DINGEN VAN DE DAG

VRIJHEID IN DEMOCRATIE

\

VRIJDAG 21 JAN. 1949 No. 43

~---·---,

ROZEGEUR IN "

I

HOTEL DES ROP:~

J

vo··oR""' VRIJHEID EN DEMOCRATIE WEEKBLAD VAN DE VOLKSPARTIJ

DINGEN VAN DE DAG

Stille nationalisatie (I)

Aan het einde van het vorig jaar · - om precies te zijn: in de laatste week ervan - heeft een der directieleden van de Neder- landse Spoorwegen, de heer drs. D. J. Wansink, tegenover een redacteur van het A.N.P. een zeer belangrijke uitlating gedaan.

Helaas zal de belangrijkheid hiervan zeer velen zijn ontgaan. Reden te meer, om er op deze plaats de nodige aandacht aan te schenken.

De autobusdiensten van de Spoorwegen, aldus vcrklaarde de heer Wansink ongeveer, moeten worden beschouwd als tijdelijke stoptreinen op rubber, die, zodra de wederopbouw van het rail- apparaat voldoende is gevorderd, zullen worden vervangen door stoptreinen over de rails. Vóór 1940, aldus de heer Wansink, had de overheid zich de bereiking van het doel der coördinatie railweg in hoofdzaak gedacht langs twee wegen:

beperking van de omvang van het spoorweg- apparaat, zowel naar het aantal lijnen als naar het aantal stations, -vvaarbij de spo01weg zich zou bepalen tot het verlwer tussen de grotere plaatsen op langere afstand en tot de dicht bezette diensten, ook op de lwrtcre trajecten.

Daarnaast zou de bus op trajectE-n, parallel aan de spoorweg, zich . beperken tot het verkeer in de n i c t door <k spoorivogen b<'diende relatie:;, te weten t u r; s c n ~ knooppunten. Dcz·~

"knooppuntentheoric" gaat thans niet ~eer op, aldus de heer Wansink. Hij acht ceri heropening van vele stationR, die indertijd waren gesloten, nodig. De vcrsnelde electrificatie heeft, volgens de heer Wansink, gewijzigde vcrhoudingen met zich meegebracht. Daarom brelwn de spoorwe · gen thans met de eerder genoemde theorie, dat de spoorwegen zich bijna uitsluitend zullen bezighouden met het vervoer op grote afstan- çlen en dat de kortm.·e afstanden het terrein zullen blijven van de autobussen. M.a.w. de .spoorwegen nemen tham; terug wat zij eerder prljsgo.ven.

\Vij willen op deze plaats in het kort nagaan wRt het loslaten van deze Jmooppuntentheorie tot gevolg kan hebbeJJ.

De Spoorwegen volgen reeds g••ruime tijd een tacick, om autobusdieristen die parallel lopc11 met de spoorwegverbindingen in handen te ltt•ij- gen o.m. door middel van z.g. dochteronder- nemingen der Nederlandse Spoorwegen.

Dit is eigenlijk een zeer zonderling versch\jn- sel. Immers, vroeger zag men, dat de Spoorwe·

gen zich terugtrokken van het railverkeer op de l:ortc afstand. 'l'oeh bleef op deze lwrtc trajecten cl<' behoefte van de reiziger om te

\vonlen ver·voerd uiteraani be;3taan. Het gevolg was natuurlijl:, dat o.m. lu·t particuliere weg- vervoer hier een kans schoon zag om het ter- rein te gaan bestrijken, dat door de Spoor- wcgen was verlaten. Het was door dit parti- culiere initiatief, dat de reiziger op de korte afstanden rustig lwn blijven voortreizen. Inder- daad werden sommige van deze trajecten ook wel door de dochterondernemingen der Spoor- wegen bediend, doch het particuliere initiatief speelde mede, zoals reeds opgemerkt, een zeer belangrijke rol.

Door de toenemende electrificatie hebben de Spoorwegen echter plotseling weer belangstel- ling gekregen voor dit door hen destijds in de steel>: gelaten vervoer op de lwrtc trajecten.

De heer 'Vansinlc zeide in dit verband o.m.

het vanzclfsorckcnd te vinden, dat het vinden·

van een ni~uwe cvenwiehtstoestand niet kan worden overgelaten aan het vrije spel der con- cuncntie.

Stille nationalisatie (11)

De?.e verklaring achten wij ontstellend in h!lar consequenties. Immen\ wat is het geval'? Het bedrijf van de Staat, de Nederland-

se Spoorwegen, trekt zich aanvankelijlt op een bepaald terrein terug, met het gevolg, dat de particuliere vervoersondernemer vanzelfsprekend zijn kans op dit verlaten terrein grijpt. Plotse- ling verandert dit Staatsbedrijf echter van me- ning en tracht het verloren terrein te heroveren met monopoliemiddelen, waardoor de particu- liere ondernemer voor de keuze komt te staan óf te verdwijnen, óf in het Staatsapparaat, de Nederlandse Spoorwegen, als dochteronderne- ming op te gaan. Beschermd door de overheid krijgen de Spoorwegen een grote voorsprong op de particuliere ondernemer. Voor een Staats- bedrijf geldt nu eenmaal als. eis, dat het ren- dabel werkt, opdat de belastingbetaler niet voor de verliezen behoeft op te draaien. Dit op zich zelf juiste argument wordt echter de laatste tijd schromelijl• misbruikt om het particuliere ini- tiatief in ons vervoerswez,~n de nek om L•

draaien.

