HOE VEILIG IS VALKENSWAARD?

(1)

Rapport

HOE VEILIG IS

VALKENSWAARD?

Veiligheidsmonitor gemeente Valkenswaard Mei 2016

(2)

COLOFON

Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563 7500 AN Enschede

Rapportnummer 2016/052

Datum Mei 2016

Opdrachtgever

Gemeente Valkenswaard

Auteurs

Frank ten Doeschot Laurens Klein Kranenburg

Bestellingen

Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever.

Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

(3)

INHOUDSOPGAVE

Managementsamenvatting ... 6

1. Inleiding ... 14

1.1 Over de Veiligheidsmonitor ... 14

1.2 Steekproef ... 14

1.3 Vragenlijst ... 14

1.4 Respons ... 15

1.5 Analyse ... 15

1.6 Presentatie van de cijfers ... 16

1.7 Leeswijzer ... 16

2. Leefbaarheid woonbuurt... 18

2.1 Inleiding ... 18

2.2 Fysieke voorzieningen ... 18

2.3 Sociale cohesie ... 21

2.4 Oordeel over de woonbuurt ... 23

2.5 Functioneren gemeente ... 28

3. Overlast in de buurt ... 31

3.2 Fysieke verloedering ... 31

3.3 Sociale overlast ... 34

3.4 Verkeersoverlast ... 37

3.5 Hinder van horecagelegenheden ... 39

3.6 Totale overlast ... 40

3.7 Aanpak van buurtproblemen ... 42

3.8 Respectloos gedrag ... 43

4. Veiligheidsbeleving... 45

4.2 Veiligheidsbeleving in de buurt ... 45

4.3 Veiligheidsbeleving in woonplaats ... 53

4.4 Veiligheidsbeleving algemeen ... 53

4.5 Verwachte kans op slachtofferschap ... 54

5. Slachtofferschap ... 56

5.2 Slachtofferschap geweldsdelicten ... 56

5.3 Slachtofferschap vermogensdelicten ... 58

5.4 Slachtofferschap vernielingen ... 61

(4)

6. Preventie ... 68

6.2 Sociopreventieve maatregelen ... 68

6.3 Technopreventieve maatregelen ... 70

7. Burgers en politie ... 73

7.2 Contacten burgers met politie ... 73

7.3 Functioneren politie in de buurt ... 75

7.4 Functioneren politie in het algemeen ... 80

(5)

MANAGEMENTSAMENVATTING

(6)

Managementsamenvatting

Deelname aan de Veiligheidsmonitor

De Veiligheidsmonitor is een jaarlijks terugkerend bevolkingsonderzoek naar veiligheid, leefbaarheid en slachtofferschap. De Veiligheidsmonitor wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, gemeenten en politie. In 2015 heeft Valkenswaard voor de vierde keer meegedaan aan de Veiligheidsmonitor. Deze samenvatting beschrijft de uitkomsten van dit grootschalige onderzoek op hoofdlijnen.

De vragenlijsten voor dit onderzoek zijn in de periode september tot en met november 2015 aan inwoners van Valkenswaard toegestuurd. In totaal hebben 1.348 van de 3.085 geselecteerde inwoners een volledige vragenlijst ingevuld. Dit komt neer op een respons van 43,7 procent. Daarnaast hebben 40 inwoners van Valkenswaard deelgenomen aan de landelijke Veiligheidsmonitor. Deze zijn toegevoegd aan het respondentenbestand. De totale respons in Valkenswaard komt daarmee uit op 1.388.

Hieronder volgen de belangrijkste uitkomsten per onderwerp:

 Leefbaarheid woonbuurt en functioneren gemeente

 Overlast in de buurt

 Veiligheidsbeleving, onveilige plekken en respectloos gedrag

 Slachtofferschap

 Preventie

 Burgers en politie

De resultaten van Valkenswaard zijn vergeleken met de Veiligheidsregio Brabant-Zuid-Oost en de

landelijke cijfers over 2015 (Nederland). Verder worden de cijfers vergeleken met 2013 en op hoofdlijnen besproken voor de negen wijken in Valkenswaard. De samenvatting wordt afgesloten met een korte schets van de aandachtspunten op wijkniveau.

Leefbaarheid woonbuurt en functioneren gemeente

Gemiddeld geven inwoners in Valkenswaard een 7,5 voor de leefbaarheid in hun woonbuurt. Dit cijfer is onveranderd ten opzichte van 2013 en goed vergelijkbaar met dat van de Veiligheidsregio Brabant-Zuid- Oost en Nederland. In de wijk Hoge Akkers en Borkel en Schaft is men verhoudingsgewijs positief over de leefbaarheid in de buurt, terwijl inwoners van Geenhoven en Het Gegraaf gemiddeld genomen minder tevreden zijn. In de laatste wijk is wel een positieve ontwikkeling ten opzichte van 2013 waarneembaar.

7,5

Rapportcijfer voor de leefbaarheid in de buurt

Leefbaarheid heeft betrekking op zowel fysieke als sociale aspecten van de woonbuurt. Gemeten naar de indicator fysieke kwaliteit (0-10) scoort Valkenswaard beter dan de referentiegebieden. Dit komt met name door de hogere waardering voor het onderhoud van perken, plantsoenen en parken, de

speelplekken voor kinderen en de voorzieningen voor jongeren. Dit laatste aspect scoort van de vijf

(7)

De sociale aspecten hebben betrekking op de mate waarin burgers vinden dat zij zelf en anderen betrokken zijn bij hun woonbuurt, ook wel sociale cohesie genoemd. De score van Valkenswaard blijft licht achter bij de Veiligheidsregio, voornamelijk omdat buurtbewoners relatief minder met elkaar lijken op te trekken in het kader van burenhulp of om samen iets te ondernemen. Binnen Valkenswaard is de sociale cohesie het sterkst in Borkel en Schaft en Hoge Akkers, terwijl Geenhoven en Het Gegraaf op deze indicator lager scoren.

In Valkenswaard vindt 7 procent van de inwoners dat de eigen buurt vooruit is gegaan in het afgelopen jaar, het percentage dat van mening is dat de buurt achteruit is gegaan is 11 procent. Per saldo is het beeld van degenen die een ontwikkeling waarnemen negatief (-4 procent). Daarin lijkt Valkenswaard meer op Nederland (-4 procent) dan op de Veiligheidsregio, waar beide groepen elkaar vrijwel in

evenwicht houden. Borkel en Schaft is de enige wijk waar het saldo duidelijk positief is (+7 procent). Het beeld over de ontwikkeling in het afgelopen jaar is per saldo het meest negatief in Kerkakkers

(-10 procent) en Het Gegraaf (-8 procent).

Per saldo zijn inwoners van de gemeente Valkenswaard tevreden over het functioneren van de gemeente.

Ruim een derde (37 procent) is tevreden tot zeer tevreden, terwijl 12 procent (zeer) ontevreden is. In de Veiligheidsregio en Nederland is deze verhouding min of meer hetzelfde. Een aandachtspunt is wel dat de tevredenheid over “de aandacht die de gemeente heeft voor het verbeteren van leefbaarheid en

veiligheid” is gedaald van 49 procent in 2013 naar 43 procent in 2015.

LEEFBAARHEID WOONBUURT FYSIEKE

VOORZIENINGEN SOCIALE COHESIE ONTWIKKELING

BUURT OORDEEL

LEEFBAARHEID FUNCTIONEREN GEMEENTE

schaalscore schaalscore saldo % vooruit -

achteruit rapportcijfer % (zeer) tevreden

2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015

Valkenswaard 6,5 6,5 6,3 6,2 -4,7% -4,3% 7,5 7,5 41% 37%

VR Brabant-Zuid-Oost 6,4 6,4 6,3 6,4 -3,6% -0,8% 7,4 7,5 37% 37%

Nederland 6,2 6,3 6,2 6,2 -5,2% -3,6% 7,4 7,4 37% 38%

Overlast in de buurt

Overlast kent vele verschijningsvormen. In dit onderzoek zijn deze teruggebracht tot drie clusters:

fysieke verloedering, sociale overlast en verkeersoverlast.

