Surinaamsche Almanak voor het Jaar 1889

(1)

bron

Surinaamsche Almanak voor het Jaar 1889. Erve J. Morpurgo, Paramaribo 1888

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_sur001188901_01/colofon.php

(2)

Voorwoord.

De ruime deelneming, die de eerste uitgave van den Surinaamschen Almanak is tebeurtgevallen, wettigt dezen tweeden jaargang.

Zijn dank betuigende aan de Hoofden der verschillende Departementen van Bestuur en de zoovele anderen voor de hulp die hem wederom bij de samenstelling welwillend is verleend, was het den ondergeteekende mogelijk om den inhoud van dezen Almanak aanmerkelijk uit te breiden, en hoept hij van jaar tot jaar daarmede voort te gaan, totdat het hem zal mogen gelukken zijn Almanak aan alle eischen van een goed Jaarboek te doen beantwoorden.

Om daartoe evenwel te geraken zal ook van andere zijden meerdere belangstelling moeten worden betoond, hetgeen, naar de ondergeteekende zich vleit, hij in het belang der kolonie wel zal ondervinden.

Moge deze uitgave aan de verwachtingen van een ieder voldoen en, zoowel in het Buiten- als Binnenland, bijdragen tot meerdere kennis van deze Kolonie!

Erve J. Morpurgo.

PARAMARIBO, 1 November 1888.

(3)

9

Tijdperken voor het Jaar 1889.

Jaren.

Sedert

6602.

de Juliaansche periode

5650.

de schepping der wereld 5649, en van 26 September 1889

1889.

de geboorte van Christus

1825.

de verwoesting van Jeruzalem

1814.

de jaartelling der Javanen

1306.

de tijdrekening der Mahomedanen

395.

de ontdekking van Amerika door Columbus

392.

de Christelijke Kerkhervorming

307.

den Gregoriaanschen of nieuwen stijl

294.

de inbezitneming van de Kust van Guiana

255.

de bemachtiging van het eiland Curaçao 227.

Karel II, Koning van Engeland, de kolonie heeft weggeschonken, 2 Juni 1662

222.

den vrede te Breda, waarbij Suriname als bezit der Nederlanden vastgesteld wordt, 31 Juli 1667

222.

de herneming der kolonie Suriname door A. Krijnssen in 1667

217.

hetdominium utile van Suriname, hetwelk Zeeland voor zich had behouden, aan de Algem. Staten der Nederlanden is overgegaan

215.

door den vrede te West-Minster het bezit van Suriname aan Nederland is

gewaarborgd, 9 Februari 1674.

206.

het bezit der kolonie te 's Hage bij accoord aan de W.-I. Compagnie voor f 260 000 is overgedragen, 6 Januari 1683

201.

Van Aerssen v. Sommelsdijk vermoord werd, 19 Juli 1688

177.

den inval en brandschatting van J.

Cassard, 8 Oct. 1712

85.

den aanvang van den zoogenaamden Engelschen tijd

79.

de inlijving van Nederland bij Frankrijk

Surinaamsche Almanak voor het Jaar 1889

(4)

76.

Suriname bij tractaat van 13 Augustus 1814 door de Engelschen aan Nederland is teruggegeven

71.

de slavenhandel opgeheven en daarvan te Suriname afkondiging is gedaan, 28 December 1818

68.

den zwaren brand te Paramaribo, 21 Januari 1821

40.

de troonsbeklimming van Wlllem III

26.

de vrijverklaring der slaven in de kolonie Suriname, 1863

Chronologische Cirkels.

9.

Het Gulden-Getal

22.

De Zonne-cirkel

28.

De Epacta

2.

De Rom. Indictie

De Zondagsletter is F.

(5)

10

Zons- en Maansverduisteringen en Hemelverschijnselen voor het jaar 1889.

Gedurende dit jaar zullen vijf verduisteringen plaats hebben, namelijk 3 zons- en 2 maansverduisteringen.

De eerste is eene bij ons onzichtbare totale zonsverduistering den 1n Januari. Zij is zichtbaar in Noord-Amerika, met uitzondering van het hooge Noorden.

De tweede is eene bij ons zichtbare gedeeltelijke maansverduistering den 17n Januari. De eerste aanraking met den schaduwkegel vindt plaats te 4 u. 18 m., het midden te 5 u. 49 m., de laatste aanraking te 7 u. 20 m. alles des morgens. De grootte der verduistering bedraagt 0,70 van de maansmiddellijn. De maan gaat dien dag te 8 u. 15 m. des morgens onder.

De verduistering is verder zichtbaar in Westelijk Europa, Afrika en Amerika.

De derde is eene bij ons onzichtbare ringvormige zonsverduistering den 28n Juni.

Zij is zichtbaar in het zuiden van Afrika, van Arabië en van Voor-Indië, in het westel.

gedeelte van Nederl. Oost-Indië, in den Indischen Oceaan en het Zuid-Oosten van den Atlantischen Oceaan.

De vierde is eene bij ons gedeeltelijk zichtbare gedeeltelijke maansverduistering den 12n Juli.

De eerste aanraking met den schaduwkegel heeft plaats te 8 u. 3 m., het midden te 9 u. 14 m., de laatste aanraking te 10 u. 24 m., alles des avonds. De maan komt dien dag te 8 u. 16 m. des avonds, dus eerst 13 m. na het begin der verduistering, op. De grootte der eclips bedraagt 0,48 van de maansmiddellijn.

Zij is verder zichtbaar in Europa, behalve het hooge Noorden in Afrika, in Australië en in het Zuiden van Azië.

De vijfde is eene bij ons onzichtbare totale zonsverduistering den 22n December.

Zij is zichtbaar in het Noorden van Zuid-Amerika, in Afrika, behalve het Noordwesten, in Arabië en in den Atlantischen Oceaan.

