Samenvatting
9 april 2021 Marc Vos
Bas van den Biggelaar
Inhoudsopgave
1. Opdrachtbeschrijving 2. Aanpak
3. Het effect van Preventie en werken aan Welzijn 4. Tot slot
Appendices
A. Presentaties “Effect en meerwaarde van Preventie en werken aan Welzijn”
• deel 1 - Huidige activiteiten en resultaatgebieden
• deel 2 - Vermeden maatschappelijke kosten
Opdrachtbeschrijving
Good2Consult heeft op verzoek van Avedan in de periode november 2020 tot en met februari 2021 onderzoek uitgevoerd naar het effect van preventie en werken aan welzijn door Avedan in Almelo. Dit betrof het Jongerenwerk, School Maatschappelijk Werk (SMW), Jonge Moeder Werk, Kinderwerk, Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) en Opvoedondersteuning, Almelo voor Elkaar en Participatie naar Vermogen. De nadruk daarbij lag op (1) effecten van preventie, groepswerk, vrijwilligerswerk en eigen begeleiding en (2) op het kwantificeren van de besparing door preventie, eigen begeleiding, inzet van algemene voorzieningen en vrijwilligerswerk en participatie.
Het resultaat is een verhoging van het welzijn bij de doelgroep, én het (gedeeltelijk) voorkomen of verminderen van inzet van 1e of 2e lijns professionele zorg en overige maatschappelijke kosten.
De vraagstelling richtte zich op het volgende:
1. Wat zijn de effecten van preventie?
2. Wat zijn de belangrijkste resultaatgebieden?
3. Hoe signaleren en begeleiden we vragen?
4. Wat zijn de besparingen op vermeden geïndiceerde zorg?
5. Wat is de maatschappelijke bijdrage van het vrijwilligerswerk en participatie?
6. Wat wordt er geregistreerd?
Aanpak
Deel 1 - Huidig proces en registratie 1
In het eerste deel van het onderzoek hebben we de medewerkers van Avedan
gevraagd naar hun werkwijze. Dit richtte zich vooral op wat hun inzet betekent voor de kinderen, jongeren, ouders en volwassenen. Wat het voorkomt, hoe signalen worden gehoord en hoe de doelgroep wordt benaderd. Daarnaast hebben we gevraagd welke activiteiten in potentie toegevoegd zouden kunnen worden en hoe nieuwe initiatieven worden onderbouwd. Ook de registratie van individuele vragen en groepsactiviteiten is doorgenomen. De resultaten daarvan zijn gedeeld met het management team van Avedan en de medewerkers van Avedan.
Deel 2 - Model en resultaat berekening
In het tweede deel van het onderzoek zijn we modelmatig te werk gegaan. Dit richtte zich op de (1) instroom en afhandeling van individuele hulpvragen door Jongerenwerk, Jonge Moeder Werk (JMW), School Maatschappelijk Werk (SMW), Kinderwerk, VVE en Opvoedondersteuning, Almelo voor Elkaar (AVE) en Participatie naar Vermogen (PnV) (2) de jaarlijks vermeden maatschappelijke kosten door preventie, groepswerk,
participatie, vrijwilligerswerk en eigen begeleiding.
Om zicht te krijgen op het oppakken van signalen, is gekeken naar de instroom van individuele vragen. Dat kan zijn via doorverwijzing vanuit de scholen, rechtstreekse vraagstelling of doorverwijzing via het zorgteam van de gemeente, via een partner, of via het AVE platform of de participatie coaches van het Werkplein. Vervolgens is gekeken naar de afhandeling daarvan.
Om de daadwerkelijk vermeden kosten te kwantificeren is een model opgesteld waarbij rekening is gehouden met: (A) De kans dat een persoon binnen 6 maanden gebruik zou moeten maken van 1e of 2e lijns voorzieningen; (B) In welke mate de inzet van de
Avedan medewerker of een voorliggende voorziening deze kosten heeft voorkomen;
en (C) de verwachte kosten van de 1e/2e lijns voorziening plus overige maatschappelijke kosten.