Ten opzichte van de Veiligheidsregio ervaart men in Valkenswaard meer overlast van een of meer vormen van fysieke verloedering, maar dit komt geheel voor rekening van de grotere overlast van hondenpoep. Op de andere vormen van fysieke verloedering scoort Valkenswaard niet slechter dan de Veiligheidsregio. Op wijkniveau wordt relatief veel overlast ervaren in Geenhoven (35 procent) en Dommelen-Noord (37 procent), terwijl in Hoge Akkers en Borkel en Schaft (beide 11 procent) de minste overlast wordt gerapporteerd.

Sociale overlast is in Valkenswaard – in vrijwel alle wijken – gedaald ten opzichte van 2013. Deze afname hangt vooral samen met de verminderde overlast van rondhangende jongeren. Hoewel minder scherp dan in Valkenswaard, doet deze daling zich ook regionaal en landelijk voor.

Ruim drie op de tien inwoners (32 procent) ervaren veel verkeersoverlast, tegen gemiddeld 29 procent in

(8)

Als deze indicatoren worden teruggebracht tot één cijfer voor totale overlast, blijkt dat het aandeel inwoners dat veel overlast ervaart dichter bij het (hogere) landelijke gemiddelde ligt dan bij het cijfer van de Veiligheidsregio. De wijken waar de meeste overlast wordt ervaren, zijn het Centrum, Geenhoven en Turfberg. De totale overlast is het kleinst in Borkel en Schaft (26 procent) en Hoge Akkers (32 procent).

Volgens inwoners van Valkenswaard zijn dit de drie belangrijkste buurtproblemen die met voorrang moeten worden aangepakt:

 Hondenpoep (21 procent)

 Te hard rijden (20 procent)

 Parkeerproblemen (12 procent)

OVERLAST IN DE BUURT FYSIEKE

VERLOEDERING SOCIALE OVERLAST VERKEERSOVERLAST TOTALE OVERLAST

% veel overlast % veel overlast % veel overlast % veel overlast

2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015

Valkenswaard 26% 25% 10% 7% 31% 32% 46% 45%

VR Brabant-Zuid-Oost 23% 20% 11% 9% 30% 29% 43% 41%

Nederland 24% 23% 13% 12% 32% 30% 46% 44%

Veiligheidsbeleving, onveilige plekken en respectloos gedrag

In Valkenswaard voelt 15 procent van de inwoners zich wel eens onveilig in de eigen buurt, van wie 1 procent zich vaak onveilig voelt. Hierin steekt Valkenswaard gunstig af ten opzichte van de

Veiligheidsregio en Nederland. Vergeleken met 2013 is er in Valkenswaard geen sprake van een

significante stijging of daling van het onveiligheidsgevoel. De wijk waar bewoners zich het minst onveilig voelen, afgemeten aan het percentage dat zich wel eens onveilig voelt, is Dommelen-Noord (8 procent).

Ten opzichte van andere wijken is het percentage inwoners dat zich wel eens onveilig voelt in Geenhoven (23 procent) hoger.

Een derde van de inwoners van Valkenswaard voelt zich in het algemeen wel eens onveilig. Ook voor het algemene onveiligheidsgevoel geldt dat dat lager is dan in de Veiligheidsregio en Nederland.

Een andere invalshoek voor de veiligheidsbeleving is het rapportcijfer dat inwoners geven voor de veiligheid in de eigen buurt. Gemiddeld wordt een 7,3 gegeven, een lichte, maar significante stijging ten opzichte van 2013 (7,2). Dit cijfer past in de regionale en landelijke trend. Inwoners voelen zich vooral onveilig op plekken waar groepen jongeren rondhangen of rondom uitgaansgelegenheden. Het hoogste rapportcijfer voor de veiligheidsbeleving wordt gegeven in Hoge Akkers en Dommelen-Noord (beide 7,5).

Het Gegraaf is de wijk met het laagste rapportcijfer (6,9).

Inwoners die zich onveilig voelen, kunnen vermijdingsgedrag vertonen. In Valkenswaard komt dit vooral tot uiting in de angst om ’s avonds de deur open te doen (10 procent). Er zijn op gemeenteniveau geen significante ontwikkelingen in vermijdingsgedrag ten opzichte van 2013.

7,3

is het rapportcijfer voor de veiligheid in de eigen buurt.

(9)

In vergelijking met de Veiligheidsregio voelen inwoners van Valkenswaard zich vaker niet respectvol bejegend door winkel- en overheidspersoneel.

VEILIGHEIDSBELEVING ONVEILIG IN DE

EIGEN BUURT VERMIJDINGS- GEDRAG

IDEE CRIMINALITEIT IN

DE BUURT

ONTWIKKELING

CRIMINALITEIT VEILIGHEID IN DE BUURT

% wel eens schaalscore % veel saldo % toegenomen

- afgenomen rapportcijfer

2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015

Valkenswaard 15% 15% 1,2 1,1 6% 6% 9% 8% 7,2 7,3

VR Brabant-Zuid-Oost 19% 17% 1,3 1,3 9% 8% 10% 7% 7,1 7,2

Nederland 19% 18% 1,3 1,2 11% 10% 12% 9% 7,1 7,2

Slachtofferschap

Van de inwoners van Valkenswaard is 14 procent in de afgelopen twaalf maanden slachtoffer geworden van een bepaald voorval of delict (exclusief cybercrime). Ter vergelijking: in 2013 was dit 17 procent (daling niet-significant). Ook regionaal en landelijk is het percentage slachtofferschap gedaald. Uitgedrukt in delicten per inwoners (i.p.v. percentage slachtoffers) is wel sprake van een significante daling ten opzichte van twee jaar geleden: 22,6 delicten per inwoners in 2015 tegen 28,4 delicten per 100 inwoners in 2013.

Op wijkniveau zijn er verschillen ten aanzien van slachtofferschap (totaal), maar er is geen sprake van een significante afwijking naar boven of beneden ten opzichte van het gemeentelijk gemiddelde. Het percentage inwoners dat slachtoffer is geworden van een of meer delicten varieert van 10 procent in Kerkakkers tot 19 procent in Borkel en Schaft.

14%

van de inwoners in Valkenswaard is in de afgelopen 12 maanden slachtoffer geworden van een voorval of delict.

Van de drie soorten voorvallen of delicten komen vermogensdelicten het meeste voor in Valkenswaard.

Eén op de tien inwoners (10,4 procent) werd hiervan de afgelopen twaalf maanden het slachtoffer.

Verder kreeg 4,4 procent te maken met vernielingen en 1,2 procent werd slachtoffer van een

geweldsdelict. Het percentage inwoners dat slachtoffer werd van vernielingen is significant gedaald ten opzichte van 2013.

In Kerkakkers is het percentage inwoners dat slachtoffer wordt van vermogensdelicten (4 procent) significant lager dan gemiddeld in Valkenswaard. De inwoners van Kerkakkers en Borkel en Schaft hebben significant vaker dan gemiddeld te maken met geweldsdelicten. Het slachtofferschap van vernielingen laat geen significante verschillen per wijk zien.

In de Veiligheidsmonitor worden ook vragen gesteld over cybercrime. Van de inwoners van Valkenswaard is 11 procent in de afgelopen twaalf maanden slachtoffer geworden van cybercrime, voornamelijk van hacking (6 procent). In 2013 werd ook 11 procent van de inwoners slachtoffer van cybercrime. Deze percentages sluiten aan op landelijke referentiecijfers, hoewel zowel in de Veiligheidsregio als Nederland zich een lichte daling van cybercrime aftekent.

