Wolffensperger; de NOS en D'66

Wolffensperger;

de NOS en D'66

Colofon

hoofdredacteur Aike Kamphuis Veeringveld 1

1541 SG Koog aan de Zaan 075-6 3 5 3 5 0 9 / 0 6 -5062 8428 kamphuis_a@let.vu.nl eindredacteur Karin Reynen Damstraat 61 3531 BT Utrecht 0 3 0-297 0677 fotoredacteur Tineke Prins Jan Goeverneurstraat 21 9724 LK Groningen 050-3136361 redacteur Marije Roos R. Feithlaan 11 1401 AT Bussum tel. 0 3 5 -693 6790 fax. 020-882 1090 a-m-roos@ hotmail.com redacteur Rogier Klimbie 0 2 0 -625 0536 redacteur Marcel Homan 0 6 -2249 4506 Algemeen Secretariaat Herengracht 38a 2511 EJ Den Haag tel. 070-362 2433 fax 0 7 0-361 7304 http://www.jovd.nl jovd@wxs.nl

Driemaster is het onafhankelijke ver- enigingsperiodiek van de onafhan­ kelijke liberale Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie. O p la g e rond 2 0 0 0 stuks. Advertentietarieven te verkrijgen bij de Landelijk Penningmeester.

Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook verspreid, opgeslagen of verveelvou­ digd worden, dan met uitdrukkelijke en sc h rif­ telijke toestemming van de Hoofdredacteur. Zo a ls neergelegd in de Landelijke Statuten en het Redactie Reglement, bepaalt de Hoofdredacteur, in sam enspraak met de Driem aster Redactie, de redactionele form ule. H ij is alleen aan de Algemene Vergadering verantwoording schuldig. De Hoofdredacteur zal niet tot plaatsing van stukken overgaan die de vereniging onevenredig kunnen bena­ delen.

De visie die uit de artikelen spreekt is niet noodzakelijk de visie van de JOVD als vereni­ ging, noch de visie van het Hoofdbestuur, noch de visie van de redactie, tenzij een en ander uitd rukke lijk is aangegeven.

• U ite rste a anleverdatum I va n a rtik e le n : I 27 september 1999 wrnd. landelijk voorzitter Jeroen de Veth Mathenesserweg 66c 3026 HE Rotterdam 0 1 0 -4 1 5 9 0 8 4 /0 6 -5 1 2 1 3 0 0 7 aav@ freemail.nl algemeen secretaris Elmer Smith Beeklaan 72 252 AL Den Haag 0 7 0-427 9325 97004955@ sggm.hss.nl landelijk penningmeester Guido van Aardenne Hereweg 44

9725 AE Groningen

0 5 0 -5 2 5 2 8 8 0 / 0 6 -2277 3950 jovdlp@ hotmail.com

vice-voorzitter Remco van Lunteren

Veldm. Montgomerylaan 400 5623 LD Eindhoven

0 4 0 -2 4 6 0 2 9 8 / 06-5141 2968 jovdw@ hotm ail.com

AB organisatie Thomas Berghuijs Amsterdamsestraatweg 6 1 1b 3553 EJ Utrecht 030-2433171 / 06-22157097 kwt.berghuys@mailcity.com AB communicatie en campagne Emilie van de Vrande

024-360 3244 evandevrand@ hotmail.com i AB vorming en scholing ; Robbert Verwaaijen • 0 1 0 -4 5 2 1 9 5 0 /0 6 -2 2 9 7 4 1 4 6 rverwaayen@compuserve.com

Inhoud

10 Reactie D N A G errit Jan W olffensperger over de toekom st van het publieke bestel en over D '6 6 , zijn partij

12 Z uid-A frika 15 PC-column 16 Projectgroep Afrika 18 W D -ca m p a g n e s 20 Bolkestein 22 Megafestatie 23 HB-info

Redactioneel

De zomervakantie is alweer voorbij. Werk en studie heeft de gedachte aan de zon al lang uitgewist. Voor veel afdelingsbesturen was het in augustus een drukke tijd, aangezien zij voor de JOVD een plaats moes­ ten veroveren tussen de sportclub en het corps in. De resultaten van deze acties zijn mij nog niet bekend, m aar eventuele nieuwe leden wens ik veel leesplezier toe m et deze Driemaster.

