Harry Schoordijk (omgevingsdienst NHN) &
Roelf Hovinga (Landschap Noord-Holland)
Workshop Faunabeheer
Inspiratiedag Boerenlandvogels 6 februari 2020
Landschap Noord-Holland: actief in weidevogelbehoud
• Faciliteren vrijwillige weidevogelbescherming in gehele provincie
• Tellingen t.b.v. provinciaal onderzoek
• Beheer weidevogelreservaten: Alkmaardermeer
Eilandspolder
Westfriesland
Ronde Hoep
Afname steltlopers in geheel Europa
Grutto: in NL afname van 75 % t.o.v. piek in 1960
Weidevogelbehoud kan nog, maar…
Alles moet op orde zijn:
schaal landschap waterpeil inrichting grootte beheer openheid
Als alles op orde is, is ook predatorenbeheer bespreekbaar én noodzakelijk!
Natuurlijk broedgebied verdwenen…
In cultuurlandschap van 21
eeeuw lukt behoud weidevogels niet meer zonder predatorenbeheer.
Ca. 70 % van predatie door zoogdieren
Wet natuurbescherming
Predatorenbeheer? Pas als:
• klip en klaar kan worden aangegeven dat al het andere op orde is
• de schade aangericht door predatoren bekend is (TELLEN!)
• inzicht bestaat in de slachtoffers (aantallen, vogelsoorten, plaatsen in het veld, tijdstippen in het seizoen, schadetype (ouder, nest, ei, pul), schadeverloop over de jaren (TELLEN!)
• de predatoren bekend zijn (TELLEN!)
• inzicht bestaat in de relatie tussen predatoren en slachtoffers (je kunt de vos wel doden, maar als de hermelijn de eieren rooft….. je kunt de kraai wel vangen, maar als de
kiekendief de pullen pakt…..)
• duidelijk gemaakt kan worden dat, ondanks dat al het andere al op orde is, er toch nog predatie plaatsvindt, dat die predatie de natuurlijke processen te boven gaat en dat die predatie dus moet worden bestreden, omdat anders de weidevogels verdwijnen (TELLEN!)
• een volledig beeld kan worden gegeven van de lokale situatie die om ingrijpen vraagt
• VERTEL DUS HET HELE VERHAAL! EN TEL!
Vertel het hele verhaal! En tel!
Wet natuurbescherming
Waarom dát dan allemaal? Omdat de Wet natuurbescherming dat vraagt. Want: ook predatoren zijn beschermd! Doden is verboden. Maar ontheffing kan worden verkregen.
De wet stelt daaraan eisen. Strenge eisen.
Voor een ontheffing voor de bestrijding van vogels: artikel 3.3, lid 4 van de Wnb:
4. Een ontheffing wordt uitsluitend verleend, indien is voldaan aan elk van de volgende voorwaarden:
a. er bestaat geen andere bevredigende oplossing;
b. zij is nodig: […] 4. ter bescherming van flora of fauna; […]
c. de maatregelen leiden niet tot verslechtering van de staat van instandhouding van de desbetreffende soort.
Voor een ontheffing voor de bestrijding van andere soorten: artikel 3.8, lid 5 van de Wnb:
5. Een ontheffing wordt uitsluitend verleend, indien is voldaan aan elk van de volgende voorwaarden:
a. er bestaat geen andere bevredigende oplossing;
b. zij is nodig […]: 1. in het belang van de bescherming van de wilde flora of fauna of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats; […]
c. er wordt geen afbreuk gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan.
Ook predatoren zijn beschermd!
Wet natuurbescherming
We lopen artikel 3.8, lid 5 van de Wet natuurbescherming even af:
5. Een ontheffing wordt uitsluitend verleend, indien is voldaan aan elk van de volgende voorwaarden:
a. er bestaat geen andere bevredigende oplossing;
b. zij is nodig […]: 1. in het belang van de bescherming van de wilde flora of fauna of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats; […]
c. er wordt geen afbreuk gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan.
Predatiebeheer is het laatste redmiddel. Sluitstuk. Noodzakelijk. Zonder
predatiebeheer zijn alle andere inspanningen zinloos gebleken. Mogelijke andere oplossingen moeten besproken worden. Geef aan dat ze niet bevredigend zijn.
Dat ze niet werken. Dat ze erger zijn dan de kwaal. Dat het al geprobeerd is. In binnenland. In buitenland. Tel dus ook de mislukte alternatieven. Systematisch en consequent. Noem onderzoek. Recent en liefst wetenschappelijk. Eigen waarnemingen zijn vaak anekdotisch en doorgaans van beperkte waarde.
Onderbouwing!
Wet natuurbescherming
We lopen artikel 3.8, lid 5 van de Wet natuurbescherming even af:
5. Een ontheffing wordt uitsluitend verleend, indien is voldaan aan elk van de volgende voorwaarden:
a. er bestaat geen andere bevredigende oplossing;
b. zij is nodig […]: 1. in het belang van de bescherming van de wilde flora of fauna of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats; […]
c. er wordt geen afbreuk gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan.
