Concept Nota van Uitgangspunten. Bruggen Vijzelstraat. Juni 2016

Concept Nota van Uitgangspunten

Bruggen Vijzelstraat

Juni 2016

CONCEPT

Colofon

Verantwoordelijk wethouders Abdeluheb Choho

Pieter Litjens

Directeur Project Rode Loper Jeroen van Straten

Projectmanager bruggen Vijzelstraat Leo Venus

Omgevingsmanager Eveline Haeck

Juni 2016

Inhoud

Leeswijzer ... 4

1. Inleiding ...5

1.1 Aanleiding ...5

1.2 Plangebied ...5

1.3 Samenloop...8

1.4 Belanghebbenden ... 10

2. Analyse en opgave ... 11

2.1 Huidige situatie ... 11

2.2 Technische analyse... 11

2.3 Consultatie van belanghebbenden ... 12

2.4 Samenvattende opgave ... 14

3. Technische brugaanpak ... 15

3.1 Technische oplossingen... 15

3.2 Voorlopige voorkeur... 17

3.3 Nader onderzoek... 18

4. Logistiek ... 19

4.1 Scenario’s volgordelijkheid... 19

4.2 Voorkeur ... 21

5. Uitgangspunten ... 22

5.1 Hoofduitgangspunten ...22

5.2 Technische aanpak bruggen ...22

5.3 Inrichting Rode Loper ...22

5.4 Omgevingshinder (BLVC) ... 23

5.5 Verkeer en doorvaart...24

6. Planvorming ... 25

6.1 Vervolgstappen ... 25

6.2 Organisatie ... 25

6.3 Inkoopstrategie ... 25

6.4 Kostenraming...26

6.5 Risicoanalyse...26

Bijlagen

− Plan Omgevingsmanagement en Communicatie

− Samenstelling Begeleidingscommissie Bruggen Vijzelstraat

− Advies van de Begeleidingscommissie Bruggen Vijzelstraat

− Literatuur

Leeswijzer

De drie bruggen in de Vijzelstraat verkeren niet in goede staat en moeten binnen 10 jaar worden vernieuwd of anderszins aangepakt. In deze concept-nota formuleren we de uitgangspunten voor die aanpak,

rekening houdend met bouwkundige eisen, veiligheid, belanghebbenden, financiën en planning.

• Hoofdstuk 1 introduceert de drie bruggen en beschrijft de relaties met de omgeving.

• Hoofdstuk 2 rapporteert welk technisch advies reeds is gegeven voor de aanpak van de bruggen.

Door dat advies naast de wensen van belanghebbenden te houden kan de opgave worden geformuleerd.

• Hoofdstuk 3 vertaalt de opgave in zes denkbare technische oplossingen voor de bruggen. De respectievelijke voor- en nadelen daarvan leiden tot een voorlopige voorkeursaanpak, die in deze Concept Nota van Uitgangspunten nog is omgeven door enkele mitsen en maren. Nader

onderzoek wijst rond het najaar van 2016 uit wat de uiteindelijke aanpak wordt.

• Hoofdstuk 4 wijdt zich aan logistieke scenario’s voor de brugaanpak. De jaren waarin de bruggen worden aangepakt, en de volgorde waarin, zijn een complexe puzzel. Belangrijke puzzelstukken zijn de tramverbinding, wensen van bewoners en ondernemers, de planning van de Rode Loper en andere projecten in de omgeving, eisen vanuit de Noord/Zuidlijn en de doorvaart voor

rondvaartboten. In dit hoofdstuk drie scenario’s voor de volgordelijkheid.

• Hoofdstuk 5 benoemt de belangrijkste uitgangspunten voor de aanpak van de bruggen. In die uitgangspunten gaat het niet alleen om veiligheid en bouwtechnische zaken, maar bijvoorbeeld ook om wensen van belanghebbenden.

• Hoofdstuk 6 laat de vervolgstappen zien, tot aan het moment dat de bruggen daadwerkelijk worden aangepakt. Ook wordt aandacht geschonken aan de organisatie, de inkoopstrategie, kosten en planrisico’s.

1. Inleiding

1.1 Aanleiding

Bij een inspectie in 2014 leken de bruggen over de Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht in de Vijzelstraat nog in redelijke staat, maar een jaar later wees onderzoek uit dat de drie bruggen gebreken vertonen en moeten worden hersteld of vernieuwd. De situatie is vooralsnog niet onveilig, maar in hun huidige staat kunnen de bruggen geen generatie meer mee. Daarover werd het gemeentebestuur in december 2015 geïnformeerd.

De bruggen liggen in het tracé van het project Rode Loper. De Rode Loper omvat de herinrichting van de openbare ruimte van Damrak – Rokin – Munt – Vijzelstraat en Vijzelgracht – Ferdinand Bolstraat tot aan de Van Ostadestraat. Het project is in volle gang en het aanpakken van de drie bruggen heeft mogelijk gevolgen voor de planning ervan. Daarom gaf het college van B&W in het voorjaar van 2016 opdracht om op korte termijn een concept Nota van Uitgangspunten te maken voor de drie bruggen.

Doel van het project

De werkzaamheden aan de bruggen in de Vijzelstraat hebben hinderlijke en soms ingrijpende gevolgen voor de omgeving. Het perspectief is evenwel dat dit stuk binnenstad straks hoogwaardig vernieuwde straten en veilige bruggen heeft, bovenop een rijdende Noord/Zuidlijn. De gemeente neemt daarbij de uitdaging aan om, samen met bewoners en ondernemers, een aanpak te bedenken die de hinder tot acceptabele proporties terugbrengt.

Stedelijk toetsingskader bruggen in de maak

Amsterdam telt ruim 1.900 bruggen, waarvan ongeveer 400 nog op houten palen staan. Naast de bruggen in de Vijzelstraat zijn er wel meer die strikt genomen niet aan de hedendaagse wettelijke bouwnormen voldoen. Veel van die bruggen moeten dus op den duur worden vernieuwd. Om de noodzaak en volgorde van prioriteit te bepalen ontwikkelt de gemeente op dit moment een stedelijk toetsingskader. Hoewel de bruggen in de Vijzelstraat daarop vooruitlopen zijn er zwaarwegende argumenten om ze op korte termijn aan te pakken; de snelle uitvoering van de Rode Loper heeft een hoge prioriteit en de bruggen in de Vijzelstraat vormen daarin belangrijke schakels. Daarnaast is de Vijzelstraat een belangrijke verkeersader.

1.2 Plangebied

Het plangebied bestaat uit de volgende bruggen in de Vijzelstraat:

• Brug 30 over de Herengracht

• Brug 41 over de Keizersgracht

• Brug 70 over de Prinsengracht

Het gaat dus om drie kleine plangebieden, maar met een uitstraling over een groot omliggend gebied. De bruggen zijn immers schakels in een belangrijke route voor verkeer en rondvaartboten. Daarnaast lopen er tal van plannen en projecten in de omgeving die invloed hebben op, en afhankelijk zijn van, de Vijzelstraat.

Dat maakt de aanpak van de bruggen tot een complexe puzzel. Deze concept Nota van Uitgangspunten

beoogt daarin heldere keuzes en uitgangspunten te formuleren, waarin rekening wordt gehouden met belangen van de omgeving en andere stakeholders.

Kaart van het projectgebied en directe omgeving.

Aan de linkerkant de nog aan te leggen Rode Loper tussen de Munt en de Weteringschans, met daarin bruggen 30, 41 en 70. Rechts brug 37 in de Utrechtsestraat: deze behoort niet tot het project, maar heeft invloed op de technische aanpak en logistieke planning van de bruggen in de Vijzelstraat.

•Brug 30 over de Herengracht

Rond 1663 werden hier over de Herengracht en de Keizergracht eerst houten bruggen gebouwd. Deze werden in 1738 vervangen door stenen boogbruggen met drie doorvaarten.

Vanwege de aanleg van een tram werden de bruggen rond 1882 verlaagd en verbreed, waarbij de 18^e - eeuwse landhoofden en pijlers opnieuw werden gebruikt.

•Brug 41 over de Keizersgracht

In 1922 werden de bruggen nogmaals verbreed, nu naar ontwerp van P.L.