De planeet Venus zal van het begin des jaars tot het einde van April avondster zijn.

Gedurende deze periode is zij den 18n Februari het verst van de zon en den 25n Maart het helderst. Van het begin van Mei tot het einde van het jaar is zij morgenster.

Gedurende dezen tijd is zij den 6n Juni het helderst en staat zij den 10n Juli het verst van de zon.

De planeet Mars is in het begin van het jaar nog enkele uren na zonsondergang te zien. In het midden van het jaar is zij geheel verdwenen, terwijl zij in de laatste maanden weder laat in den nacht zichtbaar wordt.

De planeet Jupiter is in het midden van het jaar des nachts

(6)

te zien; daar zij echter het geheele jaar door zeer laag aan den hemel staat, duurt hare zichtbaarheid steeds zeer kort.

De planeet Saturnus is in het begin van het jaar zeer goed te zien; tegen het midden wordt dit slechter en in Augustus verdwijnt zij geheel, om in de laatste maanden 's nachts weder zichtbaar te worden.

Verklaring omtrent den Almanak.

DeMaancirkel of het Guldengetal bestaat in een tijdkring van 19 jaren, na verloop van welken de nieuwe en volle manen weder bijna op dezelfde dagen van het jaar invallen.

DeEpacta is het getal, dat, volgens den Almanak, den ouderdom der maan bij den aanvang van het jaar aanwijst, waaruit volgt, dat, wanneer de nieuwe maan op den 1n Januari invalt, deEpacta van dat jaar nul is; doch in het volgende jaar zij elf zal wezen, omdat het maanjaar slechts 354 dagen heeft en het Zonnejaar elf dagen meer telt. In het derde jaar daarna zou zij alzoodrie en dertig moeten zijn; doch men trekt, zoodra deEpacta dertig dagen of eene volle maan zou te boven gaan, van dit getal 30 af, en krijgt dus in het gesteld geval nietdrie en dertig, doch drie dagen.

Men kan door middel van deEpacta voor elke maand den dag der nieuwe maan en den ouderdom der maan op een' bepaalden dag vinden.

DeZonne-cirkel is een tijdkring van 28 jaren, na verloop van welken de dagen der week weder op denzelfden dag der maand invallen.

Deze tijdkring heeft echter zijn naam niet ontleend aan den schijnbaren omloop der zon, maar aan den Zondag, of den dag aan de zon gewijd.

DeZondags-letter is een der zeven eerste letters van het Alphabet, om in elk de dagen, van af den 1n Januari te noemen. De letter, welke de Zondagen van het jaar aanwijst, wordtZondags-letter geheeten. Een schrikkeljaar heeft twee

Zondags-letters, als: eene van 1 Januari tot 24 Februari, en eene andere van 25 Februari tot het einde des jaars. Daar nu de dagen der week, na een tijdsverloop van 28 jaren, met dezelfde dagnamen overeenkomen, zoo moeten na datzelfde tijdsverloop ook de Zondags-letters terugkeeren.

Israëlitische Feestdagen.

Maart 17

Hamansfeest

April 16/23

Paschen

Juni 5/6

Pinksteren

Aug.

6 Verw. v. Jerusalem

Sept.

60/27 Nieuwe Jaar 5650

Oct.

5 Groot Verzoendag

Oct.

10/11 Loofhuttenfeest

(7)

Oct.

16 Groot Palmdag

Oct.

17 Onthoudingsfeest

Oct.

18 Vreugdedag der Wet

(8)

Christelijke Feestdagen.

1 Jan.

Nieuw Jaar

6 Jan.

Drie Koningen

17 Febr.

Septuagesima

5 Maart Vasten-Avond

6 Maart Aschdag

14 April Palm Zondag

19 April.

Goede Vrijdag

21/22 April.

Paschen

30 Mei Hemelvaartsdag

9/10 Juni Pinksteren

1 Dec.

Eerste Advent

25/26 Dec.

Kerstmis

Verklaring der Teekens van den Zodiak.

Aries of Ram.

♈

Taurus of Stier.

♉

Gemini of Tweelíngen.

♊

Cancer of Kreeft.

♋

Leo of Leeuw.

♌

Virgo of Maagd.

♍

Libra of Weegschaal.

♎

Scorpius of Schorpioen.

♍

Sagittarius of Schutter.

♐

Capricornus of Steenbok.

♑

Aquarius of Waterman.

♒

Pisces of Visschen.

♓

Breedte en Lengte van eenige plaatsen in Suriname.

W. Lengte van Greenwich.

Noorder breedte.

NAMEN.

53 gr. 57 m. 11 s.

5 gr. 44 m. 0 s.

Westh. v.d. rivier Marowijne.

(Kaaimanshoofd).

54 gr. 8 m. 0 s.

5 gr. 53 m. 0 s.

Mond. v.d. Wia-Wiakreek.

(9)

54 gr. 54 m. 30 s.

5 gr. 55 m. 30 s.

Mond. v.d.

Matappica-kreek.

54 gr. 58 m. 30 s.

5 gr. 55 m. 30 s.

Mond. v.d. Warapa-kreek.

55 gr. 14 m. 30 s.

5 gr. 52 m. 30 s.

Braamspunt.

55 gr. 13 m. 15 s.

5 gr. 44 m. 20 s.

Hervormde Kerk Paramaribo.

55 gr. 48 m. 0 s.

5 gr. 58 m. 30 s.

Beersromp.

55 gr. 57 m. 0 s.

5 gr. 59 m. 0 s.

Noordhoek Saramaccarivier.

55 gr. 57 m. 0 s.

5 gr. 54 m. 0 s.

Oosthoek

Coppenamerivier.

56 gr. 27 m. 0 s.

5 gr. 58 m. 0 s.

Post Coronie.

57 gr. 9 m. 0 s.

5 gr. 59 m. 0 s.

