. Pessimisten zouden vermoedelijk antwoorden dat het de wereld van George Orwell is (" 1984"). Daarin heeft de Staat de absolute controle over de burgers ver- kregen. Hoe men dit echter ook wil zien, het is in ieder geval wel volstrekt duidelijk dat deze ontwikkeling niet vanzelf tot de liberale samenleving voert, integendeel.

Essentieel lijkt mij daarom dat we het kapitalisme zo aan- passen dat het niet aan zichzelf te gronde zal gaan, zoals het marxisme voorspelt, en in haar val ook nog de politieke democratie meesleept.

Gelukkig zien ook vele mensen van het huidige establish- ment dit probleem. We citeren hiertoe mr. Van Riet en drs. K/oos, zogeheten politieke tegenstanders. Op dit gebied

blijken beide heren het echter behoorlijk eens te zijn, zodat we ons eens te meer mogen afvragen of het links-rechts- debat niet inderdaad een schijndebat is.

Twee citaten

Mr. Van Rie\ in de Haagse Post van 30 november 1968: "Het allerbelangrijkste bestanddeel is voor mij de oplossing van het participatieprobleem via de sociale doorstroming en die doorstroming zelf. Het is helemaal niet nodig om de vak- organisatie bij de medezeggenschap te betrekken, maar het is wel uitermate wenselijk om ex-bestuurders van vak- orpanisaties commissaris van n.v.'s te maken ... "

En drs. Kloos: "Er moet gezorgd worden voor een echte doorstroming van de mensen met kwaliteit naar boven in het bedrüf. Met een zekere speelruimte aan de top voor degeen, die ondernemer is geworden, waarbü het niet relevant is wie de eigendom heeft van zo'n onderneming" (Haagse Post van 7 december 1968).

Desgevraagd deelde de heer Van Riel nog eens mee dat hij inderdaad voor de werknemerscommissaris is. Jammer is het dan ook dat hij op het laatste congres van de VVD gemeend heeft nog deze mening niet met zijn volle gewicht te kunnen pousseren.

De vorm van de medezeggenschap

Over de noodzakelijke mate en vormgeving van de mede- zeggenschap kan men sterk verschillend denken. Sommigen, zoals de meerderheid in de VVD, staan alleen een soort inspraak toe. De VVD wenst de medezeggenschap beperkt te zien tot de directe arbeidsplaats. In de gekozen werk- nemerscommissaris ziet ze geen oplossing voor het mede- zeggenschapsprobleem. Hoe deze partij de oplossing dan wél ziet blijft in het vage, tenzij die bestaat uit de zoëven genoemde medezeggenschap op de arbeidsplaats. Doch in dat geval vragen we ons af of het sop de kool wel waard is.

In ieder geval gaan onze gedachten ten aanzien van de medezeggenschap aanmerkelijk verder.

Hoewel, en dat willen we best toegeven, een verder door- gevoerde medezeggenschap heeft ook ingrijpender konse- kwenties. In het vorige artikel hebben we evenwel al toe- gezegd dat we de mogelijke invloeden op de inflatie en via deze op de economische groei nog zullen onderzoeken.

Maar eerst ons idee over de medezeggenschap.

Geen vermogensaanwasdeling

Aangenomen wordt dat de werknemers niet door middel van vermogensaanwasdeling mede-eigenaar worden. Dit zou nl.

een achter de ontwikkeling aanhollen betekenen. Want juist in de grote n.v.'s, en daar gaat het hier steeds om, hebben de aandeelhouders (de eigenaren) noch veel invloed noch interesse voor de feitelijke bedrijfsvoering. Primair is voor hen het dividend, zowel qua hoogte als qua continuiteit.

Daarom is voor de aandeelhouders openheid het voornaam- ste. Voor de werknemers is openheid alleen echter niet voldoende, voor hen is medezeggenschap tevens belangrijk.

Het bedrijf is voor de werknemer nu eenmaal van veel meer belang dan voor de aandeelhouder. Dat mag bij deze dis- cussie niet uit het oog verloren worden.

Alternatieven voor de huidige machts- verhoudingen

Er kunnen twee alternatieven voor het huidige systeem ge-

noemd worden.

A. We verdelen de medezeggenschap tussen aandeelhou- ders en werknemers. Dat zou dan b.v. betekenen dat de Raad van Commissarissen voor de helft uit werknemersver- tegenwoordigers en voor de andere helft uit vertegenwoor- digers van de eigenaren zou worden samengesteld. En aan- gezien de R.v.C. de directie benoemt krijgt men in dit orgaan in principe hetzelfde. Doch daarmee halen we de tegenstel- ling tussen arbeid en kapitaal in de directie. En zoals een ieder wel zal aanvoelen, zo'n monsterverbond kan nauwelijks iets goeds opleveren en zeker niet in een onderneming, waar het veelal op strategie en snelle beslissingen aankomt.

(Trouwens levert een monsterverbond ooit iets goeds op?) Bij zo'n opzet van de machtsstructuur moet het dan ook ern- stig betwijfeld worden of ons bedrijfsleven de concurrentie- strijd tegen het buitenland en dan denken we speciaal aan de Verenigde Staten wel zal kunnen volhouden.

Nemen we verder in overweging dat de meeste aandeel- houders met voldoende openheid genoegen nemen, dan gaat onze voorkeur uit naar het tweede alternatief.

B. Hier beslissen in principe de werknemers. De Raad van Commissarissen bestaat hierbij nl. uit overwegend werk- nemersvertegenwoordigers. Deze opzet is dus precies tegen- gesteld aan het huidige systeem. Misschien dat velen dit radicaal zullen vinden. In feite betekent het immers een ge- deeltelijke socialisatie. Niet volledig echter, omdat de aan- deelhouders hun eigendomspositie de jure verruild hebben voor een soort krediteurspositie, welke laatste de facto eigen- lijk al sedert geruime tijd bestaat.

Het bedrijf blijft in zijn kapitaalvoorziening dan ook even- goed gedeeltelijk afhankelijk van particuliere geldverschaf- fers. Beleggers, die vanzelfsprekend een zeker rendement verlangen. Er is dan ook geen enkele reden om te veronder- stellen dat de effectenbeurs zal verdwijnen. Zij die nu de beursberichten lezen kunnen dat blijven doen.

Voor de grote n.v.'s waarvan de aandeelhouders een grote anonieme massa vormen kan de voorgestelde verandering derhalve nauwelijks als revolutionair beschouwd worden. Zo- als we nog zullen zien is het zelfs mogelijk dat de dividenden eerder verhoogd dan verlaagd zullen worden.

Voor de kleine- en familie-n.v.'s ligt dit allemaal anders.