Kramer (bekend van het

Scheepvaarthuis) in de stijl van de Amsterdamse School. Ook hierbij werden de oude landhoofden en pijlers geïncorporeerd.

Beide bruggen hebben de status van Rijksmonument en staan in UNESCO erfgoed gebied.

•Brug 70 over de Prinsengracht

Vanwege de aanleg van een tram werd rond 1882 ook de oude brug over de Prinsengracht verlaagd en verbreed.

Na de demping van de Vijzelgracht werd die brug afgebroken en in 1934 geheel vervangen door de huidige brug. Deze is geclassificeerd als een brug met positief architectonische waarde.

1.3 Samenloop

In en rondom de Vijzelstraat zijn zeven projecten gaande, of gepland, die verkeerstechnische raakvlakken hebben met de aanpak van de drie bruggen. Ondanks die raakvlakken lijkt vanaf 2019 de weg vrij om de bruggen te vernieuwen.

Maaiveldinrichting Rode Loper

De Vijzelstraat en de drie bruggen zijn onderdeel van het project Rode Loper. Het gemeentebestuur wil haast maken met de uitvoering daarvan. De herinrichting van de Vijzelgracht wordt al in 2017 voltooid en de plannen voor de herinrichting de Vijzelstraat zijn inmiddels in een vergevorderd stadium. Het Definitief Ontwerp gaat 1^e kwartaal 2017 ter vaststelling naar de gemeenteraad.

Het is in principe mogelijk om het stuk Rode Loper tussen de Munt en de Herengracht (‘Kop Vijzelstraat’) reeds uit te voeren zonder te wachten op vernieuwing van de brug over de Herengracht. Naar verwachting kan die maaiveldinrichting eind 2017 - begin 2018 worden uitgevoerd. Het laatste stuk Rode Loper, tussen Herengracht en Prinsengracht, wordt afgestemd met de aanpak van de drie bruggen.

Noord/Zuidlijn

De twee tunnelbuizen van de Noord/Zuidlijn liggen (op grote diepte) recht onder de Vijzelstraat en onder de fundering van de drie bruggen. Omdat nieuwe brugfundamenten gevolgen kunnen hebben voor de metro stelt MET technische eisen aan werken in de nabijheid van de Noord/Zuidlijn. Die eisen zijn nu nog niet precies geformuleerd en worden in gezamenlijkheid opgesteld. Tegen de tijd dat de bruggen worden vernieuwd is de Noord/Zuidlijn al in gebruik. Als tram 16 en 24 tijdelijk geen gebruik kunnen maken van de bruggen, dan kan de metro een deel van die verbindingen opvangen.

MET en GVB

De gemeentelijke afdeling Metro en Tram (MET) is verantwoordelijk voor de bouw en het beheer van het Amsterdamse metro- en tramnetwerk. MET formuleert eisen voor de vernieuwing van de drie bruggen als die werkzaamheden gevolgen hebben voor de tramsporen en de Noord/Zuidlijn. Het GVB gaat niet over de infrastructuur, maar is als exploitant van de tram en Noord/Zuidlijn wel economisch belanghebbend.

Verkeersmaatregelen Omgeving Muntplein (VOM)

In het project VOM wordt voorgesteld de Munt af te sluiten voor doorgaand autoverkeer en sluipverkeer over de grachten te ontmoedigen. Besluitvorming is gepland in juli 2016, waarna de maatregelen waarschijnlijk op 10 oktober 2017 worden ingevoerd. Drie belangrijke onderdelen van het plan zijn:

• De Singel wordt tussen ’t Spui en de Munt autoluw ingericht. Verkeer over de Vijzelstraat zal daardoor in zuidelijke richting sterk afnemen;

• De kop van de Vijzelstraat is straks in noordelijke richting alleen nog toegankelijk voor laad/losverkeer;

• De Amstel wordt tussen de Munt en de Blauwbrug heringericht als eenrichtingsverkeer.

Tijdens de vernieuwing van de bruggen in de Vijzelstraat is het denkbaar dat er alternatieve verkeersroutes moeten worden gecreëerd om de bereikbaarheid in stand te houden. In dat geval kunnen de VOM ingrepen tijdelijk worden aangepast of teruggedraaid.

Keizersgrachtbrug in de Utrechtsestraat

Brug 37 in de Utrechtsestraat is te laag voor rondvaartboten. Er zijn voornemens om deze brug te verhogen, maar de gemeente heeft de bewoners en ondernemers in de Utrechtsestraat toegezegd (intentie) dat dit niet voor 2021 zal gebeuren. Het verhogen van brug 37 over de Keizersgracht is van belang voor de Vijzelstraat, omdat op dit moment alleen de Herengracht zich optimaal leent voor rondvaartboten.

Daardoor zijn er bijna geen uitwijkmogelijkheden voor boten als brug 30 in de Vijzelstraat moet worden vervangen. Met het verhogen van brug 37 ontstaat een goede alternatieve route door de Keizersgracht.

Brug 37 in de Utrechtsestraat

Bruggen Raadhuisstraat en Rozengracht (RaRo)

In de Raadhuisstraat en Rozengracht staan de bruggen over alle 6 grachten op de agenda voor groot onderhoud of vervanging, waarbij steeds een rijstrook (en het tramspoor) beschikbaar blijft. De uitvoering is voorzien in 2019-2021. Deze samenloop lijkt geen probleem te vormen, maar maakt de buurtontsluiting wel kwetsbaarder.

Samenloop project 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Rode Loper: Vijzelgracht Rode Loper: Kop Vijzelstraat

Rode Loper: Resterend deel Vijzelstraat Start rijden Noord/Zuidlijn

VOM en reconstructie Amstel Entree: knip Prins Hendrikkade Bruggen Raadhuisstraat/Rozengracht

Figuur: indicatieve planning omgevingsprojecten. Planningen staan nog niet allemaal vast of kunnen gaandeweg schuiven. De projecten beïnvloeden elkaar, maar op dit moment valt nog moeilijk te bepalen in welke mate, en of dat acceptabel is. De stadsregisseur komt najaar 2016 met een nadere analyse en aanbevelingen voor de planning en bereikbaarheidsmaatregelen.

De Entree

Dit project maakt deel uit van de vernieuwing van het Stationseiland en de entree van de stad. Daarbij wordt onder meer het stuk Prins Hendrikkade tussen Martelaarsgracht en Damrak afgesloten (bekend als

‘de knip’) voor autoverkeer. Verkeer van de Nieuwezijds Voorburgwal kan omrijden via de Westertoegang, die eerst wordt verdiept voor bijvoorbeeld touringcars. Deze maatregelen worden in 2017-2018

doorgevoerd. Tijdens die werkzaamheden dient de Vijzelstraat volledig toegankelijk te zijn.

Tramrails Vijzelstraat

Delen van de tramrails in de Vijzelstraat zijn aan vervanging toe. Die vervanging was in het MVP (Meerjaren Vervangingsprogramma) van de tram uitgesteld tot 2018, om het werk gelijk mee te kunnen nemen met de Rode Loper. Verdere uitstel totdat de bruggen worden vernieuwd is voor sommige spoordelen niet

mogelijk.

1.4 Belanghebbenden

De Vijzelstraat en de drie bruggen bevinden zich op een kruispunt van binnenstedelijke routes, winkels en voorzieningen. Daarom hebben we te maken met een breed spectrum aan belanghebbenden in en rond de Vijzelstraat. Zij kunnen worden ingedeeld in de volgende hoofdcategorieën:

• Bewoners

• Ondernemers in de buurt (winkeliers, garages, horeca, kantoren)

• Rederijen

• Maatschappelijke instellingen

• Gemeente

• Openbaar vervoer in en onder de Vijzelstraat

• Noord- en hulpdiensten

• Verkeersdeelnemers (touringcars, vrachtverkeer, auto en langzaam verkeer) Krachtenveld

In april 2016 is een globale krachtenveldanalyse gedaan. Daaruit bleek dat de volgende groepen een hoog belang hebben bij de bruggen in de Vijzelstraat én bovendien veel invloed kunnen uitoefenen:

1. Bewoners, ondernemers en instellingen in de Vijzelstraat en Utrechtsestraat 2. Bewoners op Herengracht en Keizersgracht

3. Rederijen 4. GVB 5. MET

6. Nood- en hulpdiensten 7. Hotels in de directe omgeving

8. Commerciële parkeergarages in de directe omgeving 9. Taxi- en touringcar branche

10. Beheerder van de bruggen (gemeentelijke afdeling V&OR) 11. Beheerder van de grachten (Waternet)

2. Analyse en opgave

2.1 Huidige situatie

Visuele inspectie en onderzoek hebben uitgewezen dat de bruggen in de Vijzelstraat niet in goede staat zijn, niet aan de huidige wettelijke norm voldoen en geen generatie lang meer meegaan. Metingen aan de brughoofden en pijlers laten echter nog geen betekenisvolle verschuivingen, scheuren of verzakkingen zien.