Aangezien de Liberale Agenda in de vorige Driem aster naast de Lus- trumactiviteit van G roningen slechts een andere activiteit aanga f op een dag w aarop de redactie verhinderd was, ontbreekt dit keer het Afde- lingsdossier. Helaas moet w orden

geconstateerd d a t o o k in deze D riem aster de lib e ra le A genda geheel leeg is. Nu neem ik aan dat in de komende m aand wel degelijk activiteiten worden georganiseerd. D a a ro m verzoek ik de desbe­ treffende functionaris in de a fd e ­ lingsbesturen om hun activiteiten d o o r te geven aan het Algemeen Secretariaat, zodat vo o r iedereen duidelijk is wat er w aar in het libe­ rale land te doen is.

Zoals wellicht al was opgevallen is er op de Achterkant een kader bij­ gekom en. In dit kader is een regel uit het Beleidsplan van 1999 o pge­ nomen. D oor dit als vaststaand feit te presenteren wil de redactie vo o r­ kom en dat w o rd t getwist over de

feiten in plaats van over de m enin­ gen, zoals in het verleden te vaak is gebeurd. Het is de bedoeling om deze opzet in het vervolg te han d ­ haven.

De in de vorige Driemaster geïntro­ duceerde nieuwe rubrieken hebben zich staande gehouden en zijn dus ook nu weer aanwezig. Bij hoge uit­ zondering is een lid van de redac­ tie geïnterviewd in verband met zijn onderzoe k n a a r de W D -v e rk ie - zingscampagnes.

Tot op de Bijzondere A lgem ene Vergadering van 11 september aan­ staande. ■

Aike Kamphuis Uw hoofdredacteur

Afscheid van Arjette Davis

Arjette Davis heeft op 1 7 augustus jl., na ongeveer vijf jaar, het A lge­ meen Secretariaat verlaten. Als enige professionele kracht binnen de JOVD was zij al die jaren een belangrijke constante. Arjette was een opvallende verschijning. Zo heeft

zij zich nooit geconformeerd aan de (m antel)pak-traditie op de congres­ sen.

In het met haar gehouden interview voor het Xe lustrumboek gaf zij reeds aan hoe eenzaam het soms op het secretariaat was. Dit en het ontbre­ ken van carrièremogelijkheden heeft h a a r m o g e lijk doen besluiten om op zoek te g aan n a a r een baan buiten de JOVD. Hoewel begrijpelijk, zullen velen haar besluit betreuren.

D o n d e rd a g 30 septem ber om 1 9 :0 0 uur vindt

Van politiek tot publieke omroep

door Aike Kamphuis en Tineke Prins

G errit Ja n W olffensperger za t van 1986 tot 1997 voor D66 in de Tweede Kamer. Vanaf 1994 was hij fractievoorzitter. Tegenwoor­ dig is hij voorzitter van de Raad van Bestuur van d e NOS. In die hoedanigheid is hij verantw oor­ delijk voor het algem een beleid va n d e la n d e lijk e p u b liek e om roep. Niet hem sp ra ken w ij over d e toekom st van het huidi­ ge " schering en inslag"-bestel, zoals hij het zelf noemt. Eveneens vroegen w ij hem om zijn visie op de koers die de partij, w a a r­ van hij v e le ja ren het g ezicht heeft b ep a a ld , op dit moment vaart.

Toen staatssecretaris Van der Ploeg vorig jaar aantrad had hij allerlei ambitieuze plannen, onder andere de afschaffing van de ver­ plichte om roepbijdrage. Wat is d aa r nu van terecht gekom en?

Toen Van der Ploeg aantrad, lag er een regeerakkoord dat de richting a a n g a f w aarin het kabinet moest gaan. Het regeerakkoord had het d o o r de to p van de N O S u itg e ­ brachte rapport grotendeels over­ genom en. Er was dus niet zozeer sprake van grote ambities van Van der Ploeg; hij had een regeerak­ koord dat keurig a a n g a f w a a r hij heen moest. De uiteindelijke Con- sessiewet gaat evenwel iets m inder ver dan Van de Ploeg oorspronke­ lijk wilde. O p het laatste m om ent is er nog w at geschoven in de balans tussen om roepveren igingen ener­ zijds en de centrale leiding anderzijds. Deze balans vorm t de essentie van het Nederlandse o m ­ roepbestel.