Post Nickerie (Nw.

Rotterdam)

Verschil van lengte en breedte van Braamspunt met Amsterdam.

(Westertoren).

5 gr. 52 min. 30 sec.

55 gr. 14 min. 30 sec.

Braamspunt

52. gr. 22. min. 0 sec.

4 gr. 53 min. 0 sec.

Amsterdam (W.-toren)

(10)

Tafel betreffende ons Zonnestelsel.Millioen Duitsche Mijlen.

Ontdekt door.

Uitgebreidheid.

De Aarde: O.

Omwenteling om de As.

Omwenteling om de Zon.

Afstand v.d.

Zon.

Hemellichamen.

1,328460 25 d. 5 u. 38

m.

Zon

Bij d. ouden bekend.

0,0565 24 u. 5 m.

0 jaar 87 d.

23 u.

8 Mercurius

0,828 23 u. 20 m.

0 jaar 224 d.

17 u.

15 Venus

1, 28 u. 56 m.

1 jaar 0 d. 6 u.

21 Aarde

0,17 24 u. 31. m.

1 jaar 321 d.

17 u.

32 Mars

Piazzi in 1800.

0,007 onbekend

4 jaar 219 d.

0 u.

57 Ceres

Olbers in 1802.

0,015 onbekend

4 jaar 220 d.

0 u.

57 Pallas

Harding in 1804.

0,005 onbekend

4 jaar 133 d.

0 u.

55 Juno

Olbers in 1807.

0,00003 onbekend

3 jaar 229 d.

0 u.

49 Vesta

1546,60 9 u. 56 m.

11 jaar 314 d. 20 u.

108 Jupiter

887,34 10 u. 16 m.

29 jaar 166 d. 23 u.

199 Saturnus

Herschell in 1781.

77,47 onbekend

84 jaar 5 d.

20 u.

398 Uranus

Leverrier in 1846.

onbekend 164 jaar 285

d.

636 Neptunus

DeMaan is 51000 mijlen van de Aarde verwijderd. Zij loopt om de Aarde rond in 29 dagen, 12 uren en 44 minuten; zij is 50 maal kleiner dan de Aarde.

Jupiter heeft 4, Saturnus 7 en Uranus 6 Manen of Satellieten.

Een Duitsche mijl, waarop hierboven gewezen is, bedraagt 7407 Meters = 1966 Rijnlandsche roeden. Zij is gelijk aan 1/15 middelbare graad.

(11)

14

Ligging van het lichtschip bij Braamspunt.

Het lichtschip bij Braamspunt is vertuid in 11 voet water bij springlaagwater, in de navolgende peiling:

1e of uitertonZuid.

2e tonZuid ⅞ Oost.

3e tonZuid Zuid Oost.

BraamspuntZuid Oost ten Zuiden.

Oostelijk zichtbaar landOost ½ Zuid.

Verschillende mijlmaten in Nederlandsche ellen.

7407 ellen.

Geographische of Duitsche mijl, 15 op één gr.

1000 ellen.

Nederlandsche mijl of Kilometer

5556 ellen.

Uur gaans of Hollandsche mijl, 20 op één graad

5651 ellen.

Oud uur gaans van 1500 Rijnlandsche roeden

1852 ellen.

Engelsche of Fransche Zeemijl, 60 op één graad

4444 ellen.

Oude Fransche mijl, lieue commune, 25 op één gr.

1609 ellen.

Engelsche landmijl van 5280 Engelsche voeten

6173 ellen.

Portugesche mijl, 18 op één graad

7066 ellen.

Spaansche mijl, Legua real, van 25000 Sp. vtn.

1507 ellen.

Paal op Java van 400 Rijnlandsche voeten

1852 ellen.

Paal op Sumatra

Het Metrieke Stelsel.

De Meterconventie van 20 Mei 1875 is onderteekend door België, Denemarken, Duitschland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Rusland, Spanje, Turkije, Zweden en Noorwegen, Vereenigde Staten van Noord-Amerika, Venezuela en Brazilië.

Het Metrieke Stelsel is thansingevoerd in België, Duitschland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Rumenië, Spanje, Zwitserland, Egypte en de meeste Zuid-Amerikaansche Republieken. De Engelsche maat is nog in gebruik, en de Engelsche voet is in Rusland en Noord-Amerika ingevoerd.

(12)

Het M.S. is voor Nederl. Oost-Indië aangenomen in 1838, doch tot heden aldaar nog niet algemeen ingevoerd. In de West-Indische bezittingen is het M.S. in 1874 ingevoerd.

(13)

15

Tafel van de veelvouden en onderdeelen der metrieke Maten en Gewichten,

zooals die zijn voorgeschreven in de wet van 7 April 1869 (Staatsblad No. 57).

Lengtematen.

10 Kilometers of Mijlen.

= 1 Myriameter

10 Hektometers.

= 1 Kilometer of Mijl

100 Meters of Ellen.

= 1 Hektometer

10 Meters of Ellen.

= 1 Dekameter of Roede

De grondslag en de eenheid is de Meter of El.

10 Decimeters of Palmen.

= 1 Meter

10 Centimeters of Duimen.

= 1 Decimeter

10 Millimeters of Strepen.

= 1 Centimeter

Vlaktematen.

1 Hektare of Bunder = 100 Aren of □ Roeden.

De eenheid is de Are of □ Roede.

1 Centiare, □ Meter of □ El.

Ruimte of Lichaamsmaten.

1 Dekastère = 10 Stères of Teerling Meters.

De eenheid is de Stère, Teerling Meter of Wisse.

1 Decistère = 0,1 Stère, Teerling Meter of Teerling El.

1½ Teerling Meter is de inhoud van een scheepston, waarvan de bevrachting gerekend wordt op 1000 Kilogrammen.

Inhoudsmaten.