Voorlopig is de bruikbaarheid en de veiligheid van de bruggen dus niet in gevaar. Dat de bruggen aan vernieuwing toe zijn beoordelen bewoners en ondernemers rondom – met name – de Vijzelgracht niet als goed nieuws. Na jaren van hinder van de Noord/Zuidlijn kijken zij inmiddels reikhalzend uit naar een heringerichte Vijzelgracht en -straat, zonder hinder en stremmingen.

2.2 Technische analyse

Bij een visuele inspectie in 2014 leken de bruggen nog in orde. In 2015 onderwierp de gemeente de bruggen voor de zekerheid aan een nader onderzoek. Daaruit bleek dat het brugdek van brug 70 (Prinsengracht) scheuren vertoont, terwijl de fundering in orde lijkt. De bruggen 30 (Herengracht) en 41 (Keizersgracht) bleken minder goed. Zij voldoen bouwtechnisch niet meer aan de wettelijke norm. Dat geldt met name voor de fundamenten en landhoofden van de oostelijke helft van de bruggen. Die delen dateren van de 18^e eeuw;

Second opinion

In het najaar van 2015 werden ingenieursbureaus Royal Haskoning DHV en Witteveen & Bos gevraagd een second opinion te geven. Zij bevestigden de eerdere conclusies van de gemeente. De deskundigen van Royal Haskoning DHV, Witteveen & Bos en de gemeente waren eensgezind in hun advies:

• De fundamenten van bruggen 30 en 41 moeten worden vernieuwd. Dat geldt met name voor de oostelijke brughelft. De westelijke brughelft kan waarschijnlijk nog dertig jaar mee;

• Van brug 70 hoeft alleen het brugdek te worden aangepakt (versterken of vervangen).

Witteveen & Bos sloot in haar advies niet uit dat bij brug 30 en 41 ook volstaan kon worden met

funderingsherstel, dus zonder de brug te slopen en oude fundamenten te verwijderen. De gemeente heeft daar echter grote bedenkingen bij. Die aanpak is aanvankelijk ook geprobeerd bij de Hoge Sluis brug, zonder succes en met veel vertraging en hoge meerkosten tot gevolg. Voor de volledigheid is de optie van funderingsherstel nog niet definitief uitgesloten in hoofdstuk 3 (Technische brugaanpak) en wordt deze komende maanden nog verder onderzocht.

Monitoring

Vanaf 2014 worden de bruggen gemonitord. Dat gebeurde aanvankelijk om scheuren, verzakkingen of verschuivingen in twee richtingen op te sporen. Om de stabiliteit nauwkeuriger te monitoren worden de bruggen dit jaar exact ingemeten. Op basis daarvan zullen de drie bruggen komende jaren in drie richtingen (drie dimensionaal) worden bewaakt.

Op dit moment valt niet te voorspellen wat de bruggen 30 en 41 komende jaren gaan doen, in afwachting van hun vernieuwing. Plotseling bezwijken zal niet gebeuren, maar zij kunnen wel gaan verzakken, scheuren of verschuiven (met vervelende gevolgen voor de tramsporen). Aan de andere kant is het ook mogelijk dat er de komende tien jaar niets gebeurt. Daarover zijn helaas geen betrouwbare voorspellingen

te doen. Mochten de bruggen echter tekenen vertonen dat zij verzakken of langzaam gaan bezwijken, dan worden bijvoorbeeld de volgende maatregelen getroffen:

1. De bruggen worden alleen afgesloten voor tramverkeer;

2. De bruggen worden ook afgesloten voor overig zwaar verkeer;

3. De bruggen worden zelfs afgesloten voor autoverkeer;

4. Zo nodig worden acute versterkingen aangebracht. Dat kan gevolgen hebben voor de doorvaart;

5. Daarna worden de bruggen alsnog vernieuwd.

Lang wachten met het aanpakken van de bruggen 30 en 41 brengt dus het risico met zich mee dat verkeer en doorvaart plotseling ernstig wordt gehinderd, zonder dat bewoners en ondernemers zich daarop hebben kunnen voorbereiden en zonder dat er een aannemer direct klaar staat om de bruggen te vernieuwen. De technische oplossingen kunnen vervolgens minimaal 2 jaar op zich laten wachten.

Monitoring van de brug in drie richtingen

2.3 Consultatie van belanghebbenden

Vanaf het voorjaar van 2016 worden consultatiegesprekken gevoerd met belanghebbenden. Daarnaast startte in maart 2016 een Begeleidingscommissie Bruggen Vijzelstraat (BBV), bestaande uit bewoners en ondernemers. Dergelijke consultatie gesprekken helpen om de uitgangspunten voor de bruggen scherp en volledig te krijgen. Het advies van de commissie BBV op de gewenste brugaanpak is een bijlage bij deze concept Nota van Uitgangspunten.

Bewoners

Omwonenden begrijpen dat er iets aan de bruggen moet gebeuren, maar na jaren van hinder van de Noord/Zuidlijn en de Rode Loper kijken zij – vooral bewoners rond de Vijzelgracht - er niet naar uit. Hun grootste vrees is de potentiële samenloop van de bruggen en projecten in de omgeving, waardoor het hele gebied onbereikbaar zou kunnen worden. Zij vragen om een duidelijke regie over die samenloop en een gefaseerde aanpak van de drie bruggen, waardoor de bereikbaarheid in stand blijft. De bewoners zien het liefst dat de Rode Loper volledig wordt ‘uitgerold’ door de Vijzelstraat, waarna enkele jaren van rust volgen voordat de bruggen worden vernieuwd.

Noord/Zuidlijn en tram

Voor deze concept-Nota van Uitgangspunten zijn verkennende gesprekken met de Noord/Zuidlijn (MET) gevoerd. In een eerste reactie heeft MET de voorkeur voor een brugaanpak waarbij naast de tunnelbuizen wordt gefundeerd. Funderen op de 1^e zandlaag (boven de tunnelbuizen) is evenmin bezwaarlijk, mits het gewicht op de zandlaag niet groter wordt dan nu het geval. Dat valt helaas op voorhand niet te garanderen.

Daarom werd in mei 2016 een tripartite werkgroep gevormd, bestaande uit de Rode Loper, MET en ingenieursbureau Witteveen & Bos, die naar technische oplossingen zoekt die voor iedereen werkbaar zijn.

Voor wat betreft tram 16 heeft MET aangegeven dat zij in principe altijd volledige doorgang wil door de Vijzelstraat. Daarnaast zijn delen van het tramspoor in de Vijzelstraat aan vervanging toe. Volgens het MVP (Meerjaren Vervangingsprogramma) geldt dat vooral voor het spoor in brug 70 (Prinsengracht). Het MVP wordt op dit moment herijkt.

Rode Loper (kop en staart Vijzelstraat)

Het project Rode Loper heeft er belang bij dat de nieuwe maaiveldinrichting zo snel mogelijk wordt uitgevoerd in de Vijzelstraat, zonder jarenlang oponthoud vanwege de drie bruggen. De Rode Loper is daarom voornemens om op korte termijn aan de Kop Vijzelstraat te beginnen, tot vlak voor de brug over de Herengracht (brug 30). In 2017 wordt de Vijzelgracht heringericht. Het is de ambitie om de Rode Loper zoveel mogelijk in 2018 af te ronden, inclusief de noodzakelijke spoorvervangingen.