Maar daarover praten wij nu niet. We zouden nl. net als de VVD een grens willen trekken tussen het groot- en het klein- bedrijf.

De opzet van de medezeggenschap

Zoals velen wel gedacht zullen hebben beginnen hier de problemen pas. Het is natuurlijk onzin om iemand uit de werkplaats op de stoel van de directeur te zetten. Behalve dat de man zich er hoogstwaarschijnlijk helemaal niet op zijn gemak zal voelen kan hij het ook gewoon niet. Wat weet hij b.v. van netwerkplanning? Een arbeider uit de werkplaats die daar nu om wat voor reden veel over zou weten hoort trouwens helemaal niet in de werkplaats thuis, maar in een of ander staforgaan.

Neen, de directie moet blijven zoals ze nu is. Alleen de con- trole moet anders geregeld worden. We hebben al gezegd dat de Raad van Commissarissen zo uitgebouwd zou moeten worden dat er een meerderheid van werknemersvertegen- woordigers zitting in heeft. Desgewenst zouden we ook van een personeelsraad of van een concernraad kunnen spre- ken. Dit verdient zelfs de voorkeur omdat ook vooral de bevoegdheden van de R.v.C. verruimd zullen moeten worden.

De ondernemingsraad daarentegen kan in de huidige vorm gehandhaafd blijven. Dat wil zeggen dat hier het accent op de communicatie blijft liggen.

JE KUNT je voordoen als een agent van Moskou, of, om origineler te zijn, als een agent van Peking;

JE KUNT "Vrijheid en Democratie" als substituut voor wc-papier gebruiken;

JE KUNT ook proberen op andere manie- ren leden voor de partij te winnen;

JE KUNT op een VVD-congres een motie (of als je lef hebt: twee moties) indienen, maar dan wel in duplo en vier maanden van te voren;

JE KUNT je hoeve ook naar Wigbold of desnoods naar Hueting vernoemen;

JE KUNT infiltreren door aan travosti te doen, en vervolgens een spreekbeurt ver- vullen, met discussie na, voor de "Vrou- wen in de VVD";

JE KUNT de opvattingen van Wiegel lezen in Gandalf, van Vonhoff in Accent, van Toxopeus in Elsevier, en van Van Riel in De Telegraaf (en soms ook in De Lach);

JE KUNT Geertsema een homo-politicus vinden omdat hij voor koninklijke goed- keuring van het COC is, maar tegen een motie van die strekking stemt;

JE KUNT voor f 7,50 een abonnement nemen op De Driemaster;

JE KUNT je laten lokaliseren als een ideo- logisch andersgericht element door deel te nemen aan de besloten vergadering van het LOC met Van Riel;

JE KUNT vissen in stilstaand water of hinken op één been;

JE KUNT, als je een hekel hebt aan de rust van het kerkhof, progressief zijn en je laten cremeren;

JE KUNT Vonhoff opbellen om te horen of zijn stemgeluid inderdaad omgekeerd evenredig is met het belang van de din- gen die hij zegt;

JE KUNT een adhesiebetuiging sturen aan Dettmeyer over zijn ideeën inzake het uithangen van vlaggen, afvuren van ka- nonnen, ontsteken van vuurwerk, en hem voorstellen er dan maar helemaal een ruige troep van te maken;

KORTOM, JE KUNT eigenlijk van alles doen ... voordat je over een jaar of tien eindelijk eens een trouw en fatsoenlijk lid van de Volkspartij voor Vrijheid en Demo- cratie wordt! (DO, met dank aan KS)

5

6

(vervolg van pag. 5)

Raad van Commissarissen

Thans de vraag hoe deze R.v.C. of personeelsraad tot stand zou moeten komen. De VVD stelt dat de leden van dit or- gaan voortaan uit een ruimere kring moeten voortkomen en dat het voorts mensen moeten z\jn die het vertrouwen van de werknemers genieten. Het is erg jammer dat de VVD ook in dezen niet wat concreter is geweest, te meer omdat zij de werknemerscommissaris heeft afgewezen. Laten we ech- ter hopen dat er geen paternalistische gedachte achter zit.

Ons inziens zijn er twee mogel\jkheden: A. rekrutering uit de vakbonden en B. rekrutering uit het bedrijf zelf.

A. Rekrutering uit de vakbonden

Dit biedt naar onze mening twee voordelen. In de eerste plaats komt men zo aan de benodigde ervarenheid die in het bedr\jf zelf in het algemeen moeilUk te vinden zal z\jn.

In de tweede plaats zou men kunnen aanvoeren dat de vak- bondsfunctionaris een wat ruimere klik op de samenleving geacht wordt te bezitten dan iemand voor wie het werk het bedrijf is. Dit zou dan vermoedelijk ook tot een overeen- komstig groter verantwoordelijkheidsbesef leiden. zowel je- gens het bedrüf als jegens de samenleving.

Zouden we daarentegen rechtstreeks verkozen vertegen- woordigers van de werknemers in de R.v.C. opnemen dan is het gevaar groot dat dit eerder iemand zal z\jn die populair is dan bekwaam. Wanneer de arbeidssfeer slecht is kan het zelfs een agitator zijn, die na z\jn verkiezing wellicht niets beter te doen weet dan een ongebreidelde kortzichtige be- langenbehartiging. Het is duidelijk dat in zo'n geval het middel al gauw erger kan ·worden dan de kwaal.

Daar staat evenwel tegenover dat het benoemen door de vakbonden van de werknemerscommissarissen ook een ern- stig nadeel in zich bergt. Door deze bevoegdheden zouden we de vakbonden nl. een enorme macht in handen leggen.

Waarmee we dan het paard weer grotendeels achter de wagen zonden spannen. Dit, omdat de hele medezeggen- schapsgedachte onder andere is gebaseerd op het door- breken van een schadelijk geachte machtsconcentratie.

Aan dit probleem valt alleen te ontkomen als de vakbond de door hen benoemde mensen als een soort geëmigreerden beschouwt. Na hun benoeming zullen ze onafhankelijk van de vakbond hun werk moeten doen. Ze zullen derhalve ook gesalarieerd moeten worden door het bedrijf; omdat ze fei- telijk van werkkring z\jn verwisseld. Dit laatste heeft ook nog het voordeel dat een ex-vakbondsbestuurder waar- schijnlijk sneller het vertrouwen van de werknemers zal win- nen, hetgeen uiteraard de bedoeling is. Lang niet alle werk- nemers zijn immers lid van een vakbond.