Weidevogel is wilde fauna. En staat onder druk. In Nederland. Ook in Noord- Holland. Ook in de weidevogelleefgebieden. Waar alles al uit de kast wordt gehaald. Geef inzicht in cijfers. Systematisch en consequent. Over een periode.
Wat is de trend? Noem onderzoek. Recent en liefst wetenschappelijk. Eigen waarnemingen zijn doorgaans van beperkte waarde. Maar niet wanneer het de lokale situatie betreft. Wanneer het uw eigen veld betreft. Geef aan wat u
allemaal doet. Wat uw agrarische natuurvereniging allemaal doet. Wat de lokale vogelwerkgroep doet. Werkt u daarmee samen? Geef inzicht in uw cijfers. Ook hier systematisch en consequent.
Onderbouwing, onderbouwing!
Wet natuurbescherming
We lopen artikel 3.8, lid 5 van de Wet natuurbescherming even af:
5. Een ontheffing wordt uitsluitend verleend, indien is voldaan aan elk van de volgende voorwaarden:
a. er bestaat geen andere bevredigende oplossing;
b. zij is nodig […]: 1. in het belang van de bescherming van de wilde flora of fauna of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats; […]
c. er wordt geen afbreuk gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan.
Geef inzicht in de lokale aantallen van de te bestrijden predator. Voor vos, kraai en kauw geldt dat die op de landelijke vrijstelling staan. Onder meer omdat ze in het hele land schade toebrengen aan fauna; ook weidevogels. Dus dát ze
prederen (landelijk) is duidelijk. En dát hun staat van instandhouding (landelijk) hun bestrijding niet in de weg hoeft te zitten is ook duidelijk. Maar lokaal kan dat een ander verhaal zijn. Geef inzicht in die lokale aantallen. Tellen dus. Ook hier:
systematisch en consequent. Want dat moet ook (mocht aan bestrijding worden gedacht) voor de predatoren die niet op die landelijke vrijstelling staan.
Hermelijn. Marter. Buizerd. Kiekendief. Zilvermeeuw. Blauwe reiger. Ooievaar.
Onderbouwing, onderbouwing en nogmaals onderbouwing!
Knelpunt voor Landschap Noord-Holland:
effectiviteit vossenbeheer
• Niet aantal geschoten Vossen, maar in broedtijd nog aanwezige Vossen bepalend
• Oplossing: als TBO’s gezamenlijk gedragen effectief vossenbeheer aanvragen én uitvoeren, dit in nauwe samenwerking met WBE’s:
• Maatwerk vereist (rasters, vallen, afschot)
• Succes staat of valt met grote inzet qua uren van jagers
• Nachtelijke bejaging cruciaal: restlichtversterker/warmtebeeldcamera niet vergund
• Uitdaging: feitelijke onderbouwing van noodzaak tot verruimen middelen.
Bestuursrechter toetst als laatste
• Ontheffingen, ook die ingevolge de Wet natuurbescherming, zijn besluiten als alle anderen. Zijn dus vatbaar voor bezwaar en beroep.
• Belanghebbenden kunnen in bezwaar bij GS (gehoord de provinciale Hoor- en adviescommissie) en daarna in beroep bij de bestuursrechter.
• Belanghebbenden zijn doorgaans de organisaties die natuur- en
dierbescherming voorstaan en die doorgaans een andere kijk (dan de uwe) op de zaak hebben.
• Belanghebbenden zijn goed geïnformeerd, hebben (net als u) kennis van de inhoud en hebben (vaak meer dan u) ervaring met het spel.
• In bezwaar en beroep wordt weliswaar slechts geoordeeld over het besluit tot verlening van de ontheffing…….
• ……… maar in bezwaar en beroep komen automatisch ook de aanvraag, de onderliggende stukken, de rapporten, de cijfers, de kaarten, de
aannames en de conclusies aan de orde.
• En dat zijn dus úw onderliggende stukken, rapporten, cijfers en kaarten.
Na bezwaar bij GS volgt beroep bij de bestuursrechter.
Bestuursrechter toetst als laatste
Uit een uitspraak van de rechter in beroep oordelend over een ontheffing voor het gebruik van vangkooien ter bestrijding van kraai en kauw.
De stellingen van de eiser. Niet heel moeilijk. Liggen misschien voor de hand.
Eiser betwist dat de ontheffing nodig is ter bescherming van flora en fauna.
Eiser acht niet aangetoond dat in het beheergebied sprake is van zodanige predatie door zwarte kraaien en kauwen, dat daardoor het broedsucces van de weidevogels aantoonbaar en significant negatief wordt beïnvloed.
Eiser stelt dat het Predatieplan blijkt dat eieren en kuikens van weidevogels door veel meer diersoorten dan kraai en kauw worden gepredeerd. Niet blijkt dat predatie door kraai en kauw een belangrijke rol speelt in dit gebied en al helemaal niet dat deze de hoofdoorzaak zijn van een beperkt broedsucces in deze regio.