Voor detail informatie verwijzen we naar de bijlagen “Effect van Preventie” deel 1 - Huidige
1
activiteiten en resultaatgebieden
De teamleden van Avedan hebben vervolgens een aantal individuele hulpvragen - die ze in de afgelopen 12 maanden hebben begeleid - geselecteerd als steekproef. Van elk van deze 178 cases is door hen een caseberekening gemaakt volgens genoemde methodiek. De berekende minimale besparing is door ons beoordeeld, geanalyseerd en getotaliseerd.
Tegelijkertijd hebben we de medewerkers een inschatting laten maken van het totaal aantal cases dat ze vanuit hun functie zien op jaarbasis. Dit betrof 1.168 soortgelijke vraagstukken. Hieruit is de totale verwachte besparing op zorg- en maatschappelijke kosten per jaar bepaald.
Het effect van Preventie en werken aan Welzijn
2Huidige activiteiten en resultaatgebieden Bijdrage aan welzijn
Avedan verzorgt in Almelo diverse activiteiten die bijdragen aan het welzijn van kinderen, ouders en volwassenen met hulpvragen. Als we kijken naar het uiteindelijke effect op het welbevinden in termen van positieve gezondheid, zien we dat het vaakst de kwaliteit van leven, mentaal welbevinden, of het dagelijks functioneren wordt
versterkt. Daarnaast is ook genoemd dat het weer kunnen meedoen, of meer zingeving het belangrijkste effect was van de de begeleiding. Dit beeld zegt ons dat de inzet van Avedan aan een breed spectrum van het welbevinden van de inwoners bijdraagt.
Wat men ervaart
Door het contact met de Avedan medewerker voelt men zich gehoord, en krijgt men inzicht en oplossingen aangereikt om problemen te benoemen, concreet te maken en op te lossen of te voorkomen. Veelal heeft de hulp ook betrekking op een beter contact krijgen met anderen, zoals vrienden, ouders, familieleden, de partner. Door de balans te hervinden en gericht te zijn op wat wel kan, zien we dat er sprake is van stabilisatie, inspiratie en hervonden energie voor het dagelijks leven op school, thuis, of het werk.
Belangrijkste resultaatgebieden
We zien dat het hierbij vooral gaat om jezelf beter te kennen en te waarderen (zelfinzicht of zelfvertrouwen), het vinden en daadwerkelijk komen tot oplossingen, waardoor je weer kunt meedoen in het leven van alledag. Contacten durven leggen, vrienden maken, structuur in je leven ervaren, of iets betekenen voor een ander vermindert eenzaamheid en vergroot de zelfredzaamheid en zingeving.
Het signaleren en begeleiden van vragen
Het is voor kinderen, jongeren en ouders belangrijk om op tijd je vraag te kunnen stellen. Door een goede samenwerking in de zorgteams van de school en bekendheid met wat de SMW’er kan betekenen speelt Avedan hierop in. Daarnaast kan met
groepswerk rondom thema’s zoals veiligheid of echtscheiding effectief hulp worden geboden bij traumatische ervaringen waar kinderen mee te maken kunnen krijgen.
Voor detail informatie verwijzen we naar de bijlagen “Effect en meerwaarde van Preventie en
2
werken aan Welzijn” deel 1 en 2
Het Jongerenwerk is een veilige plek waar veel jongeren terecht kunnen, waar ze zichzelf beter leren kennen, op hun gemak voelen, vrienden maken en leren zien dat er veel mogelijk is. Door positieve voorbeelden en groepsactiviteiten of individuele begeleiding - zoals via pubercoaching - zijn ze in staat om hun (identiteits)vragen een plek te geven en bewuste keuzes te maken. De jongerenwerkers zijn als
vertrouwenspersoon gemakkelijk bereikbaar voor vragen als het een keer tegenzit.
Het Jonge Moeder Werk is gericht op meiden/jonge vrouwen die zwanger zijn en wel wat hulp kunnen gebruiken om hun kind een goede start te geven. Die hulp is vaak in de vorm van individuele begeleiding rondom de geboorte samen met zorgpartners, maar ook gericht op werk en studie nà de bevalling en in het contact met instanties.
Daarnaast biedt de inloop voor (aanstaande) moeders en kinderen de mogelijkheid tot ontmoeting en voorlichting, en wordt gericht gewerkt aan een goede hechting tussen moeder en kind. Begeleiding vindt plaats tot en met het tweede levensjaar van het kind.