10 Hektoliters of Vaten.

= 1 Kiloliter

10 Dekaliters of Schepels.

= 1 Hektoliter, Vat of Mud

10 Liters, Kannen of Koppen.

= 1 Dekaliter

De eenheid is de Liter, Kan of Kop.

10 Deciliters of Maatjes.

= 1 Liter

(14)

Gewichten.

10 Kilogrammen of Ponden.

= 1 Myriagram

De eenheid is de Kilogram of Pond.

10 Hektogrammen of Onseu.

= 1 Kilogram

10 Dekagrammen of Looden.

= 1 Hektogram

10 Grammen of Wichtjes.

= 1 Dekagram

10 Decigrammen of Korrels.

= 1 Gram

Voor lichte of kostbare waren is de Gram de eenheid, verdeeld in 10 Decigrammen, de Decigram in 10 Centigrammen en de Centigram in 10 Milligrammen.

(15)

16

Maten en Gewichten nog in gebruik in de Nederl. West-Indische Bezittingen.

Logarithmus.

Waarde in Meters.

Lengtematen.

1,3163898 20,72

Suriname: Amsterdamsche el (0,688 M.) Rijnlandsche voet (0,314 M.) = ⅙ vadem. Landmaat: Ketting

= 66 Rijnl. voet

Logarithmus.

Waarde in cA. of M². Vlaktematen.

3,6324229 4289,66

Suriname: akker = 10 □ kettingen = 43560 Rijnl. □ voet

1 bunder = ± 2⅓ Surin.

akker.

Logarithmus.

Waarde in dM³. of L.

Inhoudsmaten.

0,5563025 3,60

(Natte waar). Engelsch Gallon = 6 pint. pint = 0,6 L.

Gewichten.

Amsterdamsch pond en Engelsch avoir du poids. (100 Amst. pd. = 109 Eng, pd.)

Herleidingstafelen.

Herleiding van lengtematen.

Meters in rijnlandsche maat en omgekeerd.

Meters.

Rijnl.

Voeten.

Rijnlandsche Meters.

Meters.

Rijnl.

Voeten.

Rijnlandsche Meters.

D.

V.

D.

V.

1,88 6

1 19, 6

0,31 1

2 3,

1

2,2 7

4 22, 7

0,63 2

4 6,

2

2,51 8

6 25, 8

0,94 3

7 9,

3

2,83 9

8 28, 9

1,26 4

9 12, 4

1,57 5

11 15,

5

Ellen in meters en omgekeerd.

Meter.

Amst. el

0,04

= 1/16

0,09

=

⅛

(16)

0,69

= 1

1,38

= 2

2,06

= 3

2,75

= 4

Amst. el.

Meter.

¾

= 0,5

1 9/16

= 1

3 1/16

= 2

4 7/16

=

(17)

17

Soortelijke Gewichten.

A.Vaste Lichamen.

1,656 Beenderen

1,051 nat 1,191 Bolletrie droog

0,94 Boter

0,93 Cauotchouk

2,72-3,05 Cement

3,5 Diamant

1,81 Gips Gebrande

0,97 Gips Gegoten, droog

2,64 Glas, Venster-

2,46 Glas Spiegel-

2,89 Glas Kristal

3,20-3,78 Glas Flint-

18,6-19,1 Goud, Gedegen

19,25 Goud, Gegoten.

19,31-19,34 Goud, Geslagen

2,51-3,05 Graniet

1,197 nat 1,245 Groenhart droog

0,98 Guttapercha

1,07 Hars

IJs (bij 0^oC.) 0,92

7,79 IJzer, Zuiver

7,06-7,50 IJzer, Giet-

7,6-7,8 IJzer, Staaf-

7,6-7,75 IJzer, Draad-

1,97 Ivoor

2,3-3,18 Kalk, Gebrande

1,80-2,63 Klei

8,59-8,90 Koper, Gegoten

8,78-9,0 Koper, Gesl. of Draad

Koper, Geel(Zie Messing).

1,8-2,66 Krijt, Wit

0,24 Kurk

(18)

Lood (bij 14 C.)

0,56-1,06 Mahonie

2,52-2,85 Marmer

0,8 Meel, Tarwe

8,6 Menie

8,4-8,71 Messing, Gegoten

8,52-8,62 Messing, Gewalst

8,43-8,73 Messing, Getrokken

1,40-2,30 Metselsteen, Gewone

1,52-2,29 Metselsteen, Klinkers

0,70-1,16 Papier

1,071 Pek

0,43-0,89 Pijnhout

21,45 Platina

2,38-2,49 Porselein

7,26-7,80 Staal, Cement-

7,50-7,81 Staal, Gefrischt.

7,83-7,92 Staal, Giet.

1,21-1,51 Steenkolen (in stukk.)

1,61 Suiker, Witte

7,29 Tin

0,92-0,94 Vet

2,58-2,59 Vuur- of Keisteen

0,97 Was

1,40-1,64 Zand (fijn en droog)

1,90-2,05 Zand (fijn en vochtig

1,37-1.49 Zand (grof)

10,10-10,47 Zilver, Gegoten

10,51-10,62 Zilver, Gehamerd

6,8-7,05 Zink, Gegoten

7,19-7,21 Zink, Gewalst

B.Vloeistoffen.

bij T. Cels.

15,5^o 0,793

Alcohol

(19)

- 1,023-1,034

Bier

18 1,480

Chloroform

15 0,041

Eiwit

0 0,7365

Ether

15 1,27

Glycerine (watervrij)

0 13,596

Kwik

15 0,945

Levertraan

15 0,935

Lijnolie

15 1,025

Melk

15 9,918

Olijfolie

15^o 0,836

Petroleum

15 0,914

Raapolie

15 0,969

Ricinusolie

15 Salpeterzuur (49,9^oB) 1,53

- 1,195

Teer

16 0,873

Terpentijnolie

4 1,000

Water gedist

- 1,029

Water Zee-(gemid.)