Eén van de Irends van de laatste tijd is inderdaad, dat er meer nadruk komt te liggen op de centrale regie en minder op de verenigingen. Hoe ziet u dat evenwicht?

Ik zie dat als een noodzakelijk p ro ­ ces van verandering. Tien jaar gele­ den bestonden er in Nederland nog m a a r twee, en even later drie, publieke zenders en dat was dan alles. Nü hebben wij tien zenders die op Nederland zijn gericht. Dat bete­ kent, dat de publieke zenders aan heel andere eisen van herkenbaar­ heid en identiteit moeten gaan vo l­ doen. Koos men vroeger tussen de AVRO en de NCRV, nu tussen TV2 en RTL4. Wil je jouw publiek behou­ den, dan zal je jouw zender dus herkenbaar moeten maken.

Zijn wij nu dan ook eindelijk op weg n a a r een ontzu ild o m ro e p la n d ? Het w oord ontzuiling zou ik zelf niet

drie grote om roepen. We hebben juist te maken met een "schering en inslag-bestel". "S chering" vorm en de netten, w aarvan wij met elkaar de profielen en de kijkersdoelgroep bepalen. "In s la g " v o rm t de pro- gram m akeuze van de om roepen. Hierin zijn de om roepen in principe autonoom: ze mogen ze zelf maken. Wèl m oeten ze rekening houden met het profiel van het net w aar het program m a terecht komt.

Op dit moment heeft u een cen ­ traal budget van 10 procent. In d e nieuwe w et w ordt het 25 p ro­ cent. Verw acht u dat dit “pro- grammaversterkingsbudgef' nog verd er za l g roeien?

Nee, zelfs 25 % is al behoorlijk veel. Voor alle duidelijkheid: w at we w il­ len bereiken, is dat de program m a's gezam enlijk een helder profiel van een zender vorm en. Dit bereik je

£ e n /V y i

-4vfinA/ pa&t

n u t m eer In önz.e p la n n e n

willen gebruiken, om dat ik verwacht dat wij over vijf jaar de om roepen nog a ltijd terug zullen vinden. Ik denk niet dat ze verdw ijnen. Wèl denk ik, dat het proces d oorgaa t en dat er zenders zullen komen die -net als de om roepen binnen de zen­ ders- zoals gezegd m eer herken­ baar worden.

niet met geld, m a a r met overtui­ gin g skra ch t. Je m oet met e lka a r afspreken hoe je dit zal gaan doen. Het geld, het p rogram m averster- kingsbudget, is m aar een aanvullend m iddel. Het budget is eigenlijk een correctiemechanisme, dat je m inder nod ig zult hebben w a n n e e r de afspraken beter werken.

Als ik u g o ed begrijp, komen er dus één tot drie grote om roe­ p en ?

Nee, er zal geen sprake zijn van

Zojuist sprak u al over het feit dat e r tegenw oordig tien op N eder­ land gerichte zen d ers zijn. De publieke netten zijn ontstaan in

een tijd dat d eze com m erciële zenders niet bestonden. Is de tijd niet rijp om eens te gaan snijden in het aantal publieke zenders,

zodat er m eer g eld w ordt over­ g eh ou d en v o o r b ijv o o rb e e ld kw aliteitsverbetering?

