VERENIGING VAN WADDENZEEGEMEENTEN
E: j.vdvelde@delfzijl.nl M: 06-23961955
Datum 15 november 2016
Uw kenmerk Aan de leden van het Uw brief van Algemeen Bestuur Ons kenmerk
Onderwerp agenda
Geachte heer, mevrouw,
Hierbij doe ik u de geannoteerde agenda met stukken toekomen voor de vergadering van het Algemeen Bestuur van de Vereniging van Waddenzeegemeenten op woensdag 23 november 2016, aanvang 10.30 uur (Dagelijks Bestuur aanvang 9.30 uur) in het Stadhuis van Harlingen.
Let op: gewijzigde locatie!
Indien de voor 10.30 uur uitgeschreven vergadering geen doorgang kan vinden vanwege het niet aanwezig zijn van een voldoende aantal leden, wordt een tweede vergadering gehouden om 10.45 uur op dezelfde dag en plaats.
Mocht u niet in de gelegenheid zijn de vergadering bij te wonen, verzoek ik u de agenda met stukken door te sturen naar uw plaatsvervang(st)er.
1. Opening.
2. Verkiezing lid Dagelijks Bestuur.
Door een wisseling van portefeuilles in het college van B&W van de gemeente Súdwest-Fryslân heeft dhr. D. Stoker de zetel in het Algemeen Bestuur overgenomen van
mw. M. Bakker.
Voorstel:
- dhr. D. Stoker, wethouder van de gemeente
Súdwest-Fryslân, kiezen als lid van het Dagelijks Bestuur van de Verenging van Waddenzeegemeenten.
3. Presentatie stand van zaken Beleidsverkenning Waddengebied
door Willem Kattenberg en Karsten Schipperheijn
- 2 -
4. Verslag vergadering 6 juli 2016.
Het conceptverslag is bijgevoegd.
Voorstel:
- verslag vaststellen.
5. Verslag vergadering Dagelijks Bestuur 25 mei 2016.
Het verslag is bijgevoegd.
Voorstel:
- verslag voor kennisgeving aannemen.
6. Ingekomen en verzonden stukken.
Ingekomen stukken:
- Programma Rijke Waddenzee/Waddenacademie:
reactie op brief Waddenhuisberaad;
- Den Helder:
akkoord met verhoging contributie i.v.m. aanstelling
communicatieadviseur Actieplan Vaarrecreatie Waddenzee en extra inzet Aanjager Werelderfgoed;
- Delfzijl:
akkoord met ondertekening Dark Sky Waddengebied.
Verzonden stukken:
- Programma Rijke Waddenzee/Waddenacademie:
reactie op rapport Waddenhuisberaad;
- Colleges B&W:
jaarrekening 2015 en begroting 2017;
- Colleges B&W:
ondertekening Intentieverklaring Dark Sky Waddengebied.
Wanneer u inzage, dan wel nadere informatie wenst over een (de) ingekomen en/of verzonden stukken wordt u verzocht contact op te nemen met het secretariaat.
Voorstel:
- ingekomen en verzonden stukken voor kennisgeving aannemen.
7. Vergadering Dagelijkse Besturen De Waddeneilanden en de Vereniging van Waddenzeegemeenten 17 november 2016.
De geannoteerde agenda is bijgevoegd.
Ter vergadering nadere informatie.
- 3 -
8. Intentieverklaring Dark Sky Werelderfgoed Waddengebied.
Op 29 oktober heeft Theo Meskers als plv voorzitter van de Vereniging de Intentieverklaring Dark Sky Werelderfgoed Waddengebied namens de colleges van B&W van de
kustgemeenten ondertekend.
Deze (ondertekende) Intentieverklaring met een nadere toelichting is ter kennisneming bijgevoegd.
Hierbij een update van de stand van zaken:
- Met bureau Clafis worden de afspraken vastgelegd zodat zij binnenkort als lichttechnicus aan de slag kunnen zoals omschreven in de intentieverklaring.
- Met de provincie Fryslân worden gesprekken gevoerd om de samenhang met het Interreg project Night Light in kaart te brengen. E.e.a. in afstemming met Noord-Holland en Groningen.
- De RVO is in opdracht van Programma Rijke Waddenzee aan de slag om fact sheets maken ten behoeve van een
overzicht van:
* de stand van de techniek m.b.t. verlichting en beperking van lichthinder;
* een update van wetenschappelijke inzichten m.b.t. de betekenis van duisternis voor mens en dier;
* best practices om duisternis te versterken.
- NMF Noord-Holland organiseert op 30 november a.s. een Inspiratiebijeenkomst m.b.t. versterking duisternis.
- Op 15 december organiseren Programma Waddenzeehavens en Programma Rijke Waddenzee een "Werkatelier innovaties duurzaam havenbedrijf van wereldklasse".
9. Stand van zaken portefeuilleonderwerpen.
De notitie stand van zaken portefeuilleonderwerpen en mededelingen is bijgevoegd.
Voorstel:
- stand van zaken portefeuilleonderwerpen en mededelingen voor kennisgeving aannemen.
10. Rondvraag en sluiting.
Met vriendelijke groeten,
Maria le Roy, voorzitter Jan van der Velde, secretaris
VERENIGING WADDENZEEGEMEENTEN
Bestuurlijk Overleg
Datum: Donderdag 17 november 2016 Tijd: 10:00 uur – 12.00 uur
Locatie: Gemeentehuis Harlingen, Noorderhaven Harlingen
Aanwezig: DB de Waddeneilanden: A. de Hoop (voorzitter); D. Stellingwerf
(Schiermonnikoog); B. Wassink (Terschelling); T. Schokker (Vlieland); M.
Uitdehaag (Texel); W. van Schoonhoven (wnd. secretaris).
Aanwezig: Vereniging Waddenzeegemeenten: M. Le Roy (voorzitter); Y. Rijzebol (Delfzijl);
A. v.d. Ploeg (Dongeradeel); Th. Meskers (Hollands Kroon); W. van den Berg (Ferwerderadiel); H. van Gelder (de Marne); H. Sienot (Eemsmond); H. Blaak (het Bilt); C. de Pee (Franekeradiel); R. van den Aker (Oldambt); E. Krijns (Den Helder); D. Stoker (Súdwest-Fryslân); J. van der Velde (secretaris).
Agenda
1. Opening en vaststelling agenda
Presentaties
2. Zoutwinning
Presentatie door de heer de Wever, Frisia Zout B.V.
3. Actieplan Vaarrecreatie Waddenzee
Presentatie door mevrouw Uittenbosch, programmanager Actieplan Vaarrecreatie.
Er zal worden ingegaan op de behaalde resultaten van het actieplan, de uitkomsten van de evaluatie na 2,5 jaar actieplan en de stand van zaken van de communicatie.
Vervolg agenda 4. Mededelingen
- Waddengebied mooiste natuurgebied van Nederland (ter kennisgeving).
Het Nederlandse Waddengebied heeft de verkiezing van het Mooiste Natuurgebied van Nederland gewonnen. Als winnaar van de verkiezing van het Mooiste Natuurgebied ontvangt het Nederlandse Waddengebied een bedrag van € 300.000.
5. Verslag vergadering 21 april 2016 (ter vaststelling)
- Het verslag is ter vaststelling bijgevoegd.
6. Beleidsverkenning Waddengebied (ter bespreking) Bijgevoegd zijn:
- DB advies Beleidsverkenning Waddengebied - Bijlage H1. Managementsamenvatting
- Bijlage Thema Gebiedsbegrenzing
7. Regeringsconferentie Leeuwarden 2018 (ter bespreking)
In 2018 vindt de volgende trilaterale ministeriele regeringsconferentie plaats in
Leeuwarden. Er komt een internationale week in het kader van de Culturele Hoofdstad 2018. Er is begonnen met de voorbereidingen van deze conferentie door het ministerie van EZ.
Bijgevoegd is:
- Advies toelichting regeringsconferentie Leeuwarden 2018
8. Impactproject Waddenlei (ter kennisgeving)
Portefeuillehouder Schokker zal kort een toelichting geven.
Bijgevoegd zijn:
- Memo achtergrondinformatie meerlaagsveiligheids project Waddenlei - Aanbiedingsbrief Voorzitter ROK
- Rapport Waddenlei overstroomt
9. Stand van zaken Wadloopverordening (ter kennisgeving).
Er is een nieuwe projectleider gekomen op dit onderwerp, de heer Ypma. Er zal in eind november/ begin december 2016 ambtelijk met hem een overleg plaatsvinden.
10. Investeringskader Waddengebied 2017-2026 (ter kennisgeving) Bijgevoegd is:
- Brief aan Provinciale Staten door DB Waddeneilanden
11. Aanjager Waddenzee Werelderfgoed (ter kennisgeving) Bijgevoegd zijn:
- Memo over de aanjager Waddenzee Werelderfgoed - Voortgangsrapportage maart – september 2016 - Werkplan Beleving van het Werelderfgoed 2016
12. Bestuurlijke vertegenwoordiging Waddengemeenten (ter kennisgeving)
De bestuurlijke vertegenwoordiging vanuit het DB de Waddeneilanden in externe gremia verandert per januari 2017. Ook voor de vereniging van Waddenzeegemeenten zullen enkele wisselingen plaatsvinden.