SMIT I{INDERDIJI{

SCHEEPSBOUW SIIIDS 1687

B. Rekrutering uit het bedrijf zelf

Voor de hand ligt dat het voornaamste voordeel hiervan is dat dit een goede vertrouwensbasis oplevert. Er wordt ech- ter een zwaar beroep op kennis en verantwoordelijkheid gedaan, die lang niet altijd aanwezig zal zijn. Aan dit soort kadervorming wordt in het bedrijfsleven van vandaag immers nog nauwelijks aandacht besteed. Daarom is het wel haast uitgesloten dat er alleen rechtstreeks verkozen werknemers- vertegenwoordigers in de R.v.C. zitting kunnen hebben.

Vandaar dat er in het experimente:e stadium ook al of niet voormalige vakbondskaderleden in de R.v.C. opgenomen moeten worden; althans mensen die door de vakbonden zijn opgeleid.

De direct verkozen vertegenwoordigers zouden overigens bij voorkeur door bedrijf en bond gezamenlijk op hun taak die- nen te worden voorbereid.

Het gevaar bij deze mengvorm is echter weer dat de vak- bonden wel eens in een vacuüm zouden kunnen komen te hangen. Wat voor zin heeft het straks immers nog van een vakbond lid te worden? Als de medezeggenschap werkelijk een feit wordt dan zullen de vakbonden wel gaan verdwijnen, althans in hun huidige vorm. Het zouden dan vermoedelUk meer omscholingsinstituten worden.

Bevoegdheden van de R.v.C.

De Raad van Commissarissen zou intussen omgevormd moe- ten worden tot een soort ondernemingsparlement. De direc- tie kan daartegenover worden gezien als een ondernemings- kabinet. Deze verhouding impliceert dat bij eventueel wan- beheer van de directie maar ook in gevallen van ernstige verschillen van mening de directie kan worden ontslagen.

De hele hier voorgestelde vorm van medezeggenschap dient per bedrij"f te worden opgezet. In een wijdvertakt concern zullen voor het parlement aan de top, die de tegenhanger is van de concerndirectie, ,.getrapte verkiezingen" moeten worden gehouden. De plaatselijke directies zullen echter alleen verantwoordelUk moeten zijn aan de concerndirectie.

Dit betekent dat wanneer lokaal ernstige bezwaren tegen de plaatselijke directie bestaan eventueel ontslag of andere maatregelen alleen mogelijk zijn via de concernraad.

Enkele slotbeschouwingen

Het spreekt vanzelf dat er nog wel heel wat meer over de besproken materie valt te vertellen. Zo is b.v. nog niets ge- zegd over de soort loonpolitiek die het meest bij deze cor- rectie op het kapitalisme zou passen. Verder zijn de moge- lijke konsekwenties voor de economische groei nog steeds onbesproken gebleven. Dit alles vormt echter stof voor een laatste artikel. Daarin zullen we bovendien met enige con- clusies op het ideologische vlak trachten te komen. Het kapitalisme is nu wel bekritiseerd, en dan hebben we nog niet eens alles genoemd, maar over het communisme behoeft zeker evenmin gezwegen te worden.

Het zou een volstrekt onjuiste conclusie zijn om alle critici van het westerse produktiesysteem als crypto-com- munisten of althans als sympathisanten van het commu- nisme te beschouwen. Ik hoop nog aan te tonen dat we met de eventuele aanvaarding van het communistische systeem het kind met het badwater weg zouden gooien. Met enkele aanpassingen van het kapitalisme komen we naar mijn me- ning een stuk verder. Trouwens, wat moet er in deze dyna- mische eeuw niet voortdurend aangepast worden?

Ik vind het echter uiterst belangrijk dat wij die aanpassingen

zelf bepalen en dat we het kapitalisme niet aan zichzelf over-

laten of het wegwerpen voor de hyena's.

d. r. f. van bremen, )de-voorzitter:

HEEFT HET LOC ZIJN BESTAANSRECHT

VERLOREN?

D E REDACTIE HEEFT MIJ gevraagd te willen reageren op datgene wat mevrouw Van Someren in een interview in het Algemeen Handelsblad van 1 februari jl. over het Liberaal Democratisch Centrum heeft opgemerkt. Dat wil ik graag, alhoewel de feiten waarop ik commentaar geef op zich zelf zeer summier zijn. De betreffende zinnen in het interview luiden: "Over het instituut Liberaal Democratisch Centrum: "We horen weinig meer van die centra en ik heb de illusie dat ze bezig zijn in de VVD overbodig te worden. Al dat praten over een progressieve koers van het libe- Ialisme ... Het hoeft niet meer. Het is overigens altijd hun bedoeling geweest zichzelf overbodig te maken, dacht ik."

N ATUURLIJK DOET HET VREEMD aan deze zinnen in een avondblad te lezen uit een interview met iemand die op het punt staat voorzitster leworden van de VVD, en uit dien hoofde voorzitster van het Libe>aal Beraad. Het Liberaal Beraad is, zoals men weet, een gesprelisgroep, of als men een modewoord wil: stuurgroep, die tracht voor het Liberalisme in Nederland voor de komende jaren een beleidslijn aan te geven. Het is samengesteld uit de (dagelijkse) besturen van de vier liberale organisaties. Eén daarvan is de VVD;

een ander het LDC. Als nu de

a.s. voorzitster van één van de partners in het Beraad, terwijl het gesprek volop aan de gang is, stelt dat een andere partner bezig is overbodig te worden, dan wekt dit bevreemding.

Mijn eerste reactie was dan ook overeenkomstig het bovenstaande.

MAAR IN TWEEDE INSTANTIE kon ik mij voorstellen dat mevr. Van Some1·en niet aan dit aspect van het bestaan van het LDC heeft gedacht teen zij zich over ons uitliet.

Ik wil dan ook geen direct verband leggen tussen haar uitlatingen over het LDC en het Liberaal Beraad. Zelfs niet als ik na de passage over het LDC haar aansluitend commentaar op het Beraad aantref. Los van het

aspect van het Liberaal Beraad dus, ben ik het eigenlijk met mevrouw Van Someren eens. Haar laatste zin over onze bedoeling, onszelf overbodig te maken, kan ili alleen maar onder- schrijven. Dan hoeft het tijdstip waarop het LDC zich overbodig acht en zichzelf opheft nog niet samen te vallen met het tijdstip waarop mevrouw Van Someren vindt dat het LDC zich heeft overleefd.

te gast

Aangezien mevrouw Van Someren echter geen tijdstip noemt, doch alleen een trend aangeeft, behoeven wij het vooralsnog daarover niet oneens te zijn.

WEL VERGIST ZIJ ZICH ALS zij meent dat de inbreng van hel LDC tot nu toe bestond uit

"het praten over een progressievere koers van het liberalisme". De verdiensten van het LDC hebben tot nu toe voornamelijk gelegen op organisatorisch terrein. Het heeft de VVD tot meer activiteiten aangespoord, met toenemend succes naar mijn mening.