(10)

SLACHTOFFERSCHAP VERMOGENS-

DELICTEN VERNIELINGEN GEWELDS-

DELICTEN CYBERCRIME TOTAAL

SLACHTOFFER- SCHAP*

% slachtoffer % slachtoffer % slachtoffer % slachtoffer % slachtoffer

2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015

Valkenswaard 11% 10% 6% 4% 2% 1% 11% 11% 17% 14%

VR Brabant-Zuid-Oost 13% 12% 6% 5% 3% 2% 12% 10% 19% 16%

Nederland 14% 12% 7% 6% 2% 2% 13% 11% 20% 18%

* Exclusief cybercrime

Preventie

Burgers kunnen verschillende maatregelen nemen om criminaliteit in hun woning en woonomgeving te voorkomen. Deze zijn onder te verdelen in gedragsmaatregelen (sociopreventie) en technische

maatregelen (technopreventie). Op beide terreinen is het beeld in Valkenswaard vergelijkbaar met dat van de Veiligheidsregio en Nederland. Gemiddeld worden twee van de vier genoemde maatregelen genomen. De meest toegepaste sociopreventieve maatregel is het niet achterlaten van waardevolle spullen in de auto (73 procent). Op het gebied van technopreventie zijn buitenverlichting (85 procent) en extra hang- en sluitwerk (71 procent) de meest genoemde maatregelen. Het Centrum scoort zowel op sociopreventie als technopreventie lager dan andere wijken in Valkenswaard. In Dommelen-Zuid worden meer technische maatregelen genomen dan gemiddeld in Valkenswaard.

PREVENTIE SOCIOPREVENTIE TECHNOPREVENTIE

somscore somscore

2013 2015 2013 2015

Valkenswaard 2,0 2,0 1,9 2,0

VR Brabant-Zuid-Oost 2,1 2,1 1,9 1,9

Nederland 1,8 1,8 1,7 1,8

Burgers en politie

Een kwart van de inwoners heeft de afgelopen twaalf maanden contact gehad met de politie. Dit is iets minder vaak dan in 2013, toen 27 procent contact heeft gehad met de politie. Zes van de tien inwoners die contact hebben gehad met de politie, zijn hierover tevreden. Dit cijfer past in het beeld van de referentiegebieden.

Per saldo zijn inwoners tevreden over het functioneren van de politie in het algemeen en haar functioneren in de buurt. Grofweg zijn drie op de tien inwoners tevreden, en bijna één op de tien

ontevreden (de rest neemt een middenpositie in of zegt dit niet te kunnen beoordelen). Niettemin zijn er ook enkele aandachtspunten. “Je ziet de politie in de buurt te weinig” vindt 44 procent van de inwoners.

Daarnaast zegt 41 procent dat de politie te weinig uit de auto komt. Ook de mate waarin de politie contact heeft met buurtbewoners en de wijze waarop zij zaken aanpakt, worden relatief minder goed beoordeeld.

Op wijkniveau valt op dat inwoners van Hoge Akkers significant positiever oordelen over het functioneren van de politie in de buurt dan gemiddeld in Valkenswaard. Inwoners van Geenhoven zijn per saldo

(11)

BURGERS EN POLITIE CONTACT MET POLITIE TEVREDENHEID CONTACT

OORDEEL FUNCTIONEREN POLITIE IN BUURT

% contact % tevreden % tevreden

2013 2015 2013 2015 2013 2015

Valkenswaard 27% 25% 64% 61% 29% 28%

VR Brabant-Zuid-Oost 26% 22% 59% 60% 25% 25%

Nederland 27% 24% 58% 60% 25% 26%

Aandachtspunten wijken Valkenswaard

Centrum

Inwoners van het Centrum voelen zich relatief veilig. Ook worden zij niet vaker het slachtoffer van delicten dan bewoners van andere wijken in Valkenswaard. Dit patroon was eveneens in 2013 waarneembaar. In veel gemeenten en kernen voelen centrumbewoners zich doorgaans onveiliger en worden zij vaker slachtoffer van een delict. Wel wordt in het Centrum meer overlast dan gemiddeld ervaren. Meer specifiek gaat het daarbij om bekladde muren of gebouwen, rommel op straat, openbare dronkenschap en hinder van horecagelegenheden.

Geenhoven

Zowel de fysieke als sociale aspecten van leefbaarheid worden in Geenhoven minder goed beoordeeld in vergelijking met andere wijken. Dit vertaalt zich in een relatief lage tevredenheid over het functioneren van de gemeente in de aanpak van leefbaarheid en veiligheid. Het percentage inwoners dat hierover ontevreden is, is het hoogst van alle wijken in Valkenswaard. Geenhoven heeft verder te maken met enkele specifieke verkeersproblemen, zoals te hard rijden en agressie in het verkeer. Gemiddeld worden minder technopreventieve maatregelen getroffen, zoals extra hang- en sluitwerk en een alarminstallatie in huis.

Turfberg

Net als in 2013 scoort Turfberg in het algemeen rond het gemeentelijk gemiddelde. Een opvallende afwijking ten opzichte van de gemeente is dat inwoners van Turfberg vaker dan gemiddeld het slachtoffer worden van (een poging tot) inbraak. Ook in 2013 is dit geconstateerd. Dit vertaalt zich vooralsnog niet in significant meer technopreventieve maatregelen dan gemiddeld in Valkenswaard. Inwoners van Turfberg zijn gemiddeld minder tevreden over de beschikbaarheid van politie in de buurt.

Zo vindt de helft van de inwoners dat de politie te weinig uit de auto komt en nog eens vier op de tien vinden dat de politie te weinig aanspreekbaar is.

Hoge Akkers

Op vrijwel alle indicatoren van leefbaarheid en veiligheid scoort de wijk op of boven het gemiddelde in de gemeente. Zo wordt de leefbaarheid in de buurt met een 8,0 beoordeeld, tegen 7,5 gemiddeld in de gemeente Valkenswaard. Het enige aandachtspunt is dat inwoners van Hoge Akkers significant vaker te maken hebben met diefstal van motors, brom- en snorfietsen.

Kerkakkers

Het beeld in de wijk Kerkakkers komt redelijk overeen met dat van de gemeente als geheel. Zo is het rapportcijfer voor de leefbaarheid in de buurt (prettig wonen) gelijk aan het gemeentelijke rapportcijfer

(12)

Van alle wijken is het saldo van burgers die een vooruitgang hebben waargenomen minus degenen die een achteruitgang hebben waargenomen het meest negatief (-10 procent).

Het Gegraaf

In Het Gegraaf valt op dat de sociale cohesie beduidend lager is (5,9) dan gemiddeld in Valkenswaard (6,2). Bewoners hebben onderling minder contact en voelen zich minder thuis in de buurt dan gemiddeld.

Ook is men minder tevreden over de bevolkingssamenstelling in de buurt. In de rapportage over 2013 werd een aanzienlijke verslechtering op de meeste indicatoren waargenomen. Deze trend lijkt te zijn gekeerd, zoals tot uitdrukking komt in een significante stijging van het rapportcijfer voor de leefbaarheid in de buurt van 6,8 naar 7,2, hoewel dat nog steeds beneden het gemeentelijk gemiddelde ligt.

Opvallend is verder dat de veiligheid in de buurt een lager rapportcijfer krijgt dan in andere wijken, terwijl dit niet is terug te zien in het feitelijke slachtofferschap.