- 0,99-1,002

Wijn

15 1,192

Zoutzuur (40% HCI)

15 1,842

Zwavelzuur (66^oB)

(20)

Thermometerschalen.

F. FAHRENHEIT. R. RÉAUMUR.

C. CELSIUS.

F.

R.

C.

F.

R.

C.

F.

R.

C.

96,8 28,8

36 181,4

66,4 83

266,0 104,0

130

95,0 28,0

35 179,6

65,6 82

264,2 103,2

129

93,2 27,2

34 177,8

64,8 81

262,4 102,4

128

91,4 26,4

33 176,0

64,0 80

260,6 101,6

127

89,6 25,6

32 174,2

63,2 79

258,8 100,8

126

87,8 24,8

31 172,4

62,4 78

257,0 100,0

125

86,0 24,0

30 170,6

61,6 77

255,2 99,2

124

84,2 23,2

29 168,8

60,8 76

253,4 98,4

123

82,4 22,4

28 167,0

60,0 75

251,6 97,6

122

80,6 21,6

27 165,2

59,2 74

249,8 96,8

121

78,8 20,8

26 163,4

58,4 73

248,0 96,0

120

77,0 20,0

25 161,6

57,6 72

246,2 95,2

119

75,2 19,2

24 159,8

56,8 71

244,4 94,4

118

73,4 18,4

23 158,0

56,0 70

242,6 93,6

117

71,6 17,6

22 156,2

55,2 69

240,8 92,8

116

69,8 16,8

21 154,4

54,4 68

239,0 92,0

115

68,0 16,0

20 152,6

53,6 67

237,2 91,2

114

66,2 15,2

19 150,8

52,8 66

235,4 90,4

113

64,4 14,4

18 149,0

52,0 65

233,6 89,6

112

62,6 13,6

17 147,2

51,2 64

231,8 88,8

111

60,8 12,8

16 145,4

50,4 63

230,0 88,0

110

59,0 12,0

15 143,6

49,6 62

228,2 87,2

109

57,2 11,2

14 141,8

48,8 61

226,4 86,4

108

55,4 10,4

13 140,0

48,0 60

224,6 85,6

107

53,6 9,6

12 138,2

47,2 59

222,8 84,8

106

51,8 8,8

11 136,4

46,4 58

221,0 84,0

105

50,0 8,0

10 134,6

45,6 57

219,2 83,2

104

48,2 7,2

9 132,8 44,8

56 217,4 82,4

103

46,4 6,4

8 131,0 44,0

55 215,6 81,6

102

44,6 5,6

7 129,2 43,2

54 213,8 80,8

101

42,8 4,8

6 127,4 42,4

53 212,0 80,0

100

41,0 4,0

5 125,6 41,6

52 210,2 79,2

99

(21)

39,2 3,2

4 123,8 40,8

51 208,4 78,4

98

37,4 2,4

3 122,0 40,0

50 206,6 77,6

97

35,6 1,6

2 120,2 39,2

49 204,8 76,8

96

33,8 0,8

1 118,4 38,4

48 203,0 76,0

95

32,0 0,0

0 116,6 37,6

47 201,2 75,2

94

30,2 0,8

- 1 114,8

36,8 46

199,4 74,4

93

28,4 1,6

- 2 113,0

36,0 45

197,6 73,6

92

26,6 2,4

- 3 111,2

35,2 44

195,8 72,8

91

24,8 3,2

- 4 109,4

34,4 43

194,0 72,0

90

23,0 4,0

- 5 107,6

36,6 42

192,2 71,2

89

21,2 4,8

- 6 105,8

32,8 41

190,4 70,4

88

19,4 5,6

- 7 104,0

32,0 40

188,6 69,6

87

17,6 6,4

- 8 102,2

31,2 39

186,8 68,8

86

15,8 7,2

- 9 100,4

30,4 38

185,0 68,0

85

14,0 8,0

- 10 98,6

29,6 37

183,2 67,2

84

(22)

Smeltpunt van eenige stoffen.

Grad. Cels.

2500 Platina

1500-1600 Smeedijzer

1400 Staal, dunvloeiend

1300 Staal, dikvloeiend

1200 Grijs gietijzer

1050 Wit gietijzer

1100-1250 Goud

1050-1200 Koper

1000 Zilver

360 Zink

330 Lood

230 Tin

109 Zwavel

61 Gele was

Hoeveel planten noodig om eene hectare te beplanten.

Aantal noodig op een hectare:

Geplant op eenen onderlingen afstand van:

12346 0,9 M.

40000 0,5 M.

1000000 0,1 M.

11080 0,95 M.

33058 0,55 M.

444444 0,15 M.

10000 1 M.

27777 0,6 M.

250000 0,2 M.

2500 2 M.

23679 0,65 M.

160000 0,25 M.

1111 3 M.

20408 0,7 M.

111111 0,3 M.

625 4 M.

17777 0,75 M.

81633 0,35 M.

277 6 M.

15625 0,8 M.

62500 0,4 M.

156 8 M.

13841 0,85 M.

49382 0,45 M.

Koninklijk Huis der Nederlanden.

WILLEMIII, Alexander Paul Frederik Lodewijk, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg.

(23)

Z.M. volgde zijn vader op, Willem II (geb. 6 December 1792, overl. 17 Maart 1849) werd ingehuldigd en legde te Amsterdam op den 12n Mei 1849, den eed op de Grondwet af.

Geb. 19 Februari 1817 te Brussel; weduwn. 3 Juni 1877 van Koningin Sophia Frederika Mathilda, Prinses van Wurtemberg (geb. 17 Juni 1818, met wie Z.M. den 18n Juni 1839 was gehuwd); - hertrouwd den 7 Januari 1879 met Hare Doorluchtige Hoogheid Mevrouw de Prinses Adelaïde EMMAWilhelmina Therèse van

Waldeck-Pyrmont (geb. 2 Augustus 1858), Koningin der Nederlanden, Groot-Kruis Turksche Keizerlijke Chéfékat-Orde in brillanten.