Bijgevoegd is:
- Memo overzicht bestuurlijke vertegenwoordiging per 1 januari 2017
13. Verkenning duurzame bereikbaarheid eilanden (ter kennisgeving)
Het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) is bezig met een verkenning naar de duurzame bereikbaarheid van de Waddeneilanden. Aan de hand van memo uitwisselen betrokkenheid gemeenten.
Bijgevoegd is:
- Memo toelichting verkenning duurzame bereikbaarheid
14. Volgende vergadering, donderdag..
Het voorstel is om gezien de agenda en de te verwachte ontwikkelingen 3 keer per jaar te vergaderen. De voorgestelde vergaderdata voor 2017 zijn:
16 maart 2017
15 juni 2017
16 november 2017
15. Sluiting
Aan: ondertekenaars intentieverklaring Dark Sky Werelderfgoed Waddenzee Betreft: nadere toelichting en definitieve tekst intentieverklaring
Van: Titian Oterdoom, Programma naar een Rijke Waddenzee Datum: 10 oktober 2016
Eind augustus is de concept tekst van de intentieverklaring verspreid onder de beoogde ondertekenaars. Dit is goed ontvangen, maar er zijn twee aanleidingen om de tekst (beperkt) aan te scherpen, zie onderstaande toelichting.
De definitieve tekst is bijgevoegd.
1) Onder de vlag van UNESCO Werelderfgoed Waddenzee
Inmiddels is duidelijk geworden dat we dit initiatief handen en voeten kunnen geven onder de vlag van UNESCO Werelderfgoed Waddenzee. Dat is goed nieuws: binnen bestaande kaders kunnen we samen, bottom up, invulling geven aan bestaand beleid. Er is dus geen sprake van extra eisen, begrenzingen etc. Bovendien hebben we zo een aansprekend, betekenisvol kader waarbinnen we kunnen gaan werken aan vergroten van bewustwording en versterking van de duisternis.
In onderstaande tekst is de relatie met het Werelderfgoed nader toegelicht (bron: Ministerie EZ).
“De Waddenzee is een natuurlijk UNESCO werelderfgoed. Voorwaarde is ondermeer dat het managementsysteem op orde is. Nederland heeft daarvoor als belangrijke pijler de Pkb-Waddenzee (thans Structuurvisie Waddenzee)
ingediend. In de Pkb is natuurlijkheid inclusief duisternis expliciet opgenomen als een landschappelijke kwaliteit die beschermd en ontwikkeld zou moeten worden.Op trilaterale schaal wordt voor het Werelderfgoed het Guiding Principle gevolgd: "to achieve as far as possible, a natural and sustainable ecosystem in which natural processes proceed in an undisturbed way" (Joint Declaration van de Trilaterale Waddenzeesamenwerking, 2010). Dag-nacht ritme (en dus duisternis) zijn essentiële aspecten bij dit natuurlijke proces. Inzetten op verdere duisternisontwikkeling via een Dark Sky Park Wadden* past dus uitstekend binnen de context van en schraagt de verdere ontwikkeling van de UNESCO Werelderfgoed Waddenzee site.”
*Om verwarring met Dark Sky Parken volgens de systematiek van het International Dark-Sky Associationte (IDA) te voorkomen, wordt voor het Waddengebied de term Dark Sky Werelderfgoed Waddengebied gebruikt.
Dat er gewerkt kan worden onder de vlag van UNESCO Werelderfgoed Waddenzee betekent dat er verantwoording moet worden afgelegd aan de sitehouder (ministerie van Economische Zaken). Besloten is om dit invulling te geven door verantwoording af te leggen aan het Opdrachtgeverscollectief Beheer Waddenzee (OBW). Het OBW rappor- teert vervolgens aan het Regiecollege Waddengebied (RCW). Een overeenkomstige passage is in de definitieve tekst van de intentieverklaring opgenomen.
2) Borgen van veiligheid en economische belangen
Het Waddengebied is zowel natuurgebied als omgeving waar belangrijke economische activiteiten plaatsvinden.
Met Dark Sky Werelderfgoed Waddenzee streven we ernaar zowel de ecologische als economische belangen te dienen. Dit betekent dat er niet getornd wordt aan veiligheid en randvoorwaarden voor economische bedrijvigheid.
Praktijkvoorbeelden laten zien dat technische innovaties op het gebied van verlichting kunnen bijdragen aan veiligheid en kostenbesparing. Hier ligt bovendien een relatie met de EcoPort-certificering van alle zes Waddenzee- havens, waarbij gestreefd wordt naar vermindering van de impact van de economische activiteiten op de omgeving.
We werken bottom up vanuit bestaand beleid. Veiligheidseisen staan hierbij niet ter discussie en er is geen sprake van aanscherping van wetgeving. We willen juist samenhang brengen in de inspanningen, kennis delen en aansluiten bij de initiatieven van de verschillende spelers in en om het Waddengebied. Om eventuele misverstanden te
voorkomen is in de definitieve tekst opgenomen dat versterking van de duisternis wordt nagestreefd, passend binnen de wetgeving en veiligheidseisen ten aanzien van verlichting. Ook wordt expliciet vermeld dat bij het versterken van de duisternis rekening wordt gehouden met de economische belangen in het Waddengebied.
Bovenstaande aanscherpingen zijn opgenomen in de definitieve tekst van de intentieverklaring Dark Sky
Werelderfgoed Waddenzee, zie volgende pagina.
VERENIGING VAN WADDENZEEGEMEENTEN
Vergadering Algemeen Bestuur 23 november 2016
Agendanummer 9: Stand van zaken portefeuilleonderwerpen en mededelingen
a. Waddenfonds (Theo Meskers)
Investeringskader Waddengebied 2017-2026
Op 14 september 2016 heeft een werkbezoek plaatsgevonden, waarin de statenleden werden geïnformeerd over de achtergrond en betekenis van het Investeringskader en de hierin genoemde majeure opgaven. Ook werd een toelichting gegeven op de
werkwijze in de uitvoeringsfase, waaronder de interactie en samenwerking met de direct betrokkenen in het Waddengebied.
De staten van Noord-Holland, Fryslân en Groningen hebben op resp. 3 oktober, 26 oktober en 9 november ingestemd met het Investeringskader.
Het Investeringskader Waddengebied is te vinden op
www.investeringskaderwaddengebied.nl onder "Meer weten?".
Waddendag
Op 25 november 2016 vindt de Waddendag plaats in theater De Kampagne in Den Helder, van 9.30-13.45 uur.
De Waddendag is de opvolger van de jaarlijkse Waddenfondsdag.
Centraal thema is "Kansen pakken in de Waddenregio".
Aanmelden kan op www.waddenfonds.nl Waddenfonds
Het Waddenfonds start met nieuwe subsidiemogelijkheden in het kader van Recreatie & Toerisme. Per project kan maximaal
€ 500.000 worden aangevraagd. In totaal stelt het Waddenfonds in deze openstelling € 3.500.000 beschikbaar.
Aanvragen kunnen worden ingediend t/m 2 februari 2017.
b. Havens (Edwin Krijns)
c. Programma Rijke Waddenzee (Harrie Sienot) d. Natura 2000; Visserij (Albert van der Ploeg) Op de Waddenzee zijn convenanten van kracht voor de mosselzaadvisserij, de garnalenvisserij en de
handkokkelvisserij.
Er is verder een nieuw afsprakenkader in voorbereiding voor
het handmatig rapen van Japanse oesters.
- 2 -
De afspraken m.b.t. de handkokkelvisserij worden geëvalueerd en eventueel herzien in 2018.
De afspraken m.b.t. de garnalenvisserij (VisWad) zullen vooral vanaf 2017 hun beslag krijgen, als de nieuwe
Natuurbeschermingswet-vergunning van kracht is en er in dat jaar ook een tenderregeling door het Waddenfonds kan worden opengesteld.
De afspraken m.b.t. de mosselzaadvisserij voor de volgende transitiestap (meer beschermde gebieden en minder
mosselzaadvisserij) is gepland in 2018.
Op voorstel van gedeputeerde Staghouwer van Groningen blijft een Europees verbod op de pulsvisserij uit. Veel Nederlandse kotters op de Noordzee maken gebruik van deze techniek.
Op de Waddenzee wordt door de garnalenvisserij nog geen gebruik gemaakt van deze vangsttechniek.
e. Recreatie & Toerisme (Herwil van Gelder)
Bij Kornwerderzand wordt het Beleefcentrum De Nieuwe
Afsluitdijk gerealiseerd. In dit centrum zal informatie worden gegeven over Werelderfgoed Waddenzee, de Vismigratierivier, de toekomstige Afsluitdijk, zoet-zout en het IJsselmeer.
De ontwikkeling van niet-Afsluitdijk gerelateerde projecten in het achterland zullen worden gefaciliteerd, bijvoorbeeld het te ontwikkelen centrum op de Strip in Den Oever en de
maritieme initiatieven in de Willemshaven in Harlingen.
Begin 2017 start de bouw van het Beleefcentrum, opening voor het publiek is naar verwachting 2018.
Stand van zaken bezoekerscentrum Lauwersoog ter vergadering.
f. Landschap, Cultuurhistorie en Landbouw (Ricky van den Aker) Een eerste inventarisatie van thema's, ideeën, projecten op het gebied van Landschap, Cultuurhistorie en Landbouw bij de gemeenten heeft plaatsgevonden.