Dommelen-Noord

In de wijk Dommelen-Noord is men relatief tevreden over de speelplekken voor kinderen en voorzieningen voor jongeren. Wel lijkt hondenpoep een groter probleem te zijn geworden. Het percentage inwoners dat hiervan veel overlast ervaart, is gestegen van 21 procent in 2013 naar 35 procent in 2015. Dit is volgens bewoners ook het eerste probleem dat moet worden aangepakt. De gestegen perceptie van veiligheid in de wijk komt overeen met de daling van het aantal delicten per 100 inwoners. Dat verklaart ook waarom het aantal mensen dat contact heeft gehad met de politie in de afgelopen 12 maanden significant is gedaald. Niet geheel duidelijk is echter waarom wijkbewoners minder vertrouwen hebben in de politie dan twee jaar geleden. In 2013 was nog 60 procent het eens met de stelling “Als het erom gaat is de politie er voor je”, in 2015 is dat gedaald tot 30 procent.

Dommelen-Zuid

Dommelen-Zuid wijkt op het gebied van leefbaarheid en veiligheid weinig af van het gemiddelde beeld in de gemeente. Gemiddeld worden er meer technische preventieve maatregelen (2,2) genomen dan in Valkenswaard als geheel (2,0). Ook laten inwoners vaker ’s avonds het licht branden.

Borkel en Schaft

De waardering voor de leefbaarheid is in Borkel en Schaft het hoogst na Hoge Akkers. Dit komt met name door de hoge mate van sociale cohesie. Over de fysieke kwaliteit van de woonomgeving, zoals het groenonderhoud, de aanwezigheid van buitenverlichting en speelplekken voor kinderen, is men

beduidend minder tevreden dan gemiddeld in Valkenswaard. Het feit dat Borkel en Schaft buitengebied is, speelt hierin vanzelfsprekend een grote rol.

(13)

HOOFDSTUK

Inleiding

1

(14)

1. Inleiding

1.1 Over de Veiligheidsmonitor

De Veiligheidsmonitor is een jaarlijks terugkerend bevolkingsonderzoek naar veiligheid, leefbaarheid en slachtofferschap. De Veiligheidsmonitor wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, gemeenten en politie. In 2015 heeft Valkenswaard voor de vierde keer meegedaan aan de Veiligheidsmonitor. Dit rapport doet verslag van dit grootschalige onderzoek. Achtereenvolgens bespreken we in dit inleidende hoofdstuk de steekproef (paragraaf 1.2), de vragenlijst (par. 1.3), de respons (par. 1.4), weging en analyse (par. 1.5), presentatie van de cijfers (par. 1.6) en de leeswijzer (par. 1.7).

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie laat jaarlijks 65.000 enquêtes onder de Nederlandse bevolking afnemen door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en I&O Research. Politiekorpsen, die verder willen inzoomen binnen de regio, en individuele gemeenten kunnen zich aansluiten bij de

Veiligheidsmonitor (deelnemers). Deelnemers aan de VM kopen enquêtes in bij I&O Research, bovenop de enquêtes die vanuit het landelijke deel voor hun eigen gebied beschikbaar zijn. Daarbij kunnen deelnemers zelf kiezen met welke frequentie ze aan de VM willen deelnemen (jaarlijks, één keer in de twee jaar of anders). Ook kunnen extra vragen aan de standaard vragenlijst worden toegevoegd. Meer informatie over de Veiligheidsmonitor is na te lezen op de website van de Veiligheidsmonitor

(www.veiligheidsmonitor.nl).

1.2 Steekproef

Voor dit onderzoek is door het CBS een aselecte steekproef getrokken van 3.085 inwoners¹ uit de GBA van de gemeente Valkenswaard. Bij het trekken van de steekproef is rekening gehouden met het

schaalniveau waarop de gemeente Valkenswaard informatie wenst te ontvangen. De gemeente wil graag inzicht in de ervaren veiligheid op wijkniveau.

Voor dit onderzoek zijn in de periode september tot en met november 2015 de vragenlijsten uitgezet. De geselecteerde inwoners kregen een brief thuis met een persoonlijke uitnodiging voor deelname aan het onderzoek en konden vervolgens online de vragenlijst invullen. Aan non-responders is tweemaal een herinnering met papieren vragenlijst per post gestuurd. Als zij niet reageerden, werden zij nagebeld en telefonisch gemotiveerd om alsnog deel te nemen.

1.3 Vragenlijst

De vragenlijst van de Veiligheidsmonitor bestaat uit 12 vragenblokken waarin verschillende onderwerpen op het gebied van leefbaarheid en veiligheid aan bod komen. Daarnaast kunnen deelnemers aan de Veiligheidsmonitor gebruik maken van de vrije ruimte van de vragenlijst om eigen vragen over

leefbaarheid en/of veiligheid toe te voegen. Op deze manier kan de VM optimaal worden ingezet naar de eigen behoefte.

Tabel 1.1 geeft een overzicht van de verschillende onderwerpen in de vragenlijst van Valkenswaard. De in Valkenswaard afgenomen vragenlijst van de Veiligheidsmonitor betreft de standaardvragenlijst. Deze is als apart document beschikbaar. Er is geen gebruik gemaakt van de vrije ruimte.

(15)

Tabel 1.1

Overzicht van vraagblokken in vragenlijst Veiligheidsmonitor

NR. VRAAGBLOKKEN 1 leefbaarheid woonbuurt 2 beleving overlast in de buurt 3 veiligheidsbeleving 4 slachtofferschap

5 tevredenheid laatste politiecontact 6 oordeel functioneren politie in de buurt 7 oordeel functioneren politie algemeen 8 oordeel functioneren gemeente 9 preventie

10 onveilige plekken 11 respectloos gedrag 12 achtergrondkenmerken

1.4 Respons

In totaal hebben 1.348 van de 3.085 geselecteerde inwoners een volledige vragenlijst ingevuld. Dit komt neer op een respons van 43,7 procent. Daarnaast hebben 40 inwoners van Valkenswaard deelgenomen aan de landelijke Veiligheidsmonitor. Deze zijn toegevoegd aan het respondentenbestand. De totale respons in Valkenswaard komt daarmee uit op 1.388. Daarvan heeft 46 procent de vragenlijst online ingevuld en 54 procent schriftelijk. In bijlage 1 zijn de achtergrondkenmerken van de respondenten opgenomen.

1.5 Analyse

Voor steekproefonderzoek is het van groot belang dat de steekproef op grond waarvan uitspraken worden gedaan zo veel mogelijk representatief is voor de populatie waarnaar wordt gegeneraliseerd. Dit is in de meeste gevallen een ideaal dat niet geheel kan worden bereikt. Verschillende factoren kunnen ervoor zorgen dat de behaalde respons in samenstelling afwijkt van de populatie als geheel. Deze afwijking kan geminimaliseerd worden door de respons te wegen. Weging is een rekenkundige

bewerking, die ervoor zorgt dat een eventuele scheefheid van de respons ten opzichte van de populatie wordt gecorrigeerd. Dit gebeurt door bevolkingsgroepen die in de respons onder- dan wel

oververtegenwoordigd zijn zwaarder of juist minder zwaar in de resultaten mee te laten tellen. Aan het databestand van de Veiligheidsmonitor is door het CBS een weging toegevoegd. In deze weging zijn onder andere de volgende kenmerken meegenomen: leeftijd, geslacht, huishoudgrootte,

stedelijkheidsgraad en herkomst.

Voor de analyse in de hoofdstukken 2 tot en met 7 is gebruik gemaakt van het door het CBS

aangeleverde databestand. De presentatie van de resultaten in dit rapport is afgestemd met de wijze waarop het CBS dit heeft gedaan in de landelijke rapportage.

(16)

1.6 Presentatie van de cijfers

In dit rapport wordt een deel van de resultaten gepresenteerd in de vorm van percentages, bijvoorbeeld het percentage personen dat ergens tevreden over is. Bij de berekening van de percentages in deze rapportage is de werkwijze van het CBS gevolgd: de ‘weigert’- en ‘weet niet’-antwoorden zijn niet buiten beschouwing gelaten.