Kinderwerk geeft voorlichting op scholen over sociaal-emotionele vaardigheden, gelukslessen en smaaklessen (gezonde levensstijl). Daarnaast zijn er diverse
groepsactiviteiten in de wijk per leeftijdsgroep, of activiteiten met een thema zoals meidenwerk, seksuele voorlichting, kookworkshops of sociale vaardigheidstraining.
Voor de kinderen betekent het geborgenheid en veiligheid vinden in de groep, vergroten van zelfvertrouwen, vriendschappen opbouwen en versterken van een
positief zelfbeeld. De kinderen die deelnemen ondervinden dit niet automatisch in hun directe omgeving. De extra aandacht vanuit het Kinderwerk helpt hen om beter mee te kunnen doen in de samenleving.
Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) en Opvoedondersteuning richt zich op ouders van kinderen in de peuter- en basisschoolleeftijd. Via het groepswerk worden ouders geïnspireerd om thuis voor te lezen, en (educatieve) spellen te doen met hun kind. Dit versterkt vooral de taalbeheersing en ouder-kind binding op jonge leeftijd en draagt bij aan de ontwikkeling van het kind. VVE biedt de ouders ook een mogelijkheid om
onderling contacten te leggen in de wijk.
Voor ouders die om wat meer ondersteuning vragen bij het opvoeden wordt via
groepswerk voorlichting gegeven en waar nodig ook thuisbegeleiding waarin het gezin betrokken wordt. In de praktijk zien we dat ouders ervaringen en tips onderling
uitwisselen en zo ook van elkaar leren.
Participatiecoaches helpen inwoners aan een zinvolle dagbesteding als vrijwilliger.
Daarnaast coördineert Avedan het vrijwilligersplatform Almelo voor Elkaar waar inwoners en organisaties elkaar vinden.
Voor inwoners die vanuit een participatietraject gevraagd zijn om een tegenprestatie te doen voor de samenleving, helpen de vrijwilligers van Participatie naar Vermogen om een goede plek te vinden. De aanpak is daarbij gericht op het zoeken van
vrijwilligerswerk dat goed aansluit op de intrinsieke motivatie van de deelnemer door te vragen “waar wordt jij gelukkig van?”
Het online platform Almelo voor Elkaar is een marktplaats waar vraag en aanbod voor praktische hulp, maatjes & ontmoeting, vervoer, ondersteuning bij elkaar komen.
Vragen komen zowel van inwoners als van maatschappelijke organisaties. De
vrijwilligers van AVE helpen waar nodig bij het goed omschrijven en matchen van de hulpvragen.
Een meer gedetailleerd overzicht van hetgeen Avedan aan ondersteuning biedt, vindt u in bijlage “Effect en meerwaarde van Preventie en werken aan Welzijn deel 1 - Huidige activiteiten en resultaatgebieden.”
Effect van de eigen inzet
Door deze aanpak zien de medewerkers van Avedan dat hun activiteiten en ondersteuning leiden tot:
• Minder beroep hoeven doen op zorgprofessionals zoals huisarts, praktijkondersteuner GGZ, of psycholoog. Ook is er voor kinderen minder vaak inzet nodig van tweedelijns zorg
• Kortere hulptrajecten en lagere vervolgkosten door tijdige interventie; minder inzet van Jeugdzorg, of verslavingszorg.
• Voorkomen van effecten m.b.t. werk en inkomen, schooluitval, functioneren in het gezin, schulden, eenzaamheid, uithuisplaatsing of huiselijk geweld
• Toename van welbevinden door minder stress, rust en overzicht of het beter kunnen dragen van verantwoordelijkheid
Potentieel
Er is tijdens de interviews ook gevraagd naar potentieel. Dat wil zeggen waar vanuit de eigen waarneming van de Avedan medewerker kansen liggen voor nieuwe activiteiten en in de samenwerking met partners.
Bij School Maatschappelijk werk ziet men kansen om meer op actuele thema’s in te spelen in de klas en hoe daar mee om te gaan. Het Jongerenwerk wil extra aandacht
richten op on-line zichtbaarheid. De jeugd is immers steeds meer gericht op social media. Meer visualisatie is daarbij belangrijk en sluit aan op hun belevingswereld.
