C L-l /O/C P r o e f s t a t i o n voor de Groenten- en F r u i t t e e l t onder Glas, Naaldwijk
Een onderzoek, n a a r h e t n i t r a a t g e h a l t e i n enkele onder g l a s g e t e e l d e v o o r j a a r s g r o e n t e n
J . P . N . L . Boorda van -^ysinga ( i n s t i t u u t voor Bodemvruchtbaarheid, Karen-Gr) M.Q. van der Meijs
. I n l e i d i n g
Kropsla onder g l a s g e t e e l d h e e f t afhankelijk van de oogst datum een l a a g t o t vrij hoog n i t r a a t g e h a l t e (Roorda van Eysinga, 1966). Om g e o r i ë n t e e r d t e zijn over andere gewassen onder g l a s g e t e e l d werd i n h e t v o o r j a a r 1978 een a a n t a l daarvan verzameld op praktijkbedrijven en proeftxiinen en-op n i t r a a t g e a n a l y s e e r d .
U i t v o e r i n g
I n h e t v o o r j a a r van 1978 werden van praktijkbedrijven monsters v e r zameld van radijs, s p i n a z i e , andijvie, r a a p s t e l e n en r e t t i c h . Bovendien konden van een p r o e f op de P r o e f t u i n "Noord-Limburg" t e Venlo monsters k o o l r a b i en r e t t i c h en monaters andijvie u i t eon r a s s e n p r o e f op het P r o e f s t a t i o n t e Naaldwijk worden genomen. (De gegevens omtrent de r a s s e n p r o e f met andijvie zijn u i t v o e r i g beschreven door Roorda van Eysinga & Maaswinkel, 1 9 7 8 ) .
De gewassen werden tenzij a n d e r s vermeld i n oogstrijps t o e s t a n d b e monsterd. Eventuele r o t t e delen en grond werden verwijderd. Daarna werd h e t monster gedroogd bij c a 100° C. Het monster werd i n v e r s e t o e s t a n d gewogen en na drogen, om h e t p e r c e n t a g e droge s t o f t e kunnen v a s t s t e l l e n ,
Van radijs, k o o l r a b i en r e t t i c h zijn zowel de k n o l l e n of w o r t e l s a l s de bladeren a p a r t bemonsterd. Na drogen zijn de monsters gemalen. Het n i t r a a t g e h a l t e van h e t gewas werd bepaald met behulp van de i o n - s p e c i f i e k e e l e c t r o d e i n een 1 : 5 0 e x t r a c t met w a t e r na 30 min. schudden.
Behalve hot gewas i s ook de grond bemonsterd door h e t nemen van een monster (0—25 cm) op de p l a a t s ( e n k e l e m^) waarvan h e t gewasmonster werd verzameld. I n d i t grondmonster werd ondermeer s t i k s t o f bepaald i n h e t 1 : 2 volume-extract (Sonneveld & Van den Ende, .1971)»
R e s u l t a t e n
De r e s u l t a t e n zijn samengevat i n t a b e l l e n . I n t a b e l 1 i s weergegeven h e t n i t r a a t g e h a l t e i n s n i n a z i e , r a a p s t e l e n en andijvie. Tevens worden vermeld h e t p e r c e n t a g e droge s t o f (yó op v e r s g e w i c h t ) , de grondsoort en h s t s t i k s t o f g e h a l t e i n de grond (meaq N p e r 1 1 : 2 v o l u m e - e x t r a c t ) . Voor andijvie i s nog opgegeven-het gewicht p e r krop o f s t r u i k i n v e r s e t o e s t a n d of na drogen. De gegevens omtrent andijvie u i t Naaldwijk ( o o g s t -datum 22 f e r b r . ) zijn de gemiddelde berekend over 1 4 gangbare r a s s e n .
I n t a b e l 2 i s weergegeven h e t n i t r a a t g e h a l t e i n de knol of de w o r t e l en i n h e t l o o f van radijs, r e t t i c h en k o o l r a b i . Vier monsters r e t t i c h kwamen van een p r o e f v e l d op de P r o e f t u i n t e Venlo, d a t was bemest met 0 , 5, 10 en 20 k g kalkammonsalpeter (KAS, ?6,' N) p e r 100 m2, De monsters k o o l r a b i kwamen ook van de P r o e f t u i n t e Venlo en -varen bemest met boven genoemde hoeveelheden kalkammonsalpeter, maar ook met Gold-N, een met
zwavel omhulde ureum (32^ N, i n de 'tabel aangeduid met G-N), eveneens u i t g e s t r o o i d i n d e z e l f d e hoeveelheden.