Rederijen

Tijdens de vernieuwing van de bruggen wil de rondvaartbotenbranche twee grachten kunnen bevaren. In de huidige situatie is alleen de Herengracht optimaal in twee richtingen bevaarbaar. De Keizersgracht zou dat ook zijn geweest, ware het niet dat brug 37 (Utrechtsestraat) te laag is voor de boten. De grootste boten zijn maximaal 4,25 meter breed en hebben een doorvaarthoogte nodig van minimaal 1,80 meter (+NAP).

De rederijen stellen dan ook dat brug 30 over de Herengracht pas kan worden vernieuwd als de Keizersgracht een volwaardige vaarroute is geworden, door eerst brug 37 in de Utrechtsestraat te verhogen. De situatie wordt genuanceerder als de bruggen in de Vijzelstraat gefaseerd kunnen worden vernieuwd, waarbij steeds een doorvaartopening beschikbaar blijft. In dat geval hebben de rederijen geen sterke voorkeur meer voor een logistiek scenario.

Huidige doorvaarbaarheid grachten ter weerszijden van de Vijzelstraat

Singel Nee Brug onder Munt te laag bij hoog water

Lastige bocht in de erg lange brug Herengracht Ja Dit is de ‘A1’ voor rondvaartboten

Keizersgracht Nee Brug 37 in Utrechtsestraat is te laag voor de boten

Prinsengracht Niet optimaal Smalle doorvaart door vele woonarken. Hinder bewoners. Alleen in één richting bevaarbaar. Eventueel als tijdelijke eenrichtingsroute.

Waternet

Waternet is verantwoordelijk voor het (nautisch) beheer van de grachten. Zij heeft geen bezwaar tegen het vernieuwen van de bruggen, mits de doorvaartopeningen even groot blijven en de doorstroming van het water is gegarandeerd. Logistiek heeft Waternet geen voorkeur voor alle bruggen tegelijk aanpakken of na elkaar. Bij dat laatste scenario pleit zij voor de volgorde: brug 70, brug 41, brug 37 en tot slot brug 30.

Stremmingen van het waterverkeer dienen zoveel mogelijk te worden beperkt. Hinderlijke werkzaamheden worden het liefst buiten (1 oktober – 1 april) het vaarseizoen gedaan, en de werkzaamheden moeten worden afgestemd met het werk aan andere bruggen en kademuren.

Ondernemers in de buurt

Ondernemersvereniging De Vijzel en vertegenwoordigers van Bedrijfsinvesteringszones (BIZ) in de buurt maken zich zorgen over het lot van de winkels aan de Vijzelstraat. Zij geven te kennen dat na jaren van hinder van de Noord/Zuidlijn en de Rode Loper veel ondernemers op omvallen zouden staan, of overwegen te vertrekken. Hun hoop zou zijn gevestigd op de afronding van de Rode Loper en de opening van de Noord/Zuidlijn in oktober 2017. Als zij vervolgens een paar jaar in relatieve rust kunnen profiteren van de nieuwe inrichting en de metro, dan ‘krijgen zij weer wat vet op de botten’ om de vernieuwing van de bruggen te kunnen doorstaan. Daarom pleiten de ondernemers ervoor om de bruggen niet voor 2021 aan te pakken.

2.4 Samenvattende opgave

De drie bruggen in de Vijzelstraat zijn niet meer in goede staat en moeten op afzienbare termijn worden aangepakt:

1. Voor brug 70 over de Prinsengracht volstaat waarschijnlijk een hersteloperatie van het brugdek;

2. De fundamenten van de bruggen 30 en 41 zijn oud en voldoen niet meer aan de wettelijke norm.

Dat geldt met name voor de oostelijke helft van deze bruggen;

3. Deze twee bruggen vertonen geen tekenen dat zij dreigen te bezwijken. Een onmiddellijke ingreep is niet noodzakelijk;

4. Het is wenselijk om de twee bruggen binnen 10 jaar te vernieuwen, deels of in hun geheel.

Planning

Bovengenoemd punt 3 schept wat ruimte om een aanpak en planning te zoeken die de bruggen op afzienbare termijn verbeteren, maar ook rekening houden met de omgeving van projecten, bewoners en ondernemers. Kijkend naar projecten in de omgeving kunnen we vaststellen dat de bruggen 30 en 41 eigenlijk niet voor 2019 ingrijpend kunnen worden aangepakt; eerder beginnen zou in de binnenstad een verkeersinfarct veroorzaken. Ondernemers en bewoners dringen erop aan om de bruggen pas aan te pakken nadat de Noord/Zuidlijn rijdt, brug 37 in de Utrechtsestraat is verhoogd en de Rode Loper is aangelegd.

Techniek

Technisch gezien bestaat de opgave uit het bedenken van een aanpak die niet alleen de problemen van de bruggen oplost, maar ook:

• Garandeert dat de Noord/Zuidlijn geen schade ondervindt van de werkzaamheden;

• Geen totale afsluiting van de bruggen vereist voor tram, verkeer en doorvaart.

Veiligheid

Vanzelfsprekend staat in de opgave de veiligheid van de bruggen bovenaan. In de jaren tot de

daadwerkelijke aanpak dienen de bruggen voortdurend te worden gemonitord. Dat geldt vooral voor brug 30 en 41. De kans op plotseling bezwijken is verwaarloosbaar klein, maar langzame verzakkingen kunnen wel optreden. Als deze ernstig worden, dan wordt een brug afgesloten voor (zwaar) verkeer.

3. Technische brugaanpak

3.1 Technische oplossingen

Theoretisch zijn tal van technische oplossingen te bedenken voor de 3 bruggen, uiteenlopend van niets doen tot totale sloop en herbouw. In een voorselectie heeft het projectteam de meest onwaarschijnlijke oplossingen eruit gefilterd. Bij die voorselectie is gekeken naar:

• Technische haalbaarheid

• Bereikbaarheid voor verkeer (nood- en hulpdiensten, tram, overig verkeer)

• Doorvaart voor rondvaartboten

• Omgevingshinder

• Kosteninschatting

• Totale bouwtijd

• Levensduur

Sommige opties zijn op voorhand geschrapt omdat ze de problemen onvoldoende zouden verhelpen, technisch bijna onuitvoerbaar zijn of onnodig veel hinder met zich meebrengen. Als resultaat van de voorselectie resteren vier opties voor de bruggen over de Keizersgracht en Herengracht, en twee opties voor de brug over de Prinsengracht. Het gaat vooralsnog om globale denkrichtingen. Zij worden tot het najaar van 2016 nader op hun haalbaarheid onderzocht.

3.1.1 Herengracht en Keizersgracht

Beide bruggen hebben ongeveer identieke problemen en oplossingen voor het vernieuwen van de brug. De funderingsproblemen zitten met name in de oostelijke helft van de brug (de westelijke helft lijkt nog zeker 30 jaar goed). Een complicatie is dat de bruggen zich pal boven de buizen van de Noord/Zuidlijn bevinden.

Oplossing HK1. Funderingsherstel oostelijke brughelft

Dwars door de gemetselde onderbouw (of aan weerszijden ervan) worden stalen buispalen geboord, die tussen de oude funderingspalen rusten op de 1^e of 2^e zandlaag.

Voordelen: de brug blijft redelijk toegankelijk voor verkeer en boten. Er hoeft niet te worden gesloopt en opgebouwd.

Deze aanpak is relatief goedkoop.

Nadelen: de doorvaart wordt kleiner vanwege

versterkingen aan de buitenzijde. Het huidige metselwerk van brughoofd en pijlers is oud, dus er is een fors risico dat het metselwerk tijdens de uitvoering uiteen valt (les van brug Hoge Sluis). Dan wordt deze aanpak alsnog zeer kostbaar en langdurig.

Oplossing HK2. Vervangen oostelijke helft van de brug

Alleen de oostelijke helft wordt gesloopt, opnieuw gefundeerd op de 1^e of 2^e zandlaag en daarna weer opgebouwd in zijn oorspronkelijke uiterlijk. Duur: circa 12 maanden.

Voordelen: dit is het snelste scenario. 1 brughelft blijft open voor verkeer, tram, nood- en hulpdiensten. De doorvaart is alleen gedurende korte perioden gestremd.

Nadelen: trekken oude heipalen en opnieuw gebruiken van 1^e zandlaag is technisch gezien niet optimaal. Openhouden 1 brughelft en 1 doorvaartopening is logistiek lastig. Levensduur westelijke helft van de brug blijft beperkt. Kans op ongelijke zetting oude en nieuwe deel brug.