In dit rapport wordt veel gebruik gemaakt van zogenoemde schaalscores. Dit zijn cijfermatige

samenvattingen van meerdere met elkaar samenhangende vragen. Bij de berekening van deze scores is de werkwijze van het CBS gevolgd: de waarde van iedere schaalscore varieert op een schaal tussen 0 en 10. Let op! Deze schaalscore staat niet gelijk aan een rapportcijfer, omdat de indicatoren zijn

samengesteld op basis van percentages en niet op basis van rapportcijfers. Bij de berekening van de schaalscores zijn de ‘weigert’- en ‘weet niet’-antwoorden, eveneens conform CBS-werkwijze, wel buiten beschouwing gelaten.

De uitkomsten van Valkenswaard zijn in dit rapport afgezet tegen de resultaten in de Veiligheidsregio Brabant-Zuid-Oost en de landelijke cijfers over 2015 (Nederland). Er wordt vergeleken met 2013. De uitkomsten volgens de geografische indeling van de politie (basisteam, district en politie-eenheid) zijn opgenomen in het tabellenboek dat als apart document beschikbaar wordt gesteld.

Verschillen tussen de resultaten van de wijken en het gemiddelde van de gemeente Valkenswaard, de ontwikkeling 2013-2015 per wijk en de totale ontwikkeling in de gemeente Valkenswaard tussen 2013 en 2015, worden beschreven als deze significant zijn. Dat wil zeggen dat als het minimaal 95 procent zeker is dat de resultaten ook daadwerkelijk van elkaar verschillen en het gevonden verschil niet te wijten is aan toeval.

Andere verschillen (zoals de verschillen tussen de gemeente Valkenswaard en Brabant-Zuid-Oost en Nederland) worden beschreven als deze groter of gelijk zijn dan 3 procent (bij percentages) en 0,3 punt (bij rapportcijfers en indicatoren). Er is voor deze gradaties gekozen, omdat deze het dichtst in de buurt komen van de standaard betrouwbaarheidsmarge van de resultaten.

De cijfers over de deelnames van Valkenswaard aan de Veiligheidsmonitor in 2009 en 2011 zijn niet in dit rapport opgenomen omdat de cijfers niet één-op-één vergelijkbaar zijn met 2013 en 2015.² In deze rapportage is waar relevant wel een trendbeschrijving opgenomen.

1.7 Leeswijzer

In de hoofdstukken 2 tot en met 5 worden de resultaten gepresenteerd over achtereenvolgens de leefbaarheid van de woonbuurt, beleving van buurtoverlast, veiligheidsbeleving en slachtofferschap.

Hoofdstuk 6 geeft een beeld van genomen preventiemaatregelen en in hoofdstuk 7 gaat over burgers en politie. Het rapport bevat twee bijlagen. In bijlage 1 worden de achtergrondkenmerken van de

respondenten weergegeven en in bijlage 2 een samenvatting van de Indicatoren Kernbeleid Veiligheid.

In aparte documenten zijn de vragenlijst en tabellen met alle uitkomsten van de Veiligheidsmonitor in de volgorde van de vragenlijst beschikbaar.

(17)

HOOFDSTUK

Leefbaarheid woonbuurt

2

(18)

2. Leefbaarheid woonbuurt

2.1 Inleiding

Dit hoofdstuk gaat over de leefbaarheid van de woonomgeving in Valkenswaard. In paragraaf 2.2 wordt de door inwoners ervaren kwaliteit van voorzieningen in de woonbuurt beschreven (onderhoud,

verlichting en voorzieningen voor kinderen en jongeren). In paragraaf 2.3 staat de betrokkenheid van inwoners bij de woonbuurt, oftewel de sociale cohesie in Valkenswaard centraal. Paragraaf 2.4 beschrijft hoe de bewoners de ontwikkeling van de buurt ervaren. Paragraaf 2.5 sluit af met de tevredenheid over het functioneren van de gemeente als het gaat om leefbaarheid en veiligheid.

2.2 Fysieke voorzieningen

De aanwezigheid van fysieke voorzieningen en het onderhoud hiervan kunnen van invloed zijn op de leefbaarheid en het veiligheidsgevoel in de buurt. Inwoners hebben hun oordeel gegeven over vijf aspecten van de fysieke omgeving van de eigen woonbuurt (figuur 2.1).

Figuur 2.1

Stellingen over fysieke voorzieningen (percentage (helemaal) eens)

In Valkenswaard zijn de inwoners het meest tevreden over de verlichting buiten, gevolgd door het onderhoud aan ‘groen’ en ‘grijs’. De inwoners zijn, net als landelijk, minder tevreden over voorzieningen voor jongeren. Ten opzichte van 2013 is de tevredenheid over de buitenverlichting en voorzieningen voor jongeren significant gedaald.

Op basis van de vijf hierboven besproken aspecten van fysieke kwaliteit is een schaalscore ‘fysieke voorzieningen’ berekend (figuur 2.2). Deze score kan variëren tussen 0 en 10. Hoe hoger de score, des te meer inwoners de kwaliteit van de aanwezige fysieke voorzieningen waarderen.

80%

73%

69%

68%

31%

83%

70%

69%

70%

35%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

het is buiten goed verlicht

perken, plantsoenen en parken zijn goed onderhouden de wegen, paden en pleintjes

zijn goed onderhouden goede speelplekken voor

kinderen goede voorzieningen voor

jongeren

2015 2013

(19)

Figuur 2.2

Fysieke kwaliteit (schaalscore)

De waardering voor de fysieke kwaliteit is in Valkenswaard groter dan regionaal en landelijk het geval is.

In vergelijking met de Veiligheidsregio en Nederland is de tevredenheid in Valkenswaard over vier van de vijf voorzieningen hoger. Alleen het onderhoud van wegen, paden en pleintjes scoort gemiddeld ten opzichte van deze referentiegebieden.

Tabel 2.1

Fysieke kwaliteit (schaalscore) – wijken

WIJK 2013 2015 ‘13-‘15 AFWIJKING T.O.V.

GEMEENTE ‘15

Centrum 6,3 6,2 -

Geenhoven 6,1 6,0 -

Turfberg 6,4 6,6

Hoge Akkers 7,0 7,2 +

Kerkakkers 6,8 6,8 +

Het Gegraaf 6,5 6,6

Dommelen-Noord 6,8 6,7

Dommelen-Zuid 6,8 6,6

Borkel en Schaft 5,6 5,4 -

GEMEENTE VALKENSWAARD 6,5 6,5

Significantie ontwikkeling t.o.v. 2013 (vierde kolom) en afwijking t.o.v. gemeente 2015 (vijfde kolom): + (positief), - (negatief).

Op wijkniveau valt op dat de fysieke kwaliteit in Hoge Akkers en Kerkakkers het hoogst is (tabel 2.1).

Ten opzichte van het gemeentelijk gemiddelde wordt in Centrum, Geenhoven en Borkel en Schaft een significant lagere waardering voor de fysieke kwaliteit gegeven. Door de jaren heen is Hoge Akkers steeds de wijk met de hoogste waardering voor de fysieke kwaliteit en worden in Borkel en Schaft de laagste waarderingscijfers gegeven.

In de wijk Hoge Akkers is men over alle fysieke voorzieningen, uitgezonderd de voorzieningen voor jongeren, gemiddeld meer tevreden dan in de andere wijken.

6,5

6,4

6,3 6,5

6,4

6,2

0 2 4 6 8 10

Valkenswaard

VR Brabant- Zuid-Oost

Nederland

2015 2013

(20)

Figuur 2.3 toont de schaalscore van de fysieke kwaliteit op een kaart. Hierbij geldt dat hoe donkerder de kleur, des te positiever het oordeel.