(24)

Dochter (uit het tweede huwelijk): Prinses Wilhelmina Helena Paulina Maria, Prinses van Oranje, geb. 31 Augustus 1880.

Wilhelmina Maria Sophia Louisa, Zuster des Konings, geb. 8 April 1824, gehuwd 8 October 1842 met den toenmaligen Erf-Groothertog, sedert 8 Juli 1853

regeerenden Groothertog van Saksen-Weimar-Eisenach. Uit dit huwelijk:

1^o. Karel August Willem Nikolaas Alexander Michaël Bernard Hendrik Frederik Stefanus, Erf-Groothertog, geb. 31 Juli 1844, gehuwd 26 Augustus 1873 met de Erf-Groothertogin Pauline Ida Maria Olga Henrietta Catharina, geb. 25 Juli 1852, dochter van Prins Herman en Prinses Augustine, zoon Prins Willem Ernst, geb. 10 Juni 1876.

2^o. Maria Alexandrina Anna Sophia Augusta Helena, geb. 20 Januari 1846, gehuwd 6 Februari 1876 met Hendrik VII, Prins von Reusz, geb. 14 Juli 1825.

3^o. Elisabeth Sibylla Maria Dorothea Louisa Anna Amalia, geb. 28 Februari 1854.

Willem Frederik Karel (wijlen Oom des Konings), Prins der Nederlanden. Geb. 28 Febr. 1797 te Berlijn, overl. 8 Sept. 1881 nabij 's Gravenhage, weduwn. 6 Dec. 1870 van Prinses Louisa Augusta Wilhelmina Amalia, geb. 1 Febr. 1808, dochter van wijlen Koning Frederik Wilhelm III van Pruisen, met wie hij 21 Mei 1825 gehuwd was; uit welk huwelijk twee dochters, als:

I. Wilhelmina Frederika Alexandrina Anna Louisa (thans wijlen), Prinses der Nederlanden, geb. 5 Aug. 1828, overl. 30 Maart 1871, gehuwd 19 Juni 1850 met den toenmaligen Kroonprins, nu wijlen Koning van Zweden en Noorwegen; (Koning van af 8 Juli 1859 tot zijn overlijden 18 Sept. 1872.) (Uit dit huwelijk: Prinses Louisa Josephine Eugenia, geb. 31 Oct. 1851, thans Kroonprinses van Denemarken).

II. Wilhelmina Frederika Anna Elisabeth Maria, Prinses der Nederlanden, geb. 5 Juli 1841, gehuwd 18 Juli 1871 met Willem Adolf Maximiliaan Karel, Vorst zu Wied, geb. 22 Augustus 1845. Uit dit huwelijk:

1^o. Erfprins Willem Frederik Herman Otto Karel, geb. 27 Juni 1872.

2^o. Willem Frederik Hendrik, geb. 26 Maart 1876.

3^o. Willem Frederik Adolf Herman Victor, geb. 7 Dec. 1877.

4^o. Prinses Wilhelmina Frederika Augusta Alexandrina Maria Elisabeth Louisa, geb. 24 Oct. 1880.

5^o. Prinses Wilhelmina Augusta Frederika Maria Louisa Elisabeth, geb. 28 Januari 1883.

Wilhelmina Frederika Louisa Charlotta Marianne, wijlen Tante des Konings, geb. 9 Mei 1810, gehuwd 14 Sept. 1830 met nu wijlen Prins Frederik Hendrik Albert van Pruisen, geb. 4

(25)

21

Oct. 1809, den 28n Maart 1849 gescheiden. Overl. 29 Mei 1883. Uit dit huwelijk:

I. Frederik Willem Nicolaas Albert, geb. 8 Mei 1837, Regent van het Hertogdom Brunswijk sedert 21 Oct. 1885, gehuwd 19 April 1873 met Prinses Maria, dochter des Hertogs van Saksen-Altenburg; uit welk huwelijk:

1^o. Prins Willem Ernst Alexander Frederik Hendrik, geb. 15 Juli 1874;

2^o. Prins Willem Frederik Karel Ernst Joachem Albert, geb. 27 Sept. 1876;

3^o. Prins Frederik Willem Victor Karel Ernst Alexander Hendrik, geb. 12 Juli 1880.

II. Frederika Wilhelmina Louisa Elisabeth Alexandrina, geb. 1 Februari 1842, gehuwd 9 Dec. 1865 met den Hertog Willem van Mecklenburg-Schwerin, weduwe 28 Juli 1879.

Verjaardagen van het Koninklijk Huis.

1817.

Willem Alexander Paul Frederik Lodewijk, Koning WILLEM III

Febr. 19.

1824.

Wilhelmina Maria Sophia Louisa, Zuster des April 8.

Konings. (Gehuwd met den Groot-Hertog van

Saxen-Weimar-Eisenach

1841.

Wilhelmina Frederika Anna Elisabeth Maria, dochter Juli 5.

van Z.K.H. Prins Frederik.

(Gehuwd met den Prins zu Wied)

1858.

Adelaïde EMMAWilhelmina Theresia van

Augs. 2.

Waldeck-Pyrmont (Koningin)

1880.

Wilhelmina Helena Paulina Maria, dochter van Z.M.

Koning WILLEMIII Augs. 31.

Ministers van Koloniën sedert 1848.

G.L. Baud, benoemd 21 November 1848, tot 18 Juni 1849.

E.B. van den Bosch, tot 30 October 1849.

C.F. Pahud, tot 1 Januari 1856.

Mr. P. Meijer, tot 18 Maart 1858.

J.J. Rochussen, tot 1 Januari 1861.