I n bijlage I i s weergegeven h e t gewicht p e r s t u k van radijs en r e t t i c h i n v e r s e en gedroogde t o e s t a n d . Het gewicht van de k o o l r a b i i s n i e t o p gegeven omdat de monsters u i t n i e t geheel u i t g e g r o e i d e exemplaren b e s t o n d e n . Volgens h e t J a a r v e r s l a g 1978 van de P r o e f t u i n "Noord-Limburg" ( i n voorbereiding) werd de k o o l r a b i op 1 3 a p r i l g e o o g s t . Naarmate meer s t i k s t o f was gegeven nam de knoldiameter en h e t knolgewicht a f . Bij r e t t i c h waren de v e r s c h i l l e n volgens h e t J a a r v e r s l a g g e r i n g . De i n v l o e d vah ' S t i k s t o f u i t t e z i c h bij d i t gewas vooral i n de k l e u r en de omvang van h e t l o o f .
Tabel 1 . Het n i t r a a t g e h a l t e i n s p i n a z i e , r a a p s t e l e n en andijvie ( , ' NO3-N op de droge s t o f
datum grondsoort p l a a t s grond meaq N p e r 1 1 : 2 e x t r . i n gewas droge NO3-N S t o f /o * S p i n a z i e 7 / 3 zavel 1s-Gravenzande 3 , 6 4,66 1 , 9 4
9 / 3 slibhoudend zand Maasdijk 3 , 7 4 , 8 8 1 , 7 9 I 7 / 3 venige k l e i I J sselmuiden 2 , 8 4 , 5 3 1 , 8 6 2 1 / 3 z a v e l Poeldijk 1 , 8 4 , 8 0 1 , 9 0
gemiddeld « 4 , 7 2 1 , 8 7
R a a p s t e l e n
I 3 / 3 ' slibhoudend zand Naaldwijk 2 , 3 5,43 2 , 7 3 Andijvie
k r o p g / s t . v e r s droog 2 2 / 2 slibhoudend zand Naai dwijk* 5 , 0 5 , 0 5 1 , 4 8 29O 14,65 2 0 / 3 zavel Honselersdijk 3 , 6 4 , 4 1 1 , 3 4 364 1 6 , 0 3 2 1 / 3 k l e i Poeldijk 2 , 8 4 , 1 8 1 , 0 7 370 15,48
gemiddeld 4 , 5 5 1 , 3 0
Tabel 2. He"; n i t r a a t g e h a l t e i n knol of wortel en i n h e t l o o f van radijs, r e t t i c h , en k o o l r a b i {fo MO3-N op da droge s t o f ) . Monsters k o o l r a b i en r e t t i c h t e n d e l e , afkomstig van een p r o e f v e l d .
datum g r on
drjo
o r t p l a a t s gron d k n o l l o o f meaq N p e r 1 1s
2 e x t r . NO3-N d . s . d 7° NO^-N d . s . 1° Radii s 2 / 3 zan d Moüster 0 , 6 1 , 3 2 3 , 8 5 1 , 6 1 5,52 7 / 3 zand 1s-Gravenza^de 1 , 1 1 , 0 9 4,59 1 , 1 4 5,879 / 3 zandige zavel Naai d
'.vijk
3 , 2 1 , 6 2 5,39 1 , 5 6 7 , 9 7 I 3 / 3 zavel 's-Gravenzande 1 , 5 1 , 2 7 4,07 1 , 6 9 5 , 8 3 I 7 / 3 k l e i v e e n I J sselmuiden 3 , 0 1 , 7 3 5,02 2,17 5,67gemiddeld
l , 4 i
4 , 5 9 1 , 6 3 6 , 1 7R e t t i c h
I 3 / 3 zand 's-Gravenzande
2
, 4 2,10 4 , 0 8 1 , 5 1 6 , 0 6 1 / 4 leem Venlo (O KAS) 0 , 4 1 , 4 4 4,07 0 , 8 1 5,07 1 / 4 leem Venlo ( 5 KAS) 0 , 4 1 , 9 4 . 3,99 1 , 6 4 4 , 8 4 1 / 4 leem Venlo(10 KAS) 1 , 3 2,60 3 , 7 8 1 , 9 3 5 , 1 4 1 / 4 leem Venlo(20 KAS) 1 , 0 2,60 3,87 2,08 4,97 Koolrabi5 / 4 leem Venlo (O KAS) 0 , 7 1 , 0 7 6 , 4 5 2,16 7 , 1 9 5 / 4 leem Venlo ( 5 KAS) 1 , 4 1 , 1 4 6 , 7 7 2 , 4 5 7 , 3 2 5 / 4 leem Venlo(10 KAS) 5,0 1 , 1 2 6 , 4 6 2,19 7 , 6 7 5 / 4 leem Venlo(20 KAS) 1 1 , 1 1 , 1 4 6 , 6 4 2,42 7 , 7 2 5 / 4 leem Venlo (O G