Figuur 2.3

Schaalscore fysieke kwaliteit op wijkniveau

(21)

2.3 Sociale cohesie

De leefbaarheid van een woonbuurt wordt niet alleen bepaald door de aanwezigheid en kwaliteit van fysieke voorzieningen. Ook de sociale cohesie in de woonbuurt speelt hierbij een rol. Bij sociale cohesie gaat het om de mate waarin burgers vinden dat zij zelf en anderen betrokken zijn bij hun woonbuurt.

Aan de inwoners zijn zes stellingen voorgelegd over sociale cohesie (figuur 2.4).

Figuur 2.4

Stellingen over sociale cohesie (percentage (helemaal) eens)

Bijna zeven op de tien inwoners van Valkenswaard zijn tevreden over de bevolkingssamenstelling in de buurt. Ook vindt een vergelijkbaar aandeel inwoners (68 procent) dat buurtbewoners op een prettige manier met elkaar omgaan (2013: 71 procent). Niettemin heeft een kleiner deel (35 procent) veel contact met andere buurtbewoners.

Vier van de zes voorgelegde stellingen over sociale cohesie zijn samengenomen in een schaalscore voor sociale cohesie, namelijk ‘de mensen gaan in deze buurt op een prettige manier met elkaar om’, ‘ik voel me thuis bij de mensen die in deze buurt wonen’, ‘ik woon in een gezellige buurt waar veel

saamhorigheid is’ en ‘de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks’. De schaalscore kan variëren tussen 0 en 10. Hoe hoger de score, des te positiever men is over de sociale cohesie in de eigen

woonbuurt. Figuur 2.5 geeft een overzicht van de schaalscores voor sociale cohesie in Valkenswaard ten opzichte van referentiegebieden.

Figuur 2.5

Sociale cohesie (schaalscore)

69%

68%

62%

41%

35%

24%

68%

71%

61%

44%

37%

24%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

ik ben tevreden over de bevolkingssamenstelling in de buurt de mensen in de buurt gaan op een

prettige manier met elkaar om ik voel me thuis bij de mensen die in

de buurt wonen

ik woon in een gezellige buurt waar mensen dingen samen doen

ik heb veel contact met andere buurtbewoners de mensen in de buurt kennen

elkaar nauwelijks

2015 2013

6,2

6,4

6,2 6,3

6,3

6,2 Valkenswaard

Nederland

2015 2013

(22)

De schaalscore voor sociale cohesie in Valkenswaard wijkt niet substantieel (d.w.z. 0,3-punt of meer) af van de schaalscore in de Veiligheidsregio en Nederland. Maar de tevredenheid in Valkenswaard is op drie van de vier stellingen lager dan in de regio.

Tabel 2.2

Sociale cohesie (schaalscore) – wijken

GEMEENTE ‘15

Centrum 6,3 6,2

Geenhoven 6,0 5,9 -

Turfberg 6,3 6,2

Kerkakkers 6,2 6,2

Het Gegraaf 5,5 5,5 -

Borkel en Schaft 7,2 7,3 +

In Borkel en Schaft en Hoge Akkers is men gemiddeld positiever over de sociale cohesie dan in andere wijken van Valkenswaard (tabel 2.2 en figuur 2.6) en dat zijn door de jaren heen altijd de twee wijken geweest met de sterkste sociale cohesie. In Geenhoven en Het Gegraaf is de sociale cohesie significant lager dan gemiddeld. In Het Gegraaf is de sociale cohesie sinds de eerste meting in 2009 altijd het zwakst geweest; in Geenhoven is het door de jaren heen steeds wat minder geworden in vergelijking met de andere wijken.

(23)

Figuur 2.6

Schaalscore sociale cohesie op wijkniveau

2.4 Oordeel over de woonbuurt

De inwoners van Valkenswaard is ook een aantal algemene vragen voorgelegd over de ontwikkeling van hun eigen woonbuurt. Vindt men dat de eigen buurt in het afgelopen jaar vooruit of achteruit is gegaan?

Het oordeel over de ontwikkeling van de woonbuurt wordt in figuur 2.7 uitgedrukt in het aandeel inwoners dat zegt dat de buurt vooruit is gegaan en het aandeel dat vindt dat de buurt achteruit is gegaan.

(24)

Figuur 2.7

Ontwikkeling van de buurt in het afgelopen jaar

De meeste inwoners (78 procent) vinden dat de buurt gelijk is gebleven. Van de inwoners die wel een ontwikkeling hebben gezien, is het beeld per saldo negatief. Ook in 2013 was dit het geval. Het deel dat een achteruitgang ziet, is groter dan de groep inwoners die een vooruitgang heeft ervaren

(respectievelijk 11 en 7 procent op gemeenteniveau). In de Veiligheidsregio houden beide groepen elkaar vrijwel in evenwicht, terwijl in Nederland als geheel het saldo vooruitgang-achteruitgang eveneens negatief is (-4 procent).

Figuur 2.8

Ontwikkeling van de buurt in het afgelopen jaar – wijken -11%

-12%

-11%

-13%

-14%

-15%

7%

10%

9%

10%

9%

-20% -10% 0% 10% 20%

Valkenswaard 2015 Valkenswaard 2013 VR Brabant-Zuid-Oost 2015 VR Brabant-Zuid-Oost 2013 Nederland 2015 Nederland 2013

Achteruitgang Vooruitgang

-8%

-15%

-12%

-5%

-12%

-15%

-8%

-15%

-3%

-11%

4%

11%

6%

3%

7%

2%

11%

10%

7%

-20% -10% 0% 10% 20%

Centrum Geenhoven Turfberg Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Dommelen-Noord Dommelen-Zuid Borkel en Schaft Gemeente Valkenswaard

Achteruitgang Vooruitgang

(25)

Figuur 2.9 toont het saldo vooruitgang minus achteruitgang op een kaart. Hoe donkerder de kleur, des te positiever het saldo. Het percentage inwoners dat een achteruitgang waarneemt, is in de wijk Borkel en Schaft en Hoge Akkers lager dan gemiddeld. Inwoners in Borkel en Schaft signaleren significant minder vaak een achteruitgang dan in 2013.

Figuur 2.9

Saldo ontwikkeling buurt (vooruitgang minus achteruitgang) op wijkniveau

Het aandeel inwoners dat een vooruitgang verwacht, is in Geenhoven en Dommelen-Zuid hoger dan gemiddeld en in Kerkakkers en Dommelen-Noord lager dan gemiddeld in de gemeente Valkenswaard.

In Kerkakkers (3 procent) verwacht men significant minder vaak een vooruitgang dan twee jaar geleden (10 procent).

Ook is aan inwoners van Valkenswaard gevraagd naar een oordeel over hoe prettig men het vindt om in de buurt te wonen (figuur 2.10). Het oordeel kon worden uitgedrukt in een rapportcijfer van 1 tot en met 10. Hoe hoger het rapportcijfer, des te positiever men is over de leefbaarheid in de buurt.

(26)

Figuur 2.10

Oordeel over de leefbaarheid in de buurt (rapportcijfer)

Het rapportcijfer voor de leefbaarheid in de buurt in Valkenswaard komt vrijwel overeen met dat in de Veiligheidsregio en Nederland. Er is geen verandering ten opzichte van 2013.

Op wijkniveau is de spreiding groter: van 7,0 in Geenhoven (minimum) tot 8,0 in Hoge Akkers

(maximum). Verder wordt in Borkel en Schaft (7,8) de leefbaarheid significant hoger beoordeeld dan in Valkenswaard, terwijl Het Gegraaf (7,2) een significant lager rapportcijfer krijgt dan gemiddeld. Dit is ook weergegeven op de overzichtskaart in figuur 2.11 (hoe donkerder de kleur, des te hoger het

rapportcijfer).