Een dergelijke politici' achten \Vlj uiterst ge- vaarlijl• en wij zouden haar willen betitelen alR een nationalisatie door een achterdeurtje.

Nimmer, aldus de heer Wansink, 'hebben de Nederlandse Spoorwegen hun rechten op bedie- ning van de z.g. tussenstations prijsgegeven. Met hetzelfde recht kan de particuliere vervoerder hetzelfde zeggel1. Doch zij genieten niet de speciale bescherming der overheid en daaruoor zal voor hen de strijd om h0t bestaan aan·

zienlijk moeilijkt•r \Vorden.

Het streven van de Spoorwegen wordt op deze wijze zeer gevaarlijk en onbillijk Het geldt hier een p r in c i pi ë 1 e zaak, n.l. de toe- nemende invloed van de overheid op een bepaal- de sector van ons economisch leven ten koste

V3l1 het particuliere initiatief.

Hiertegen verzetten wij ons met alle kracht.

Verscherpte concurrentie'? Accoord! Maar dan met gelijke of gelijkwaardige middden en niet in een ongelijke strijd,

Er dreigt van Utrecht uit opnieuw gevaar' Opdat Den Haag in staat zal zijn <lft gcvaal' te bezweren!

Gehuwde vrouw

Naar aanleiding van het fei.t, dat bij ~te bE'- handeling van de bcgrotmg van Bmnen- landse Zaken in de Tweede Kamer de positi·"

van de gehuwde vrouw in overheidsdienst aan de orde is gekomen, heeft het "Comité tot ver- dediging van de vrijheid van arbeid voor de vrouw" een adres aan de ministerraad gericht.

Het is voornamelijk een Kon. Besluit van 1924, waarin werd bepaald, dat de gehuwát' vrouw beneden de 45 jaar niet in overheids- dienst werkzaam mag zijn, waartegen het Co- mité zich verzet. De kans bestaat n.l. dat dit besluit, dat tijdens de oorlog werd opgcsehort en sedert dien nog niet werd ingevoerd, weer zal worden toegepast.

Deze vrees is zeker niet ongegrond. Zo is reeds bij de verschillende onderwijsinstellingen in ons land een schrijven binnen gekomen, waarin wordt gezegd, dat de gehuwde vrouw die in een administratieve functie werl,zaam is, tot uitèrlijk 1950 in dienst mag blijven.

Het Comité stelt voorop, dat de taak van de gehuwde vrouw in de eerste plaats in het ge- zin ligt. Er kunnen echter omstandigheden zijn dat het voor dat gezin van veel meer belang is, wanneer· de vrouw ook elders haar brood verdient. Bovendien, aldus redeneert het Co- mité, is het niet de taak van de overheid om uit te maken of de gehuwde vrouw beroeps- arbeid mag verrichten. Een sterk argument in dit adres achten wij de redenering, dat de door de van overheidswege steeds naar voren ge- brachte bezwaren blijkbaar niet gelden voor het z.g. eenvoudige personeel. Immers, aan de posi- tie van de gehuwde werkster wordt nimmer ge- tornd!

Wij menen het geheel met de bezwaren in dit adres ontwiltkelc!, eens te kunnen z~jn. Een moei- liJk punt blijft o.i. het probleem dér werkloos--

heid. Mochten zich n.l. omstandigheden voor- doen waarin de gehuwde vrouw een werklering vervult, die door een werkloze man zou kunnen worden overgenomen, dan zouden wij aan deze laatste arbeidskracht op economische gronden verre de voorkeur geven. In dergelijke omstan- digheden leven wij echter op dit ogenblik geluk~

ltig nog niet. Daraom late men de gehuwde vrouw haar vrijheid. Zeiter zolang die vrtjhcid maatschappelijle volkomen is verantwoord.

Vrijheid en J)entocratie

Het is een goede gewoonte 'lat Amsterdam tentenjare haar Februari-staking van 1941 herdenlct. Zoals bekend, hebben de communisten deze herdenkingsdag steeds misbruikt voor eigen propagandistische doeleinden. Deze dag, die ge~

heel Amsterdam toebehoort, werd daardoor door een kleine politicl>:e groep ontsierd. Teneinde dC'r- gclijke onjuiste en even onverkwikkelijke me-tho- den te voorkomen, heeft het gemeentebestuur van Amsterdam thans besloten, dit jaar de her- denkingsplechtigheden in eigen hand te houden.

Zo ligt het o.m. in het voornemen van de bur- gemeester de herdenkingsrede zelf uit te spreken.

De communisten die zich op deze wijze hun propaganda-stunt zien ontgaan, hebben er in- middels wat anders op gevonden en een eigen herdenkings-eomité gesticht. Dit communistische comité spreekt thans V!H1 "de democratische rechten en vr~jlwden v:tn het werkende volk en richt zich tegen hen, die de betekenis van de Februari-staking willen vervalsen".

Het kan goed z~in deze nazi-achtigc methoden nog eens met nadruk te vermelden. Laat onze illationale vrijheidsstrijd, die ging tegen elke VPr-

valsing niet voor niets zijn gestreden!

J(artelpolitie!t

In de Staatscourant van 30 December j.l. is een prijzenbeschikking bekendgemaakt met betrelcking tot de groothandel l.n vaste brand- stoffen. Deze bcsehikking ziet er zeer onschul~

dig uit en z·al dan ook bij het publiek weinig aandacht trekken. Helaast Immers. hier schuilt een addertje onder het gras, dat buitengewoon giftig is. Wat is n.l. het geval?