Deze inventarisatie is bijgevoegd.
De vraag is welke meerwaarde of toegevoegde waarde de Vereniging kan bieden op deze onderwerpen.
In een ambtelijk overleg werden de volgende concrete
activiteiten benoemd.
- 3 -
1. Jaarlijkse update van de inventarisatie.
2. Overleg met Joop Mulder van Sense of Place over koppel- mogelijkheden c.q. -kansen. Sense of Place mengt culturele activiteiten met landschap, natuur en cultuurhistorie op verschillende locaties langs de gehele Waddenkust.
g. Waddenzee Werelderfgoed (Hillie Blaak)
Dhr. Gerard Kremer (o.a. vz. MKB-Noord) is op 1 juli 2016 gestart als boegbeeld toerisme Werelderfgoed Waddenzee. Zijn belangrijkste opdracht is dat er meer toeristische kansen worden gegrepen die de Werelderfgoed status met zich mee brengt. Hij doet dit in nauwe
samenwerking met de ondernemers en de marketingorganisaties.
Dhr. Kremer is aangesteld door het Programma Rijke Waddenzee.
Op 17 november zal dhr. Kremer zijn bevindingen toelichten in een vergadering van de Trojka (de stuurgroep van de aanjager Werelderfgoed Waddenzee).
h. Deltaprogramma Waddengebied; Veiligheid & Handhaving (Wil van den Berg)
Ter informatie is bijgevoegd de nieuwsbrief "DeltaNieuws"
van september 2016.
i. Energie & Delfstofwinning (IJzebrand Rijzebol) j. Ruimtelijke Plannen Waddenzee (Caroline de Pee) Het ministerie van I&M werkt momenteel aan de
Beleidsverkenning Waddengebied. De planning is om deze begin 2017 vast te stellen. De Beleidsverkenning zal vervolgens leiden tot een Toekomstvisie Waddengebied.
Het doel van de Beleidsverkenning is om het speelveld en de mogelijke opties (met voor- en nadelen, kansen en
bedreigingen) voor toekomstig beleid en beheer van het Waddengebied in beeld te brengen. De Beleidsverkenning beperkt zich tot het inventariseren en onderbouwen van de verschillende opties.
De daadwerkelijke keuze voor opties wordt pas gemaakt in de
Toekomstvisie Waddengebied
- 4 -
In de vergadering van de DB`en van de Vereniging en De
Waddeneilanden op 17 november zal worden nagegaan in hoeverre een gezamenlijke reactie op de Beleidsverkenning kan/zal
worden opgesteld.
Ter informatie is bijgevoegd een concept van de managementsamenvatting van de Beleidsverkenning (versie 1 november 2016).
k. Wadden Sea Forum (Durk Stoker)
Dhr. Durk Stoker zal, als opvolger van Mirjam Bakker, als vertegenwoordiger van de Vereniging deelnemen aan het Wadden Sea Forum.
l. Regiecollege Waddengebied (RCW); Wadden Sea Board (WSB) (Maria le Roy)
Ter kennisneming zijn bijgevoegd de verslagen van de
vergaderingen van het RCW op 16 juni en 2 september 2016.
Per 1 januari 2017 zal mw. Maria le Roy namens de
kustgemeenten en de eilanden plaats nemen in de Wadden Sea Board.
Dit is volgens de afspraak met De Waddeneilanden om de afvaardiging in de WSB om de twee jaar te laten rouleren tussen de Vereniging en De Waddeneilanden.
+++++++++++++++++++
Thema’s op beleidsterreinen Cultuurhistorie, Landschap en Landbouw die gebaat zijn bij een gezamenlijke aanpak via de Vereniging van Waddengemeenten,
juni 2016
Samenvatting:
Een eerste voorlopige analyse van de ingebrachte ideeën en thema’s leidt tot de volgende samenvatting en opgaves.
1. Cultuurhistorie.
Rond Cultuurhistorie zijn de meeste thema’s en ideeën aangeleverd die wellicht baat hebben bij een verdere gezamenlijke aanpak via de vereniging. Het zijn thema’s die onderdeel zijn van het cultureel erfgoed van de Waddenregio. Deze thema’s getuigen van de bijzondere ontstaansgeschiedenis en identiteit van het waddengebied, met name achter de ‘Dijken’. Enkele voorbeelden zijn het verhaal van terpen en wierden, het dijkenlandschap en de polders, Romaanse kerken, streekhistorie, archeologie en getuigenissen in het landschap van de Tweede Wereldoorlog (bunkers).
Maar ook het maritiem erfgoed en de ontwikkeling van historische havens zijn genoemd.
Opgaves zijn:
- aandacht voor de ontsluiting van deze bijzondere ontstaansgeschiedenis via een meer integrale presentatie in publicaties, promotiebrochures en in musea en/of bezoekerscentra.
- het beter beleefbaar maken van het cultureel erfgoed door het ontwikkelen van thematische toeristische routenetwerken en voor de fysieke ontsluiting van het erfgoed, door evenementen en activiteiten, zoals excursies met gidsen.
- in veel gemeenten is op deelgebieden al veel ervaring opgedaan en zijn verschillende activiteiten ontwikkeld door ondermeer VVV’s, terreinbeheerders en dorpsverenigingen.
- de Vereniging kan succesvolle voorbeelden van aanpak (best practices) in beeld brengen, die kunnen fungeren als voorbeeld en inspiratie voor andere gemeenten en partijen.
2. Landschap en Landbouw.
Rond Landschap en Landbouw zijn ook interessante thema’s benoemd. Het gaat veelal om het beheer en behoud van het landschap, de zorgvuldige ontwikkeling en inpassing van landbouw en bedrijfsontwikkeling binnen het kwetsbare en unieke landschap. Als voorbeeld dient het model van
‘Nije Pleats’ in Noord Fryslân. Er zijn diverse maatregelen om de ontsluiting en de kwaliteit van het (open) landschap te verbeteren. Voorbeelden zijn het Waddenproject Kiek over Diek in de provincie Groningen en het recent door het Waddenfonds ondersteunde project ‘Een eindeloze horizon, herstel van Oldambtster weidsheid’ waaraan gemeente Delfzijl en Oldambt meedoen.
Opgaves zijn:
- zorgdragen voor kennisoverdracht van succesvolle aanpak en methoden om het karakteristieke landschap te behouden.
- informatieoverdracht over (potentieel) succesvolle economische ontwikkelingen die geënt zijn op het cultureel erfgoed, landschap en (agrarische) bedrijvigheid. Voorbeelden zijn: de
innovatieve gebiedsontwikkeling zoals ‘Holwerd aan Zee’ (Ferwerderadeel) en het Marconi Project (Delfzijl).
3. Kritische geluiden.
Er zijn ook kritische geluiden: enkele gemeenten vinden dat de Vereniging van Waddengemeenten haar toegevoegde waarde vooral moet zoeken in wat ons allen bindt: de Waddenzee (Franekeradeel) en dat samenwerking op landbouw geen agendapunt is (Hollands Kroon).
4. Groen en rijp.
We zien ook een grote verscheidenheid aan bijdragen die de gemeenten hebben aangeleverd. Een meer evenwichtige redactie van de inventarisatie is op dit moment wellicht nog niet noodzakelijk.
5. Overlap met andere beleidsinventarisaties en beleidsdocumenten.
Dit is een belangrijke constatering. Er zijn in Waddenverband, zowel op Rijks, provinciaal en gemeentelijk niveau allerlei documenten opgesteld in de afgelopen jaren die de onderhavige onderwerpen uitgebreid in beeld hebben gebracht. Meer recente documenten zoals het Investeringskader Waddengebied, de gebiedsopgave Waddenkust voor de Omgevingsvisie Groningen et cetera, geven goed geïnventariseerde, gedocumenteerde en samenhangende
beschrijvingen op de thema’s cultuurhistorie, landschap en landbouw. De vraag die dan gesteld kan worden is: wat kan deze inventarisatie van de Vereniging van Waddengemeenten als toegevoegde waarde bieden?
6. Vervolgstap.
Het lijkt verstandig om deze notitie in eerste instantie in kleine kring te bespreken met de ambtelijke secretaris van de vereniging en Sjon de Haan als aanjager van het Werelderfgoed Waddenzee. De gemeente Oldambt kan ambtelijk een bescheiden support leveren voor de werkzaamheden die voorvloeien uit de Vereniging van Waddengemeenten. Binnen dit ambtelijk overleg kan een advies opgesteld worden over “hoe verder te gaan in de Vereniging van Waddengemeenten met deze onderwerpen”
Hemmo Philbert, beleidsadviseur toerisme gemeente Oldambt
Gemeente Thema
Eemsmond Cultuurhistorie:
Stichting Verdronken geschiedenis met onderzoektochten op het Wad en de duikers van Wrakketaria met duiktochten naar verdronken schepen.
Als idee in te brengen voor onderzoekbeleving op het Wad
Eemsmond Cultuurhistorie:
Aandacht voor wierdendorpen, eendenkooien en dijkcoupures als cultureel erfgoed van het Waddenlandschap
Eemsmond Cultuurhistorie:
Aandacht voor Romaanse kerken
Eemsmond Cultuurhistorie:
Aandacht voor ontwikkeling, benutting en promotie van historische havens.