-N)
1 , 31,11
6 , 6 2 2,28 7 , H 5 / 4 leem Venlo ( 5 G-N) 3,7 1 , 0 6 6 , 6 3 2,33 7 , 5 7 5 / 4 leem Venlo(10 G-N) 4,71,19
6 , 5 5 2,28 7 , 4 0D i s c u s s i e
Zoals blijkt u i t de gegevens b e v a t t e n a l l e g e t o e t s t e , onder g l a s g e t e e l d e voor.jnarsgroenten n i t r a a t . Opvallend hierbij i s d a t n i e t a l l e e n de bladgroenten maar ook de knolgewaasen, ook wat b e t r e f t h e t e e t b a r e d e e l , vrij v e e l n i t r a a t b e v a t t e n .
Over n i t r a a t i n s p i n a z i e i s r e e d s vrij v e e l s t u d i e v e r r i c h t , vaak ook i n r e l a t i e met de hoeveelheid l i c h t . Voor een l i t e r a t u u r o v e r z i c h t van vooral b u i t e n g e t e e l d e s p i n a z i e kan n a a r Frummel (1966) worden verwezen.
Omtrent r a a p s t e l e n , radijs en r e t t i c h g e t e e l d onder g l a s i s a u t e u r s geen l i t e r a t u u r bekend. Over andijvie werden, z o a l s r e e d s werd opgemerkt, ongeveer gelijktijdig met deze i n v e n t a r i s a t i e gegevens verzameld van een r a s s e n p r o e f (Roorda va.n Ejysinga & Maaswinkel, 1978) *
Over k o o l r a b i werden door Roorda van Eysinga & Mostert (1972) gegevens verzameld. Deze a u t e u r s o o g s t t e n de k o o l r a b i eind a p r i l , begin mei en vonden i n goed bemeste o b j e c t e n 116 - 2, i',' NO3-N i n h e t l o o f e n
0 , 7 - 0 , 9 ^ i n de k n o l . Deze c i j f e r s l i g g e n l a g e r dan d i e h i e r werden g e vonden. De oorzaak voor h e t v e r s c h i l kan l i g g e n i n de oogstdatum maar ook i n het f e i t dat i n h e t h i e r beschreven onderzoek n i e t geheel u i t g e g r o e i d e exemplaren werden bemonsterd. Opmerkelijk i s dat bij radijs en k o o l r a b i de knol ( o f w o r t e l ) , behoudens één u i t z o n d e r i n g , minder n i t r a a t b e v a t t e n dan h e t l o o f maar d a t bij r e t t i c h de w o r t e l meer n i t r a a t b e v a t , .
Ben i n v l o e d van h e t t i j d s t i p van oogsten werd i n d i t onderzoek n i e t duidelijk g e c o n s t a t e e r d . Hierbij moet worden aangetekend dat de p e r i o d e waarover werd bemonsterd betrekkelijk g e r i n g was (ongeveer 1 maand).
De r e s u l t a t e n van de proefnemingen t e Venlo suggereren d a t h e t bij h e t gewas r e t t i c h , d i t i n t e g e n s t e l l i n g t o t de andere gewassen, zinvol i s een zo l a a g mogelijke s t i k s t o f b e m e s t i n g t o e t e d i e n e n . Bij k o o l r a b i , maar v o o r a l bij s l a , i's de e r v a r i n g d a t h e t v e r l a g e n van de s t i k s t o f b e mesting o f h e t weglaten daarvan een g r o t e i n v l o e d h e e f t op de p r o d u k t i e e n een s l e c h t s g e r i n g e op h e t n i t r a a t g e h a l t e i n h e t gewas.
