Welkom op het webinar Omgevingswet en Wijkgerichte aanpak. We starten om Uw microfoon staat standaard uit, wij vragen u dit zo te laten

Welkom op het webinar Omgevingswet en Wijkgerichte aanpak We starten om 14.05

Uw microfoon staat standaard uit, wij vragen u dit zo te laten Wij vragen u uw camera wel aan te zetten

Vragen kunt u stellen in de chat

Het Webinar wordt georganiseerd door het expertiseteam aardgasvrije wijken Wij ondersteunen gemeenten in Overijssel bij de warmtetransitie

U kunt contact opnemen met Oscar Jansen: o.jansen@overijssel.nl

Kennis- en leerprogramma

Aardgasvrije Wijken

De Omgevingswet

• Treedt op 1 januari 2022 in werking

• Groots(t)e wetgevingsoperatie

• Waarom?

Geconsolideerde versie:

https://www.omgevingsweb.nl/

wp-content/uploads/po- assets/350258.pdf

7

Instrumentarium Omgevingswet

Beleidscyclus Ow

• Omgevingsvisie

• integraal beleid

• Programma

• uitwerking beleid

• maatregelen

• Algemene regels en

omgevingsvergunningen

• doorwerking beleid naar derden

• in omgevingsplan en verordening

Zwitsers zakmes

10

Omgevingsvisie

• De omgevingsvisie bevat volgens de Omgevingswet:

• de hoofdlijnen van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving

• de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming en het behoud van het grondgebied, en

• de hoofdzaken van het beleid op alle relevante terreinen van de fysieke leefomgeving

• Dit staat in artikel 3.2 van de Omgevingswet

• Bij 'ontwikkeling' valt te denken aan de aanleg van woonwijken, bedrijventerreinen en

infrastructuur. Maar ook bijvoorbeeld ondergronds bouwen, windturbines,

energietransitie, klimaatbestendigheid en dergelijke maken deel uit van de

omgevingsvisie. • Voorbeeld: https://www.s-

hertogenbosch.nl/veelgestelde-vragen- omgevingsvisie/

Nieuw: Programma

• Afd. 3.2 Ow

• Artikel 3.5:

Kenmerken van een programma

• Operationalisering van beleidsdoelen uit een omgevingsvisie: het is een beleidsdocument

• Programma bevat maatregelen voor bescherming, beheer, gebruik en ontwikkeling van de fysieke leefomgeving.

• Het kan een sectoraal of gebiedsgericht karakter hebben en kan verschillende elementen bevatten.

• Het kan plannen bevatten voor de uitvoering van projecten of maatregelen om sectorale doelen te verwezenlijken of om aan omgevingswaarden te (blijven) voldoen.

• Het kan ook kaders stellen voor de uitoefening van bevoegdheden door het bestuursorgaan dat het programma vaststelt.

• MvT:

De eenheid en kenbaarheid van het beleid voor de fysieke leefomgeving van dat bestuursorgaan staat bij omgevingsvisies en programma’s voorop; voor doorwerking van beleid naar andere bestuursorganen of naar burgers en bedrijven zijn andere instrumenten beschikbaar

Inhoud programma

• De maatregelen voor bescherming, beheer, gebruik en ontwikkeling van de fysieke leefomgeving die het programma kan bevatten, kunnen zowel

juridisch als niet-juridisch van aard zijn. Zoals:

• het aanscherpen van bestaande omgevingsvergunningen

• de inzet van communicatie- of informatie-instrumenten

• de inzet van financiële instrumenten, bijvoorbeeld gerichte inzet van overheidsinvesteringen of het beschikbaar stellen van subsidie

• afspraken met organisaties

• uitvoeren van projecten

• …..

• …..

• Let op: maatregelen moeten wel toereikend zijn om aan de gestelde doelstellingen (of omgevingswaarde) te voldoen.

Programma – verplicht of niet?

• Vrijwillig/onverplicht programma (art. 3.4)

• Onverplicht programma (art.

3.14)

• Voor gemeenten:

rioleringsprogramma

• Verplicht programma -

Europese verplichtingen (art.

3.6)

• Actieplan geluid voor gemeenten

• Verplicht programma

(voorwaardelijk programma genaamd) – dreigende

overschrijding

omgevingswaarde (art. 3.10)

Waar de grens ligt tussen

omgevingsvisie en programma?

• De grens tussen een omgevingsvisie en een programma is in

algemene zin niet duidelijk te trekken. De overheid bepaalt die grens zelf. Of het nu gaat om een provincie, gemeente of

waterschap.