Den Helder Cultuurhistorie:
Wadden in oorlog. De Wadden hebben een boeiende
oorlogsgeschiedenis. Zo maakte de kust deel uit van de Atlantikwall (de westelijke verdedigingslinie van Nazi-Duitsland die van de Noordkaap tot de Frans/Spaanse grens liep.) De centrale vraag is
hoe we deze verhalen beter beleefbaar kunnen maken en commercieel kunnen inzetten als toeristische attractie.
Den Helder Landschap:
Verziltingsproblematiek. Eén van de grootste gevaren van de klimaatsverandering voor het Waddenlandschap is de verzilting. Om de verzilting in de toekomst het hoofd te kunnen bieden is het belangrijk om inzicht te krijgen in de oorzaken en gevolgen van de verzilting. Zo worden de agrariërs en overheden zich beter bewust van dit dreigende gevaar en kunnen ze zich nu al voorbereiden op de toekomst. Daarnaast kan een plan van aanpak worden opgesteld met actiepunten hoe hiermee om kan worden gegaan in de toekomst (in brede zin, van technische maatregelen tot beleid).
Den Helder Landschap:
Beleefbaar maken Waddenzeekust. Door de dijken is de
Waddenzee op veel plekken slecht te beleven. De dijken zijn vaak erg hoog, ontoegankelijk en monofunctioneel. De vraag is hoe deze barrière te slechten en de dijk te benutten als een
toeristisch/recreatieve trekpleister in plaats van enkel een
waterkering. Den Helder heeft voor dit vraagstuk al een pilotproject gestart in het kader van het Deltaprogramma Kust.
Den Helder Overige thema’s:
- Ecologische/toeristische draagkracht van verblijfsrecreatie:
wat kan een kustlandschap aan?
- energielandschappen: hoe de duurzame energietransitie vorm te geven in het landschap
- beleving ingepolderde Wadden: hoe kunnen we oude landschapselementen (kwelders, nollen, eilanden, etc.) beter beleefbaar maken in het huidige polderlandschap
Dongeradeel/
Ferwerderadeel Cultuurhistorie:
- 1. Behoud van elementen en structuren, bijvoorbeeld het behoud van structuren die het gevolg zijn van bedijkingen en landaanwinning;
- 2. Verbinden binnen- en buitendijks op het gebied van fysieke verbindingen maar ook van relaties en verhalen op de gebieden van cultuurhistorie, erfgoed, landschap, natuur en cultuur. Ook het uitdragen daarvan samen met
betrokkenen;het Atlantikwall project in het Noorderleeg (Noarderleech) is een goed voorbeeld.
- 3. Drager voor R&T, de waarde van het gebied op basis van bij 2 genoemde aspecten biedt kansen voor R&T;
Dongeradeel/
Ferwerderadeel Landschap:
- 1. Behoud van de structuur van het landschap zodat de ontstaansgeschiedenis zichtbaar blijft;
- 2. Verbinden binnen- en buitendijks (o.a. Holwerd aan Zee, zoet zout overgang Vijfhuizen en andere projecten );
- 3. Beleefbaar maken van het landschap (diverse projecten die worden gebundeld in het project Noordoost aan het Wad);
Dongeradeel/
Ferwerderadeel Landbouw:
- 1. Faciliteren landbouwfunctie, landbouw is een belangrijke economische drager in het gebied;
- 2. Problematiek landbouwverkeer, de versnippering en schaalvergroting vragen een andere omgang met de infrastructuur;
- 3. Natuur-inclusieve landbouwvormen/zilte teelten kunnen in de toekomst de landbouwfunctie versterken.
Dongeradeel Nije Pleats systematiek en ‘inspiratiedocument’ heeft gemeente goede ervaringen mee. etc……(Zie Franekeradeel).
Harlingen Cultuurhistorie:
Vaststellen archeologiebeleid (een mogelijkheid zou kunnen zijn om gezamenlijk een fonds voor excessieve kosten te organiseren, dit lukte eerder niet in Friesland)
Harlingen Cultuurhistorie:
Wijnaldum maakt onderdeel uit van het project ‘Terpen en wierdenland, een verhaal in ontwikkeling’. Dit project is u vast al aangereikt via Landschapsbeheer Friesland.
Harlingen Cultuurhistorie:
Gezamenlijk iets organiseren om de archeologische steunpunten meer bekendheid en ondersteuning te geven.
Harlingen Cultuurhistorie:
Er speelt een project met betrekking tot onderhoud en het in functie brengen van in slechte toestand verkerende karakteristieke panden.
In het verleden heeft de Hein Buismanstichting hier veel panden aangekocht, opgeknapt en weer doorverkocht zonder winstoogmerk (1ste stadsherstel van Nederland). Door veranderende
subsidieregelingen en duurder onroerend goed kon deze stichting haar werk niet meer uitoefenen. De provincie Fryslân en gemeente stimuleren deze stichting om opnieuw panden aan te kopen en op te knappen. Dit kunnen panden zijn die lange tijd leeg staan en niet door de markt opgepakt worden of die slecht zijn onderhouden. Het doel is dat de binnenstad en omgeving er verzorgd uit blijft zien.
Harlingen Cultuurhistorie:
Er zijn ideeën om een project maritiem erfgoed op te pakken, maar er is daarvoor onvoldoende tijd.
Harlingen Voor wat betreft ‘het leven met de zee’ heeft Harlingen een aantal jaren geleden bij de vernieuwing van de keermuur veel
publieksactiviteiten gehad, die succesvol waren.
Franekeradeel Cultuurhistorie:
Gemeente hecht grote waarde aan de cultuurhistorie van de stad, dorpen en het buitengebied. Geprobeerd wordt de cultuurhistorie te bewaren en daar waar mogelijk te versterken om deze voor
bewoners en bezoekers zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Een voorbeeld is de kenmerkende structuur van de binnenstad van Franeker met bolwerken en grachten. De binnenstad wordt door middel van de structuurvisie en het bestemmingsplan voor de binnenstad beschermd. Ontwikkelingen dienen te passen binnen de historische structuur.
Franekeradeel Landschap:
Het buitengebied van Franekeradeel kenmerkt zich door een
structuur van kwelderwallen en kweldervlakten. Op de hoger gelegen gebieden zijn in het verleden terpen aangelegd. We proberen deze waarden te beschermen en daar waar mogelijk te versterken. Indien agrarische bedrijven worden uitgebreid, dient dit op een zorgvuldige manier te worden gedaan. Bij uitbreiding dient het bedrijf op een passende manier landschappelijk te worden ingepast. Wij maken hierbij veelvuldig gebruik van de Nije Pleats Methode
(www.husenhiem.nl/projecten/nije-pleats)
Franekeradeel Landbouw:
Franekeradeel is een agrarische gemeente. In het noorden vindt voornamelijk akkerbouw plaats. In het zuiden is naast akkerbouw ook veel veeteelt aanwezig. Zoals hierboven aangegeven, streeft de gemeente naar een zo zorgvuldig mogelijke inpassing van
agrarische bedrijven. Om zo de agrarische sector de ruimte te bieden, maar wel op een landschappelijk verantwoorde manier.
Franekeradeel Opmerking: wij zijn van mening dat het oppakken van
bovengenoemde thema’s geen directe taak is van de vereniging van Waddengemeenten. Deze thema‘s zorgen binnen de vereniging voor
onnodige bestuurlijke druk. Ons advies is om de taken en doelen te beperken tot wat de Waddengemeenten bindt: de Waddenzee.
Oldambt Cultuurhistorie:
De regiogeschiedenis van het Oldambt, de Dollardpolders, ‘De Graanrepubliek’ is interessant en in het landschap is deze
regiogeschiedenis te lezen. Na de inbraak van de Dollard (1550) is het land weer op de zee terugveroverd: diverse polders en dijken markeren het gebied. De vruchtbare aarde bood kansen voor een agrarische ontwikkeling waarvan de diverse grote herenboerderijen nog getuigen.
Rijkdom en armoede kenmerkten dit gebied: rijke boeren en arme landarbeiders. Niet voor niets is heeft het communisme hier bijval gekregen.
Gemeente heeft een erfgoedstrategie vastgesteld om haar rijke verleden toegankelijk en bruikbaar te maken. Er worden 2 verhaallijnen uitgewerkt:
- Verhaallijn Graanrepubliek - Verhaallijn Dollardland
Oldambt Landschap:
Het uitgestrekte en open landschap met Dollardpolders, het dijkenlandschap en het buitendijkse natuurgebied de Dollard (behorende tot het Werelderfgoed Waddenzee) zijn uniek. Dit landschap onderscheidt zich van bijvoorbeeld het Hoogeland, met zijn eigen ontstaansgeschiedenis.
Het Waddenproject ‘Een eindeloze horizon’, waarin gemeente Delfzijl en Oldambt, Stichting Landschap Oldambt en
terreinbeheerders samenwerken, heeft tot doel om het open landschap en de lintbebouwing te herstellen van aangegroeide groene elementen/bosjes.
Oldambt Landbouw:
Landbouw is een belangrijke economische sector en beeldbepalend voor het gebied. De afgelopen 10 jaar heeft een schaalvergroting plaatsgevonden en deze zal zich naar verwachting doorzetten.