Daarnaast heeft het LDC verschillende geslaagde pogingen ondernomen het Liberalisme ten behoeve van de praktische politiek te verwoorden.

Dit heeft geleid tot een aantal bijdragen in het gemeenteprogram en het verkiezingsprogram van de VVD.

IK BEN VAN MENING DAT HET LDC voorlopig nog een taak heeft ten aanzien van het begeleiden van de mentaliteitsverandering die binnen

de VVD aan de gang is. Uiteraard ligt er bovendien voor het LDC nog een taak in het Liberaal Beraad weggelegd. Dat mevrouw Van Someren weinig van ons heeft gehoord in dit verband, ligt noch aan haar noch aan ons. Dit zal binnenlwrt anders worden. Het Beraad vordert nu snel en het spreekt vanzelf dat wij er naar streven dat de opdracht waaraan door de vier partners is begonnen ook door de vier partners wordt afgemaakt.

Ik heb stellig de indruk dat mevrouw Van Someren aan de veranderingen die de laatste jaren in de VVD hebhen plaatsgevonden heeft gedacht toen zij zich uitliet over het LDC. Voorzover die veranderingen nog niet voldoende worden geacht naar de smaali van het LDC, rekenen wij op llilar als een welwillende gesprekspartner, getuige haar uitlatingen.

Ik sta positief tegenover haar voorzitterschap. Het hoofdbestuur van de VVD heeft door haar te kandideren, en de partij heeft door geen tegenkandidaten te stellen, hlijli gegeven van het besef dat een politieke partij een politiek geschoolde voorzitter moet hebben.

Politieke vernieuwing lijl\1. nu heter dan voorheen mogelijk.

POLITIEKE VERNIEUWING IS IN elke politieke partij (althans die welke niet het etiliet "conservatief"

opgeplakt wil hebben) noodzalielijk.

Als de VVD inderdaad een zgn.

participatie-partij wordt, d.w.z. een open partij met voldoende mogelijk- heden voor de leden, ook en vooral de jonge leden, om te kunnen deelnemen aan het bepalen van het beleid, dan is het. de vraag of binnen de VVD nog een georganiseerde groepering als het LDC nodig is.

Veel zal afhangen van de VVD en wat het LDC zal hebben hereild.

Vooral echter zal het afhangen van wat de JOVD in de toelwmst kwalitatiei zal Im1men bijdragen aan vernieuwend elan!

DE EL FAITAH- BESCHIETING OP HET VLIEG- VELD VAN ZURICH:

K L 0 T E N S T R E EK

7

g. -van der meer:

OVER

DEMOCRATIE GESPROKEN< ^{2 >}

I N HET VORIGE NUMMER VAN ons blad hebben wij naar aanleiding van een boek van de Duitse politicus Ralî Dahrendorf gesproken over enkele facetten van de democratie.

Wij verkondigden toen de opvatting dat het begrip "democratie" niet alleen betrekking mag hebben op staatkundig terrein, maar dat de economische sector daar evenzeer bij betrokken behoort te worden. De situatie thans is aldus, dat wat betreft de staatkundige democratie bij het Nederlandse volk gesproken mag worden van een communis opinio.

Wanneer vernieuwingen worden bepleit, dan hebben voorstellen dien- aangaande vooral betrekking op verbeteringen in het raamwerk. Over de grondslagen waarop de democratie berust is men het over het algemeen wel eens.

0 NDER DEMOCRATIE IN staatkundige zin verstaan wij dan dat "de staatsmacht wordt uit- geoefend door een in vrijheid gekozen volksvertegenwoordiging". In de staatkundige democratie moet derhalve aan drie voorwaarden worden voldaan:

le. er moet een democratische volksvertegenwoordiging zijn;

2e. de volksvertegenwoordiging heeft een beslissende stem;

3e. er moet politieke vrijheid zijn.

Dit is de opvatting van mr. A. A. de Jonge, in zijn boek "Crisis en critiek der democratie". • Maar net zoals het democratische systeem tussen de beide wereldoorlogen aan felle kritiek bloot stond, culminerend tenslotte in de omverwerping van de democratie in een rij Europese landen, is de gedachte aan verdere democratisering van het maatschappelijke leven óók nu velen een grote gruwel: zowel nationaal (in het bedrijf) als internationaal (kolonialisme en economisch impe-

rialisme zijn nog steeds niet uitge- bannen, ondanks alle bemoeiingen van de talrijke internationale

overlegorganen) kost het velen moeite de ontwikkelingen bij te benen.

E R ZIJN WEL ENIGE HISTORISCHE paralellen te treld{en tussen de anti-democraten van toen en die van nu. Het zou ons te ver voeren hier nu op in te gaan. Wel willen wij wijzen op het principiële verschil tussen de "anti-democraten" en die- genen die "on-democratische

methoden" niet schuwen te hanteren.

De eersten immers verwerpen de idee van de democratie zonder meer;

de laatsten zijn de haas ti gen, die niet kunnen wachten tot zij voor hun ideeën een meerderheid in het parlement hebben verkregen en daarom naar het wapen van de revolutie grijpen.

Bij de beoordeling van revolutionaire stromingen is het hanteren van dit onderscheid niet ondienstig: de revolutie der kolonels in Griekenland is een bij uitstek anti-democratische staatsgreep; de opstand der Vietnamezen tegen het paternalisme van Fransen en Amerikanen is een, bij het wegvallen van andere methoden behalve die van het geweld, in aanzet democratische revolutie.

T ERUGKEREND NAAR ONS uitgangspunt - de staatkundige democratie - kunnen we met De Jong zeggen dat het anti-democratisme van rechts (naar mijn gevoel een pleonasme) karakteristiek kan worden genoemd voor de periode tussen de beide wereldoorlogen. In Italië, Spanje, Portugal en Duitsland legde de democratie het loodje, in vele andere landen kraakte ze in haar voegen. In de 19de eeuw was de selecte groep der bourgeoisie, klein en

overzienbaar, het erover eens dat de overheid een beperkte taak had te vervullen. Met de opkomst van de arbeidersklasse kwamen volstrekt nieuwe eisen, wat grote spanningen tot gevolg had. Niet zo maar konden de wensen tot kiesrechtuitbreiding en meer nog: de uitbreiding van de overheidstaak (sociale voorzieningen en volledige werkgelegenheid) ingepast worden in de oude waarden- scala. Rechts zag veranderingen opdoemen, die haar niet welgevallig waren. Het zag het in uiterste conse- quentie als 'n feilen der democratie aan dat dit kon gebeuren. Maar ook bij links was de waardering voor de

"burgerlijke democratie" niet erg groot: het wenste geen onderscheid te maken tussen de democratie en het kapitalistische economische stelsel.

