Relevante modellen vooR goveRnance,

(1)

14 maart 2011 tijdschrift controlling

Relevante

modellen vooR goveRnance,

interne beheersing en risicomanagement

Auditing

(2)

15

»

maart 2011 tijdschrift controlling

Het vraagstuk over de optimale positionering en taakinhoud van de audit- en control functies bij de Rijksoverheid staat volop in de belangstelling. De algehele governance bij de Rijksoverheid is in de vorige aflevering uiteengezet. Dit keer een overzicht van de relevante internationaal aanvaarde modellen voor governance, interne beheer- sing en risicomanagement.

Auditing en controlling bij de Rijksoverheid (2):

C

oso

:

iCf

en het

ermf

Het Internal Control In- tegrated Framework (icf) en het Enterprise Risk Management Integrated Framework (ermf) van

het Committee of Sponsoring Organisations of the Tread- way Commission (coso) leggen het accent op een goede control/internal environment als basis voor de effectiviteit en efficiency van de beheersing van de realisatie van de doelstellingen van de organisatie. Belangrijke componenten van deze environments zijn onder meer de visie van de leiding op risicomanagement en interne beheersing, toe- zichthoudende organen, de organisatiestructuur en toege- kende verantwoordelijkheden en bevoegdheden.

Beheersingsmaatregelen dienen volgens deze frameworks gebaseerd te zijn op de doelstellingen van de organisatie en de risico’s en de beheersingsstrategie van de leiding. Over de doelstellingen, risico’s en beheersingsmaatregelen moet voortdurend worden gecommuniceerd en gerapporteerd.

Tot slot dient er een effectief en efficiënt geheel van monitoring te zijn. Door middel van monitoring dient nage- gaan te worden of risico’s zijn gewijzigd, of beheersingsmaatregelen nog goed werken en of de communicatie en informatievoorziening goed loopt. Er kan sprake zijn van continue monitoring (ingebouwd in de processen) of van specifiek monitoring (specifieke opdrachten tot onderzoek). De resultaten uit deze monitoringactivitei- ten moeten leiden tot verbeteringen in de beheersing. De voorkeur gaat uit naar monitoring die is geïntegreerd in de processen van de organisatie. coso positioneert internal auditing als element van monitoring.

i

ntosai

: Guidelines for Internal Control Standards for the Public Sector

De Guidelines for Internal Control Standards for the Pu- blic Sector bieden richtlijnen voor het vaststellen en on-

derhouden van een effectieve interne beheersing in de publieke sector. De leiding kan deze richtlijnen gebrui- ken als basis voor het inrichten en laten func- tioneren van de internal control. Nadrukkelijk wordt aan- gegeven dat auditors deze richtlijnen ook kunnen ge- bruiken als audittool bij de beoordeling van de internal control bij publieke organisaties.

De opzet en de structuur van deze richlijnen sluiten nauw aan op het icf van coso, maar het intosai-model vertrekt nadrukkelijk vanuit de beheersingsdoelstellingen van publieke organisaties. Dat betekent onder meer dat naast financiële aspecten ook niet-financiële aspecten erg be- langrijk zijn.

In het verlengde van de guidelines heeft de Internatio- nal Organization of Supreme Audit Institutions (intosai) aanbevelingen geformuleerd voor de onafhankelijkheid van internal audit en voor de samenwerking tussen externe en interne auditors.

Europese Commissie:

pifC

De Europese Commissie heeft een gestructureerd en toepasbaar model ontwikkeld om nationale overheden te helpen om hun control environment te herontwer- pen en hun interne beheersing in lijn te brengen met internationale standaarden en best practices in de Eu- ropese Unie.

Het Public Internal Financial Control-model (pifc- model) heeft drie belangrijke pijlers:

1. financieel management en interne controle systemen;

2. een functioneel onafhankelijke internal auditfunctie;

3. een centrale harmonisatie unit ten behoeve van het ontwikkelen en coördineren en die methoden en standaarden ontwikkelt ten behoeve van de voor- gaande componenten.

tekst: Martin Dees en Jan Droogsma illustratie: Leon Mussche

Prof.dr. Martin Dees RA en Jan Droogsma RA, academic director respectievelijk manager bij het Center for Public Auditing & Accounting van Business Universiteit Nyenrode

‘Geen expliciete uitgangspunten controllersfunctie in

internationale raamwerken’

Opmerkingen:

Ik heb de auteursfuncties ed onder de auteurs-

naam gezet. Ik vind het raar als dat op een an-

dere pagina staat.

(3)

16 maart 2011 tijdschrift controlling

Auditing

»

Makkelijk, snel en kosteneffectief inspelen op veranderingen

CODA

‘Best of class’ financieel management, blijvende flexibele integratie met uw bedrijfsapplicatie(s).

www.unit4.nl

Financiële software

Agresso Business World

De ERP oplossing met blijvende flexibiliteit voor uw bedrijfsbrede automatisering.

Ads_A4_BS_FinancieleSoftware.indd 1 10-02-2011 11:02:39

Ad 1. Het management is verantwoordelijk voor het in- stellen en het toezicht houden op het financial management en de internal control. Het bepalen van de risico’s is hiervan een onderdeel.

Ad 2. De interne audit functie ondersteunt het management bij het beoordelen van de internal control sys- tems. Deze rol is vastgelegd in een audit charter.

Omdat auditors onafhankelijk moeten zijn, kunnen ze niet worden ondergebracht bij de controller of de financiële afdeling. Voor de audits geldt regelgeving met betrekking tot integriteit en vaktechniek.