De in deze prijzenbeschil•king vermeld,~ maxi- mumprijzen zijn uitsluitend gebaseerd op de voorwaarde "vrachtvrij". Dit betekent, dat de transportkosten van de kolen reeds in de prij- zen liggen opgesloten. De mogelijkheid die vroe- ger bestond,· n.l. dat de ontvangers zelf voor scheepsruin1t•) voor het vervoer konden zorgen, is hiermede komen te VPrvallen. Dit betekent dus, dat de ontvanger zelf niet meer voor goed~

koop vervoer ltan zorgen. :M.a.w. de staat ver·

zorgt dit vcrvoer tegen prijzen, die niet contro- lecrbaar zijn. Er bestaat in dit verband een

nauwe samenwerking tussen de N cdcrlandse Spoorwegen en het Rijkskolenburcau. Het. ge~

volg is o.m., dat hierdoor het kolenvervoer voor de particuliere bilmenvaart door de Spoorwegen wordt afgeroomd. Men onderschatte dit vcr- schijnsel niet, aangezien deze staats-politicir voor onze binnenscheepvaart, die het toch al zo moeilijk heeft, funest kan blijken te zijn.

Bovendien sehuilt hier een groot gcvaa1· voor de consument. Immers tegen welke tarieven worden deze kolen vervoerd? Is dit tari0f ten- slotte niet te hoog·? Ziedaar enige vragen, die zeer belangrijk zijn doch waarop men nimmer antwoord krijgt, omdat de vervoerstar-ieyen van de Spoorwegen voor deze kolentransporten niet belmud worden gemaakt. De ontvanger kan vcr- der de_ kolenprijs niet drukl{en, omdat Vadertje Staat hem verbiedt zelf het vervoer ter llantl te nemen. Thans is niet na te gaan, wat de eigen- lijke prijs van de kolen is en wat de prijs van het tra.nsport. Hier is dus sprake van het op- treden van een staatskartel in optima forma, waarbij een geheimzinnigheid wordt betracht, waartegen wij fel menen te moeten protesteren.

Openbaarheid in deze . is daarom spoedig en dringend ·gewenst. Nederland moet oppassen niet het slachtoffer te worden van een geleide ccono•

mie, die min of meer in het openbaar wordt af•

'gezworen, doch af en toe op slinkse wijze zon•

der dat het publiek beseft wat er gebeurt, toch:

in toepassing wordt gebra<:ht.

VRIJBEID EN DEMOCRATIE 21 JANUARI 1949 - pag. 21

(.._ __ P_A_n_L_E_M_E_N_T_A_I_n_E __ F_L_I_T_s_E_N _ _ )

De l(amer had een kort Kerstreces

Maar de enq.uêtecommissie ging onverdroten verder

Wanneer dit numme1· van ons blad de leze1·s heeft bereikt, zal de Tweede Kamer haar werkzaamheden alweer zijn begonnen. De "goede oude tijd", dat het Kerstrecès zich over de gehele maand Januari kon uit- strekken, is lang voo1·bij en het is de vmag of deze wel ooit zal terug-

Wanneer gij, zo merkte dr. Kor- tenhorst verder op, \'Vilt be·

denken, dat verleden jaar niet min·

der dan 175 vergader-uren nodig waren om de bel?jJ>tingen af te wer~

ken en wij dit jaar slechts ten hoog- ste 180 vergader-uren tot onze be·

schikking hadden, dan is het duide·

lijk, dat in de toekomst afdoende maatregelen moeten worden getrof- fen om de niet te ontkennen tijdnood op te heffen.

keren. ·

Vlak vóór Ke1·stmis, in de namiddag van 22 December, ging .de Kamet uiteen en sedert het begin van deze week, op 18 Ja.nttari, zal zij alweet volledig in de begrotingsarbeid zijnondergedoken.

De beg·roting van Wederopbouw en Volkshuisvesting zou volgens het plan van de Kamerpresident i.n de middag- en die van Buitenlandsq Zaken in de avondvergadeTingen worden behandeld. Wij hebben er des- tijds met voldoening gewag van gemaakt, dat het bij het begin van dit parlementaire jaar gelukt was om, overeenkomstig het ernstige streven van de v01·ige Kamervoorzitte-r, mr. Van Schaik, nevens de millioenen- nota ook alle begratingshoofdstukken met de toelichtende memories gereed te hebben. Dit leek het perspectief te openen, dat, als vóór de oorlog, de openbare begTotingsbehandeling in de Twéede Kame1· met KeTstmis gereed zou ;ójn.

De Kamerpresident wilde zich niet aan "improvisaties" op dit punt wa- gen, maar gaf toch enige "zeer voor- lopige suggesties" te dien aanzien, n.l.: uitbreiding van het aantal grif- fiers, nog straffer rantsoenering van de spreektijd (toen dr. Kortenhorst deze mogelijkheid noemde, ontstond er enig, ten dele als scherts, ten dele echter toch ook wel als ernst be- doeld, prótest in de Kamer), een tweejaarlijkse begroting, wijziging van de Grondwet met betrekking tot de datum, waarop de Staten-Gene- raal worden geopend, uitbreiding van de bevoegdheid der begrotingscom- missies.

Ondanks alle pogingen van de nieuwe Kamerpresident, dr.

Kortenhorst, is dit echter .n i ct ge- lukt en het was te voorzien, dat de heer Kortenhorst hier vóór de Kamer uiteenging, het zijne van zou zeggen.

En zo gebeurde het ook.