Op de puinhopen van de oude maatschappij, en de democratie hoorde daar toch ook bij, zou toch de nieuwe samenleving worden opgebouwd!

w AARTOE HET ANTI-

democratisme kan leiden is in Duitsland gebleken. Communisten en fascisten lieten de republiek van Weimar, tenslotte in feite alleen gedragen door de sociaal-democraten, stikken, vanwege de meest uiteen- lopende redenen en met de gruwelijkste gevolgen. De oplettende lezer zal opmerken dat de communisten hier in één adem genoemd worden met de fascisten - uiterst links en uiterst rechts dus. Men dient daarbij dit te bedenken: de vooroorlogse commu- nisten bepaalden hun houding naar wat de Sowjet-Unie dicteerde;

ondanks de nationalisering van de produktiemiddelen, typisch links, was de Sowjet-Unie door haar

lichamelijke en geestelijke terreur een

"rechts" land bij uitstek. In dit opzicht verschilden de Sowjet-Unie en Nazi- Duitsland slechts gradueel van elkaar.

Het is zeker dat aan het anti- democratisme allerlei sociale,

economische en culturele factoren ten grondslag liggen. Merkwaardig is het dat er nergens een werkelijk nauw omschreven anti-democratische ideologie bestaat. De Jong schrijft:

"Wel is er een fascistische gevoels-

en gedachtenwereld, zich uitend in

ideologische noties als leidersbeginsel,

elitegedachte, nationalisme, anti-

semitisme en militarisme; ( ... ) de

anti-democratische massa (kreeg)

ook op geestelijk gebied een offensief

wapen tegen de democratie."

DE ANTI-DEMOCRATEN WILDEN de onstuitbare vernieuwing van de samenleving niet - ze roeiden op tegen de stroom van de tijd. Het fascisme knoopte aan deze gevoelens vast .,met moderne vormen van organisatie en propaganda en met een kwasi-moderne ideologie".

.,Het fascisme is reactie vermomd als moderniteit, en daarin lag zijn kracht". Ook in Nederland is deze ontwikkeling zichtbaar geweest. De anti-democratische clubs en clubjes, die welig tierden en elkaar op leven en dood beconcurreerden- De Jonge geeft hierover in zijn boek deels amusante, deels ook huivering- wekkende informatie - , raakten hoe langer hoe meer in radicaal vaarwater.

Het verzet tegen de .,demo-liberale staat" mondde ten slotte uit in een totale verwerping van alle opvattingen over de menselijke waardigheid, zoals die tot uiting komen in christendom en humanisme.

D E JONGE REKENT TOT EEN der oorzaken van het onbehagen over de democratie de omstandigheid dat de democratie beperkt bleef tot het recht van alle burgers (en ook dat pas na langdurige strijd) het parlement te kiezen. Maar terwijl vele grote problemen slechts door actief overheidsingrijpen konden worden opgelost (men denke aan het nijpende werklozenprobleem), bleef afkeer van het aanvaarden van dit feit de grondslemming in het parlement.

Daardoor nam de afstand tussen de kiezer en de gekozene toe, en de bereidheid om de democratie te verdedigen recht evenredig áf. De crisis in de democratie werd verder versterkt door het voortbestaan der confessionele partijen, nadat door het oplossen van het schoolvraagstuk de basis aan de confessionele coalitie was ontvallen. Vooral de Rooms- Katholieke Staatspartij werkte vertroebelend op de zuiverheid der politieke verhoudingen, omdat deze partij onverzoenlijke politieke tegenstellingen wist te maskeren achter religieuze dogma's. Bovendien werd door het abrupte invoeren van het stelsel der evenredige vertegen- woordiging in 1917 het vormen van parlementaire meerderheden bemoei- lijkt; bovendien verloor de kiezer directe invloed op de samenstelling van de regering.

D E JONGE MAAKT NAAR MIJN smaak een overtuigend onder-

scheid tussen de twee crises in de democratie: de .,kleine crisis" die slechts de staatsinstellingen raakt, en en de .,grote", die de geestelijke grondslagen van de democratie - vertrouwen in de menselijke rede en respect voor ieders redelijke mening - betreft.

Het is opvallend dat het Nederlandse volk in hoofdzaak door de Iuiliel{

op de democratie nauwelijks is aangetast, en dat óndanks de diep ingrijpende economische crisis. Het anti-democratisme is vooral gedragen door groeperingen die in geestelijk opzicht de toon aangaven, voor wie het anti-demoerafisme .,in" was, zoals De Jonge schrijft.

Ten slotte zijn zij overgeleverd aan de vergetelheid: na de Tweede Wereldoorlog is het democratiserings- proces, mede dank zij de invloed van de progressieve groepen die voor 1940 niet wensten of mochten mee- regeren, op gang gekomen, zich uitend o.a. in de vrijwel unanieme aanvaarding van de welfare-state (sociale voorzieningen, volledige werkgelegenheid) en het dekolonisatie- proces. Maar bij het noemen van juist dat laatste verschijnsel, blijkt nog weer eens schrijnend duidelijk hoe traag democratiserende processen worden aanvaard. De tragische afwikkeling van ons eigen koloniale

verleden (Indonesië, en omdat het moeilijk is iets te leren: Nieuw- Guinea) bewijst dit.

Zowel uit de periode uit ons jongste verleden, als uit de gebeurtenissen van vandaag (De Jonge noemt de opkomst van de Boerenpartij, en de overdreven luitiek op de westerse democratieën gekoppeld aan de kritiekloosheid van zich .,links"

noemde jongeren ten opzichte van dictatoriale stelsels in Oost-Europa en Azië) kunnen we de belangrijke les leren dat de staatkundige democratie het verdedigen waard is.

M AAR EVEN BELANGRIJK EN noodzakelijk is het die democratie daar te verbeteren waar nodig is - é n om het begrip .,democratie" niet te eng op te vatten.

Want, zoals De Jonge ten slotte schrijft, de moderne staat heeft verzuimd het grote probleem van de moderne democratie aan te pakken:

.,dat van de toenemende vervreemding tussen de staat en zijn burgers, wanneer die staat geconcentreerd blijft in de centrale volksvertegen- woordiging en het daarbij steeds meer onmisbaar wordend ambtenarendom".

Daarover dan de volgende maal.

• .,Crisis en critiek der democratie"

door mr. A. A. de Jonge. 428 pag.