De praktijk leert dat die rekensom niet opgaat. N ederland zou als uit­ gangspunt moeten nemen, dat er w o rd t gestreefd n a a r een balans tussen publiek en commercieel. In het begin van de jaren negentig is om die reden het aantal publieke net­ ten juist uitgebreid. W ij moeten nu echter constateren dat de balans ver naar de andere kant is uitgeslagen. Als je kijkt naar het aantal zenders, dan is er eigenlijk geen enkele reden om iets van het publieke bestel af te halen. D a a rb ij kom t nog d a t de publieke om roep de opdracht heeft om met haar program m a's zoveel m ogelijk mensen te bereiken. Als sam enleving leggen we ja a rlijks anderha lf m iljard op tafel om p ro ­ gram m a's te maken die waardevol geacht w orden èn die de m arkt niet uit zichzelf zou maken. Dan willen we echter te g e lijk e rtijd o o k, dat zoveel m o g e lijk mensen die p ro ­ gram m a's bereiken. W anneer je deze program m a's over drie zen­ ders verspreidt en in drie verschil­ lende contexten uitzendt, zullen er meer mensen kijken. Dat is nou een­ maal een ijzeren wetmatigheid. O ok financieel is er geen reden om het aantal publieke zenders te reduce­ ren. Mede gelet op reclam e-inkom - sten en dergelijke, zou een model met twee netten absoluut niet goed­ koper zijn.

Hoe ver bent u op dit moment met d e netprofilering?

Zoals u in de krant hebt kunnen lezen, zijn wij er op dit m om ent nog niet in geslaagd met de om roepen overeenstemming te bereiken. Dat zal echter wel moeten! Het beslis­ singsproces is nam elijk zo gestruc­

tureerd, dat wij -de Raad van Bestuur van de NOS- voorstellen doen die vervolgens de instemming van de Raad van Toezicht nodig hebben. In deze Raad zijn de om roepen verte­ genw oordigd. W ij willen binnen de publieke om roep overeenstemming bereiken over de vorm geving en profilering van zenders vóórdat de wet b e han deld w o rd t. O p die m anier willen wij de wetgever vo o r­ blijven. M aar dat blijkt geen gem ak­ kelijk proces te zijn. O o k de om ro e ­ pen be g rijp e n heel goed d a t verandering noodzakelijk is, m aar om het eens te w orden over hoe ver die verandering moet gaan, dat is moeilijk. Wij hebben nu afgesproken om op 17 september gezam enlijk een beslissing te nemen en ik ben ervan overtuigd dat wij er dan uit­ komen.

Waarover bent u het dan precies oneens?

Er is sprake van een tegenstrijdigheid van belangen, w at volstrekt begrij­ pelijk is. Enerzijds zal je, om de publieke om roepen in stand te hou­ den, veranderingen d o o r moeten voeren en drie herkenbare netten

moeten creëren. Anderzijds moeten de o m roepen de m o g e lijkh e id behouden om zichzelf te profileren, aangezien zij volgens de wet verplicht zijn om driehonderdduizend leden te hebben. De om roepen willen d a a r­ om op één net blijven en bijvoor­ beeld een gehele avond voor zich­ zelf hebben. Een "VARA-avond" past echter niet meer in onze plannen. De profileringsbehoefte van de om ro e ­ pen komt in onze plannen dan ook m inder tot zijn recht. W ij zien dat natuurlijk ook wel, m aar wij achten het voor de toekomst van de publie­ ke om roep absoluut noodzakelijk om deze veranderingen tóch door te voeren.

Binnen d e JO V D zijn w ij een vo orstan der van zo g en a a m d e Forum-tv, w aarbij zendtijd v e r­ kocht kan w orden zo nd er dat er een vaste om roep is die de p ro­ gram m a's a llem aal verzorgt. Wat is uw m ening h ie ro ve r?

In de toekomst zal bijna elke denk­ bare vorm van distributie, van media en van televisie naast e lka a r bestaan. Forum-tv is ook denkbaar. Het bestaat nu al in de vorm van

open netten b ijvo o rb e e ld bij de kabelexploitant van Am sterdam . Er bestaat d a a r een p u b lic acces kanaal, w aarop iedereen voor twee- honderdvijftig gulden elk denkbaar bandje kan laten zien. Als er w ordt gekeken n a a r de toekom st, naar w at er allem aal gaat komen op het gebied van techniek en distributie, dan moet men zich wel realiseren dat het bij de publieke om roepen niet g a a t om publie ke cam e ra 's en publieke studio's, m aar om publie­ ke informatie. D aar ligt dan ook ons belang.

Nu zou ik u nog graa g een p a a r vragen willen stellen over Dóó, d e partij w a ar u lange tijd frac­ tievoorzitter in de Tweede Kamer van bent geweest. Er is sinds half mei nogal w at g eb eu rd met de partij. Ik zou w illen begin n en met Paars II. Stond u achter de beslissing van D66 om opnieuw zitting te nem en in het kabinet;

terw ijl D66 slechts 14 zetels had b eh a ald?