Oplossing HK3. Vervangen oostelijke en westelijke helft van de brug

De hele brug wordt in 2 fasen (per brughelft) gesloopt, opnieuw gefundeerd op de 1^e of 2^e zandlaag, en daarna weer opgebouwd in zijn oorspronkelijke uiterlijk. Duur:

circa 18 maanden.

Voordelen: 1 brughelft blijft open voor verkeer, tram, nood- en hulpdiensten. De doorvaart is alleen gedurende korte perioden gestremd. De hele brug is vernieuwd, dus kan weer een eeuw mee.

Nadelen: trekken oude heipalen en opnieuw gebruiken van 1^e zandlaag is technisch gezien niet optimaal.

Openhouden 1 rijstrook en 1 doorvaartopening logistiek lastig. Langdurige bouwperiode.

Oplossing HK4. Vervangen hele brug in één keer

De hele brug wordt gesloopt. De nieuwe fundering staat als overkluizing met ‘tafelpoten’ langs de Noord/Zuidlijn op de 2^e zandlaag. De brug wordt weer opgebouwd in zijn oorspronkelijke uiterlijk. Duur: circa 18 maanden.

Voordelen: de meest degelijke vorm van opnieuw funderen van de brug, die een maximale levensduur garandeert. Qua uitvoering waarschijnlijk het minst gecompliceerde scenario.

Nadelen: gefaseerde aanpak (per rijstrook) waarschijnlijk niet mogelijk. Verkeer en doorvaart is volledig en langdurig gestremd. Een tijdelijke voet/fietsbrug is mogelijk.

3.1.2 Prinsengracht

Bij de brug over de Prinsengracht is de fundering hoogstwaarschijnlijk in orde en hoeft alleen het brugdek te worden aangepakt. Daarbij kan worden gekozen voor het versterken van het bestaande brugdek of het volledig vernieuwen ervan. In beide gevallen lijkt het goed mogelijk om dat per rijstrook uit te voeren.

Oplossing P1. Versterken brugdek

Het brugdek wordt van beneden af en bovenaf versterkt.

Voordelen: 1 rijstrook blijft open voor verkeer, tram, nood- en hulpdiensten. De doorvaart is alleen gedurende korte perioden gestremd. De totale operatie duurt circa 3 maanden en is relatief goedkoop.

Nadelen: Bestaande kabels en leidingen in het brugdek worden niet vernieuwd, dus het brugdek moet ooit weer open.

Oplossing P2. Vervangen brugdek

Het brugdek wordt geheel gesloopt en opnieuw gebouwd, inclusief nieuwe kabels en leidingen in de brug.

Voordelen: 1 rijstrook blijft open voor verkeer, tram, nood- en hulpdiensten. De doorvaart is alleen gedurende korte perioden gestremd. Het brugdek kan weer een eeuw mee.

Nadelen: Deze aanpak is kostbaarder. Het resultaat is een nieuwe brug, maar op een oude fundering. De totale operatie duurt circa 4 maanden.

3.2 Voorlopige voorkeur

Het is op dit moment nog te vroeg om een definitieve voorkeursaanpak van de bruggen te kiezen, want tot het najaar van 2016 lopen er nog technische haalbaarheidsonderzoeken naar alle zes bovengenoemde opties. Op basis van de nu beschikbare informatie kan wel een voorlopige voorkeur worden uitgesproken.

Prinsengracht (brug 70): brugdek versterken

Hier volstaat waarschijnlijk een eenvoudige ‘groot onderhoud’ aanpak waarin het brugdek wordt versterkt.

Dat kan in twee fasen, met weinig hinder voor tram, verkeer en doorvaart. De aanpak duurt ongeveer 3 maanden en kan meelopen met de aanleg van de Rode Loper in het zuidelijk deel van de Vijzelstraat.

Herengracht (brug 30) en Keizersgracht (brug 41): complete of gedeeltelijke vernieuwing in twee fasen Zuiver pragmatisch gezien zou funderingsherstel (HK1) eigenlijk de voorkeur genieten, omdat deze aanpak het minst invasief (volledige sloop is niet nodig) is en relatief snel kan worden uitgevoerd. Daartegen pleiten echter zwaarwegende argumenten. Het technisch faalrisico is erg groot en bij de Hoge Sluis brug heeft een vergelijkbare aanpak dan ook zeer negatief uitgepakt. Bovendien is de kans groot dat bij deze aanpak onder de waterlijn versterkingen tegen de buitenkant van pijlers en brughoofden moeten worden aangebracht.

De doorvaart kan daardoor worden gehinderd, risico lopen op schade, of zelfs onmogelijk worden. Deze aanpak heeft daarom vooralsnog niet de voorkeur.

Zuiver technisch gezien heeft een volledige vervanging (oplossing HK4) van de brug, met een nieuwe fundering naast de Noord/Zuidlijn de voorkeur. Deze aanpak is zeer invasief, maar technisch gezien het minst gecompliceerd, zonder risico op schade aan de metrobuizen. Een groot nadeel is echter dat deze aanpak waarschijnlijk niet gefaseerd (per brughelft) kan worden uitgevoerd: verkeer en doorvaart zijn langdurig in alle richtingen gestremd.

De voorkeur ligt daarom voorlopig bij een aanpak waarin de bruggen gefaseerd worden vernieuwd (oplossing HK2 of HK3) zonder een volledige stremming van verkeer en doorvaart.

3.3 Nader onderzoek

De genoemde voorkeursaanpak is afhankelijk van twee cruciale randvoorwaarden: het is mogelijk om boven de Noord/Zuidlijn te funderen, en tijdens de gefaseerde uitvoering is de doorvaart niet gestremd.

Deze randvoorwaarden worden komende maanden intensief onderzocht, in nauwe samenwerking met de Noord/Zuidlijn (MET). De resultaten zijn najaar van 2016 bekend en worden meegenomen in de definitieve Nota van Uitgangspunten. De volledige lijst van nader onderzoek is als volgt:

1. Monitoring: in de loop van dit jaar begint de 3D monitoring van de bruggen;

2. Brug 70: ter verificatie wordt de fundering van de brug over Prinsengracht bekeken (sondering);

3. Noord/Zuidlijn: bepalen voorwaarden waaronder brug 30 en 41 opnieuw kunnen worden gefundeerd (op de 1^e of 2^e zandlaag) boven of langs de metrobuizen;

4. Funderingsherstel: nadere analyse van mogelijkheden van funderingsherstel (HK1);

5. Gefaseerd vernieuwen: detailanalyse of een complete of gedeeltelijke vernieuwing (HK 2 t/m 4) gefaseerd kan worden uitgevoerd, met steeds één brughelft open voor verkeer;

6. Doorvaart: detailanalyse van de rondvaartroutes tijdens de vernieuwing van de bruggen. Daarbij wordt de logistieke koppeling met brug 37 (Utrechtsestraat) ook nader onderzocht;

7. Leidingen: ophalen van wensen bij nutsbedrijven voor de vervanging van kabels en leidingen in de bruggen. Dat geldt vooral voor hoofdgasleidingen;

8. Regie samenloop: Bureau Stadsregie komt dit najaar met een advies over de volgorde van brugaanpak in de binnenstad van Amsterdam, in relatie tot andere (verkeer)projecten.

Lessons Learned

In Amsterdam worden regelmatig bruggen vernieuwd. Dat verloopt in de meeste gevallen volgens plan, maar er waren ook bruggen waar het niet goed ging. Het is daarom belangrijk om lessen te leren uit de positieve en negatieve ervaringen van recente brugvernieuwingen. Daarbij wordt gedacht aan bijvoorbeeld de Hogesluis brug, de brug in de Ceintuurbaan en de Leidsebrug. Deze Lessons Learned worden op dit moment verzameld en in de definitieve Nota van Uitgangspunten verwerkt. Daarop vooruitlopend zijn twee lessen de moeite waard om al te noemen:

• Leidsebrug: door inventief optreden van de betrokken aannemer kan de tram tijdens de renovatie vrijwel ongehinderd doorrijden, zonder dure noodoplossingen. Les: de gemeente heeft niet alle wijsheid in pacht, dus daag een aannemer uit om zelf met creatieve oplossingen te komen;

• Hoge Sluis: Theoretisch was het een goed idee om de nieuwe funderingspalen dwars door de bestaande onderbouw van de brug heen te boren. Tijdens het werk viel het metselwerk echter uit elkaar. Les: het metselwerk van oude bruggen is kwetsbaar, doe eerst uitgebreid vooronderzoek.