Agrotoerisme draagt bij aan het vitaliseren van het platteland en is een belangrijke bron voor aanvullende werkgelegenheid. Agrariërs worden ook ingezet bij het beheer van natuur- en recreatiegebieden.
Delfzijl Cultuurhistorie:
Zie Den Helder. Wadden in Oorlog.
De unieke en strategische ligging van Delfzijl aan de Eems heeft er toe geleid dat er in zowel de Napoleontische tijd en WOII hevig is gevochten in en om Delfzijl. Delfzijl is tot tweemaal toe als laatste plaats van Nederland bevrijd. Sporen zijn nog in het landschap zichtbaar ( Atlantikwal) bunkers en de schansenstructuur van het centrum. Unieke verhalen die onderbelicht zijn op dit moment.
Delfzijl Landschap:
In Delfzijl wordt momenteel sterk geïnvesteerd om de relatie van het centrum met de haven en de Eems sterker te maken via het Marconi project. We hebben de ambitie om met een nieuw, uitgebreid
strand en infrastructuur daar om heen de badplaats van het Noorden te worden. Beleefbaarheid van het wad is een belangrijk speerpunt in onze R&T doelstellingen
Delfzijl Landschap:
Een idee is om door te borduren op het Kiek over Diek project dat van ' Lauwerzee tot Dollard tou' loopt. Er zit veel overlap in dit Waddenfonds project dat tot 2016 loopt. Er is behoefte aan voortzetting van het project in een festivalvorm.
Delfzijl Landschap:
Het uitgestrekte en openlandschap met Dollardpolders, het dijkenlandschap, de Eems en het buitendijkse natuurgebied de Dollard (behorende tot het Werelderfgoed Waddenzee) zijn uniek.
Dit landschap onderscheid zich van bijvoorbeeld het Hoogeland, met zijn eigen ontstaansgeschiedenis.
Het Waddenproject: ‘Een eindeloze horizon’, waarin gemeente Delfzijl en Oldambt, Stichting Landschap Oldambt en
terreinbeheerders samenwerken, heeft tot doel om het
openlandschap en de lintbebouwing te herstellen van aangegroeide groene elementen/bosjes.
De Marne
Landschap:
De Marne is een oud zeekleigebied dat zich kenmerkt door statige akkerbouwbedrijven op vruchtbare zavelgrond en slingerende waterlopen (maren). De kenmerken van het landschap zijn
omschreven in de structuurvisie. Als aanvulling kunnen wij de unieke balkenhuisjes en dijkcoupures nog vermelden.
De Marne
Cultuurhistorie:
Zie Eemsmond met de stichting verdronken geschiedenis. Daarnaast wordt met Noordpolderzijl, Paesens Moddergat en Zoutkamp
samengewerkt m.b.t. de historische visserij. De Visserij heeft voor De Marne een belangrijke betekenis. Zo is er het oud Historisch vissersdorpje Zoutkamp maar ook de ontwikkelingen m.b.t. de visserij in de haven van Lauwersoog.
Toerisme visie van de provincie Groningen:
De provincie geeft in haar toerisme visie aan om de verbinding te maken tussen landschap, cultuur en erfgoed. Marketing Groningen zal zich richten op de cultuur-historische profilering. De vereniging van Waddenzee gemeenten zou hier input uit kunnen halen.
Kiek over diek:
Dit project wordt in 2016 opgeleverd. Het legt de verbinding tussen het Wad en de Dorpen. Het project wordt met een grootschalig festival opgeleverd. Er wordt naar gestreefd om het festival voort te zetten.
Overige onderwerpen:
Leefbaarheidsprogramma’s in het kader van Kansrijk Groningen.
Voor de inventarisatie kan misschien worden aangesloten bij de 3 sporen die zijn uitgezet. Behoud van monumenten en cultureel erfgoed maar ook de thematische routeontwikkelingen.
De Marne
Landbouw:
In het Meerjarenprogramma van de Nationaal Coördinator
Groningen is een landbouwparagraaf opgenomen. Deze kan worden gebruikt door de stichting.
De Waddenzee en het landschap zijn een inspiratiebron voor kunstenaars. Binnen De Marne zijn er kunstenaars die
samenwerken. Misschien kan dit verder worden uitgewerkt tot een kunstenaarsevenement.
Er is een label Waddengoud. Dit zou binnen deze portefeuille kunnen worden gebruikt om bijv. de producten van de Waddenzee en het landschap te benutten/vermarkten.
Hollands Kroon Landschap:
Hollands Kroon heeft veel te bieden als het gaat om de pure Hollandse karaktertrekken. Weidsheid, wind, water en unieke dorpskernen spelen een belangrijke rol in het gebied waar veel agrarische bedrijvigheid, visserij en de unieke Waddenzee zorgen voor een onderscheidende omgeving.
Hollands Kroon Cultuurhistorie:
Enkele elementen zijn:
- het pure Hollandse karakter (bekende iconen als tulpen)
- Afsluitdijk (als icoon van de strijd tegen het water) - West-Friese Omringdijk
- Het geheime Waddeneiland Wieringen (met het verhaal van de Vikingen)
- Waddenzee en pionieren in de zee (de unieke pioniersgeest van de inwoners van Hollands Kroon die tot uiting komt in de relatie met het water)
- karakteristieke dorpskernen (22) zoals Kolhorn, Wieringen en Anna Paulowna.
Hollands Kroon Landbouw:
Hollands Kroon herbergt de meeste landbouwbedrijven (ruim 600) in de provincie Noord-Holland. De landbouw en glastuinbouw zijn een grote sector met veel werkgelegenheid. Specialisaties zijn:
pootaardappelen en (tulpen)bollen. De gemeente maakt deel uit van de Greenport Noord-Holland Noord. Het Agriport A7 is een moderne projectlocatie voor grootschalige glastuinbouw en vollegrond teelten.
Hollands Kroon De gemeente ziet een gezamenlijke aanpak van het thema
landbouw via het podium van de Vereniging van Waddengemeenten niet als een duurzame overleg- of uitwerkingsvorm.
Wel ziet de gemeente kansen voor de andere thema’s: de gezamenlijkheid ligt op het versterken van de Waddenzee als Werelderfgoed en projecten die hiermee samenhangen, evenals het zoeken naar gemeenschappelijke noemers om te komen tot
gezamenlijke aanvragen bij het Waddenfonds (zwaluwstaarten)
Deltaprogramma
DeltaNieuws
Nieuwsbrief | Jaargang 6 | Nummer 3 | September 2016
Inhoud
2 | Deltaprogramma breed Deltaprogramma 2017 aan Kamer aangeboden.
Evaluatie Deltawet.
11 | Kennis en innovatie
Meten, weten, handelen en de ritmiek van leren.
5 | Deltaprogramma breed Water en ruimte verbinden.
NatioNaal Deltacongres op 3 november.
12 - 15 | Nieuws uit de gebieden Waddengebied.
IJsselmeergebied.
Rijn en Maas.
7 - 8 | Ruimtelijke adaptatie
Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie.
Tussentijdse evaluatie Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie.
20 | Agenda Deltaprogramma
8 - 10 | Waterveiligheid en zoetwater Nieuwe Waterwet. Anticiperen op de nieuwe waterveiligheidsnormen.
Themadag Waterbeschikbaarheid.
16 - 19 | Nieuws uit de gebieden Kust.
Rijnmond-Drechtsteden.
Zuidwestelijke Delta.
Deltaprogramma 2017
Op koers met waterveiligheid, ruimtelijke adaptatie en zoetwater
We werken samen koersvast en in tempo verder aan de opgaven voor waterveiligheid, waterbeschikbaarheid en een klimaatbestendige inrichting van Nederland. Die boodschap geeft het Deltaprogramma 2017 (DP2017), dat op Prinsjesdag aan de Tweede Kamer is aangeboden. Mijlpalen die in het oog springen zijn de wettelijke verankering van de deltabeslissing waterveiligheid, het voornemen om een Deltaplan Ruimtelijke adaptatie op te stellen en op te nemen in Deltaprogramma 2018 en de eerste uitwerking van de systematiek ‘meten, weten en handelen’.
In heel Nederland werken alle partijen samen aan maatregelen om ervoor te zorgen dat de waterveiligheid en de zoetwatervoorziening in 2050 duurzaam en robuust zijn en ons land zo is ingericht dat het de grote extremen van het klimaat veerkrachtig kan opvangen.
Volgens de Deltawet beschrijft Deltapro- gramma 2017 de nieuwe ontwikkelingen in het Deltaprogramma sinds Deltaprogramma 2016 en de verwachte mijlpalen voor de komende tijd.
Waterveiligheid
Voor de Deltabeslissing Waterveiligheid ligt de juridische verankering op koers. In juli heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel Nieuwe normering primaire Waterkering aangenomen. Het streven is om het wetsvoorstel per 1 januari 2017 in werking te laten treden. De waterschappen en Rijkswaterstaat bereiden zich voor om vanaf 2017 de primaire keringen (zoals dijken) voor het eerst te beoordelen aan de hand van de nieuwe normen. Hierop bereiden ze zich onder andere voor door opleidingen, een systeemtest en een generale repetitie.
Het Hoogwaterbeschermingsprogramma heeft in de programmering 2017-2022 al zoveel als mogelijk geanticipeerd, door prioriteiten te stellen die volgen uit de nieuwe normen.