Het Kerstrecès - zo sprak hij die 22ste December tot zijn medeleden - zal zo aanstonds beginneri. Na de schier ononderbroken inspannende ar.

beid sinds de derde Dinsdag van Sep- tember in afde>lings-, commiSSie-, fractie- en openbare vergaderingen klinkt dit woord bijna als een ver- lossing. Onze voldoening over het verrichtte werlc wordt evenwel ge- temperd door het f!'it, dat wij er niet in geslaagd z~jn, alle begrotings- hoofdstukken af te doen. Buiten- landse Zaken, Oorlog en 1\farine, Verkeer en \Vatcrstaát, V/eder- opbouw en Overzeese Gebiedsdelen zullen in Januari nog op de agenda verschijnen. Het heeft zeker niet in hoofdzaak aan de Kamer gelegen, dat deze achterstand is ontstaan.

Door, overigPns begrijpelijke, afwe- zigheid of verhindering van sommige heren Ministe>rs en door het te Iaat verschijnen van Memories van Ant·

woord, bleven 38 vergaderuren on·

benut. Maar ook wanneer deze ver- loren tijd door ons zou zijn gebruikt, zouden wij nog ongeveer 25 uur te kort zijn gekomen om alle bcgrotin•

gen vóór Kerstmis te behandelen.

Ik ben - zo ging hij verder - tot de ·conclusie gekomen, dat door allerlei oorzaken het onder de tegen- woordige omstandigheden practisch niet mogelijk is om met het Rijka- budget binnen de gestelde tijd ge- reed te komen. Ik noem U enige dier oorzaken: de uitbreiding van het aantal Departementen, de ongekende uitzetting van de Staatstaak, de in- gewikkeldheid van de na-oorlogse problemen op schier elk gebied en - maar deze oorzaak is van voorbij·

gaande aard: het optreden van een aantal nieuwe Ministers, die - hoe kan het anders? - enige tijd nodig hebben om zich in de zaken van hun Departement in te werken; de een meer dan de ander.

Het gevolg van het een en ander is, dat de Voorlopige Verslagen der Kamers en de Memories van Ant·

woord der Regering ongeveer 25 pct.

langer zijn dan vóór de oorlog. Wel- ke extra-belasting dit vormt niet alleen voor de leden en de Ministers, maar ook voor onze drie griffiers, behoef ik nauwelijks te memoreren.

Bovendien moesten tijdens de be·

grotingsperiodc nog tal van andere urgente wetsontwerpen worden be- handeld. Dr. Kortenhorst noemde hier slechts: de verhoging van pen·

sioenen met een toeslag; de herzie·

ning van de regeling der provinciale financiën; de invoering van een bui·

DE VOORZITTER .... bijna 'n verademing ....

Regering en Kamer zullen - dat kunnen wij met de Kamervoorzitter eens zijn - zich met ernst moeten beraden op . het acute, probleem der tijdrekenkunde. Wij begrijpen, dat de heer Kortenhorst, in zijn positie, zich bij zijn "zeer voorlopige suggesties"

voor een oplossing niet in politiek vaarwater heeft willen begeven. An- ders zou hij daaraan tevens de wens hebben kunnen verbinden, dat Re- gering en Kamers erin zouden sla- gen, vóór alles die "ongekende uit- tengewoon militair pensioen voor mi-

litaire slachtoffers van de mobilisatie 1914-1918, alsmede voor hun wedu- wen en wezen; het ontwerp-Totalisa- torwet; het ontwerp-Noodwet Indo- nesië; de verhoging van de opbrengst van enige belastingen en de afwik·

keling van de geldzuivering. Boven- dien besteedde de Kamer nog een dag aan de Regeringsverklaring over Indonesië.

0 ~ezeburger

' 0

'

0 t

~ 0

t ~

soms wat op de zenuwen.

Dan duikt hij - wèg van dit alles - eerst in de hoge kraag van ziin winter.ias en vervolgens in de diepe duis- ternis van de bioscoop: een soort vlucht .... Vergeef het mij, m·ienden .... , Soms vlucht ik weg van de wereld en de mensen en zelfs van U ....

Nu, en gisteren wàs het weer zo ver. Het avondblad was te véél voor mij geweest. Te veel verleugening op aarde en jokkebrokkerij in de mensen en in het duister ben ik tot de dieren gegaan: naar Bambi, het princelijke hertejong. En ik heb dat sprookje voor jong en oud ge- zien: Van Bambi en zijn goede moeder; het vorstelijke koningsh.ert; de tedere Feline; de kleine, vlugge Stamper;

de Verlegen Bloem; en de oude, wijze, knorrige,brave Vader Uil.

Zo toefde deze burger ande1·half uur temidden van de die1·en des wouds. Aan de oever van klinkklate beken.

Tussen kleurige bloemen. Op grazige weiden.

't Was zalf voor de ziel.

U moet, wannee1· U tijd hebt en wanneer U Lake Suc- cess en meneer J essup even vergeten wilt, doen wat ik deed en dat sprookje gaan méé-beleven.

Vindt U het kinderachtig?

Vindt U het flauw dat een burger, een man, een hee1'- van-stava:st vlucht naar de konijnen wannee1· de wereld en de mensen bij-de-konijnen-àf zijn?

En dat hij het bij het sprookje gaat zoeken, wannee1:

de werkelijkheid àl te werkelijk wordt?

Ach, goede vrienden, nà die anderhalf uur kom ilc immers toch weer tot U, om verder te modderen aan de wezenlijkheid, die wij onze samenleving noemen. Neen, ik desertee1· niet. En ik ga zelfs meedoen aan de ge- meenteraadsverkiezingen onzer werkelijkheid, die, bij Bambi in het bos, niet bestaan.