Maximale vrijheid

• Deze grens hangt af van de maatschappelijke opgaven en

de sturingsfilosofie van de overheid. Op deze manier biedt de Omgevingswet maximale vrijheid bij de vormgeving van een omgevingsvisie en van programma's.

16

Procedurele vereisten

• Omgevingsvisie

• Participatie

(https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/

participatieomgevingswet/)

• Afd. 3.4 Awb (oa zienswijzen)

• Milieueffectrapportage?

• Digitaal beschikbaar

• Geen beroep mogelijk bij de rechter

• Programma

• Participatie

(https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/

participatieomgevingswet/participatie- instrumenten/participatie-programma/)

• Afd. 3.4 Awb (kan buiten

toepassing verklaard worden, tenzij…)

• Milieueffectrapportage?

• Let op: in beginsel geen beroep bij de rechter, beroep wel

mogelijk tegen delen met specifieke rechtsgevolgen

Participatie

Klimaatakkoord en Omgevingswet: participatie

• Insteek KA is: draagvlak en acceptatie

• In KA maatregelen over hoe dat te bereiken en hoe dat ten goede kan komen van de kwaliteit van besluitvorming

• Participatie is een belangrijke pijler onder de Omgevingswet.

• Vroegtijdig samenwerken vergroot de kwaliteit van oplossingen.

• Het zorgt ervoor dat verschillende perspectieven, kennis en creativiteit op tafel komen.

• Participatie kan zorgen voor meer draagvlak, betere besluiten en besparing van tijd.

• Participatie is maatwerk. Daarom schrijft de wet niet voor hoe participatie moet plaatsvinden.

Participatie in de Ow

• Participatie: het in een vroegtijdig stadium betrekken van

belanghebbenden (burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden) bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit om tijdig belangen, meningen en creativiteit op tafel te krijgen.

• Met de Omgevingswet wordt een brede participatie van burgers en bedrijven bij de totstandkoming van besluiten nagestreefd.

• De regels:

https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/participatieomgevingswet/pa rticipatie-instrumenten/overzicht-regels-participatie/

Participatie en de motiveringsplicht

• Geen inhoudelijke eisen in de wet over participatie, ook geen definitie in de wet

• Participatie is vorm gegeven als een motiveringsplicht.

• In geval van projectbesluit en vaststelling omgevingsplan: bij

kennisgeving aangeven hoe burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen bij de voorbereiding worden

betrokken.

• Meer info:

• https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/participatieomgevingswet/

• Webinar: https://youtu.be/bHxZHKVevi8

Participatie en MER

https://www.commissi emer.nl/actueel/nieuw s/praktische-

infographic

Tips voor de praktijk

• Denk goed na over de manier waarop je als overheid (ook

samen met andere overheden) de participatie wilt vormgeven.

En communiceer dat.

• En geef aan: het blijft maatwerk, participatie wordt vaak per geval anders vormgegeven.

• Voor, tijdens en na afloop van de participatie: documenteer

goed en zo volledig mogelijk. Dan kun je optimaal voldoen aan de motiveringsplicht.

• Vergeet niet naar de participanten terug te koppelen

(uitkomsten participatie en vervolg besluitvorming). Niet

verplicht onder de Omgevingswet, voor acceptatie en draagvlak belangrijk.

• Wees duidelijk: participatie is een van de belangen die het bevoegd gezag mee weegt in de belangenafweging.

Nieuwe Energie Overijssel

19 november 2020

Floor Langendijk

Transitievisie warmte

en uitvoeringsplan

Transitievisie warmte (gemeente)

•Tijdpad: wanneer welke wijk aardgasvrij

•In welke wijken gaat de gemeente in de periode tot en met 2030 aan de slag

•Kansrijke

alternatieven voor aardgas

•Tellen op tot 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen

•Programma onder de Omgevingswet

•Wordt vastgesteld door B&W, belangrijk om raad te betrekken

•Alleen bindend voor gemeente

Uitvoeringsplan (buurt/wijk)

•Concretisering van de transitievisie warmte

•Expliciete motivering als de gemeente een andere optie dan het alternatief met de laagste nationale kosten kiest

•Vrijwillig programma onder de

Omgevingswet

•Wordt vastgesteld door B&W, belangrijk om raad te betrekken

•Belangrijke bouwsteen voor onderbouwing omgevingsplan

•Alleen bindend voor gemeente

Omgevingsplan (gemeente)