Het Kinderwerk ziet kansen om nog meer aan educatie te doen. VVE en
Opvoedondersteuning ziet potentieel om meer ouders te laten deelnemen. Ook wil het stimuleren dat ouders zich meer verbinden met andere inwoners in de wijk.
Het Jonge Moeder Werk overweegt om zich ook te gaan richten op jonge ouders met een hulpvraag in plaats van alleen tienermoeders. Bij het vrijwilligerswerk (AVE) blijft men werken aan bekendheid en het vergroten van vraag en aanbod zodat nog meer inwoners elkaar helpen. Ook is er aandacht voor doorverwijzing vanuit huisartsen en eerstelijns zorg naar welzijn.
Vervolgens is gevraagd op welke manier nieuwe activiteiten onderbouwd worden, en hoe eenvoudig deze kunnen worden opgezet. Het antwoord daarop was met name door vraaggericht te blijven werken en door actieve voorlichting rondom thema’s die spelen bij de doelgroep.
Evaluatie en registratie
De medewerkers maken gebruik van een registratiesysteem binnen Avedan. Daarin worden activiteiten, groepsverslagen, deelnemers en personen met individuele vragen geregistreerd. Klanten worden in staat gesteld online mee te kijken naar de verslagen en afspraken. Met enkele aanpassingen zou de registratie nog beter afgestemd kunnen worden op het type klantvraag.
Vermeden maatschappelijke kosten 3 Totaal bespaarde kosten
Uit dit onderzoek blijkt dat Avedan voor Almelo jaarlijks naar verwachting 12,6 miljoen euro bespaart op vermeden maatschappelijke kosten. Dit is gebaseerd op de 178 berekende cases met daarbij een gezamenlijk bepaalde extrapolatie naar het totaal aantal hulpvragen per jaar. Daarnaast levert Participatie naar Vermogen aanvullend 703k euro aan besparingen op zorgkosten voor de deelnemers en begeleidingsuren.
Eenmalig of meerjarig
Ruim 67% van de gevonden besparingen geldt voor meerdere jaren. We gaan daarom bij de hiervoor berekende totale besparing uit van 2 jaar herhalingseffect. Dat betekent
Voor detail informatie verwijzen we naar de bijlage “Effect en meerwaarde van Preventie en
3
werken aan Welzijn” deel 2
dat deze bestaat uit het Huidig jaar (eenmalig deel + jaarlijks herhalend deel) + Jaarlijks herhalend-1 + Jaarlijks herhalend-2.
Effect op de besparing
We zien dat met name Jongerenwerk en Jonge Moeder Werk directe invloed heeft op bereikte besparingen op casusniveau. Het kan daarbij gaan om maatschappelijke kosten die worden voorkomen op meerdere vlakken tegelijk zoals crisisopvang,
verslavingszorg, uithuisplaatsing, financiële ondersteuning, of professionele zorg in de 2e lijn. Bij het vrijwilligerswerk (AVE en PnV) gaat het vaker om kosten die aan 1e of 2e lijns zorg of ondersteuning benodigd zouden zijn. Bij School Maatschappelijk werk gaat het vaker om lagere kosten die aan professionele zorg benodigd zouden zijn, of
doordat hulpvragen in een vroeg stadium gesignaleerd en begeleid worden.
Het Kinderwerk en VVE en Opvoedondersteuning werken vooral preventief. In de door ons gebruikte methodiek wegen deze preventieve activiteiten minder zwaar door in de concrete besparingen voor het sociaal domein. Preventief wil zeggen dat er geen sprake is van een hulpvraag voor het 1e of 2e lijns zorg, maar wel dat door voorlichting en begeleiding kosten op termijn kunnen worden voorkomen. Ondanks dat het
financiële effect op besparingen op korte termijn minder van toepassing is, blijft het belang van goed en gezond opgroeien van jonge kinderen overeind staan. Hierdoor worden zorgkosten in de (puber)jaren daarna voorkomen.