Ruimtelijke adaptatie
Toenemende kans op wateroverlast en hitte en droogte door het veranderende klimaat kunnen grote (economische) gevolgen hebben.
“De urgentie van die thema’s vind je terug in DP2017. Om tempo te maken gaan alle betrokken overheden een gezamenlijk deltaplan opstellen, om de aanpak voor een waterrobuuste en klimaatbestendige inrichting van Nederland te versterken.
Het Deltaprogramma bevat al een Deltaplan Waterveiligheid en een Deltaplan Zoetwater en vanaf Deltaprogramma 2018 komt daar dus een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie bij.
De overheden geven daarmee verdere invulling aan de afspraken uit de Bestuurs- overeenkomst Deltaprogramma,” aldus deltacommissaris Wim Kuijken. (zie ook:
Slimme ruimtelijke keuzes maken. ) Zoetwater
De uitwerking en uitvoering van de Delta- beslissing Zoetwater ligt in grote lijnen op schema. Overal in Nederland zijn maatrege- len voor zuinig gebruik, vasthouden, bergen en aanvoeren van zoetwater in uitvoering.
Bestuurders hebben ijkmomenten vastge- steld om te komen tot concrete afspraken over de beschikbaarheid van water (zie ook:
Themadag Waterbeschik baarheid). In alle gebieden zijn bestuursovereenkomsten ondertekend tussen regionale bestuurders, de minister van Infrastructuur en Milieu en gebruikers over de financiering, planning en uitvoering van zoetwatermaatregelen en de invoering van waterbeschikbaarheid.
In alle gebieden (Rijn, Maas, Zuidwestelijke Delta, Rijnmond-Drechtsteden, Kust, Waddengebied en IJsselmeergebied, Hoge Zandgronden) zijn ‘deltawerkers’
volop aan het werk met de uitvoering van maatregelen en de uitwerking van de voorkeurs strate gieën.
Onderzoeken, initiatieven en acties Rijkwaterstaat heeft in het IJsselmeergebied de procedure voor het nieuwe peilbesluit in gang gezet. Rijnmond-Drechtsteden nam naast de al lopende projecten, onderzoeken en gebiedsprocessen, nieuwe initiatieven, zoals het opstellen van een gebiedsperspec- tief voor de noordrand van Voorne-Putten en een Casestudie crisisbeheersing Rotterdam-Noord (zie: Aandacht en initiatieven voor crisisbeheersing). In het rivierengebied zijn MIRT-verkenningen van start gegaan voor de hoogwatergeul Varik-Heesselt en Rivierklimaatpark IJsselpoort. Langs de Maas zijn MIRT-onder- zoeken gestart voor Venlo, Ravenstein-Lith en Maastricht. Parallel hieraan werken partijen in het rivierengebied samen aan de invulling van de voorkeursstrategie voor een krachtig samenspel tussen dijkversterking en rivierverruiming. Nieuw in de Zuidweste- lijke Delta is het programma Klimaat- adaptatie Zeeland, waarin onder andere een klimaattest en vergroten van het overstro- mingsbewustzijn bij vitale en kwetsbare functies. Voor het langjarig onderzoek naar zandstromen langs de Nederlandse kust, Kustgenese 2, wordt binnenkort een aantal deelonderzoeken aanbesteed bij marktpar- tijen. In het Waddengebied zijn afspraken gemaakt over drie innovatieve koppelpro- jecten bij het aardbevingsbestendig maken van de dijk Eemshaven-Delfzijl. Op de Hoge Zandgronden verkennen overheden en gebruikers in proefgebieden de waterbe- schikbaarheid.
Eerste uitwerking systematiek ‘meten, weten, handelen’
Deltaprogramma 2017 bevat de eerste uitwerking van de systematiek meten, weten, handelen: het ‘motorblok’ van adaptief deltamanagement. Daarmee kan in beeld worden gebracht hoe het Delta- programma ervoor staat; of de uitwerking en uitvoering van de deltabeslissingen, voorkeursstrategieën en deltaplannen op
2 | Deltaprogramma
deltaprogramma-breed
schema liggen en of er nieuwe ontwikkelin- gen of inzichten zijn, die moeten leiden tot aanpassing of aanscherping. (Zie ook:
Meten, weten, handelen en de ritmiek van leren.)
Verbinden water en ruimte
Het Deltaprogramma wil waar het kan de opgaven voor waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie verbinden en koppelen met andere ambities voor bijvoorbeeld natuur, recreatie en economie.
Het Deltaprogramma bevat steeds meer voorbeelden van projecten die ruimte en water hebben weten te verbinden. Initiatief- nemers die dat ook willen, kunnen veel leren van de kennis en ervaringen van anderen. Daarom is voor het Deltapro- gramma een nieuwe interactieve kaart gemaakt waar veel voorbeelden op zijn te vinden.
Deltascenario’s en kennisvragen De deltabeslissingen en voorkeursstrate- gieën van het Deltaprogramma zijn gebaseerd op de deltascenario’s: plausibele toekomstbeelden van de wateropgaven in 2050 en 2100. Het afgelopen jaar zijn er
nieuwe sociaal-economische scenario’s gepubliceerd en zijn in Parijs afspraken gemaakt over het verminderen van de opwarming van de aarde. In Deltaprogram- ma 2017 staat dat KNMI, Deltares, PBL en CPB hebben verkend wat de invloed van deze nieuwe inzichten op het Deltapro- gramma is en wat hun bevindingen zijn.
De conclusie is dat de nieuwe inzichten binnen de bandbreedte van de deltascena- rio’s vallen. De voorkeursstrategieën vormen nog steeds de goede basis voor de uitwerking en uitvoering van de benodigde maatregelen. Deze conclusies zijn geformu- leerd in samenspraak met de programma- managers van het Deltaprogramma.
De kennisagenda van het Deltaprogramma is helemaal bijgewerkt. Een van de achtergronddocumenten bij het Deltapro- gramma 2017 geeft de stand van zaken van alle onderdelen van de kennisagenda.
Deltafonds
In de brief van de minister van Infrastruc- tuur en Milieu van 16 juni 2016 heeft het kabinet aangekondigd om het Deltafonds bij de begroting 2017 met twee jaar te
verlengen. Naar verwachting zal het kabinet binnenkort het Interdepartementaal Beleidsonderzoek naar flexibiliteit in de infrastructurele plannen aan de Kamer aanbieden samen met de kabinetsreactie daarop. Deze zal onder meer een visie bieden op de wijze en het moment waarop de fondsen in de toekomst kunnen worden verlengd.
Meer weten?
Het Deltaprogramma kwam ook dit jaar tot stand op voorstel van de deltacommissaris en via besluitvorming in het kabinet.
Dat gebeurde na bestuurlijk overleg met provincies (IPO), gemeenten (VNG) en de waterschappen (UvW) en na een zorgvul- dige, gezamenlijke voorbereiding in de Stuurgroep Deltaprogramma, de zeven gebiedsoverleggen en bestuurlijke platforms van het Deltaprogramma.
De maatschappelijke organisaties leverden onder andere inbreng via het Overleg Infrastructuur en Milieu.
Zie Deltaprogramma 2017 of kijk op www.deltacommissaris.nl.
Wateroverlast in stedelijk gebied. Vanaf Deltaprogramma 2018 komt er een Deltaplan Ruimtelijke adaptatie. Foto: HH - Henk Braam
DeltaNieuws jaargang 6 nr 3 | 3
deltaprogramma-breed
Evaluatie Deltawet:
Samenwerking partners Deltaprogramma een succes
De samenwerking die de waterschappen, gemeenten, provincies en de Rijksoverheid in het kader van het Deltaprogramma hebben neergezet is succesvol en het stelsel van Delta- programma, Deltafonds en deltacommissaris functioneert zoals het bedoeld was. Tot dit oordeel komt de onafhankelijke commissie van drie die onder leiding van Peter Veld van ABDTOPconsult (een klein team van ervaren topambtenaren dat snel inzetbaar is voor complexe of urgente vraagstukken) de werking van de Deltawet heeft geëvalueerd.
Aanpassing van de Deltawet is dan ook niet nodig, concludeert de commissie.
De commissie heeft gekeken naar het effect van de drie algemene en zes regionale Delta- programma’s, het Deltafonds en de deltacommissaris op de drie belangrijkste thema’s waterveiligheid, zoetwatervoorzie- ning en ruimtelijke adaptatie. De commis- sie heeft geëvalueerd op basis van criteria als doelgerichtheid (effecten, resultaten), legitimiteit (draagvlak, steun) en robuust- heid (koers, flexibiliteit). Deze criteria zijn zowel op de planvorming, de processen en de prestaties van het stelsel toegepast.
Positief over werkwijze
De commissie oordeelt positief over de aanpak en de werkwijze van het Deltapro- gramma. De nationale en interbestuurlijke aanpak is cruciaal gebleken voor het draagvlak en het vertrouwen in het Deltaprogramma. Ook de gezamenlijke kennisontwikkeling – joint fact finding – is cruciaal geweest voor het welslagen.
Peter Veld: “We stellen vast dat er over het geheel genomen sprake is van goede resultaten. We complimenteren de hele watercommunity met de geboekte vooruitgang en ook met de geest van samenwerking die we hebben aangetroffen.