Ten opzichte van 2013 geeft men in Geenhoven gemiddeld een lager rapportcijfer voor de leefbaarheid in de buurt. In Het Gegraaf is een tegenovergestelde ontwikkeling zichtbaar. In deze wijk is het

rapportcijfer gestegen van 6,8 in 2013 naar 7,2 in 2015, hoewel het nog steeds onder het gemeentelijk gemiddelde ligt.

Tabel 2.3

Oordeel over de leefbaarheid in de buurt (rapportcijfer) – wijken

GEMEENTE ‘15

Centrum 7,5 7,6

Geenhoven 7,3 7,0 - -

Turfberg 7,5 7,6

Kerkakkers 7,4 7,5

Het Gegraaf 6,8 7,2 + -

Borkel en Schaft 7,8 7,8 +

7,5

7,4 7,5

7,4

0 2 4 6 8 10

Valkenswaard

Nederland

2015 2013

(27)

Figuur 2.11

Oordeel over de leefbaarheid in de buurt (rapportcijfer) op wijkniveau

(28)

2.5 Functioneren gemeente

De inwoners is gevraagd om een oordeel te geven over het totale functioneren van de gemeente Valkenswaard op het gebied van leefbaarheid en veiligheid (figuur 2.12).

Figuur 2.12

Oordeel totale functioneren gemeente

Per saldo zijn inwoners van de gemeente Valkenswaard tevreden over het functioneren van de gemeente.

Ruim een derde (37 procent) is tevreden tot zeer tevreden, terwijl 12 procent (zeer) ontevreden is. In de Veiligheidsregio en Nederland is deze verhouding min of meer hetzelfde.

Daarnaast is door middel van drie specifieke stellingen bepaald hoe inwoners denken over de aanpak van leefbaarheid en veiligheid door de gemeente. Deze stellingen zijn alleen beantwoord door inwoners die een oordeel konden geven het totale functioneren van de gemeente op dit terrein. Hoewel de daling van de tevredenheid over het totale functioneren (figuur 2.12) niet significant is, zijn inwoners wel significant minder tevreden over deze deelaspecten. Zo is 43 procent het (helemaal) eens met de stelling dat de gemeente aandacht heeft voor het verbeteren van leefbaarheid en veiligheid, tegen 49 procent in 2013 (figuur 2.13).

Figuur 2.13

Oordeel functioneren gemeente op gebied van leefbaarheid en veiligheid (percentage (helemaal) eens) -12%

-11%

-10%

-12%

37%

41%

37%

38%

37%

-20% 0% 20% 40% 60%

Valkenswaard 2015 Valkenswaard 2013 VR Brabant-Zuid-Oost 2015 VR Brabant-Zuid-Oost 2013 Nederland 2015 Nederland 2013

(zeer) ontevreden (zeer) tevreden

43%

34%

29%

49%

40%

34%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

De gemeente heeft aandacht voor verbeteren L en V

De gemeente informeert de buurt over aanpak L en V

De gemeente betrekt de buurt bij aanpak van L en V

2015 2013

(29)

Andere significante verschillen ten opzichte van de gemeente zijn: Hoge Akkers (meer tevreden

inwoners) en Kerkakkers (minder ontevreden inwoners). Voor de wijk Dommelen-Noord geldt verder dat er een verschuiving is opgetreden van de categorie ‘(zeer) tevreden’ richting de middenpositie (niet tevreden en niet ontevreden).

Figuur 2.14

Oordeel totale functioneren gemeente – wijken

-14%

-20%

-11%

-8%

-6%

-15%

-9%

-13%

-18%

-12%

36%

30%

39%

48%

35%

41%

32%

39%

37%

-40% -20% 0% 20% 40% 60%

Centrum Geenhoven Turfberg Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Dommelen-Noord Dommelen-Zuid Borkel en Schaft Gemeente Valkenswaard

(zeer) ontevreden (zeer) tevreden

(30)

HOOFDSTUK

Overlast in de buurt

3

(31)

3. Overlast in de buurt

3.1 Inleiding

In dit hoofdstuk staat de door de inwoners van Valkenswaard ervaren overlast in hun buurt centraal.

De diverse verschijningsvormen van overlast zijn geclusterd tot drie scores: fysieke verloedering (paragraaf 3.2), sociale overlast (par. 3.3) en verkeersoverlast (par. 3.4). Elk van deze scores is berekend op basis van het percentage inwoners dat (veel) overlast ervaart van een of meerdere verschijningsvormen van overlast. Hinder van horecagelegenheden (par. 3.5) is niet geclusterd.

Op basis van 13 verschijningsvormen is een score voor de totale overlast in de buurt bepaald (par.

3.6). Inwoners hebben prioriteiten kunnen aangeven voor de aanpak van buurtproblemen (par. 3.7) en het hoofdstuk sluit af met een paragraaf over respectloos gedrag (par. 3.8).

3.2 Fysieke verloedering

Een van de problemen waar een woonbuurt mee te maken kan hebben, is fysieke verloedering in de buurt. In de Veiligheidsmonitor zijn daarover vier mogelijke buurtproblemen voorgelegd aan de inwoners. Figuur 3.1 geeft weer hoe vaak deze buurtproblemen voorkomen en hoeveel inwoners hier veel overlast van ervaren.

Figuur 3.1

Vormen van fysieke verloedering

De meest voorkomende vorm van fysieke verloedering is hondenpoep op straat of in perken (76 procent). Ook rommel op straat komt relatief vaak voor (45 procent). Het percentage inwoners dat veel overlast ervaart, is kleiner. Van hondenpoep ervaart 23 procent zelf veel overlast. Voor de andere vormen zijn deze percentages kleiner dan

5 procent. Ten opzichte van 2013 is de perceptie en ervaren overlast van fysieke verloedering niet significant gestegen of gedaald.

De omvang van problemen met betrekking tot fysieke verloedering in de buurt wordt bepaald aan de hand van het percentage inwoners dat overlast ervaart van een of meerdere van de vier vormen van fysieke verloedering. Figuur 3.2 toont een overzicht van deze indicator in Valkenswaard en de referentiegebieden.

76%

45%

22%

16%

23%

4%

1%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

hondenpoep op straat of in de perken

rommel op straat vernieling van straatmeubilair bekladde muren of

gebouwen

komt wel eens voor ervaart veel overlast

(32)

Figuur 3.2

Fysieke verloedering

Volgens acht op de tien inwoners (81 procent) in Valkenswaard komen een of meerdere vormen van fysieke verloedering wel eens voor. Dat beeld is hetzelfde in de Veiligheidsregio en Nederland. Wel wordt in Valkenwaard (25 procent) relatief meer veel overlast ervaren van fysieke verloedering dan in de Veiligheidsregio (20 procent). Dit komt met name doordat hondenpoep in Valkenswaard een grotere bron van overlast is. Op de andere vormen van fysieke verloedering scoort Valkenswaard niet slechter dan de Veiligheidsregio.

Op wijkniveau is zichtbaar dat in Geenhoven en Dommelen-Noord meer overlast wordt ervaren van fysieke verloedering dan in andere wijken (tabel 3.1 en figuur 3.3). Voor beide wijken geldt ook dat de ervaren mate van overlast is toegenomen ten opzichte van 2013. Deze stijging komt vooral doordat bewoners meer overlast ervaren van hondenpoep op straat of in de perken. Op het gebied van fysieke verloedering wordt relatief weinig overlast ervaren in Hoge Akkers en Borkel en Schaft.