Van Gorcum . .f 37,80.

a. ph. p. van haeften:

DE PVDA HOUDT DEMOEDERIN

E R IS AL HEEL WAT AFGE- lachen, getreurd, gejubeld en bespiegeld naar aanleiding van het congres van onze enige ware progres- sieve partij. We zullen het maar niet meer hebben over de manipulaties en de golfstromen, over de chaos en de achterdocht, en noem maar op.

Ondanks de irenische bezweringen van de meest overschatte man van het jaar, Anne Vondeling, die de ver- gadering altijd wel een hart onder de riem weet te steken met een of andere Friese boerenwijsheid, wist Wandel- ganger, toch een onverdachte progres-

sieveling, 's maandag al te melden, dat de PvdA enkel nog een ruïne was, waarvoor Rijksmonumentenzorg zich kon interesseren.

Ook de tv-recencent van het Vrije

Volk probeerde de achterban nog wat

te sussen. Hij vond het inderdaad

bepaald niet vleiende verslag van de

V ARA (iets om over na te denken voor

degenen die menen dat Hilversum

geterroriseerd wordt door een links

complot) .,slordig", daarmee herin-

nerend aan de tijd dat zijn blad nog

officieel his masters voice liet horen.

T OCH wAS HET EEN CONGRES dat de moed er bij mij inhoudt.

Immers, de PvdA als machtsfactor in de Nederlandse politiek is wel zo goed als uitgeschakeld, enerzijds door haar zelf gekozen isolement, anderzijds door de grote interne verdeeldheid.

Onder deze omstandigheden lijkt de voorspelling van diverse liberale voormannen, nl. dat er een polarisatie van socialisme en liberalisme plaats zal gaan vinden, haast wel uitgesloten.

Men mag verwachten dat D'66 bij de verwarring in de PvdA zijde zal spinnen.

Brugsma van de Haagse Post meent dat er nu een polarisatie om D'66 en de VVD plaats zal gaan vinden; een tegenstelling tussen pragmatisch- progressief en rationeel-behoudend.

Als dat zo zou zijn dan is de partij- vernieuwing verder van huis als ooit tevoren.

D E VVD LOOPT NOG STEEDS TE leuren naar een confesioneel stembusaccoord. Ze lijkt wel niet wijs, omdat hiermee een aantal overleefde partijen nog enige jaren kunstmatig in leven worden gehouden.

Dat de Groep van Achttien wel zal slagen lijkt mij duidelijlc Dat dit de laatste stuiptrekking van de confes- sionele politiek is evenzo.

Het lonken van de VVD kan bovendien wel eens heel ondankbaar worden beantwoord. Zeker nu de KVP niet in het minst meer kan rekenen op de PvdA zal er haar uit electorale over- wegingen veel aan gelegen zijn samen te werken met een zgn. progressieve partij als D'66.

Gelukkig lijkt D'66 daar niet veel voor te voelen. Men heeft begrepen dat parlijvernieuwing niet enkel een optelsom van bestaande clubs is.

Vandaar ook de distantie tot het PAK.

H ET PVDA-CONGRES HEEFT duidelijk gemaakt dat de formele scheiding der geesten enkel nog een kwestie van wat tijd is. Meer dan ooit is het thans mogelijk dat er een waarlijk progressieve volkspartij van de grond komt. Een partij die het verzamelpunt is van de politiek vrijzinnigen, waaronder wij verstaan:

de D'66-ers, de liberale VVD-ers en de gematigde PvdA-ers.

Het is in dit verband voor de VVD verheugend eraan te herinneren dat er van D'66-zijde behoefte was om de informele contacten met het LDC een formele basis te geven. Een uitnodiging

10

die uiteraard nog onbeantwoord moest blijven, omdat het LDC zich loyaal had opgesteld t.a.v. het Liberaal Beraad.

N OGMAALS: HET PVDA-CON- gres houdt de moed erin. Laten de linkse dogmatici en de con- fessionele knutselaars hun eigen boontjes maar doppen. Het is de taak van de liberalen om nu meer dan ooit te streven naar een grote progressieve volkspartij. Historisch begrijpelijke achterdocht mag hiervoor geen be- letsel zijn. Ook in de politiek is moed nog steeds een deugd van de eerste orde. Dat blijve zo!

MARGIN ALlA

MAR GINALlA T UDENS HET VOORJAARS-

weekend van de JOVD, op Kasteel Bouvigne, werd de Algemeen Secretaris van de VVD, mr. F. Korthals Altes, gevraagd naar de kansen van een mogelijke samenwerking tussen VVD en D'66. Wie de woorden van de heer Korthals Altes goed beluisterde kon vernemen dat hij tegenover een eventuele samenwerking niet

afwijzend zou staan. Dat is een prettige constatering.

Natumlijk zag hij beletselen. Hierbij verschool hij zich echter een uitspraak van het Leidse congres van D'66, die bepaalde dat een samenspraak alleen via de basis dient te geschieden.

Vandaar dat hij een uitnodiging thans zinloos zou achten, omdat dan bij voorbaat al zou vaststaan dat men een blauwtje zou lopen. Mr. Korthals Altes memoreerde dat er reeds in diverse VVD-afdelingen, mede dank zij de JOVD, een dialoog tot stand is gebracht met de Democraten. Uit zijn woorden bleek niet dat hij dit betreurde. Gelukkig alweer iemand waarvan mr. Van Riel kan gaan zeggen

dat hij "de eer en goede naam van Van Mierlo gebmild üm zijn eigen positie te versterken". Vele liberalen zal dat deugd doen. (vH).

E EN LERAAR NEDERLANDS zou aan een lyceum in Hilversum zijn congé krijgen.

Aanleiding hiertoe was zijn besluit om de leerlingen voor te lezen uit

"Een ellendige nietsnut" van Remco Campert. De leedingen hadden hierom bij meerderheid van stemmen

gevraagd, nadat de leraar zijn voorkeur had uitgesproken voor "Het bittere kruid" van Marga Minco.

Evenwel, het boek van Campert bevatte passages over abortus en homofilie, en dat schijnt niet te mogen. Een bittere pil voor deze democratische leraar en tevens een pil met een preventieve werking.

Binnenkort zal dan ook dr. Lamberts (PvdA-kamerlid) die onlangs onrust- barende mededelingen deed over het aantal abortus-gevallen onder tieners, als kamerlid worden geroyeerd. De cijfers over homofilie zijn - gelukkig voor hem - nog niet bekend. (DD)

M R. MOLLY GEERTSEMA HEEFT in een of ander politiek café gezegd dat hij toch wel voor erkenning van het COC was. Toch heeft hij tegen een motie van die strekking gestemd, in tegenstelling tot zijn liberale fractiegenoten Vonhoif en Wiegel. Vanwege jmidische bezwaren, vond hij. Waarom dan geen gewijzigd voorstel ingediend? Nou ja, schijnt Geertsema gezegd te hebben, dat had toch no it een meerderheid gehaald en dat zou dan de zaak van de COC alleen maar schade hebben gedaan.