•Uitvoeringsplan vormt de beleidsmatige

basis voor de regels in het omgevingsplan

•Wordt vastgesteld door de

gemeenteraad

•Besluitvorming over uitvoeringsplan en wijziging

omgevingsplan

gecoördineerd laten verlopen

•Bindend voor

gemeente, bewoners en bedrijven

•Zienswijzen en beroep mogelijk,

nadeelcompensatie

Wijkgerichte aanpak: de 3 plannen in het kort

Transitievisie warmte

25

› Tijdpad voor de (stapsgewijze) aanpak richting aardgasvrij

– isolatie kan dus ook een stap zijn

› Doel: 1,5 miljoen

woningequivalenten in de periode t/m 2030

– woningen en andere gebouwen – andere gebouwen =>

woningequivalenten

– geen afspraak over verdeling

– vuistregel: eerste tvw: een vijfde van de gebouwenvoorraad in de gemeente

Tijdpad en aantal woningequivalenten

26

› Klimaatakkoord:

“welke alternatieve betaalbare, betrouwbare en duurzame

energie infrastructuren

potentieel beschikbaar zijn”

› Dus: meerdere opties mogelijk

› Waar mogelijk rekening houden met wijken waar de gemeente NA 2030 aan de slag gaat

› Afspraak: gemeenten nemen in de transitievisie warmte op

welk alternatief de laagste nationale kosten heeft

– nationale kosten staan in de Leidraad

Alternatieve warmtevoorzieningen

27

definitie nationale kosten, zie de Handreiking voor

lokale analyse

› Minimaal elke 5 jaar actualiseren

– transitievisie warmte 1 (2021):

tot en met 2030

– transitievisie warmte 2 (2026):

tot en met 2035 – etc.

Actualisaties

28

2030

2035

2040

2045 2050

Uitvoeringsplan

29

› Op buurt- of wijkniveau

› Gaat over wijk of buurt die t/m 2030 geïsoleerd en/of

aardgasvrij wordt gemaakt

› Concretisering van TVW

› Datum beëindiging levering aardgas

› Keuze alternatief voor aardgas

› Expliciete motivering als de gemeente een andere optie dan het alternatief met de

laagste nationale kosten kiest

› Maximaal 8 jaar tussen UP en einddatum aardgas

› Participatie van bewoners belangrijk

Uitvoeringsplan

30

Betaalbaarheid

› Nationale kosten en eindgebruikerskosten

› Expliciete motivering bij andere optie dan optie met laagste

nationale kosten

Duurzaamheid

› Benodigd isolatieniveau, kenmerken van de

binneninstallatie en ventilatie

› Gelijkwaardig alternatief bij collectieve warmtevoorziening Betrouwbaarheid

Betaalbaarheid, duurzaamheid, betrouwbaarheid

31

definitie nationale kosten, zie de Handreiking voor

lokale analyse

› Klimaatakkoord:

“De transitie van aardgas naar duurzame warmte zal worden gerealiseerd met betrokkenheid van bewoners, gebouw-

eigenaren en andere partijen in de omgeving waar deze

overstap aan de orde is.”

› Participatie is maatwerk

Participatie en afstemming:

Bewoners en andere stakeholders

32

zie de

Handreiking Participatie Wijkaanpak

Aardgasvrij

› Diverse stakeholders, mede afhankelijk van de lokale

situatie. Denk aan:

– netbeheerder – waterbeheerder

– mogelijke aanbieders van warmte – woningcorporaties

– aannemers – RES

› Belangrijk vanwege uitvoerbare plannen

› Uitvoeringsplan: bouwsteen voor onderbouwing

omgevingsplan

› Oftewel: uitvoeringsplan vormt de beleidsmatige basis voor de regels die in het

omgevingsplan worden vastgelegd

› Inhoudelijk zelfde keuze =>

gecoördineerde besluitvorming aan te bevelen

Relatie tussen uitvoeringsplan en omgevingsplan

33

Omgevingswet en de

wijkgerichte aanpak

Wat moet, wat mag en wat is verstandig?

• TVW en UP zijn niet wettelijk vastgelegd.

• Moet: duidelijk afspraken in het Klimaatakkoord!

• Mag: Vastleggen van TVW en UP’s in (zelfbindende)

beleidsdocumenten en juridische regels in het omgevingsplan.

Voor het vastleggen en uitvoeren van beleid is het

instrumentarium in Omgevingswet het logische uitgangspunt.