Jongerenwerk Jonge Moeder werk Almelo voor Elkaar
School Maatschappelijk werk
Kinderwerk VVE + Opvoed -ondersteuning
0 1.000.000 2.000.000 3.000.000 4.000.000 Besparing 178 voorbeeld cases Geëxtrapoleerd
Budget versus besparing
Het budget voor het Avedan team in dit onderzoek bedraagt 2 miljoen euro in 2020. De geschatte besparing op maatschappelijke kosten van 12,6 miljoen is met ruim 600%
fors te noemen; meer dan het zesvoudige van het budget.
Effect op gezondheid
Bij het Jongerenwerk zien we vooral verbetering van de kwaliteit van leven en mentaal welbevinden. Bij Jonge Moeder Werk zien we de meest voorkomende effecten bij dagelijks functioneren (wonen, opvoeden, inkomen). Bij SMW en Kinderwerk ligt de nadruk vooral op kwaliteit van leven en mentaal welbevinden. Bij VVE en
Opvoedondersteuning is het beeld wat meer divers. Het gaat vooral om
opvoedingsvragen en onderliggende levensvragen van de ouders. Bij Almelo voor Elkaar zien we vooral bij meedoen en dagelijks functioneren het grootste effect.
Daarnaast zien we ook bij zingeving, kwaliteit van leven en mentaal welbevinden resultaat. Dit is het gevolg van de hulpvragen op het gebied zowel praktische hulp alsook eenzaamheid en ontmoeting.
63
273
146
274 170
242
0 50 100 150 200 250 300
Besparing naar kostenhouder
Als we kijken naar de 178 cases uit de steekproef en de partij die voor de maatschappelijke kosten zou zijn aangesproken (kostenhouder) zien we dat het merendeel (97%) voor rekening van de gemeente zou zijn gekomen. Daarvan is 78%
rondom Jeugd, en 19% betreft Volwassenen.
Preventie versus interventie
We hebben gevraagd om per case aan te geven wat de kans is op de inzet van 1e/2e lijn voorzieningen binnen 6 maanden. Zo kunnen we inzichtelijk maken of het ging om preventie, of interventie waarbij een alternatief geboden werd. Uit de steekproef blijkt dat het merendeel van de besparingen afkomstig is (80%) van situaties waar anders inzet van 1e/2e lijnszorg zeker aan de orde zou zijn geweest.
Effect van eigen inzet
We zien dat in 70% van de casussen uit de steekproef de Avedan medewerker zelf volledig de besparing realiseert. In de overige gevallen is aangegeven dat de besparing waarschijnlijk is. Dat kan zijn omdat òf het effect pas op termijn zichtbaar is, òf doordat is doorverwezen naar een partner of een passende groepsactiviteit.
Tot slot
Uit de gesprekken en het onderzoek hebben wij een aantal observaties die wij u ter informatie meegeven.
1. De medewerkers van Avedan voor School Maatschappelijk Werk, Kinderwerk, Jongerenwerk, VVE, Opvoedondersteuning en Participatie zijn door hun aanwezigheid op en verbondenheid met de scholen, peuterspeelzaal, buurt, Werkplein benaderbaar en dichtbij.
2. De nieuwe opzet van wijkteams van de gemeente leidt tot een wijziging in de contacten. De teams van Avedan geven aan dat ze zich inzetten om de onderlinge contacten te verstevigen zodat het aanbod snel duidelijk is en doorverwijzing soepel verloopt.
3. Een aantal activiteiten, met name op scholen is in een nieuwe opzet gestart afgelopen jaar, en is zich aan het ontwikkelen. Er is ruimte en vrijheid bij het team om zaken verder door te ontwikkelen.
4. Uit de interviews komt naar voren dat de medewerkers enthousiaste professionals zijn en goed gemotiveerd en toegerust voor hun werkzaamheden. Ze leggen goed
contact met de doelgroep en bieden daadwerkelijk oplossingen. Daarnaast gaan ze graag de samenwerking aan met de partners in het voorliggend veld, de Wmo- en Jeugdconsulenten van de gemeente en scholen.
5. Een aantal succesvolle concepten verdient de aandacht om breder in te zetten, zoals Pubercoaching, Welzijn op Recept, Succes Lokaal, Levensecht Leren en Almelo voor Elkaar.
6. Over het algemeen is registratie goed beschikbaar en werkbaar. Het verdient aanbeveling om enkele kleine verbeteringen door te voeren uit het oogpunt van tijdbesparing.