D 66 kon niet anders. O o k in de politiek is het zo d a t dingen niet altijd slechts bepaald w orden door een vrije keuze, m aar mede door het behoud van je eigen gelo o fw a a r­ digheid. D66 had het eerste p a a r­ se kabinet tot stand gebracht en kon niet anders doen dan d a a rm e e doorgaa n. Toen de beslissing d a a r­ toe werd genom en, wisten wij heel goed dat dit niet zou leiden tot een geweldige opbloei van de partij. Wij hebben het in het algemeen belang geacht om het kabinet voort te zet­ ten.

Het w as dus niet beter gew eest om in d e oppositie te gaan en van daaruit de eigen mening te verkondigen?

Misschien voor D66 wel, m aar voor Nederland niet. En dat speelt volgens mij ook een rol in de politiek. Ach­ teraf kun je inderdaad constateren

dat het tot stand brengen van het paarse kabinet Dóó niet de credits heeft opgeleverd, die zij misschien wel zou verdienen. Dat is nu een­ m aal zo. Je moet echter niet alleen som ber naar de toekom st kijken en zeggen dat iedereen zo ondankbaar is. Je moet ook met trots kijken naar

het verleden en zien w at is bereikt. D óó is een p a rtij die e ig e n lijk gewoon gedaan heeft w at zij haar kiezers heeft beloofd. W ij hebben bij de oprichting gezegd, dat wij de politiek in N ederland zouden her­ vorm en. Nu, dertig jaar later, zie je dat wij dat inderdaad gedaan heb­ ben. Paars is er gekom en en de gelijkwaardig tussen politieke partijen is d o o r ons hersteld, weliswaar ten koste van onszelf. Ik heb dus sterker de neiging om met trots en tevre­ denheid terug te kijken op w at wij hebben gerealiseerd, dan te gaan kniezen over de toekomst.

M a a r hoe zit het dan m et het referendum, één van de beroem ­ de kroonjuw elen van Dóó, dat is e r toch nog steeds niet door?

Klopt, dat bevestigt een beetje wat ik zeg. De veranderingen in de p o li­ tiek die Dóó w ilde zijn er wel geko­ men, m aar niet op de manier die wij in gedachten hadden. O orspronke­ lijk hadden wij het idee dat wij ver­ anderingen moesten bew erkstelli­ gen via de g ro n d w e t, via het referendum of via een andere minis- ter-president. Dat is niet gelukt, de verandering langs de politieke weg

is wel gelukt d o o rd a t wij het p a a r­ se kabinet tot stand gebracht heb­ ben.

Overigens kan ik het w oord "k ro o n ­ juwelen" niet meer horen. Ik vind het fatsoenlijk dat een politieke par­ tij zegt dat de democratische instru­ menten die vrijwel overal elders in

Europa reeds bestaan, o o k hier m oeten kom en. M a a r om nou te zeggen dat het hele bestaansrecht van een politieke partij uitsluitend daaraan zou moeten w orden o n t­ leend, gaat te ver.

U vond het dus g een strop dat W iegel in zijn b ew u ste nacht heeft tegengestem d?

Ik vond dat juist een hele grote strop. Ik heb mij ook afgevraagd w at hem heeft bezield. Niet uit partij-politie- ke overwegingen, hoor. Heel Euro­ pa kent zo een correctiem echanis­ me als het referendum . Het geeft aan mensen het gevoel dat je aan de politiek een heleboel kunt over­ laten, m aar dat er als het ware een soort noodrem is w aaraan je kunt trekken. Dat heeft enorm e voorde­ len. Mensen zullen over onderw er­ pen gaan nadenken en betrokken raken bij de politiek. Alhoewel ik het vroeger no o it m ocht zeggen, heb ik altijd gevonden dat het Ver­ drag van Am sterdam eigenlijk aan een referendum onderw orpen had moeten w orden. Niet o m dat ik het zo gra a g afgestem d had gezien, m aar o m dat je kunt stellen dat de politiek in N ederland wel héél

wei-J k k a n k it woorA 'kro&njHtveUn

n u t m eet koten

tnig heeft moeten uitleggen over de betekenis van de Europese integra­ tie. Met een referendum over het Verdrag, had je de politiek gedw on­ gen om uit te leggen w aarom het goed is dat Europa ging integreren. M ijn eigen partij was het hier niet mee eens, m aar dat terzijde.