. .Met h e t hiea? beschreven onderzoek i s h e t b e e l d omtrent h e t voorkomen van n i t r a a t i n onder g l a s g e t é e l d e groenten v e r d e r verruimd. U i t a n d e r .. onderzoek d a t i n c i d e n t e e l werd u i t g e v o e r d was r e e d s bekend d a t v r u c h t g r o e n t e n : tomaat, komkommer en p a p r i k a geen o f z e e r weinig n i t r a a t
b e v a t t e n a l t h a n s i n h e t e e t b a r e d e e l . Deze gewassen werden l a t e r in. h e t j a a r bemonsterd. Het i s gewenst nog eens t e kijken naar h e t n i t r a a t g e h a l t e van genoemde vruchtgroenten vroeg i n h e t v o o r j a a r ( a p r i l ) en naar e n k e l e andere v o o r j a a r s g r o e n t e n z o a l s bonen en bloemkool. Ook de i n v l o e d van s t i k s t o f op het gewas r e t t i c h v r a a g t nadere s t u d i e .
L i t e r a t u u r
P r o e f t u i n "Noord-Limburg", Venlo, J a a r v e r s l a g 1978 ( i n v o o r b e r e i d i n g ) Prummel, J . : N i t r a a t en oxaalzuur i n s p i n a z i e i n verband met de gezond h e i d . L i t e r a t u u r o v e r z i c h t . I n s t . Bodemvruchtbaarheid, Groningen, Rapp. 1 0 , I966, 8 p p .
Roórda van Eyainga, J . P . N . L . : Bemesting van k r o p s l a onder g l a s met b l o e d meel en kalkammonsalpeter. V e r s l . Landbouwk. Onderz. 6 8 l (1966) 1 8 pp. Roorda van Eysinga, J . P . N . L . & R. Maaswinkel: Het n i t r a a t g e h a l t e van d i v e r s e andijvierassen g e t e e l d onder g l a s en eind f e b r u a r i g e o o g s t . P r o e f -s t n Groenten- P r u i t t . Gla-s, 'Naaldwijk, I n t e r n Rapp. 30, 1978, 3pp.
Roorda van Eysinga, J . P . N . L . & M. M o s t e r t : De bemesting, i n h e t bijzonder d i e met s t i k s t o f , van k o o l r a b i onder g l a s . Bedrijf sont wikkeling 3 (1972) 391-393.
Sonneveld, C. & J . van den Ende: S o i l a n a l y s i s by means o f a 1 : 2 volume e x t r a c t . P l a n t S o i l 35 (1971) 505-516.
Bijlage I . Gewicht i n g p e r s t u k van radijs eft r e t t i c h i n v e r s e t o e s t a n d en na drogen, afkomstig van enkelo monsterplaatsen
datum grondsoort p l a a t s knol l o o f
g per s t u k g p e r s t u k v e r s droog v e r s droog Ra dij s
2 / 3 zand Monster 1 2 , 3 4 0 , 4 8 4,77 0 , 2 6 7 / 3 zand 's-Gravenzanda 7,14 0 , 3 3 3 , 4 5 0 , 2 0 9 / 3 zandige zavel Naai dwijk 6,27 0 , 3 4 4 , 4 8 0 , 3 6 1 3 / 3 zavel 1 s-Gra'venzande 1 4 , 1 6 0 , 5 8 6 , 4 4 0 , 3 8
1 8 / 3 k l e i v e e n I J sselmuiden 5 , 9 5 0 , 3 0 3,79 0 , 2 1
gemiddeld 9 , 1 7 0 , 4 1 4,59 0 , 2 8
R e t t i c h
1 3 / 3 zand 's-Gravenzande 205 8 , 3 8 73 4,40 1 / 4 leem Venlo (0 KAS) 256 1 0 , 4 4 122 6 , 2 0 1 / 4 leem Venlo ( 5 KAS) 223 8 , 8 8 119 5,76 1 / 4 leem Venlo( 10 KAS) 214 8 , 0 9 l l 6 5 , 9 4 1 / 4 leem Venlo(10 KAS) 222 8 , 5 6 188 9 , 3 5