Tabel 3.1

Fysieke verloedering (percentage veel overlast) – wijken

GEMEENTE ‘15

Centrum 29% 21%

Geenhoven 23% 35% - -

Turfberg 34% 27%

Hoge Akkers 15% 11% +

Kerkakkers 31% 24%

Het Gegraaf 38% 28%

Dommelen-Noord 24% 37% - -

Dommelen-Zuid 21% 21%

Borkel en Schaft 10% 11% +

GEMEENTE VALKENSWAARD 26% 25%

81%

80%

82%

25%

20%

23%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Valkenswaard

VR Brabant-Zuid-Oost

Nederland

(33)

In figuur 3.3 is op een kaart weergegeven in hoeverre overlast van fysieke verloedering wordt ervaren in de wijken. Hoe donkerder de kleur, des te meer overlast wordt ervaren.

Figuur 3.3

Fysieke verloedering (percentage veel overlast) op wijkniveau

(34)

3.3 Sociale overlast

In de Veiligheidsmonitor is gevraagd naar vijf vormen van sociale overlast die in de buurt voor zouden kunnen komen (figuur 3.4).

Figuur 3.4

Vormen van sociale overlast

De vorm van sociale overlast die het meest voorkomt in Valkenswaard betreft overlast door

buurtbewoners. Dit wordt door 25 procent van de inwoners genoemd. Het lastig vallen van mensen op straat komt verhoudingsgewijs het minst voor. Overlast van rondhangende jongeren komt volgens 23 procent van de inwoners voor. In 2013 was dit nog de meest genoemde vorm van overlast in de sociale sfeer.

Op basis van de bovenstaande vormen is een percentage voor de totale sociale overlast bepaald.

Figuur 3.5 toont een overzicht van dit percentage voor sociale overlast in Valkenswaard en de referentiegebieden.

Figuur 3.5 Sociale overlast

In vergelijking met de Veiligheidsregio Brabant-Zuid-Oost en Nederland komt sociale overlast verhoudingsgewijs minder vaak voor in Valkenswaard. Ook is ten opzichte van 2013 (48 procent) in Valkenswaard een dalende trend zichtbaar. Verder is het percentage inwoners dat veel overlast ervaart (7 procent) lager dan in de referentiegebieden. Niet alleen komt sociale overlast volgens

25%

23%

18%

11%

4%

2%

1%

2%

0,4%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

overlast door buurtbewoners dronken mensen op

straat rondhangende

jongeren drugsgebruik of

drugshandel lastig vallen van mensen op straat

45%

53%

56%

7%

9%

12%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Valkenswaard

Nederland

(35)

Figuur 3.6

Sociale overlast (percentage veel overlast)

Tabel 3.2

Sociale overlast (percentage veel overlast) – wijken

GEMEENTE ‘15

Centrum 16% 8% +

Geenhoven 9% 8%

Turfberg 8% 6%

Hoge Akkers 7% 6%

Kerkakkers 9% 8%

Het Gegraaf 20% 11% +

Dommelen-Noord 9% 5%

Dommelen-Zuid 8% 8%

Borkel en Schaft 3% 2%

GEMEENTE VALKENSWAARD 10% 7% +

De daling van sociale overlast in de gemeente doet zich in vrijwel alle wijken voor, maar zij wordt vooral gedragen door een afname in Centrum en Het Gegraaf.

7%

9%

12%

10%

11%

13%

0% 10% 20% 30% 40%

Valkenswaard

Nederland

2015 2013

(36)

Figuur 3.7 toont de ervaren mate van sociale overlast per wijk, waarbij geldt: hoe donkerder de kleur, des te meer overlast wordt ervaren. Ten opzichte van andere wijken wordt in het Centrum en Het Gegraaf relatief meer sociale overlast ervaren. In Borkel en Schaft wordt dit verhoudingsgewijs minder vaak gerapporteerd.

Figuur 3.7

Sociale overlast (percentage veel overlast) op wijkniveau

(37)

3.4 Verkeersoverlast

Een ander probleem van een woonbuurt betreft de mate van verkeersoverlast in de buurt. In de Veiligheidsmonitor zijn daarover drie buurtproblemen voorgelegd aan de inwoners:

 te hard rijden

 parkeerproblemen

 agressief verkeersgedrag

Figuur 3.8

Vormen van verkeersoverlast

Te hard rijden is het grootste probleem op het gebied van verkeersoverlast. Ruim zeven op de tien inwoners geven aan dat dit wel eens voorkomt. Ook in 2013 was dit het meest genoemde probleem.

Van de hierboven genoemde vormen van verkeersoverlast is het percentage berekend van inwoners die overlast hebben van één of meerdere verschijningsvormen van verkeersoverlast. Figuur 3.9 toont een overzicht van deze indicator in Valkenswaard.

Figuur 3.9 Verkeersoverlast

Het beeld ten aanzien van verkeersoverlast verschilt weinig tussen de verschillende gebieden. Acht op de tien inwoners geven aan dat verkeersoverlast wel eens voorkomt, en ruim drie op de tien ervaren veel overlast. Het aandeel dat veel overlast ervaart, is in Valkenswaard (32 procent) hoger dan in de Veiligheidsregio (29 procent).

Er zijn aanzienlijke verschillen tussen wijken in de ervaren mate van verkeersoverlast. Het aandeel

‘veel overlast’ varieert van 20 procent in Borkel en Schaft tot 42 procent in Geenhoven. Ook het Centrum en Turfberg scoren hoog in de rangorde van verkeersoverlast.

72%

48%

29%

22%

19%

6%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

te hard rijden

parkeerproblemen

agressief verkeersgedrag

81%

80%

81%

32%

29%

30%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Valkenswaard

Nederland

(38)

Tabel 3.3

Verkeersoverlast (percentage veel overlast) – wijken

GEMEENTE ‘15

Centrum 40% 39% -

Geenhoven 45% 42% -

Turfberg 34% 37%

Hoge Akkers 24% 24% +

Kerkakkers 36% 30%

Het Gegraaf 24% 30%

Dommelen-Noord 28% 28%

Dommelen-Zuid 23% 31%

Borkel en Schaft 26% 20% +

GEMEENTE VALKENSWAARD 31% 32%

Figuur 3.10

Verkeersoverlast (percentage veel overlast) op wijkniveau

(39)

3.5 Hinder van horecagelegenheden

De laatste van 13 vormen van overlast in de buurt die zijn voorgelegd, betreft: hinder van horecagelegenheden zoals cafés, restaurants of snackbars (figuur 3.11).

Figuur 3.11

Hinder van horecagelegenheden

Volgens 14 procent van de inwoners komt hinder van horecagelegenheden wel eens voor in Valkenswaard. Dit is vergelijkbaar met het beeld in de Veiligheidsregio en Nederland. Een gering deel van de inwoners (circa 1 procent) zegt veel overlast te ervaren van horecagelegenheden. In vergelijking met 2013 is het aandeel dat veel overlast ervaart zowel in Valkenswaard als in de Veiligheidsregio licht gedaald.

Hinder van horecagelegenheden wordt met name genoemd in het Centrum, Hoge Akkers en Geenhoven (figuur 3.12). Dit zijn ook de wijken waar relatief meer overlast wordt ervaren.

Dommelen-Noord en Dommelen-Zuid hebben minder te maken met dit type hinder in vergelijking met andere wijken.

Het percentage Centrum-bewoners dat veel overlast ervaart, is gedaald van 7,7 procent naar 3,2 procent (tabel 3.4). Deze daling is echter niet significant.

Figuur 3.12

Hinder van horecagelegenheden – wijken 14%

13%

14%

1%

2%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Valkenswaard

Nederland

23%

17%

11%

20%

14%

11%

9%

10%

3,2%

2,6%

0,5%

2,3%

1,0%

0,6%

0,9%

0,4%

Centrum Geenhoven Turfberg Hoge Akkers Kerkakkers Het Gegraaf Dommelen-Noord Dommelen-Zuid Borkel en Schaft