Het woord "huichelachtig" willen wij hierbij niet in de mond nemen;

misschien bedoelt hij het namelijk wel goed, hetgeen bij politici wel eens meer wil voorkomen. De heer Geertsema geeft er echter geen blijk van vechtmentaliteit te bezitten, iets wat in onze ogen voor een goed parlementariër onontbeerlijk is.

Dáárom valt mr. Geertsema ons erg tegen, hoe progressief hij dan misschien ook mag wezen. (JL)

0 E KONINKLIJKE FAMILIE IS

al weer hoog en droog terug van

het staatsiebezoek aan Ethiopië,

vorige maand. Hoewel, het bezoek gold

méér keizer Haile Selassie, een

aardige ouwe dictator. Toch heeft

onze lwningin ook veel van het land gezien. Om de weg voor de koninklijke stoet vrij te maken heeft men met bulldozers (van de ontwikkelingshulp) de krotten die in de weg stonden opzij gedonde1·d. Dat ging heel gemakkelijk want de onderdanen van zijne majesteit wonen nog in .,huizen" van stront, bladeren en takken. Verder stonden er overal een paar duizend soldaten langs de route.

Waarvoor dat nou nodig was heb ik niet begrepen. Enfin, de lwningin heeft niet kunnen zien dat Ethiopië een van de achterlijkste landen van Afrika is. Doch dat het arm is kon natuurlijk niet verborgen blijven. Daarom gaat Nederland nu helpen. Zo gaat b.v. de Nederlandse marine de vloot van Ethiopië ontwikkelen. Is dat geen prachtig resultaat van dit bezoel•? (TL)

V RIJ NEDERLAND WIJDDE onlangs een hele pagina aan VVD-senatrice mevr. Schouwenaar- Franssen, die zich bleek te hebben ontpopt als een onverholen pleit- bezorgster van het Griekse kolonelsbewind. Uitsp1·aken als ,.Papadopoulos is een groot man"

geven te denken, ook al worden zij dan gememoreerd in het rode - en dus hoogst verdachte - Vrij Neder- land. Gelukkig wees VN er op dat mevr. Schouwenaar niet representatief is voor de hele VVD. Met name werd Hans Wiegel genoemd, die de moed had zitting te nemen in het Comité Vrij Griekenland. Of deze in dit ver- band wel representatief is voor de VVD laten we maar een open vraag.

Het is opmerkelijk dat het juist de dolerende dominees zijn die Vorsters apartheidspolitiek verdedigen, en dat de KVP eerst onlangs duidelijk afstand heeft genomen van de corporatieve dictatuur in Portugal. Dit beeld wordt dan gecompleteerd door de classica mevr. Schouwenaar, die door haar niet mis te verstane stellingname, nota bene als lid van een partij die zegt de vrijheid en de democratie als het hoogste goed te beschouwen, de Griekse dictatuur verdedigt. (vH)

I N WINSSUM EN GIESSEN zijn onlangs interessante experi··

menten met de .,participerende democratie" uitgevoerd, met dien verstande, dat de plaatselijke bevolking tijdens de behandeling van de

gemeentebegroting de gelegenheid tot discussie kreeg.

De informerende- en vormende werking van deze experimenten staat voor ons buiten kijf.

Maar dat er ook engere opvattingen over deze .,inspraak" bestaan werd bewezen in Breda, waar het Politiek Jongeren Contact een week voor de behandeling van de gemeentebegroting een hearing met de raadsleden organiseerde. In eerste instantie weigerden zij - bij monde van een fractievoorzitter - aanwezig te zijn, omdat zij zo'n hearing maar wat prematuur vonden. De fractievoorzitter van de KVP verklaarde zelfs het onfatsoenlijk te vinden jegens B. en W.

om vooraf standpunten in te nemen over de begroting.

Na wat geharrewar bleken toch 7 leden bereid (waaronder 3 VVD'ers) te komen. Zij hielden evenwel op de bijeenkomst angstvallig hun mond.

Mogelijk is dit een wijze, waarop een klein dorp zich groot en een grote stad zich klein kan tonen. (DD)

NADAT ER DESTIJDS VOOR DE omroepkwestie door de VVD - of beter gezegd, door de hals- starrige houding van de pressure- groups in parlement en kabinet - een rel was veroorzaakt, en er een nieuwe omroepwet door de kamers werd gejaagd door Maarten Vrolijk, schijnt de trammelant weer van voren af aan te gaan beginnen. Het eens zo verfoeide getalscriterium wordt nu belaagd uit de hoek, eindelijk na twee jaar, die destijds verheugd was, omdat de gevestigde belangen veilig waren gesteld. Was het mevrouw Van Someren-Downer niet die de Nederlandse taalschat uitbreidde met het begrip .,etherspoorboekje", ciaarmee wijzend op het verschil tussen leden en abonnees?

Dat er nu opeens weer gesputterd wordt lijkt niet zozeer ingegeven door een principiële nobele veront- waardiging. De bundeling van de AVRO en de RTN (met Televizier) is bepaalde lieden een doorn in het oog geworden. Het is hun verdiende loon: wie wind zaait zal storm oogsten. (vH)

I NZAKE HET UITGA VENBELEID ten aanzien van de ontwikke- lingshulp vindt mr. Schlingemann

.,dat de hoogte van de hulp meer moet afhangen van de positie van de betalingsbalans en de 1·uimte op de begroting" (!). Hij waarschuwde voor een .,procentenwedloop".

Als echter de VVD-wens van belastingverlaging c.q. -correctie gerealiseerd zou worden, en het wo•·dt steeds duidelijker dat de VVD bereid is hiervoor desnoods het kabinet- De Jong om zeep te brengen, dan zal deze ruimte er straks waarschijnlijl•

niet zijn. De consumptieve bestedingen van particulieren zouden met zo'n 900 miljoen stijgen en daardoor zal de invoer natuurlijk ook sterl•

toenemen. Maar dat zou de door o v e r b e s t e d i n g toch al niet zo solide positie van de batalingsbalans er niet beter op maken. Als men dan weet dat ontwikkelingshulp hoofd- zakelijk door kapitaaluitvoer gegeven kan worden, dan weet men dus nu ook wel hoe laat het stral•s is.

Vandaar dat men moeilijk kan volhouden dat vergwting van de ontwikkelingshulp bij de VVD grote prioriteit geniet. Integendeel.