• Verstandig: nu voorsorteren op inwerkingtreding Omgevingswet en TVW/UP’s vormgeven in overeenstemming met procedurele bepalingen in de Omgevingswet

Van TVW en UP naar Govi, programma (en omgevingsplan)

• Nu aan de slag gaan met TVW en UP: beleid en huidig juridisch instrumentarium

• TVW en UP vormgeven als beleid en uitwerken met:

• Structuurvisie (mag, moet niet)

• Beleidsdocument

• Bestemmingsplan (verbrede reikwijdte)

Slim voorsorteren op Omgevingswet

• Op 1 januari 2022, de mogelijkheden:

• TVW’s onderdeel van Govi

• TVW en UP die zijn of worden vastgesteld (in procedure zijn):

programma

• Overgangsrecht Omgevingswet geeft randvoorwaarden

• Omgevingsplan?

• Planologische figuren onder de Wro van rechtswege in omgevingsplan

Govi

• Artikel 4.9 en 4.10 Invoeringswet

• Govi moet uiterlijk bij KB te bepalen tijdstip gereed zijn: dat zal 3 jaar na inwerkingtreding Omgevingswet zijn

• Veel gemeenten al bezig met opstellen Govi (meer dan de helft, aldus MvT, p. 87)

• Art. 4.9 lid 3 en 4: TVW vormgeven als structuurvisie

• Gelijkstelling omgevingsvisie: art. 4.10

• voldoet aan de artikelen 3.2 en 3.3 van de Omgevingswet, en

• voor de inwerkingtreding van artikel 3.1, eerste lid, van de Omgevingswet van kracht is of

• onmiddellijk na de inwerkingtreding van die bepaling van kracht wordt, geldt als een gemeentelijke omgevingsvisie als bedoeld in artikel 3.1, eerste lid, van de

Omgevingswet.

Programma

• Artikel 4.11 (niet verplicht programma) Invoeringswet

• Voldoen aan paragraaf 3.2.1: wettelijke eis in artikel 3.5 voor wat een programma is (d.w.z. vaststelling door B&W, uitwerking

beleid + maatregelen).

• Voldoen aan paragraaf 16.4.1: als het programma het kader vormt voor mer-plichtige activiteiten is een MER nodig.

• Op zich gelden ze niet, maar het is wel gewenst om je ook te

houden aan de procedurele eisen die gelden voor een programma onder de Omgevingswet, zoals de verantwoording over

participatie en in veel gevallen de zienswijzenprocedure (dit ook in het licht van het Verdrag van Aarhus).

Omgevingsplan

• UP vormgeven als programma, de juridische regels daaruit in het omgevingsplan

• Hoe? Dat is nog niet uitgewerkt, er komen wel handvatten volgend jaar

• Voor nu:

• Experimenteren met de Crisis- en herstelwet (art. 2.4)

• Straks: vergelijkbare experimenteerruimte in de Omgevingswet (art. 23.3)

• Hierna volgt een voorbeeld: aardgasloos bouwwerk/bouwen.

41

Nu Nu (met experiment) 1 januari 2022

Doel- stelling

Onderdeel Wet ruimtelijke ordening Crisis- en herstelwet Omgevingswet Gasloos

bouwen

Nieuwbouw Sinds 1 juli 2018 moeten nieuwe woningen gasloos gebouwd worden, dit geldt niet voor bedrijven of andere functies.

Bestaande bouw

Er is nu geen mogelijkheid om eigenaren van bestaand vastgoed te dwingen om van het gas af te gaan.

In het bestemmingsplan met verbrede reikwijdte kan geen geboden opnemen.

Experiment aardgasvrij?

Onder de Omgevingswet zal meer mogelijk zijn mbt opnemen geboden.

Bijvoorbeeld de regel: bestaande bouw vanaf moment X gasloos.

Let op, een dergelijke gebodsbepalingen moeten verankerd zijn in gemeentelijk beleid en

proportioneel en evenredig zijn. Let ook op nadeelcompensatie, als aan een gebod kosten verbonden zijn. Voorzienbaar?

42

Doel- stelling

Onderdeel Mogelijk onder de Wet ruimtelijke ordening

Mogelijk onder de Crisis- en herstelwet

Mogelijk onder de Omgevingswet Overige

maatregelen zoals groene daken / witte gevels (tegen hittestress) of natuur- inclusief bouwen

Nieuwbouw Via het spoor bestemmingsplan zijn de maatregelen niet

afdwingbaar, want beperking

“goede ruimtelijke ordening”

In een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte kunnen deze maatregelen wel worden opgenomen (want verbrede reikwijdte).

Let wel: inbedden in beleid en eisen proportioneel en

evenredig.

Zelfde als bij bestemmingsplan met verbrede reikwijdte

Bestaande bouw

Zie hierboven en geen geboden In het bestemmingsplan met verbrede reikwijdte kunnen geen geboden worden

opgenomen.

Onder de Omgevingswet wel mogelijkheid opnemen boden op te nemen. Bijvoorbeeld: in bepaalde wijk moeten muren vanaf moment X wit geschilderd zijn.