Vaak wordt er gepraat over bestuurlijke vernieuwing, maar hier is deze ook echt toe stand gekomen.”
Al met al heeft het Deltaprogramma in de ogen van de evaluatiecommissie goede prestaties geleverd. De beleidsontwikkeling heeft voor alle wateropgaven in het programma duidelijk vaart en richting gekregen en de nieuwe normering voor waterveiligheid is met tempo en draagvlak tot stand gebracht. De beleidsontwikkeling voor de zoetwatervoorziening en ruimte-
lijke adaptatie hebben met het Deltapro- gramma belangrijke stappen gezet, al is de beleidsontwikkeling op deze beide thema’s nog niet gereed.
Risico’s en aandachtspunten
Ook wijst de evaluatiecommissie erop dat successen uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst. De commissie ziet enkele risico’s en aandachtspunten voor de komende jaren. Het gaat daarbij bijvoor- beeld om de slagkracht van de regionale coördinatie nu de capaciteit afneemt. Maar ook de omslag van plannen naar uitvoering en de zorg dat we niet in de planvorming blijven hangen. Verder is een aandachtspunt het koppelen van de opgaven in het Deltaprogramma met andere ruimtelijke opgaven: de samenhang tussen de waterop- gaven is redelijk tot stand gebracht, maar de integratie met andere beleidsterreinen, zoals ruimte, economie en natuur, is achter gebleven bij de ambities.
Peter Veld: “Het Deltaprogramma staat weliswaar goed op de rails, maar er is geen reden voor zelfgenoegzaamheid. De beleids- matige uitwerking is nog niet klaar en de effecten zijn noch gerealiseerd, noch gegarandeerd. ‘Adaptief deltamanagement’
staat in de steigers en moet zich in de praktijk nog bewijzen. Ook moet de deltacommunity (iedereen die betrokken is bij het Deltaprogramma), die de drijvende kracht is achter het Deltaprogramma, oppassen niet zelfgenoegzaam te worden of naar binnen gekeerd te raken. De uitvoe- rende fase stelt zo mogelijk nog hogere eisen aan het betrekken van de buiten- wereld.”
Voor de zomer heeft de minister van IenM het evaluatierapport aan de Tweede Kamer aangeboden, vergezeld van een eerste kabinetsreactie. Het kabinet onderschrijft de conclusie van de evaluatiecommissie dat er geen reden is voor een wijziging van de Deltawet. Het kabinet zet in op voortzetting van de horizontale samenwerking die het Deltaprogramma kenmerkt. In het najaar volgt een meer uitgebreide kabinetsreactie, waarin het kabinet en de andere partners ingaan op de wijze waarop de aandachts- punten en risico’s worden opgepakt in het Deltaprogramma.
Meer weten?
Zie de kabinetsreactie op de Evaluatie Deltawet waterveiligheid en zoetwatervoor- ziening of het Rapport Op Peil Wettelijke ex-post evaluatie Deltawet Waterveiligheid en Zoetwatervoorziening.
4 | Deltaprogramma
deltaprogramma-breed
Water en ruimte verbinden: voorbeelden en succesfactoren
Improvisatievermogen en lef
In de uitvoeringsfase stimuleert het Deltaprogramma een integrale aanpak en het meekop- pelen met andere ruimtelijke opgaven. Aandachtspunt voor de komende periode is hoe we de integrale aanpak nog verder kunnen versterken. Daarom zetten we diverse projecten waarbij water en ruimte zijn verbonden op een digitale landkaart, ter inspiratie en om van elkaar te leren. Daarnaast is onderzoek gedaan naar de voorwaarden die nodig zijn om maatregelen voor waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie te koppelen aan andere ruimtelijke ingrepen. Conclusie? Verbinden vraagt om improvisatievermogen, maar ook om lef, souplesse en vasthoudendheid.
De vraag hoe we de komende periode de integratie van de opgaven van het Delta- programma met andere ruimtelijke opgaven kunnen versterken, is ook een van de aandachtspunten uit de evaluatie van de Deltawet, die onlangs is afgerond (zie ook:
Samenwerking partners Deltaprogramma een succes). Bij het verder verbinden van water en ruimte kunnen we leren van goede, maar ook van minder goede voorbeelden. Om deze uitwisseling van kennis te stimuleren is in het Deltaprogram- ma 2017 een digitale kaart opgenomen met projecten, waarbij water en ruimte zijn of worden verbonden. De projecten geven invulling aan de opgaven voor waterveilig- heid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie, waarbij slimme verbindingen zijn of worden gelegd met andere opgaven. Deze projecten komen onder meer uit het Hoogwaterbe- schermingsprogramma, het programma Ruimte voor de Rivier, de Natuurlijke Klimaatbuffers en de Deltaprogramma’s Zoetwater en Ruimtelijke Adaptatie.
Op deze kaart kan worden doorgeklikt naar achterliggende informatie over het project.
Zo kan de gebruiker hulpmiddelen en inspiratiedocumenten vinden op het gebied van het verbinden van water en ruimte.
Denk bijvoorbeeld aan het Inspiratieboek 15x Water en Ruimte en diverse kansenkaar- ten en handreikingen.
Sjorren en duwen
De Erasmus Universiteit heeft in opdracht van de staf van de deltacommissaris een onderzoek uitgevoerd naar de voorwaarden die nodig zijn om waterveiligheid, zoetwa- ter en ruimtelijke adaptatie te kunnen verbinden aan andere opgaven. Voor
projectleiders, opdrachtgevers, beleids- makers en bestuurders biedt het onderzoek volop aangrijpingspunten om mee aan de slag te gaan.
Het onderzoek laat zien dat het verbinden van water en ruimte elke keer weer een
kwestie van maatwerk is. Er bestaat geen standaardrecept. Verbinden vraagt om improvisatievermogen, maar ook om lef, souplesse en vasthoudendheid. Goede voorbeelden, zoals Katwijk en Waterdunen
“zijn er alleen gekomen na een lang proces van sjorren en duwen”, aldus de auteurs Jitske van Popering-Verkerk en Arwin van Buuren. Een andere belangrijke conclusie in het rapport is dat een gebiedsgerichte benadering een voorwaarde is om te komen tot een goede verbinding, “vanuit een brede
scope, op basis van een doorgaande dialoog en met wederzijds commitment”. Goede afspraken over de risico’s en verantwoorde- lijkheden dragen bij aan de bereidheid om kansen voor meekoppelen te verzilveren.
Daarnaast constateren de auteurs dat meekoppelen geen doel op zich moet zijn en niet altijd goed is. Het kan de realisatie van de deltaopgaven soms bemoeilijken en vertragen. Voor succesvol verbinden is erkenning van de noodzaak en van de meerwaarde uiteraard van belang. Verder staat of valt het verbinden van water en ruimte met het vermogen van betrokkenen om de opgaven niet altijd te willen vereenvoudigen, maar om juist de com- plexiteit onder ogen te zien en hiermee om te kunnen gaan. Ook moet er voldoende tijd zijn om werk te kunnen maken van de meekoppelkansen. Een advies van de auteurs is dat het formuleren van een
integrale doelstelling, zoals bij Ruimte voor de Rivier, het verbinden van water en ruimte minder vrijblijvend en minder afhankelijk maakt van persoonsafhankelijke factoren, zoals lef en vasthoudendheid.
Geïnteresseerd?
Hier kunt u het onderzoeksrapport Dubbel-denken in de Delta, verbindend vakmanschap op het grensvlak van water en ruimte van de Erasmus Universiteit downloaden.
Een van de voorbeelden van het verbinden van water en ruimte is het project Waterdunen, onderdeel van de Zwakke Schakel langs de kust van Zeeuws Vlaanderen. Hier is een nieuw en hoger duin opgespoten en ingeplant met helmgras, met een fiets- en wandelpad door het nieuwe duingebied en met daarachter een bijzonder natuurgebied met 350 hectare zilte natuur. Foto: Tineke Dijkstra
DeltaNieuws jaargang 6 nr 3 | 5
deltaprogramma breed
Nationaal Deltacongres 2016 op 3 november
Net als het Deltaprogramma 2017 staat het Zevende Nationaal Deltacongres in het teken van het vasthouden van tempo en koers, verbinden van opgaven, samenwerking en leren van elkaar. Plenair en in parallelsessies wordt verder gesproken over wat daarvoor de komende periode nodig is. En wat dat van de deltacommunity vraagt.
Plenair programma
De locatie van het Deltacongres is dit jaar Theater en Congres Orpheus in Apeldoorn.
De minister van Infrastructuur en Milieu, Melanie Schultz van Haegen, opent het congres. Sprekers in het plenaire program- ma zijn Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultuur Planbureau, Peter Veld, onder wiens leiding de evaluatie van de Deltawet is uitgevoerd, en stedenbouw- kundige Riek Bakker.
Interactieve parallelsessies
’s Ochtends en ’s middags kunt u deelnemen aan een van de parallelsessies over de
thema’s watergovernance, waterveiligheid, ruimtelijke adaptatie of zoetwater.
Ervaringen en voorbeelden uit de praktijk van het werk aan de delta komen volop aan bod. En door de inzet van BuzzMasters kan iedereen in de zaal met zijn of haar smartphone of tablet deelnemen aan de gesprekken op het podium.