4. Logistiek

4.1 Scenario’s volgordelijkheid

Het jaar waarin elke brug wordt aangepakt, en de volgorde waarin, is een complexe puzzel. Belangrijke puzzelstukken zijn de tramverbindingen, wensen van bewoners en ondernemers, de planning van de Rode Loper en andere omgevingsprojecten, eisen vanuit de Noord/Zuidlijn en de doorvaart voor rondvaartboten.

In dit hoofdstuk drie denkbare scenario’s voor de volgordelijkheid, zonder op dit moment al een voorkeur te uit te spreken. Alle drie de scenario’s gaan ervanuit dat tijdens de brugaanpak de doorvaart en het verkeer niet volledig zijn gestremd.

Scenario 1: Zo spoedig mogelijk

Dit scenario geeft prioriteit aan het feit dat de bruggen op korte termijn aan vernieuwing toe zijn en zoekt naar de snelst mogelijke planning voor de uitvoering. Daarbij is het strategisch onverstandig om de verhoging van brug 37 als afhankelijkheid mee te nemen, dus die operatie is losgekoppeld van dit scenario.

• Brug 70 wordt het eerst aangepakt, omdat deze in principe weinig overlast geeft en gemakkelijk mee kan met de uitvoering van de Rode Loper in de Staart Vijzelstraat. Het hele traject tussen Weteringcircuit en Keizergracht is daardoor hoogwaardig vernieuwd en ‘mooi’;

• De planningen van omgevingsprojecten in de binnenstad laten het toe dat vanaf 2019 de bruggen 30 en 41 kunnen worden vernieuwd, zonder een verkeersinfarct te veroorzaken. Het snelste scenario is om beide bruggen tegelijkertijd te vernieuwen. Bij dit scenario is een essentiële randvoorwaarde is dat de twee bruggen gefaseerd kunnen worden vernieuwd, met behoud van verkeer en doorvaart.

Scenario ‘zo spoedig mogelijk’

Rode Loper: Vijzelgracht Rode Loper: Kop Vijzelstraat Rode Loper: Staart Vijzelstraat Brugdek Prinsengracht (70) Brug 37 Utrechtsestraat Brug Keizersgracht (41) Brug Herengracht (30)

2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Voordelen: de drie bruggen worden op korte termijn aangepakt, voordat de bruggen zover kunnen verslechteren dat er drastische beheermaatregelen moeten worden genomen. De Rode Loper kan relatief snel worden voltooid in het traject tussen de Kop en de Staart Vijzelstraat. Vanaf 2021 is ‘alles nieuw’ in de Vijzelstraat.

Nadelen: bewoners en ondernemers in en rondom de Vijzelstraat zitten na 15 jaar Noord/Zuidlijn, en de aanleg van de Rode Loper, opnieuw twee jaar langer in de rommel en hinder, zonder meteen te kunnen profiteren van de rijdende metro en de inrichting van de Rode Loper. De rondvaartbranche ondervindt ook hinder van de werkzaamheden, zelfs al zijn de bruggen deels bevaarbaar.

Scenario 2: Wachten

Dit scenario geeft prioriteit aan het creëren van een adempauze voor bewoners en ondernemers, na jaren van hinder van de Noord/Zuidlijn en de aanleg van de Rode Loper, voordat de bruggen worden vernieuwd.

Daarbij wordt de kapitaalvernietiging, als gevolg van het weer opbreken van de Rode Loper inrichting, voor lief genomen.

• Brug 70 wordt het eerst aangepakt, omdat deze in principe weinig overlast geeft en gemakkelijk mee kan met de uitvoering van de Rode Loper in de Staart Vijzelstraat. Het hele traject tussen Weteringcircuit en Keizergracht is daardoor hoogwaardig vernieuwd en ‘mooi’;

• Daarna wordt de Rode Loper, volgens diens planning, door de hele Vijzelstraat voltooid, ook ter hoogte van de nog te vernieuwen bruggen 30 en 41;

• Intussen wordt vanaf 2021 brug 37 in de Utrechtsestraat verhoogd. Dat heeft relatief weinig hinder voor de Vijzelstraat tot gevolg;

• Nadat bewoners en ondernemers circa vijf jaar hebben kunnen profiteren van de rust in de Vijzelstraat en de Noord/Zuidlijn worden de bruggen 30 en 41 tegelijkertijd vernieuwd. Ook hier met als randvoorwaarde dat de twee bruggen gefaseerd kunnen worden vernieuwd, met behoud van verkeer en doorvaart.

Scenario ‘wachten’ 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 Rode Loper: Vijzelgracht

Rode Loper: Kop Vijzelstraat Rode Loper: Staart Vijzelstr.

Brugdek Prinsengracht (70) Brug 37 Utrechtsestraat Brug Keizersgracht (41) Brug Herengracht (30)

Voordelen: door de periode van rust valt de vernieuwing van de bruggen 30 en 41 minder zwaar voor bewoners en ondernemers rondom de Vijzelstraat. Na 15 jaar Noord/Zuidlijn en Rode Loper kunnen ondernemers weer reserves opbouwen (‘vet op de botten’) voordat de bruggen worden vernieuwd. Door de twee bruggen tegelijkertijd aan te pakken wordt de hinder zo kort mogelijk gehouden (in één keer uit de ellende’).

Nadelen: door zo lang te wachten met het vernieuwen van de bruggen neemt de kans toe dat de bruggen intussen zo verslechteren dat er drastische beheermaatregelen moeten worden genomen. Die maatregelen kunnen per saldo vervelender uitpakken dan de hinder van het planmatig vernieuwen van de bruggen.

Daarnaast is sprake van een aanzienlijke kapitaalvernietiging als de net aangelegde Rode Loper er na vijf jaar weer deels uit moet - en na vernieuwing van de bruggen weer hersteld.

Scenario 3: Robuust

Het derde scenario zoekt naar een midden tussen spoed en een optimaal behoud van bereikbaarheid.

Daarnaast is dit het enige reële scenario als blijkt dat er niet boven de Noord/Zuidlijn kan worden gefundeerd. In dat geval moet een hele brug uit roulatie en worden grote bouwkuipen gemaakt, zonder mogelijkheden voor doorvaart en verkeer.

• Brug 70 wordt het eerst aangepakt, omdat deze in principe weinig overlast geeft en gemakkelijk mee kan met de uitvoering van de Rode Loper in de Staart Vijzelstraat. Het hele traject tussen Weteringcircuit en Keizergracht is daardoor hoogwaardig vernieuwd en ‘mooi’;

• De planningen van omgevingsprojecten in de binnenstad laten het toe dat vanaf 2019 de bruggen kunnen worden vernieuwd, zonder een verkeersinfarct te veroorzaken. Eerst wordt brug 41 vernieuwd, omdat deze brug van weinig betekenis is voor de rondvaart;

• Aansluitend, zodra toezeggingen aan bewoners en ondernemers in de Utrechtsestraat dat toelaten, wordt brug 37 verhoogd;

• Met die verhoging krijgt de rondvaartbranche een nieuwe route over de Keizersgracht en kan brug 30 over de Herengracht zonder grote bezwaren worden vernieuwd.

Scenario ‘robuust’

Rode Loper: Vijzelgracht Rode Loper: Kop Vijzelstraat Rode Loper: Staart Vijzelstraat Brugdek Prinsengracht (70) Brug 37 Utrechtsestraat Brug Keizersgracht (41) Brug Herengracht (30)

2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024

Voordelen: twee van de drie bruggen worden op korte termijn vernieuwd, waardoor het eerder genoemde risico op verslechtering, zoals bij scenario 2, een stuk kleiner wordt. Deze volgorde garandeert ook een optimale doorvaart door de grachten.

Nadelen: bewoners en ondernemers ervaren langdurig, ruwweg tussen 2019 en 2024, hinder van de gespreide aanpak van de bruggen.