Maar waarom ook primiteit? Wij geven al veel meer dan vele andere, rijkere, landen. En dan moet je ook nog maar afwachten of het geld bij die corrupte nikkers enz. wel op zijn plaats terecht komt. Mensen als Witteveen zijn nu eenmaal zeldzaam. (JL)

B ET IS ONBEGRIJPELIJK DAT men zich in Den Haag druk gemaakt heeft over het bezoek van president Nixon dat deze niet aan ons land gebracht heeft. En dat terwijl men voor hem, toen er maar voor een glimp sprake van was, in Hoek van Holland meteen de koninklijke trein heeft klaar gezet.

Wat zou de man echter bij ons moeten hebben doen? Er waren toch geen .,misverstanden" uit de weg te ruimen?

De visie van de Nederlandse regering over de internationale situatie is toch immers die van de Amerikaanse?

De Pt·esident, die mij trouwens nogal meevalt, heeft gróót gelijl• gehad:

een bezoek aan het duo Luns-De Jong zou het verknoeien van kostbare tijd geweest zijn. (JL)

11

"jongerenorganisaties werken kanaliserend"

mr. h. bosma, jovd-voorzitter, op het congres:

De voorzitter, mr. H. Bosma, heet- te op het voorjaarsweekend van de JOVD, ditmaal ter gelegenheid van het 2e lustrum van de afde- ling Breda gehouden in kasteel Bouvigne, welkom mevr. Bonthuis (Vrouwen in de VVD), mr. E. H.

Toxopeus en drs. H. A. Kortha/s.

Allereerst besteedde de voorzitter aandacht aan het obligate onder- werp "partüvernieuwing". Hij me- moreerde het initiatief van de

NPJCR om in samenwerking met de VPRO de jongerenclubs op basis van de diverse programma's te laten komen tot een of meer politieke concentraties, dit gedachtig de mening dat de jongeren een frissere kijk op de politiek zouden hebben dan vele ouderen, hetgeen wellicht tot verrassende resul- taten kan leiden.

Liberaal isolement

De volgende concentraties waren tot stand gekomen: PSPjc- PPRjc-FJGidPvdA-0'66jc en KVPjg-CHjo. De Arjos en de JOVD bleven buitenspel (overigens beide om totaal ver- schillende redenen).

Het was de voorzitter erg opgevallen dat

a. de JOVD zich in een isolement bevindt. Vooral de con- fessionele jongeren hebben een politieke afkeer van het liberalisme;

b. de JOVD zich t.a.v. de sociaal-economische politiek nuchterder opstelt. Mr. Bosma bestreed dat een inkomens- en vermogenspolitiek de prioriteit zou hebben boven de economische groei. Juist dit laatste achtte hij een onmisbare voorwaarde om tot een rechtvaardiger verdeling te kunnen komen.

Mr. Bosma verwees naar het JOVD-Minimumprogram waar ..

in een aantal fundamentele veranderingen worden bepleit, zij het dat deze binnen de reëe/e mogelijkheden liggen.

De voorzitter sprak ook over het Liberaal Beraad (zie hier- voor pag. 1).

De kwestie Groningen

Uitvoerig ging mr. Bosma in op de "kwestie Groningen". Het optreden van het afdelingsbestuur noemde hij hoogst unfair.

Het schorsingsbesluit vanwege het HB werd aan de hand van de diverse formele overtredingen t.a.v. de statuten en het HR (zie HB-tafel, febr. nummer) toegelicht.

Het hoofdbezwaar van het Groningse afdelingsbestuur, nl.

dat de JOVD geen bestaansrecht meer heeft was z.i. niet terecht. Hij erkende dat de tv een belangrijke informatie bron is geworden, maar dat de JO's stellig ook nog een taak in deze hebben. Zijn belangrijkste argument was echter dat de JO's nuttig zijn gelet op de alom te constateren verschillen tussen de generaties. Duidelijk stelde mr. Bosma dat hem geen athithese tussen ouderen en jongeren voor ogen stond, maar dat de JO's t.a.v. de meningen van de jongeren kanali- serend werken.

Evenwel verheelde de voorzitter niet dat de JOVD momen- teel met problemen te kampen heeft. Het stellen van een diagnose achtte hij vooralsnog niet gemakkelijk.

12

Hij meende dat er een tweetal zaken duidelijk aan bezinning toe zijn:

a. de vergaderformule van de JOVD kan wellicht meer aan- gepast worden aan de huidige behoeften;

b. de onafhankelükheid zal ter discussie moeten worden gesteld.

Memorandum toegezegd

Hierbij kan gedacht worden aan een associatie met een politieke partij, of aan het benadrukken van de zelfstandig- heid. De moeilijkheid is evenwel dat de speelruimte van de JOVD, ter linkerzijde van de VVD, door het bestaan van D'66 aanzienlijk kleiner is geworden.

Namens het HB zegde mr. Bosma over deze problematiek een memorandum toe dat in Dalfen aan de orde zal kunnen komen.

Tenslotte sprak de voorzitter er zijn vreugde over uit dat het weekend in Bouvigne goed door de leden werd bezocht.

Personalia

De heer en mevrouw G. van der Meer-Josée te Den Helder geven met grote blijdschap kennis van de geboorte van hun dochtertje Anneke.

De heer ir. P. A. Cara/ te Hengelo en mejuffrouw J. C. M.

Riteco te Oss delen mede dat zij zich onlangs hebben ver- loofd.

Te Groningen zijn onlangs de heren J. H. Lambersen L. Hila- rides afgestudeerd. Beiden mogen zich thans drs. noemen.

g. van der meer:

en wat doen we met Berlijn?

De president van de Bondsrepubliek is uiteindelijk toch in West-Berlijn gekozen. Zoals men weet werd hiertegen van Oostduitse en Russische zijde veel misbaar gemaakt. Door het houden van militaire oefeningen en chicanes met de autobanen die toegang geven tot West-Berlijn, werd de span- ning danig opgevoerd, evenwel zonder dat men ook maar een moment de indruk kreeg dat het werkelijk tot een uit- barsting zou kunnen komen.

Dat de acties van Oostduitse zijde door de Russen gesanc- tioneerd werden, staat natuurlijk buiten kijf. Maar de bond- genoten in Oost-Berlijn zullen door hun broodheren wel tot matiging gemaand zijn. Tenslotte heeft Moskou zijn handen vol aan de problemen rond Tsjechoslowakije, en meer nog wordt de Sowjet-Unie in beslag genomen door de hernieuw- de wederzijdse haatcampagnes tussen China en Rusland.

Star en stijf volhouden

In hoeverre Bonn de vrije hand heeft gekregen van zijn bond-

genoten is niet helemaal duidelijk geworden. Naar buiten

werden de Westduitsers gesteund door de Amerikanen, maar