Eiser merkt op dat het Predatiebeheerplan helemaal niet over de kauw rept.
Eiser stelt dat uit het Sovonrapport noch uit de Weidevogelmonitor 2015 volgt dat predatie door kraaien en kauwen de gunstige staat van instandhouding van de weidevogels in gevaar dreigt te brengen.
Wat wordt aan de bestuursrechter voorgelegd?
Bestuursrechter toetst als laatste
De rechter oordeelt:
Nu het rapport van Sovon, zo ook is geconcludeerd in het bestreden besluit, dateert van voor het instellen van de landelijke vrijstelling en zich in het dossier geen actuele gegevens bevinden waaruit blijkt of, en zo ja, welk effect de landelijke vrijstelling op de weidevogelstand heeft gehad, kan de rechtbank niet vaststellen of de in het rapport opgenomen gegevens nog actueel zijn. Nu het rapport voorts ook niet specifiek op de onderhavige locaties ziet, hecht de rechtbank aan het rapport niet de waarde die
verweerder daaraan hecht. Het rapport kan de conclusie dat de ontheffing nodig is ter bescherming van de weidevogels op de betreffende locatie niet dragen.
In hoofdstuk 5.4 van het Predatieplan is de soort zwarte kraai beschreven als een van de bekende soorten predatoren. Over de kauw rept het Predatieplan niet. In genoemd hoofdstuk zijn verder verschillende mogelijkheden van beheer ter voorkoming of
vermindering van predatie van de zwarte kraai beschreven, waaronder - ingeval van een sterke predatie invloed van groepen kraaien - de inzet van een kraaienvangkooi.
Uit het Predatieplan blijkt evenwel niet dat op de onderhavige locaties groepen kraaien een belangrijke rol spelen bij de predatie van weidevogels die de inzet van de vangkooi rechtvaardigt. Dit rapport kan de conclusie dat de ontheffing nodig is ter bescherming van de weidevogels op de betreffende locaties dus niet dragen.
Hoe oordeelt de bestuursrechter daarover?
Bestuursrechter toetst als laatste
De rechter oordeelt verder:
Naar het oordeel van de rechtbank kan op grond van de bij de aanvraag en het
verweerschrift gevoegde kaart waarop de locaties van de vangkooien zijn ingetekend een deel van de opmerkingen in de e-mail weliswaar worden gekoppeld aan de
percelen van de grondgebruikers op wiens gronden de vangkooien zijn beoogd, maar ter zitting konden partijen niet bevestigen dat de opmerkingen zien op de precieze locaties waar de vangkooien zijn beoogd. Nu de in de e-mail verstrekte informatie ook overigens algemeen van aard is, niet duidelijk is van wie deze precies afkomstig is en de informatie ook niet wordt gestaafd met objectieve (onderzoeks-)gegevens, kan deze e- mail de conclusie dat de ontheffing nodig is ter bescherming van de weidevogels op de betreffende locaties niet dragen.
De rechter concludeert:
Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, komt de rechtbank tot de conclusie dat de ontheffing niet is gebaseerd op concrete, actuele en objectiveerbare en op de
onderhavige locaties betrekking hebbende informatie. Niet kan dan ook worden vastgesteld dat de ontheffing nodig is ter bescherming van flora en fauna.
Verweerder kon dus met de gegeven motivering niet tot de conclusie komen dat aan de eerste voorwaarde voor het verlenen van een ontheffing op grond van artikel 3.3,
eerste lid, van de Wnb is voldaan.
Wat concludeert de bestuursrechter dan?
Wat moet u dus doen?
Voorbereiden
Weten waar je het over hebt. Wat zit/zat waar. Wanneer. Hoeveel. Waarom. Tellen.
Opschrijven. Bijhouden. Systematisch en gestructureerd. Hebben anderen ervaring met het aanvragen van ontheffingen? Onderzoeken verzamelen, ook uit
omringende landen. Wat valt daaruit te leren?
Aanvragen
Gebruik een aanvraagformulier. Stuur de gevraagde stukken in. Maar ook de ongevraagde, als dat zinnig lijkt. Wat zijn uw bronnen? Zo recent mogelijk. Geef duidelijk aan wat u van de overheid wilt krijgen. Waarvan wilt u ontheffing?
Waarom? Neem de wettekst als uitgangspunt.
Het verhaal vertellen
Vertel waar het om gaat. Wat het probleem is. Welk gebied het is. Waarom u het doet. Met wie u samenwerkt. Hoe u werkt. Waar u werkt. Wat zijn de cijfers? Hoe komen die tot stand? Wat is er verder allemaal al gebeurd? Welke maatregelen worden er genomen? Door wie? Wat is gelukt? Mislukt?
Houd de rechter in het achterhoofd. Uiteindelijk moet die worden overtuigd.
Wat moet u doen bij het voorbereiden en aanvragen van een ontheffing die ziet op het doden van dieren ter bescherming van weidevogels? Moet.