4.2 Voorkeur

Zoals in paragraaf 3.3 aangegeven worden tot het najaar van 2016 nog enkele onderzoeken uitgevoerd voordat een goed beargumenteerde voorkeur voor een scenario kan worden geformuleerd. Vooral de vraag of er (gefaseerd) boven de Noord/Zuidlijn kan worden gebouwd is daarbij cruciaal.

In deze fase heeft de Begeleidingscommissie Bruggen Vijzelstraat (BBV) van bewoners en ondernemers al wel duidelijk een voorkeur uitgesproken voor het tweede scenario van ‘wachten’ tot 2025.

5. Uitgangspunten

5.1 Hoofduitgangspunten

• Bij de aanpak van de bruggen staat veiligheid op de eerste plaats;

• Voorkeur bij brug 70 is een eenvoudige versterking van het brugdek, dat al in 2018 kan worden uitgevoerd;

• Voorkeur bij de bruggen 30 en 41 is een gefaseerde vernieuwing per brughelft. Vroegste start is 2019;

• De Rode Loper maaiveldinrichting kan in de Kop en Staart Vijzelstraat met weinig vertraging worden uitgevoerd;

• De brugaanpak wordt in nauw overleg met omwonenden en ondernemers uitgevoerd;

• De Noord/Zuidlijn mag geen hinder ervaren van de vernieuwing van de bruggen;

• Bij de aanpak blijft een brughelft beschikbaar voor tram en verkeer, indien technisch haalbaar;

• Tijdens de uitvoering blijven altijd twee vaarroutes over de hoofdgrachten open, waarvan er minimaal één de Herengracht of Keizersgracht betreft;

• Brug 37 in de Utrechtsestraat wordt niet tegelijkertijd vernieuwd met de bruggen in de Vijzelstraat.

5.2 Technische aanpak bruggen

1. De drie bruggen worden vanaf 2016 in drie richtingen gemonitord op beweging, verschuiving en verzakking. Zo nodig worden per direct beheersmaatregelen getroffen;

2. Het brugdek van brug 70 (Prinsengracht) wordt versterkt. Dat is een relatief kortdurende aanpak die in principe mee kan liften met de uitvoering van de Rode Loper in de Staart Vijzelstraat;

3. Voorkeur bij de bruggen 30 (Herengracht) en 41 (Keizersgracht) is een gefaseerde vernieuwing per brughelft;

4. Wegens hun monumentale status worden de bruggen in hun oorspronkelijke aanzicht hersteld. De grachtengordel heeft de status van UNESCO werelderfgoed;

5. De Noord/Zuidlijn (MET) en de Rode Loper onderzoeken samen hoe de bruggen 30 en 41 opnieuw worden gefundeerd, met een minimaal risico op schade aan de tunnelbuizen.

5.3 Inrichting Rode Loper

1. De Rode Loper kan in de Kop en Staart Vijzelstraat zonder veel vertraging (hoogstens enkele maanden) worden uitgevoerd, onafhankelijk welke brugaanpak wordt gekozen.

De vernieuwing van brug 30 en 41 wordt pas uitgevoerd nadat de Noord/Zuidlijn rijdt. De werkzaamheden aan het brugdek van brug 70 geven een beperkte hinder en kunnen eerder in de tijd worden uitgevoerd;

De toegankelijkheid voor nood- en hulpdiensten en langzaam verkeer moet worden gegarandeerd;

In het BLVC-kader van de definitieve Nota van Uitgangspunten worden per uitvoeringsscenario van de brugaanpak bereikbaarheidskaarten gemaakt, inclusief omleidingsroutes;

Door het brugdek van brug 70 vroeg in de tijd uit te voeren kan de Staart Vijzelstraat worden voltooid, waardoor een groot deel van de Vijzelstraat gevrijwaard is van (ernstige) hinder;

2. Onderzocht wordt of de Staart Vijzelstraat (zie kaartje) van de Rode Loper naar het noorden toe kan worden aangelegd, van de Vijzelgracht tot aan de Keizersgracht, inclusief de brug over de Prinsengracht (brug 70). Met deze aanpak kan ongeveer 2/3 van de Rode Loper in de Vijzelstraat ongehinderd worden aangelegd;

3. Voor het traject tussen brug 30 en 41 wil de Rode Loper wachten met de definitieve inrichting totdat de twee bruggen zijn vernieuwd;

4. Het tramspoorontwerp (alignment) van het DO Vijzelstraat is maatgevend voor de brugaanpak.

5.4 Omgevingshinder (BLVC)

1.

2.

3.

4.

5.5 Verkeer en doorvaart

1. De Vijzelstraat is een belangrijke verkeersader. Bij de brugaanpak wordt ernaar gestreefd om altijd één brughelft beschikbaar te houden voor verkeer (liefst in beide richtingen). Korte stremmingen zijn acceptabel;

2. Bij de uitwerking van de aanpak per brug dient te worden onderzocht hoe dwarsverkeer over de grachten (Oost-West) kan worden gehandhaafd;

3. Noord/Zuidlijn moet tijdens de vernieuwing van de bruggen ongehinderd kunnen rijden;

4. De tram dient in principe zonder ernstige hinder door de Vijzelstraat te kunnen blijven rijden. Het tegelijkertijd vernieuwen van een of meer bruggen in de Vijzelstraat én de Utrechtsestraat brengt te veel hinder voor het tramnet met zich mee;

5. De verkeersmaatregelen van het project VOM zijn omkeerbaar tijdens de vernieuwing van de bruggen;

6. De rondvaartbranche is van economisch belang. Een langdurige en volledige stremming van de doorvaart zou daarom onwenselijk zijn en hoge nadeelcompensaties met zich meebrengen;

7. Rederijen moeten minimaal twee hoofdgrachten kunnen bevaren, waarvan minimaal één de Herengracht of Keizergracht betreft. Tijdens de uitvoering zijn korte stremmingen acceptabel.

6. Planvorming

6.1 Vervolgstappen

Naar verwachting kan de Prinsengrachtbrug al in 2018 worden opgeknapt en kunnen de bruggen over de Keizersgracht en Herengracht op zijn vroegst vanaf 2019 worden vernieuwd. Om dat mogelijk te maken worden in de planvorming de volgende stappen gezet:

1. Nota van Uitgangspunten (2016-2017): als het college van B&W daarmee instemt wordt deze concept nota na de zomer van 2016 ter consultatie aan belanghebbenden voorgelegd en om advies naar de bestuurscommissie gestuurd. Naar aanleiding daarvan neemt het college in de winter van 2016/2017 een definitief besluit over de NvU.

2. Uitvoeringsbesluiten (vanaf 2017): in de daarop volgende fase wordt de NvU uitgewerkt met een detailaanpak. Dat zou kunnen uitmonden in meerdere Uitvoeringsbesluiten voor de bruggen:

• Brug 70: op dit moment wordt gewerkt aan een nieuwe planning, waarin brug 70 (Prinsengracht) wordt meegenomen met het Uitvoeringsbesluit (1^e helft 2017) voor de Kop Vijzelstraat van de Rode Loper. Mocht dat lukken, dan is er een bestuurlijke basis om deze brug al in 2018 mee te laten liften met de aanleg van de Rode Loper van de

Vijzelgracht tot aan de Keizergracht;

• Bruggen 30 en 41: de Uitvoeringsbesluiten voor deze bruggen worden, afhankelijk van de planning (gekozen scenario), op zijn vroegst eind 2017 aan de raad voorgelegd;

• Brug 37: deze brug in de Utrechtsestraat maakt geen onderdeel uit van het project, maar in sommige uitvoeringscenario’s is verhoging ervan wel een randvoorwaarde. Mogelijk wordt eind 2017 een apart Uitvoeringsbesluit voor brug 37 aan de raad voorgelegd.

3. Aanbestedingsfase (2018 en later): de projectorganisatie werkt het Uitvoeringsbesluit uit tot een concrete aanbestedingsaanpak voor de bruggen 70, 30 en 41. Dit moet ergens tussen 2018 en 2024 uitmonden in de contractering van een of meer marktpartijen, waarna de betreffende aannemer(s) beginnen met het voorbereiden van de werkzaamheden.