Mr. J.S. Lotsij, Minister van Marine, tijdelijk belast met het beheer van het Departement, tot 9 Januari 1861.

Jonkhr. J.P. Cornets de Groot v. Kraijenburg, tot 14 Maart 1861.

Mr. J. Loudon, tot 1 Februari 1862.

G.H. Uhlenbeck, tot 4 Januari 1863.

(26)

(27)

22

J.D. Fransen van de Putte, tot 30 Mei 1866.

Mr. P. Mijer, tot 16 September 1866.

N. Trakranen, tot 19 Juli 1867.

J.J. Hasselman, tot 4 Juni 1868.

E. de Waal, tot 15 November 1870.

L.G. Brox, Minister van Marine, tijdelijk belast met het beheer van het Departement, tot 4 Januari 1871.

Mr. P.P. van Bosse, tot 6 Juli 1872.

J.D. Fransen van de Putte, tot 27 Augustus 1874.

Mr. W. Baron van Goltstein, tot 11 Sept. 1876.

Mr. F. Alting Mees, tot 3 November 1877.

Mr. P.P. van Bosse, Minister van Staat, tot zijn overlijden 21 Februari 1879.

Jonkh. H.O. Wichers, Minister van Marine, tijdelijk belast met het beheer v.h.

Departement, v. 26 Febr. tot 12 Maart 1879.

O. van Rees, tot 20 Augustus 1879.

Mr. W. Baron van Goltstein, tot 1 September 1882.

Jonkh. Mr. W.M. de Brauw, tot 23 Februari 1883.

W.F. van Erp Taalman Kip, Minister van Marine, tijdelijk belast met het beheer van het Departement, tot 23 April 1883.

F.G. van Bloemen Waanders, tot 24 November 1883.

A.W.P. Weitzel, Minister van Oorlog, tijdelijk belast met het beheer van het Departement, tot 26 Februari 1884.

Mr. J.P. Sprenger van Eijk, tot 20 April 1888.

Mr. L.W.C. Keuchenius. Opgetreden 20 April 1888.

Gouverneurs van Suriname, gerangschikt naar de jaren van opvolging.

1665/1667.

Maurits de Rama, Bevelhebber

1667.

Abraham Krijnssen, Kommandeur

1669/1671.

Philip Julius Lichtenbergh, Gouverneur

1671/1677.

Pieter Versterre, Luitenant-Gouverneur

1677.

Abel Thisso, Kommandeur ad interim

1677/1678.

Tobias Adriaenssen, Kommandeur

1678.

Abel Thisso, Kommandeur ad interim

1678/1680.

Johannes Heinsius, Gouverneur

1680.

Everhard van Hemert, Kommandeur ad interim

1680/1683.

Laurens Verboom, Kommandeur ad interim

1683/1688.

Cornelis van Aerssen v. Sommelsdijk, Gouv.-Gener.

1688/1689.

Abraham v. Vredenburgh, Komm.-Gouv.-Gener. a.i.

(28)

1689/1696.

Jan van Scharphuizen, Gouverneur-Generaal

1696/1707.

Mr. Paul van der Veen, Gouverneur-Generaal

1707.

Mr. Wilhelm de Gruyter, Gouverneur-Generaal

1707/1710.

Franç. Anthony de Raineval, Komm.-Gouv.-Gen. a.i.

1710/1715.

Johan de Goyer, Gouverneur-Generaal

1715/1716.

1716/1717.

Johan Mahony, Gouverneur-Generaal

1717/1718.

1718/1721.

Johan Coutier, Gouverneur-Generaal

1721/1722.

1722/1727.

Hendrik Temminck, Gouverneur-Generaal

1727/1728.

Johannes Bley,

Kommandeur-Gouv.-Generaal a.i.

1728/1734.

Mr. Carel Emilius Henry de Cheusses, Gouv.-Gen.

1734.

Johan Franç. Cornel. de Vries, Komm.-Gouv.-Gen. a.i.

1734/1735.

Jacob Alexander Henry de Cheusses, Gouv.-Gen.

1735.

Johan Franç. Cornel. de Vries, Komm.-Gouv.-Gen. a.i.

☞ Door het overlijden van J.F.C. de Vries, namen de Raden van het Hof van Politie en Crimineele Justitie het Bestuur voorloopig op, van den 20n Juni 1735 tot op den 27n December 1735.

1735/1737.

Johan de Raije, Heer van Breukelerwaard, Gouv.-Gen.

1737/1738.

Gerard van de Schepper, Komm.-Gouv.-Gen. a.i.

1738/1742.

Gerard van de Schepper, Gouverneur-Generaal

1742/1751.

Mr. Jan Jacob Mauricius, Gouverneur-Generaal

(29)

Hendrik Ernst Baron van Spörcke, Mr. Carel Bosschaert en Mr. Jeronimus de Swart Stenis, Commissarissen tot onderzoek benoemd omtrent de klachten tegen den Gouverneur-Generaal Jan Jacob Mauricius in 1750.

1751/1752.

Hendrik Ernst Baron van Spörcke, Gouv.-Gen. a.i.

1752/1754.

Wigbold Crommelin,

Komm.-Gouv.-Generaal a.i.

1754/1756.

Pieter Albert van der Meer, Gouverneur-Generaal

1756/1757.

Jan Nepveu, Gouverneur-Generaal ad interim

1757.

Wigbold Crommelin, Gouv.-Generaal ad interim

1757/1768.

Wigbold Crommelin, Gouverneur-Generaal

1768/1770.

Jan Nepveu, Gouverneur-Generaal ad interim

1770/1779.

Jan Nepveu, Gouverneur-Generaal

1779/1780.

Bernard Texier,

Kommand.-Gouv.-Generaal a.i.

1780/1783.

Bernard Texier, Gouverneur-Generaal

1783/1784.