Auditors doen aanbevelingen aan het management.

Het is aan het management of en hoe ze de internal control aanpassen.

Ad 3. De centrale harmonisatie unit is van groot belang voor een succesvolle introductie en ontwikkeling van het pifc-model.

Naast de internal audit dient er een external audit plaats te vinden door een Supreme Audit Institute (sai), die on- derzoekt of de drie pijlers van pifc goed werken. De sai

dient regelmatig aan het parlement te rapporteren en met hen te overleggen over de bevindingen.

Het Ministerie van Financiën dient als intermediair te fungeren tussen de sai en het pifc-model, zodat er een effectieve en efficiënte beheersing ontstaat.

i

faC

: governance in the public sector

De International Federation of Accountants (ifac) be- schouwt het als een verantwoordelijkheid van het top-

bestuur van publieke organisaties om te voorzien in effectieve systemen van risicomanagement en interne beheersing, een effectieve interne auditfunctie en een audit comité waarin ook niet-uitvoeringsgerichte leden zijn opgenomen. Het audit comité dient zich een onafhankelijk oordeel te vormen over het raamwerk van interne beheersing en over het proces rond de externe audit. Ook dient het topbestuur zorg te dragen voor adequate pro- cedures van begroting en financieel management en te waarborgen dat een objectieve en professionele relatie met de externe auditors wordt onderhouden.

De interne auditfunctie dient systematisch de opzet en werking van de beheersingsmaatregelen te beoordelen en daarin ook de kwaliteit van de management informa- tie te betrekken. De externe auditor biedt via een ver- klaring zekerheid aan gebruikers omtrent de getrouwe weergave van de financiële verantwoording. In de publieke sector voeren externe auditors vaak ook compli- ance audits, performance audits en andere audits naar

‘public interest issues’ uit. Ifac vermeldt dat in veel lan- den rekenkamers deze externe audits van publieke organisaties uitvoeren, maar dat ook accountantskantoren er soms mee zijn belast. Voor rekenkamers zijn naast de International Standards on Auditing (isas) van ifac ook de controlestandaarden van intosai (issais) van belang (zie www.issai.org).

Meer lezen

Internal Control - Integrated Framework,

» Committee of

Sponsoring Organisations of the Treadway Commis- sion (1994), www.coso.org.

Enterprise Risk Management – Integrated Framework

» ,

Committee of Sponsoring Organisations of the Tread- way Commission (2004), www.coso.org.

Public Internal Financial Control-model

» , Europese Com-

missie (2006), http://ec.europa.eu/budget/library/document http://ec.europa.eu/budget/library/document/

overviews_others/brochure?pifc?en.pdf. Governance in the Public Sector: A Governing Body Perspective,

ifac (2001).

Guidelines for Internal Control Standards for the Public

»

Sector, Intosai (2004), http://intosal.commexcc-hosting.

net/blueline/upload/1quicspubsece.pdf. Met name In- tosai gov 9140 en 9150. Advies Positionering Auditfunc- tie Rijksdienst, iodad (2007).

Thema’s voor verdere ontwikkeling van auditing en controlling bij de Rijksoverheid - internationale stand van zaken

Tegen de achtergrond van ontwikkelingen inzake auditing en controlling bij het Rijk, die zijn beschreven in het eerste gedeelte van dit artikel (Tijdschrift Control- ling 2011, afl. 1/2) zijn sinds de jaren negentig enkele belangrijke internationale raamwerken verschenen die richtinggevende noties bevatten over governance, interne beheersing en auditing. Het is zinvol deze noties in aanmerking te nemen bij de verdere ontwikkeling van control en audit bij het Rijk.

Binnen dit kader zouden de voorstellen voor (her)ijking van verantwoordelijkheden bij de Nederlandse Rijksoverheid onzes inziens moeten worden geëvalueerd in het licht van de genoemde internationale raamwerken. Belangrijke thema’s daarbij zijn de verantwoordelijkheden van topbestuur en audit comités, de verantwoordelijk- heidsverdeling inzake control en auditing, de onafhankelijkheid van internal audit, de rol van de centrale harmonisatie-eenheid en de aan rekenkamers toebedachte rol inzake de elementen van ^pifc.

Volgens ifac dient een audit comité zich een onafhankelijk oordeel te vormen over het raamwerk van interne beheersing en over het proces rond de externe audit.

In het governance model bij het Rijk is voorzien in een audit comité onder voorzit- terschap van de secretaris-generaal, waarin ook de directeuren-generaal en de di- recteur financieel-economische zaken zitting hebben. Van een echt onafhankelijk toezicht vanuit een audit comité op het management lijkt geen sprake. Gezien het belang van een onafhankelijk audit comité zou dit element van goede governance in de ^cw moeten worden opgenomen.

Opvallend is overigens dat de internationale raamwerken geen expliciete uitgangspunten bevatten voor de controllersfunctie. Hier ligt ruimte voor nader missiewerk vanuit bijvoorbeeld het Europese Instituut voor Certified Public Controllers.

Deel 1 Audit en control bij de Rijksoverheid

In Tijdschrift Controlling 2011, afl. 1/2 wordt een overzicht gegeven van de governance bij de Rijksoverheid. De rollen en verantwoordelijkheden van de controlfunctie en de interne en externe auditfunctie vormen immers onderdeel van een geheel aal rollen en verantwoordelijkheden rond sturing en beheersing, toezicht en verantwoording. De twee artikelen vormen een geheel en de auteurs benoemen bij beide artikelen een aantal issues die volgens hen de aandacht behoeven.