Anderhalf uur vlucht voor de mensen, naar het' sprook- jeswoud - anderhalf U1~r uit de grauwe grijsheid van de weTkelijkheid naar de zachte tinten van het sprookje, dat gunt ge toch wel aan

DEZE BURGER?

zetting van de Staatstaak", waar- van hij gewaagde, terug te dringen.

Wij zijn zo vrij, dit punt daarom nu onzerzijds maar aan het presidl·

ale verlanglijstje toe te voegen, in de hoop, dat het, zeker in dit geval, niet bij eF>n .,suggestie" zal blijven.

Dat woord l{erstrecès klinkt - zo zei de hèer Kortenhorst - bijna als een verademing. En hij had gelijk. Maar aan een kleine groep Kamerleden is zelfs deze verademing niet beschoren geweest. Zij kennen geen Kerstrecès. Wij bedoelen de Ie~

den van de parlementaire enquête- commissie 1940-1945.

Er kan over het werk dier com- missie uiteraard voorlopig weinig of niets naar buiten komen. Haar Ie•

den betrachten dan ook allen, zoals het hoort, zolang de resultaten van het onderzoek nog niet kunnen wor- den gepubliceerd, het meest vol·

strekte stilzV~<ijgen. Uit het feit, dat in de Kamervergadering van 20 Oc•

tober de termijn van haar mandaat, welke op 12 November afliep, weder voor een jaar werd verlengd en uit het zojuist gepubliceerde (derde) verslag van haar werkzaamheden (deze verslagen geven alleen de buitenkant" van het werk en nog

~iet het resultaat va.n de verhoren, e.d.) heeft de buitenwereld onder~

tussen toch wel kunnen opmaken, welk een ontzaglijk stuk werk door een negental Kamerleden volkomen belangeloos d!Plrdt verricht.

Wij willen slechts één alinea uit het laatste rapport van de commis- sie woordelijk àa.nhalen om te doen zien, dat zó hard wordt gewerkt, dat het te harer bescl1ikking gestelde ad•

ministratieve apparaat het werk zelfs niet of nauwelijl's verwerltcn kan.

0. olt het administratieve perso- neel ··- zo vermeldt het rap•

port - moest nog aanzienlijk wor- den uitgebreid. Er zijn thans, naast de heer Goossen, 14 steno-typistes werkzaam, tenvijl 2 leden van het vaste bedienend personeel der Kamer dagelijks voor de commissie werken, o.a. voor het bedienen van de sten•

cilmachine en voor expeditie van stukken. Verder doen nog 4 typistes van tijd tot tijd 's avonds dienst.

Niettegenstaande deze uitbreiding kan het administratieve apparaat het werk maar nauwelijks aan. Dit is mede een gevolg van het feit, dat ook in deze periode dikwijls gebruik moest worden gemaakt van de die.

taphone-installatie, omdat de steno- grafen ten gevolge van de vele ver•

gaderi.ngen der beide Kamers vaak niet beschikbaar waren voor het opo nemen van de verhoren der com•

missie.

En tenslotte nog een enkel ge•

tal: Bedroeg het aantal verho·

ren, dat de parlementaire com•

missie heeft afgenomen, blijkens haar tweede verslag ruim 200, thans is het aantal hiervan toe·

genomen tot ruim 420, te1·wijl het aantal bladzijden van de stenografische verslagen, ge•

drukt t.m. 18 Oct. j.l., sinds het tweede verslag gestegen i:: van 945 tot 2393.

Een woord van hulde en eT•

kentelijkheid voor de onverdro•

ten arbeid deze1· commissie i1 zeker op zijn plaats!

A.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

VRIJHEID IN DEMOCRATIE

WtEKBlltO VAN DE VOLKSPAfHIJ VOOR VRIJHEID EH DENOCRATIE.

Voorzitter Redactie-cómm.: Drs. H. A. Korthals.

Redactie-secretaris : Mr. E. Elias

Adres : Victoria Hotel Amsterdam. Kamer 435.

Administratie: Postbus 43, A'foort, tel. 5267 Abonnementsprijs t 1.90 p. kwartaal, t 7.50 p. jaar.

Losse nummers 15 cent.

Voor het zen.den van abonnements- en adverten- tie-gelden : Postgiro no. 245103. ten name van . de Penmugmeester van de Stichting .. Vrijheid en Democratie" te Amersfoort

Voor advertenties weRde men zich tot de adminis·

tratiè of tot de boofdvertegenwoordiger: L. Vlug, Geestbrugweg 69 Rijswijk <Z.-H.>.

Proficiat!

Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft dezer dagen zijn vijftig-jarig bestaan gevierd met q~;1 hcrden"k;;IgsbijePnkomst in de Ridderzaal te 's-·Gravenhage, waar vele gelult- wensen werden aangeboden. Gelukwensen, waar- bij wij gaarne de onze willen 'voegen. Men kan met statistieken alles bewijzen, zo luidt het ge- zegde en stellig worden in sommige landen sta- tistieken gebruikt ter ondersteuning van een be- paalde ·politieke opvatti.ng van de aan het be- wind zijnde regering. Gelukkig ons land, dat daar geen sprake van is en dat de wetenschap- pelijke betrouwbaarheid van ons Centraal Bu- reau voor de Statistiek buiten elke twijfel is.

Al zal men ook bij het C.B.S. wel willen erken- nen, dat tussen soms theoretische cijfers en de praktijk nog wel enige speling zit.