Gebodsbepalingen goed verankeren in beleid en dient proportioneel en evenredig te zijn. Let op

nadeelcompensatie (voorzienbaarheid).

Tip: werk in bestemmingsplan (en Bvr en straks omgevingsplan) met voorwaardelijke verplichtingen.

Een voorwaardelijke verplichting is een planregel die verplicht tot het uitvoeren van bepaalde maatregelen alvorens een nieuwe ontwikkeling tot stand kan worden gebracht; die maatregelen zijn nodig om de nieuwe ontwikkeling ruimtelijk aanvaardbaar te laten zijn.

Leestip: https://www.omgevingsweb.nl/nieuws/de-voorwaardelijke-verplichting-goed-formuleren/

Omgevingsplan

• Rol beperkt tot de reeds toegestane experimenten onder de Chw, maar die rol is voor aardgasvrij vooralsnog zeer beperkt. Borging is dus nog niet mogelijk.

• Ter inzagelegging ontwerp-plan bepalend voor de vraag welk recht van toepassing is (art. 4.6, lid 2 Invoeringswet Omgevingswet).

• Na 1-1-2022 pas mogelijkheden om van extra mogelijkheden van de Ow gebruik te maken.

• UP voorafgaand aan 1-1-2022 als programma, beleidsmatige onderbouwing voor wijziging omgevingsplan nadien

• Een planwijziging onder het nieuwe recht voorbereiden en op 2-1-2022 ter inzage leggen is dus wel mogelijk.

44

Vaststellen TVW en UP

• Klimaatakkoord:

• TVW: gemeenteraad

• UP: college B&W/gemeenteraad

• Let op: dit is de afspraak, niet in wetgeving vastgelegd.

• Omgevingswet:

• Omgevingsvisie: gemeenteraad

• Programma: college van B&W

• Omgevingsplan:

• Vaststellen: gemeenteraad

• Wijzigen: college van B&W (advies gemeenteraad)

• Info rolverdeling raad en B&W onder de Ow:

https://vng.nl/files/vng/publicat ies/2017/20170926-rol-

gemeenteraad-bij-afwijken- omgevingsplan.pdf

Gecoördineerde besluitvorming

• Nieuwe regeling in de Awb (wetsvoorstel en MvT)

• Facultatief

• Reikwijdte niet meer beperkt tot bepaalde besluiten.

• Coördinatie van besluiten, zoals programma en vaststellen omgevingsplan

• Geen besluit (omgevingsvisie): dan coördinatie niet mogelijk, wel ’gewoon’

parallel schakelen.

• Toepassing: oa bij besluit van bevoegd gezag

• Meer regie bij bevoegd gezag dat gecoördineerd besluit neemt:

• Coördinerend bestuursorgaan bepaalt redelijke beslistermijn (grens, besluit met langste beslistermijn)

• Gebundelde beroepsgang!

• In één instantie (dus meteen naar hoogste rechter: Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State) als voor één van de besluiten één beroepsgang geldt.

• Let op: niet appellabel besluit blijft niet appellabel!

Tips

• Zorg voor een goede beleidsmatige inbedding van

duurzaamheidsambities: omgevingsvisie en programma(‘s)

• Ook van belang ivm gebodsbepalingen en nadeelcompensatie na inwerkingtreding Omgevingswet

• Onderzoek mogelijkheden coördineren besluiten.

• Aardgasvrij bestaande bouw? Afwijken van de Gaswet nog niet

(experimenteel) mogelijk: verleiden met goed aanbod blijft tot nu toe cruciaal

• Experimenteer ook zoveel mogelijk met voorwaardelijke

verplichting, gebodsbepalingen nu niet mogelijk en nog niet geheel duidelijk in hoeverre onder de Omgevingswet.

46

Conclusie

• TvW en UP zijn te integreren in gemeentelijk beleid:

omgevingsvisie en programma

• Mogelijkheden om (onverplicht) beleidsprogramma vast te stellen dat na 1-1-2022 een programma in de zin van de Ow is.

• Mogelijkheden voor borging in omgevingsplan zeer beperkt, maar na 1-1-2022 is dat naar verwachting wel mogelijk.

Dit Webinar is georganiseerd door het expertiseteam aardgasvrije wijken Wij ondersteunen gemeenten in Overijssel bij de warmtetransitie

U kunt contact opnemen met Oscar Jansen: o.jansen@overijssel.nl

• Bedankt voor uw aandacht

• De presentatie wordt per mail nagestuurd

• Onbeantwoorde vragen worden per mail beantwoord