6.2 Organisatie

Het opdrachtgeverschap voor de aanpak van de bruggen en het opdrachtgeverschap voor de Rode Loper ligt nu ambtelijk bij verschillende organisaties. Hoewel deze organisaties (V&OR en Rode Loper) nauw samenwerken, is het voor een samenhangende aanpak wenselijk om de aanpak van de bruggen ook bij de organisatie van de Rode Loper onder te brengen.

6.3 Inkoopstrategie

In mei 2016 is een verkennende notitie geschreven over de juiste inkoopstrategie voor de bruggen. De conclusie was dat het op dit moment in de planvorming nog te vroeg is voor een inkoopstrategie. Pas als de

‘scope’ van het project (met name de technische aanpak van de bruggen en de randvoorwaarden van de Noord/Zuidlijn) exacter zijn uitgekristalliseerd, kan de inkoopstrategie worden bepaald. Naar verwachting is dat in het najaar van 2016 het geval. In die strategie zullen bijvoorbeeld uitspraken worden gedaan over:

• Contractvorm (RAW-bestek of een geïntegreerd E&C contract);

•

• Afdekken van financiële risico’s van de vernieuwing (verzekerbaarheid).

De essentie van de inkoopstrategie wordt waarschijnlijk dat de opgave per brug zowel qua technische uitvoering als qua BLV-aanpak zoveel mogelijk bij de markt wordt neergelegd. Een les van de Leidsebrug was immers dat ervaren aannemers soms inventiever oplossingen weten te bedenken dan de gemeente vooraf kan inschatten. Uiteraard krijgen aannemers vooraf wel een paar belangrijke uitgangspunten mee, zoals de wens van een gefaseerde aanpak per brughelft, doorvaarbaarheid, eisen van de Noord/Zuidlijn en BLV-eisen. Daarbij moet op zijn beurt weer worden gewaakt voor een onwerkbare stapeling van eisen. Dat was een les van de vernieuwing van de Utrechtsestraat.

6.4 Kostenraming

Op basis van ramingen van de gemeente wordt een voorstel ingediend om in de begroting van 2017 de volgende kosten te begroten voor het aanpakken van de drie bruggen in de Vijzelstraat:

Kostenpost Bedrag

Voorbereiding onderzoeksfase € 700.000,-

Uitvoering brug 70 € 1.766.000,-

Uitvoering brug 30 € 8.866.000,-

Uitvoering brug 41 € 9.377.000,-

Totaal € 20.709.000,-

In de raming is nog geen rekening gehouden met vergoedingen in het kader van een tijdelijke buiten gebruikname (TBGN) van het tramspoor. In 2017 zal het college een nadere raming vaststellen, op basis van concretere plannen voor de bruggen. Daarin zal onder meer aandacht worden geschonken aan de volgende kostenposten:

• Kosten BLVC

• Kosten monumentenstatus

• Planvoorbereidingskosten voor Uitvoeringsbesluiten

6.5 Risicoanalyse

Begin mei 2016 is een verkennend overzicht gemaakt van risico’s in de voorbereiding en bij de aanbesteding. Acht risico’s komen daarin prominent naar voren:

1. Grote weerstand omgeving

Na jarenlange overlast van de Noord/Zuidlijn wil de omgeving uitstel van de werkzaamheden. Daarnaast zijn er tegengestelde belangen op het gebied van brugaanpak, doorvaart en verkeer waardoor het moeilijk is een optimale keuze te maken.

Beheersmaatregel: in de Begeleidingscommissie Bruggen Vijzelstraat (BBV) wordt de omgeving betrokken bij de planvorming.

2. Te veel omgevingsprojecten tegelijk

Er zijn te veel projecten in de binnenstad die binnen het tijdsbestek van enkele jaren (moeten) worden uitgevoerd. Daardoor dreigt de verkeerscirculatie ernstig te worden gehinderd.

Beheersmaatregel: Bureau Stadsregie komt najaar 2016 met een voorstel voor tijdvensters en eventuele bereikbaarheidsmaatregelen.

3. Complexe eisen Noord/Zuidlijn

De gemeente heeft moeite om met concrete of werkbare eisen te komen voor bouwen boven, of naast, de Noord/Zuidlijn. Het onderzoek naar eisen duurt lang of loopt vast in conflicterende belangen.

Beheersmaatregel: De Rode Loper, Ingenieursbureau en MET maken het onderzoek tot een gezamenlijke opgave. De verantwoordelijkheden van de Noord/Zuidlijn, De Rode Loper en de aannemer worden helder omschreven. Tijdens de uitvoering wordt het effect op de tunnelbuizen goed gemonitord.

4. Vertraging tijdens de uitvoering

Door de complexiteit van het werk, calamiteiten, of een slechtere staat van de bruggen dan verwacht lopen de werkzaamheden uit. De hinder is groter dan verwacht, kosten en nadeelcompensatie nemen toe.

Beheersmaatregel: grondig technisch vooronderzoek voordat de brugaanpak definitief wordt vastgelegd.

5. Tramsporen worden eerder vervangen dan bruggen

Vervanging van het tramspoor (MVP) kan niet langer wachten op de vernieuwing van de bruggen. Dat leidt ertoe dat in korte tijd het spoorwerk nogmaals moet worden vervangen. Daarnaast vervalt een deel van de dekking voor het maaiveld project.

Beheersmaatregel: de nieuwe maaiveldinrichting zoveel mogelijk naar voren trekken. Het spoorontwerp (dimensies, positie) maatgevend laten zijn in het ontwerp van de vernieuwde bruggen.

6. Beschikbaarheid tram

Bij bepaalde scenario’s voor de bruggen is sprake van een beperkte exploitatie door het GVB, omdat lijn 16 wordt onderbroken. Voorlopig is nog niet duidelijk hoelang de tram uit exploitatie moet worden genomen.

Beheersmaatregel: in de keuze voor een brugaanpak en scenario rekening houden met de gevolgen van een langdurige onderbreking van tramlijnen. De tram door de Vijzelstraat alleen langdurig uit exploitatie nemen als de Noord/Zuidlijn rijdt en de route door de Utrechtsestraat beschikbaar blijft;

7. Nadeelcompensatie

Ondernemers, GVB en bewoners doen een fors beroep op de Algemene Verordening Nadeelcompensatie (bij omzetderving en waardevermindering).

Beheersmaatregel: een realistische reservering opnemen in de kostenraming. Daarnaast inzetten op een optimale bereikbaarheid van woningen, winkels en bedrijven in respectievelijk de planvorming, keuze voor een aannemer en tijdens de uitvoering.

8. Bruggen langer in stand houden

Als de planning van de brugaanpak naar achteren schuift, dan bestaat de kans dat een brug sneller verslechtert dan gehoopt, waardoor dure en hinderlijke tijdelijke beheermaatregelen worden getroffen.

Beheersmaatregel: zo mogelijk kiezen voor een scenario met snelle brugaanpak. Intussen de bruggen monitoren en tijdig maatregelen treffen die verdere schade beperkt.

Begeleidingscommissie Bruggen Vijzelstraat

• Ondernemersvereniging De Vijzel

• Ondernemersvereniging Utrechtsestraat

• BIZ Kalverstraat

• BIZ Rembrandtplein

• BIZ Thorbeckeplein

• Canal Company

• Rederij Kooij

• Vereniging Amsterdam City

• Kroonenberg Groep

• Hotels

• Stadsgoed

• De Bazel

• Parkeergarages

• Bewoners

• Waternet

• Bloemenmarkt

• Buurtplatform N8W8

• Enkele Verenigingen van Eigenaren

Literatuur

• “Advies 3 bruggen Vijzelstraat”, Ingenieursbureau IB, 11 november 2015;

• “Review rapport Advies 3 bruggen Vijzelstraat”, Royal Haskoning DHV, 12 november 2015;

• “Vijzelstraatbruggen - haalbaarheidsstudie voor vervanging, herstel of handhaving”, Witteveen & Bos, 2 februari 2016;

• “Invloed van de veranderende funderingsdruk op de Noord/Zuidlijn”, Witteveen & Bos, 3 december 2015;

• “Concept Definitief Ontwerp Vijzelstraat”, Project Rode Loper, 9 mei 2016;