Genoeg geleerd?

Naar Het Vrije Volk weet te melden, heeft de heer H. Hennink, voor zijn ftiDctie als secretaris, redacteur en scholingsleider van de E.V.C. (de communistische vakbeweging) be·

dankt. Als reden wordt in .,Werkend Nederland", het orgaan van de E.V.C., opgegeven·, dat zijn persoonlijke belangen in botsing zijn gekomen met die van de E.V.C.

Het Vrije Volk' meldt voorts, dat de heer J.

Snel, voorzitter van de afdeling Gouda der C.P.N., voorzitter {)Ok van de gemeenteraads- fractie der C.P.N. en oud-redacteur van de Waar- heid, voor het lidmaatschap van zijn partij heeft bedankt. Hij kon zich niet langer verenigen met de politiek van de communisten in Nederland.

M.a.w. ook zij hebben er genoeg van!

Leger, vloot, luchtmacht

Wij zijn geschrokken van admiraal Helfrichs artikel in Elsevier .,Is Den Helder geschikt als marinebasis?" Want Den HeldeP wordt ten koste van 43 millioen geschikt gemaakt voor ma- rinebasis, terwijl de conclusie van deze wel bij uit- stek deskundige is: het uitbreidingsplan is politiek, maritiem-strategisch, financieel, economisch en technisch zeer aanvechtbaar - het aceent moet vallen op Maas en Scheide. Het komt ons niet al- leen voor dat admiraal Helfrich volkomen gelijk heeft, maar wij vragen ons af: is dit plan opgesteld in overleg met onze bondgenoten? Past het in het schema van de verdediging van W.-Europa aan de Rijn, waarb\j - zoals Montgomery natuurlijk juist zag en I<~lseviers. redactie verkeerd interpre- teerde -- Nederland (althans boven de grote rivieren) de wrakke plek bl\ift? Is dit plan een marine-plan dan wel een plan dat in coördinatie met land- en luchtmacht werd opgesteld? En bo- vendien: bestaat er reeds een \Verkelijke coördina- tie, een één-making tussen alle onderdelen der weermacht? Wij stellen deze vragen met te meer nadruk na lezing van een belangwekkend artikel in de Saturtlay Evening Post, het door millioencn Amerikanen gelezen weekblad, dat reeds· maan- denlang grote aandacht aan weermacht-vraag- stukken wijdt. Dit artikel werd geschreven door niemand minder dan James Forrestal, secretary of DeJense: ,.Can the Army and Navy get toge- ther?" (kunnen leger en vloot samengaan?', waar- in hij wijst op de noodzakelijkheid van unificatie van alle weermachts-diensten (armed services) en bovendien in cijfers uitdrukt tot welke bezuiniging en efficiency die unificatie leidt.

Amerika besteedde voor leger, vloot en lucht- macht het vorige jaar $ 150.000.000.000 alleen aan ,.hard goods" en had 14 millioen mensen in dienst.

Forrestal begreep dat voor zulk een organisatie unificatie (één-maken) en niet samensmelten (merger) noodzakelijk was. Dit uiterst ingewik·

kelde vraagstuk van economisch, industrieel en zakel\ik inzicht en bovenal van teainwerk valt bui- ten ons bestek, maar enkele cijfers zijn wel veel-- zeggend.

De cijfers zijn nog verre van volledig maar in de eerste negen maanden werden rond $6% mil- Hoen bezuinigd door uitschakeling van dubbele werkzaamheden. Zo belastte de marine zich uit- sluitend met munitietransport overzee ook voor het leger - in twee munitiedepots bezuinigde men daardoor $ 496.000 per jaar. Alleen in Boston kon men 45.000 vierkante voet kantoorruimte beschik- baar stellen voor woonruimte door militaire kan- toren onder te brengen in rijksgebouwen - en ligt hier (en zeker in Den Haag) geen kostelijkE>

aanwijzing voor o n s? In 3 steden bezuinigde men door unificatie $ 98.000 op de electriciteitsrekening- -- toekomstige bezuinigingen van soortgelijk ge- halte zullen jaarlijks een bezuiniging brengen van

$ 940.000. Op 2 plaatsen maken leger en vloot thans gebruik van dezelfde koelkamer-inriehtin- gen: besparing aan jaarlijkse huur $500.000 tot 700.000. Leger-luchttransport en marine-lucht- transport werden één gemaakt - de 850 vliegtui- gen van beide diensten werden in één pool samen- gebracht, waaruit de hele wereld .,bediend" werd.

Marinevliegtuigen brengen nu evenzeer leger- personeel en leger-goederen over als omgekeerd:

het oude systeem waarbij een legerpassagier maar

21 JANUARI 1949 - pag. S

moest wachten op een legervliegtuig hoewel een half leeg marinevliegtuig hem makkelijk kon mee- nemen, is geëindigd.

En dit doet ons denken aan de vrachtauto's van leger, luchtmacht en marine op onze wegen.

Herhaaldelijk ontmoeten wij lege of half lege vrachtwagens van deze diensten. Zou .,één-ma•

kipg" hier geen practische bezuiniging brengen?