Deltaparade
De Deltaparade kunt u de hele dag bezoeken.
Er is volop gelegenheid voor ontmoeten, inspiratie, kennisuitwisseling en bijpraten.
Er zijn presentatiestands van organisaties en programma’s en projecten die met het
Deltaprogramma zijn verbonden en meeting- points van de acht gebieden van het Deltaprogramma en de thema’s Waterveilig- heid, Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater.
Meer informatie en aanmelden Meer informatie over aanmelden, het programma, de sprekers en de aanwezige organisaties, projecten en programma’s op de Deltaparade vindt u op: Nationaal Deltacongres 2016.
Alle ruimte voor ontmoeten, inspiratie, kennisuitwisseling en bijpraten op het Deltacongres, zoals op het Deltacongres van 2015 in ‘s Hertogenbosch. Foto: Bart van Vliet
6 | Deltaprogramma
deltaprogramma-breed
Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie:
Slimme ruimtelijke keuzes maken
In DP2017 wordt een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie aangekondigd. Projectleider Lars Couvreur gaat er voor zorgen dat volgend jaar op Prinsjesdag in het DP2018 een uitgewerkt Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie is opgenomen (zie ook Nieuwe projectleider Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie). Waarom zo’n deltaplan en hoe gaat hij te werk?
“Voor Waterveiligheid en Zoetwater waren er al Deltaplannen, nu gaan we er ook een maken voor Ruimtelijke Adaptatie. Het inzicht om water en ruimte te combineren om de klimaatveranderingen op te vangen is van de laatste jaren. Ruimtelijke Adaptatie is een relatief nieuw beleidsthema, dat zich vrij recent heeft ontwikkeld in het Deltapro- gramma. Dat ruimtelijke adaptatie wat na-ijlt op de thema’s waterveiligheid en zoetwater- voorziening is daarom logisch.
De belangstelling voor het onderwerp is de laatste jaren politiek en bestuurlijk sterk toegenomen. Daar heeft de wateroverlast van begin dit jaar ook aan bijgedragen. Het wordt een steeds volwassener onderdeel van het Deltaprogramma en nu het concreter wordt, kunnen we dit Deltaplan gaan opstellen. In het Deltaplan geven we voor de eerste zes jaar gedetailleerd aan wat we gaan doen aan concrete onderzoeken, maatregelen en voorzieningen. Voor de twaalf jaar daarna doen we dat ook, maar dan globaler. Ik zie het als een groeimodel, dat we de komende jaren vervolgens mooi uitbouwen.”
“Water en ruimte raken veel partijen. Dat maakt het interessant, maar ook complex.
Ik ga er eerst voor zorgen dat ik een heldere opdracht krijg en dat alle relevante partijen aanhaken. Daarna bekijken we gezamenlijk hoe we het werken aan het Deltaplan het beste kunnen organiseren. Het is niet alleen een bestuurlijke aangelegenheid. Mijn ambitie is om niet alleen Rijk, waterschap- pen, provincies en gemeenten erbij te betrekken, maar ook het bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Welke maatregelen kunnen zij nemen? Neem bijvoorbeeld de locatiekeuze van een bedrijf: moet je dat willen neerzet- ten in een gebied met droogte of pal achter een waterkering? Ook natuurbeheerders kunnen allerlei dingen doen om water vast te houden. Maar ook zou ik in het plan willen aangeven wat we van burgers zelf verwachten. Die kunnen bijvoorbeeld de tegels in hun tuin vervangen door groen, zodat hemelwater beter in de grond wordt opgenomen. Zo kunnen alle partijen een steentje bijdragen.
Onlangs is de tussentijdse evaluatie van de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie van start gegaan (zie het artikel in deze DeltaNieuws hierover). Doel is om te kijken of we op de goede weg zijn of misschien moeten bijsturen. Eventuele nieuwe maatregelen kunnen we vervolgens in dit Deltaplan opnemen.”
Vier bedreigingen
“Het draait erom de ruimte in Nederland klimaatbestendig en waterrobuust in te richten, dat wil zeggen op een manier die de effecten van vier (be)dreigingen beperkt:
wateroverlast, droogte, hittestress en de gevolgen van overstromingen.
Zoals gezegd, wateroverlast is nu een actueel onderwerp, maar ook een thema als hittestress komt al meer in de belang- stelling. Afgelopen zomer is het nationaal hitteplan opnieuw in werking getreden.
En wat de klimaatrobuuste inrichting betreft: onze nieuwe waterveiligheidsnor- men zijn niet alleen meer gebaseerd op de sterkte van de dijk, maar vooral op de achter de dijk te beschermen waarden. Nederland wordt voller en rijker, dus hebben we ook meer waarden te beschermen. Als een gemeente achter een dijk dus bedrijven of woningen wil neerzetten, moet je op termijn mogelijk ook weer gaan investeren in dijkversterking en dat kost veel geld.
Misschien is het soms handiger om slimme ruimtelijke keuzes te maken. Door bijvoorbeeld niet in een diepe polder naast een rivier te willen bouwen. En als zo’n dijk toch eens zou doorbreken, dan zijn de gevolgen tenminste ook niet zo groot.
Dat soort keuzes moet je bewust maken.
Ook is het van belang dat gemeenten en waterschappen goed samen werken.
Waterhuishouding stopt niet bij de gemeentegrens.Hoe we die samenwerking regionaal kunnen vormgeven zie ik als een van de opgaven van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie.”
Wateroverlast in Den Haag. Deltaprogramma 2018 zal een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie bevatten.
Foto: Tineke Dijkstra
DeltaNieuws jaargang 6 nr 3 | 7
waterveiligheid, zoetwater eN
ruimtelijke adaptatie
Tussentijdse evaluatie
Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie van start
Zitten we op de goede weg met ruimtelijke adaptatie in Nederland?
Handelen alle betrokken partijen in 2020 klimaatbestendig en waterrobuust, zodat we in 2050 daadwerkelijk klimaatbestendig en waterrobuust zijn ingericht? Met de tussentijdse evaluatie van de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie, die eind augustus is gestart, willen we daar
antwoord op krijgen.
De evaluatie omvat interviews, reflectie- sessies en een algemene bijeenkomst in november. Het gaat om een kwalitatieve evaluatie, die tegelijkertijd moet zorgen voor inspiratie en leerervaringen waarmee overheden (Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen) en niet-overheden (bedrijven, maatschappelijke organisaties, onderwijs- en kennisinstellingen) aan de slag kunnen. Anders dan in traditionele evaluatie wordt dus niet gemeten in welke mate de beleidsdoelen zijn gerealiseerd.
Daarvoor is het nog te vroeg.
De evaluatie stond in het Deltaprogramma aangekondigd voor 2017, maar is een half jaar vervroegd. Dat heeft te maken met het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie dat er in september 2017 gaat komen, zoals is aangekondigd in het Deltaprogramma 2017.
In dit Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie wordt de lijn uitgezet voor ruimtelijke adaptatie in Nederland voor de komende jaren (zie ook:
Slimme ruimtelijke keuzes maken). De tussentijdse evaluatie zal bouwstenen voor dit Deltaplan opleveren. De eind resultaten en conclusies zijn in januari beschikbaar.
Projectleider Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie
Begin september is Lars Couvreur gestart als projectleider voor de totstandkoming van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie dat is aangekondigd in het Deltaprogramma 2017.
Sinds 2015 werkt hij bij het directoraat-generaal Ruimte en Water, onder meer als coördinator voor het Deltaprogramma en secretaris van de Stuurgroep Water. In de eerste helft van 2016 heeft Couvreur als secretaris van de onafhanke- lijke commissie een bijdrage geleverd aan de evaluatie van de Deltawet, die voor de zomer aan de Tweede Kamer is aangeboden (zie Evaluatie Deltawet).
Couvreur is lang werkzaam geweest op het terrein van mobiliteit. Hij werkte bij het ministerie van IenM als project- en program- mamanager onder meer aan de kilometerprijs, duurzame mobiliteit (Energie-akkoord) en aan de vernieuwing van het MIRT (Meerjarenpro- gramma Infrastructuur, Ruimte en Transport).
Lars Couvreur, projectleider voor het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie.
Wetsvoorstel wijziging van de Waterwet
aangenomen
Het wetsvoorstel voor de wijziging van de Waterwet in verband met de nieuwe normering voor de primaire waterkeringen is op 7 juli 2016 door de Tweede Kamer met algemene stemmen aangenomen. Minister Schultz van IenM is verheugd met deze steun. Daarmee is de overstap naar de nieuwe normering, onderdeel van Delta- beslissing Waterveiligheid, weer een stapje dichterbij gekomen.
Het voorstel tot wijziging van de Waterwet ligt nu bij de Eerste Kamer. Afhankelijk van de behandeling van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer is de verwachting dat de wetswijziging per 1 januari 2017 in werking treedt.
Ondertussen wordt er met alle betrokken partijen verder gewerkt aan de voorberei- ding van de eerste beoordelingsronde met de nieuwe normering. Dit najaar wordt er bijvoorbeeld een generale repetitie met het nieuwe wettelijke beoordelingsinstrumen- tarium (WBI) uitgevoerd.
Bent u benieuwd naar de behandeling door de Tweede Kamer? Klik dan hier voor meer informatie.
8 | Deltaprogramma