Hoe dan ook, het referendum is e r niet gekom en. Een lijmpoging echter w el...

M aar we konden toch niet anders?

Ja...m aar D66 kon volgens mij toch echt niet anders dan lijmen. De par­ tij stond op het m om ent van die breuk slecht in de peilin g e n . De enige verstandige strategie die je dan kunt volgen, is te investeren in nieuwe mensen. Voorbeelden d a a r­ van zijn Thom de G raaff, Roger van Boxtel en toen ook nog Hajo A p o ­ theker. Die mensen m oeten de komende twee jaar de kans krijgen om zich te ontwikkelen en te ont­ plooien. Dat was de beste

moge-terban van de W D bijvoorbeeld is heel goed te onderscheiden van de achterban van D66. Aan de and e ­ re kant zie ik een ontwikkeling in de Nederlandse politiek, richting een Angelsaksisch m odel. Na de o n t­ zuiling is het niet meer zo vanzelf­ sprekend dat er veertien politieke partijen zijn. In mijn ogen, zal de scheidslijn tussen progressief en con­ servatief de p o litie k m eer gaan beheersen. De eerste partij die dat buitengewoon helder heeft gezien,

N atuurlijk moesten wij daarin m ee­ gaan! D66 kon niet anders dan bre­ ken, toen W iegel tegenstem de. Doorgaan was op dat m om ent echt belachelijk geweest! En we konden niet anders, dan drie dagen later lijmen. Het zou een puinhoop zijn g e w orden , w a n n e e r het kabinet gevallen was. In dat geval was het èn een ram p voor het kabinet èn een ramp voor D66 geworden. Het is dus geen schitterende strategie geweest, m aar eerder een onafwendbare ont­ wikkeling.

Heeft D66 haar geloofw aardig­ heid door dit alles niet verloren?

Had D 66 die g e lo o fw a a rd ig h e id juist niet verloren wanneer zij niet had gebroken?

0 6 6 had daarna toch alsnog in de oppositie kunnen g a a n ?

lijkheid voor D66. Het klinkt welis­ w aar bijna paradoxaal, m aar het kon niet anders.

Tenslotte, hoe ziet u de toekom st van D66?

Ik had gehoopt dat u die vraag niet zou stellen. In alle eerlijkhe id, ik weet het niet. Ik roep dus niet: "stra­ lend, schitterend en prachtig". Ik zie twee met elkaar strijdende dingen. Aan de ene kant zie ik een d uidelij­ ke behoefte aan een soort partij als D66. Er is een heel duidelijke ach­ terban in N ede rla n d v o o r een progressief liberale partij. Voor m ij­ zelf geldt bijvoorbeeld dat ik niet zou weten op welke andere partij ik zou moeten stemmen. De politieke pa rtije n in N e d e rla n d zijn v e r­ schrikkelijk op elkaar gaan lijken, m aar het grootste verschil tussen de partijen is hun achterban. De

ach-is de W D . Frits Bolkestein zag in dat hij de conservatieve kant van het N ederlands spectrum moest c la i­ men. Zodra het CDA enigszins con­ servatieve trekken vertoonde, stond Frits achter de m icrofoon en riep dat het CDA bijna net zo progres­ sief was als de PvdA. H ierdoor heeft hij GroenLinks, PvdA en D66 aan de progressieve kant van de lijn voor de vraag gesteld, of zij aan hun kant nog om de koek m oeten blijven vechten. Als de noodzaak voor het bestaan van kleine nuanceverschil­ len verdwijnt, dan zal uiteindelijk de scheiding tussen progressief en con­ servatief overblijven. Zelf zal ik ech­ ter van mijn eerste tot mijn laatste snik bij D66 blijven. ■