Kan heel dat driedelige transport ook bij ons niet in één pool worden ondergebracht en bovenal be·

heerd? Op gelijke wijze is men in Amerika bezig één inventaris of prijsHist of .,catalogus" samen te stellen van a 11 e artikelen welke de 3 diensten voor aanvulling en uitrusting nodig hebben. Zo waren bij de marine niet minder dan 8 millioen artikelen gecatalogiseerd -- thans, door be·

snoeiing, zijn er nog 5 millioen. En dat is nog 250.000 te veel, verzucht Forrestal. Elke dienst bezat een eigen .,catalogus" en bovendien een eigen en van andere diensten verschillende termi- nologie - onderlinge hulp was uitgesloten. Zodat het kon voorkomen dat de Marine een speciaal vliegtuig zond naar de westkust om daar een dringend nodig artikel te tmlen, terwijl de leger- magazijnen aan de oostkust datzelfde artikel ruim·

schoots voorradig ·hadden. Ligt ook hier geen aanwijzing voor ons? Wij volstaan hiermee en vragen de aandacht van onze drie diensten voor dit artikel van ForrestaL Want het komt ons voor dat aan het één-zijn van de drie delen onzer weermacht wel evenveel zal ontbreken als vóór de inzet der unificatie in Amerika ontbrak. De Amerikaanse practici wijzen de weg - laat men bij ons hun richtlijn volgen al ware het alleen maar terwille van de nuttige en nodige bezuini·

gingen.

Lichtpunt (Ij

Reeds eerder wezen wij er in deze rubriek op, dat het ondaJlks de grote economische moeilijkheden waarin wij ons bevinden, zijn nut kan hebben niet blind te zijn voor enkele Jicht·

punten, hoe klein deze ook mogen zijn.

Zo blijkt o.m. uit de jongste publicatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek, dat de alge·

mene productie-index van de industrie voor ons land,. op basis van het maandgemiddelde 1938 = 100, in November 122 bedraagt, tegen 120 in Octo- ber. De sterkste stijging vertoonde de metaal·

industrie n.l. van 130 tot 139. Verheugend is even•

eens de stijging in de sector der bouwmaterialen, te weten van 105 tot 110. Hiervan noemen wij nog o. m. metselstenen van 103 op 111 en straatstenen van 104 op 112.

Lichtpunt (11)

Een ander lichtpunt wordt gevormd door het feit, ·dat, blijkens het December-nummer van het vakblad voor Nederlandse Spaarbanken in December j.l. bij de algemene spaarbanken f 29.660.050 (v.m. f 27.575.015) werd ingelegd en .f 27.628.074 (v.m. f 29.234.470) werd opge·

vraagd. Deze cijfc"·s tonen aan, dat er een toe- nemende neiging tot sparen bestaat, hetgeen in deze toch al zo ,.dure" tijd o.i. ongetwijfeld een lichtpunt van belang kan worden genoemd. Op- dat deze ontwikkeling vcrder voortgang moge vinden!

,,CULTUUR VOOR DE GEWONE MAN'' al die "tijdsaspecten" en die hemel·

cn-hel-bcstormende dichters en zie- ners ... wat brengen zij den dood•

gewonen mens? Dien eenvoudigen mens, die ook elk jaar lente en herfst beleeft, die ,.mooi" en "lelijk"

.,goed" en .,kwaad" en zelfs dood·

stil een film als Oliver Twist onder- gaat... maar hoofdzakelijk in zijn eigen binnenkamer, waar hij geen last heeft van valse schaamte voor andere ook gewone mensen. Die eigenlijk net· zo gewoon-menselijk zijn als hij zelf, maar het ook niet willen weten ...

Het is maar een vraag

Het is maar een vraag, die in ons opkwam.

Want cultuut· is een kostbaar be- zit. Het moet voorzichtig behan- deld en gebracht worden. Vooral tot de gewone man, die volgens zove•

len cultuur zozeer van node heeft.

Maar die daarom nog niet voor elke vorm van cultuur toegankelijk is of

kan zijn. ·

Dat klinkt apodictisch. Maar wij lazen een voortreffelijk cultureel boek*), waarin de cultuur in Ne- derland over de laatste honderd jaar werd beschouwd. En het dui- zelde ons.

Rationalisme, positivisme, roman- tiek. Verlangen naar dè diepte, idea- lisme, vitalisme, existentialisme.

Van vrijheid naar gebondenheid. Het falen der idealen. Expressionisme en neo-realisme. Lyriek en anecdo- tiek, désillusie en blague. Nco-klas- sicisme en monumentaliteit. ...

Wie overpeinst", zo lazen wij,

" welke beschavingskrachten schuilen in algemeen onderwijs en moderne pers, volksuniversiteit en boekenproductie, verbreiding van wetenschap en kunst; daartegen- over echter met ontzetting de cul- tuurloosheid bij de massa, schijn- vermaak en hordegeest, oppervlak- kigheid en gemakzucht opmerkt - voelt zich gesteld voor een tragisch raadsel".

En wij lazen cijfers ...

"Cijfers ... 1900: totaal 4000 stu- denten; 1946: 21.000 studenten.

Maar: beteke.nt dat ook culturele verdieping, of alleen: verlangen naar de hogere beroepen ?

Cijfers... 137 bibliotheken met 5.6 millioen boeken, 7.3 uitleningen, 3 milHoen bezoekers aaJl leeszalen:

cijfers, die spreken. Maar: wàt werd er gelezen?

Cijfers... 438 cursussen met 12.643 cursisten voor arbeiders;

12.868 cursussen voor werklozen; al- les in 1939. Maar wàt voor cursus- sen? En: slechts ruim 12.000 cur- sisten bij het socialistisch Instituut voor Arbeidsontwikkeling... bij wellicht 2 milHoen arbeiders? En daarnaast 48 millioen bezoekers aan bioscopen en 36 miJL aan sportuit- voeringen!