Mr. Wolph. Jac. Beeldsnijder Matroos, Gouv.-Gen. a.i.

1784/1790.

Mr. Jan Gerard Wichers, Gouverneur-Generaal

1790/1792.

Jurriaan Franç. de Friderici, Komm.-Gouv.-Gen. a.i.

1792/1802.

Jurriaan François de Friderici, Gouvern.-Generaal

1802/1803.

Willem Otto Bloys van Treslong, Gouv.-Gen. a.i.

1803/1804.

Pierre Berranger, Commissaris-Generaal

☞ Sirs Charles Green en Samuel Hood, Engelsche Bevelhebbers, nemen de kolonie Suriname den 28n April 1804 bij capitulatie over.

(30)

Engelsch Tusschenbestuur.

1804/1805.

Sir Charles Green, Gouverneur-Generaal

1805/1808.

William Carlyon Hughes, Luitenant-Gouverneur

1808/1809.

Sir John Wardlau, Luitenant-Gouverneur a.i.

1809/1811.

Charles Graaf Bentinck, Gouverneur-Generaal

1811/1816.

Pinson Bonham, Luitenant-Gouverneur

William Benjamin van Panhuys, Gouv.-Gen. 1816, neemt de kolonie van de Engelschen over, den 27 Februari 1816.

1816/1822.

Mr. Cornelis Reinhard Vaillant, Gouv.-Gen. a.i.

1822/1828.

Abraham de Veer, Gouverneur-Generaal

1827/1828.

Johannes van den Bosch, Commissaris-Generaal

1828/1831.

Paulus Roelof Cantz'laar, Gouverneur-Generaal

1831.

Mr. Evert Ludolph Bn. v. Heeckeren, Gouv.-Gen. a.i.

1832/1838.

Mr. Evert Ludolph Bn. v. Heeckeren, Gouv.-Gen.

1838/1839.

Mr. Philippus de Kanter, Gouverneur-Generaal a.i.

1839/1842.

Julius Constantijn Rijk, Gouverneur-Generaal

1842.

1842/1845.

Burchard Jean Elias, Gouverneur-Generaal

1845.

1845/1852.

Reinier Frederik Baron van Raders, Gouverneur

1852.

Mr. Philippus de Kanter, Gouverneur ad interim

1852.

Coenraad Barends als oudste lid v/d.

Kolon. Raad

(31)

1852/1855.

Jhr. Johan George Otto Stuart von Schmidt auf Altenstadt, Gouverneur

1855/1859.

Charles Pierre Schimpf, Gouverneur

1859/1867.

Reinhart Frans van Lansberge, Gouverneur

1867/1873.

Willem Hendrik Johan van Idsinga, Gouverneur

1873/1882.

Jhr. Cornelis Ascanius van Sypesteyn, Gouverneur

1882/1885.

Johan Herbert August Willem Baron van Heerdt tot Eversberg, Gouverneur

1885/1888.

Mr. Hendrik Jan Smidt, Gouverneur

1888.

Mr. W. Tonckens JLz., Gouverneur ad interim

Gouverneurs van Curaçao,

sedert den tijd waarop Curaçao en de overige W.I. eilanden administratief gescheiden zijn van de kolonie Suriname.

1848/1849.

Rutgerus Hermanus Esser

1849/1854.

Jonkh. Isaac Johannes Rommelman Elsevier Jr.

1854/1856.

Mr. Jacob Bennebroek Gravenhorst

1856/1859.

Reinhart Frans van Lansberge

1859/1866.

Johannes Diderikus Crol

1866/1870.

Mr. Abraham Matthieu de Rouville

1870/1877.

Herman François Gerhardus Wagner

1877/1880.

Hendrik Bernardus Kip

1880/1882.

Joh. Herb. Aug. Willem Baron v. Heerdt t. Eversberg

1882.

Nicolaas van den Brandhof

(32)

Januari, 31 dagen.

Hoogste Waterstand aan Braamspunt.

Nieuwe Maan, 1 Januari.

Dagnommer des Jaars.

Eerste Kwartier, 9 Januari.

Volle Maan, 17 Januari.

Laatste Kwartier, 24 Januari.

Nieuwe Maan, 31 Januari.

n.m.

v.m.

5,22 Nieuwjaarsdag. 4,55

Onz. Zonsverd.

1. Dinsd.

1

6,14 5,48

2. Woensd.

2

7, 5 6,40

3. Donderd.

3

7,51 Springtij. 7,27

4. Vrijd.

4

8,38 8,15

5. Zaterd.

5

9,22 Drie Koningen. 9, 0

6. Zond.

6

10, 7 Koppermaandag. 9,44

7. Maand.

7

10,54 10,30

8. Dinsd.

8

11,45 11,18

9. Woensd.

9

0,14 - -

10. Donderd.

10

1,21 0,45

11. Vrijd.

11

2,30 1,55

12. Zaterd.

12

3,33 3, 3

13. Zond.

13

4,26 4, 0

14. Maand.

14

5,10 4,48

15. Dinsd.

15

5,49 5,31

16. Woensd.

16

6,23 Zichtbare 6, 6

Maansverduistering.

17. Donderd.

17

6,59 6,41

18. Vrijd.

18

7,34 De Zon in ♒. 7,16

Springtij.

19. Zaterd.

19

8,11 7,53

20. Zond.

20

8,47 8,29

21. Maand.

21

9,27 9, 6

22. Dinsd.

22

10,13 9,50

23. Woensd.

23

11, 2 10,37

24. Donderd.

24

- - 11,31

25. Vrijd.

25

(33)

0,35 0, 1

26. Zaterd.

26

1,55 1,13

27. Zond.

27

3,12 2,34

28. Maand.

28

4,22 3,49

29. Dinsd.

29

5,17 4,50

30. Woensd.

30

6, 9 5,44

31. Donderd.

31