Cijfers ... : 178 cursussen met.

32.000 cursisten aan de Volksuni- versiteiten in 1938/1!130. Mooi?

Maar bij een bevolldng va11 51.0 mil- Hoen boven de 20 jaar'?

Laten we voorzichtig zijn met het getal, als wij over cultuur spreken."

Maar laten wij óók voorzichtig zijn om in deze, Huizinga's, bezeten en geschonden wereld alle verkondigde en beleden ,.cultuur" als cultuurdragend te aanvaarden. Want wij dachten onwillekeurig aan een deze tijd eu tijdsgeest zo raak ty-

perende vcrklaring van een échte toneelkunstenares, een, die met bei- de bc.ncn in dit bezeten leven staat en ook van alle zijden cultuur op zich ziet afkomen O>~<):

"Bij 't luisteren laat ik nM ved te gauw meenemen naar iets, waarvan ik pa.s 1Jierentwintig uur late1· inzie, dat ik het er hele··

maal niet mee eens ben. Laatst hoorde ik van Dalsum iets zeggen over de dienst van de tijdsaspec- ten en van de eeuwige aspecten, waannee het toneel moest wete1>.

te boeien en ik was 't er erg mee eens. En toen zei Jan van Ees:

"Och, Dal, wat zeur je toch, de mensen vinden 't tóch het mooist, als meneer met de keukenmeid vrijt en onde·r de keukentafel moet kruipen ars mevrouw thuis komt". En daar vond ik toen óók wel wat in.''

En toch: is dat zo? I s die keu- kentafel zo populair onder ,.de men- seD" "?

\Vunt onder "die mensen" schuilt ook de gewone man, schuilen die 8 en misschien wel 9 millioen gewone mensen, die uiterlijk zo ruw en on- behouwen, zo .,oppervlakkig en ge- makzuchtig en cultuurloos" leven.

En moet nu de verklaring voor het .,tragische raadsel" ook niet worden gezocht in vele van die zoe·

kers naar culturele waarden en het·

geen door hen cultureel gegaard en vervolgens gewrocht werd? Al di(' definities, al die moeilijke woorden,

W^ij ontmoetten onlangs zo'n doodgewone man en spraken over cultuur.

.,Och, cultuur", zei hij wrevelig, .,wat ze tegenwoordig allemaal cul·

tuur noemen... n o u ! Ik zie het niet, ik voel het niet en ik snap het niet. En ik houd niet van cultuur, die als een dreigende verschrikking of een benauwde droom of als een vierkant geschifte halfgare op me afkomt. Kan ik het helpen?"

Allicht niet!

Zodat wU maar zeggen willen:

vergeten vele cultuurdragers en cul·

tuurspreiders en cultuur-exhebitio·

nisten die millioenen doodgewone mensen niet al te zeer ... ?

Gewone cultuur voor dr gewone man, zouden we daarmee althans niet een deel van dat "tragiseh~

raadsel" oplossen?

Het is maar een v1·aag ...

*) Honderd" jaar Nederland. door W. L. M. E. van Leeuwen; Hfdst. V.

0*) Mary Dresselhuys, door Virulr

VRIJBEID EN DEMOVRATIE

§l!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiii/IJIIIIIIIIIII/1/IIIIIIIIIIIIilllllllllllllllllllllllllllllllllllll!l/1111111111111111/llllllllllllllllll/lllll,ig

I I

N. V. S C H E E P S W E R V E N

BOLNES en PAPENDRECHT

DWARSHELLINGEN I ⁼

115 Meter

DROOGDOK j

I

ffiillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!lllllllllllllllllllllllililllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllfm

H.P. Gelderman_&Zotten N.V.

OLDENZAAL

fabrikanten van

ruwe-, geverfde-, gebleekte- en bedrukte katoenen-, celvezel- en kunstzijden manufacturen

llllll/111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 N.V. Nederlandsche

Caoutchouc· en Gutta- Perchafabriek

v.h. Bakker & Zn.

Ridderkerk

• Technische rubberartikelen

lllllllllllllllllllllllll/111111111111111111111111!1111111111111

Het adres en de tele- foonnummers van het secretaridat onzer partij luiden: Konin- ginnegracht 61, tele- foon 1117 68, 114375, Den Haag.

Fa. B. Cuperus Az.

Hessenweg 2 De Bilt

Vervaardigt drukwerlc op alle gebied.

lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

L. ~nlit & Zoon

KINDERDl·Hi

/3aggermatetiaal Zeesleepboten Passagiersschepen l\1achines

i\1otoren

!\et els

_ _ _ _ _ _ ,_~ mlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

21 ,JANUARI 1949 - pag. l

Scheepswerven en Machinefabriek

. ---^--~--~------·- --.. --·-

BOLNES

c

KINDERDIJK

Adverteert in dit blad mlllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli

.,_

._,.,~ .... ~

U PEINST OVER EEN. GESCHENK?

*

S. JCGifroen.,

HOFJUWELIER •

·s GRAVENHAGE 'I

HOOGSTRAA.T~3 TELEFOON 11.17.57

GESCHENKEN IN ALLE PRIJZEN

BOLNES

Dieseltnotoren

25-1400 P.K.

1- ~ I

~ N.V. Machinefabriek 1

~ Bolnes" ~

ê " . ~

ê v.h. J. H. v. Cappellen §!j

~ te Bolnes I

~ ~

~1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111~

Wflie •"''"'''"''' !J/fJ;e" p11r1111f

Îll

~

•riill•nllel•·

,oliliek

1/IJIJFSIIIIII