De w aarn e m en d V o o rzitter

door Jeroen de Veth

Bij verschijning van dit nummer zullen alledrie d e regiobesturen 'alive a nd kicking' zijn. D aar­ m ee heeft in navolging op het Politiek Commissariaat, het p ro ­ jectm atig w erken, h et e e rste Politieke Congres van juni jl. en het aannem en van d e concept- statuten en h et H u ishoudelijk Reglement wederom een belang­ rijk on derdeel van onze reorg a ­ nisatie zich v e ra n k e rd in d e JOVD van de toekomst. H opelijk h eeft u tijd en s h et augustus- offe n sie f en d e v e le zom er- markten een grote steen b ijg e ­ dragen aan een ander essentieel onderdeel van een gezonde mil- lenium proof JOVD, nam elijk het w erven va n een g root a an ta l nieuw e leden en belangstellen­ den!

Nog w erkend aan de om vangrijk gestelde doelen van vorig jaar, m oe­ ten we als hoofdbestuur en vereni­ ging alweer nadenken over nieuwe uitdagingen voor het nieuwe jaar. Deze zullen zich ó f vanzelf a a n d ie ­ nen ó f zelf g e ïn itie e rd w o rd e n , o m d a t zij noodza kelijk gevonden w orden vo o r het gezond houden van de JOVD.

Zo is er het nieuwe sam enw erking­ sprotocol J O V D /W D . O p het m o m e n t van schrijven, legt de JO V D / W D -c ie Van Dalen de laat­ ste hand aan h a a r ra p p o rt, met daarin adviezen aan JOVD en W D aangaande de JOVD Nieuwe Stijl. O p 8 september zal de commissie haar bevindingen en conclusies pre­ senteren aan het W D - én het JOVD- bestuur. Hierbij bent u van harte uit­ genodigd! Voorts krijgt u natuurlijk

op verschillen­ de in fo rm a tie ­ avonden de gelegenheid, om m et de Commissie Van D alen en het Hoofdbestuur van gedachten te wisselen over het één en ander. Voor de algem ene ver­ gadering van november zullen de voorstellen van de Commis­ sie verwerkt wor­ den in een

nieuw beleidsplan. O ok zullen er door het hoofdbestuur een aantal regle- ments- en statutenvoorstellen gefor­ muleerd worden.

Los van deze adviezen en het JOVD- beleid dat daar op zal volgen, staat één ding vast: de JOVD zal meer mensen en dus meer wensen dan ooit moeten kunnen huisvesten. Dat vereist een flexibele vereniging, met duidelijke structuren en uitdagingen voor diverse groepen liberale jo n ­ geren. O nze nieuwe o rg a n isa tie ­ structuur, m aar vooral uw bereid­ w illig h e id to t sam enw erking en verantw oordelijkheidsbesef dienen d a a r voldoen de g a ra n tie vo o r te bieden. U itdaging bieden aan libe­ rale jongeren betekent mijns inziens onder meer dat er veel meer a a n ­ dacht voor scholieren en w erken­ den m oet kom en én o o k ruim te moet worden geboden aan hen, die voorheen als jongeren actief waren binnen de W D .

Daarnaast moeten we ons afvragen

o f er naast de reorganisatie -die overigens nog volop in gang is- en de uitdaging van veel meer leden in 2 0 0 0 , er nog andere zaken zijn, die van vitaal belang zijn voor onze ver­ eniging. Hierbij wil ik u dan ook uit­ dagen om m et ons een kritische analyse te maken van de JOVD en misschien wel te concluderen, dat dingen die nu goed gaan nóg veel beter kunnen o f misschien zelfs, dat het met een aantal zaken nog lang niet goed gaat.

Ik nodig u hierbij uit om werk te b lij­ ven maken van de doelen van de reorganisatie en te gaan voor veel meer liberale leden in 2 000. O ok reken ik op uw bijdrage om vorm te geven aan de nóg bredere en groot­ sere JOVD van na het Samenwer­ kingsprotocol JO V D -W D ! En alsof dat nog niet genoeg is, hoop ik dat u, net als het Hoofdbestuur, bereid bent tot het aangaan van nieuwe uitda­ gingen voor onze vereniging! ■

Ingezonden brief

H ie ro n d e r v o lg t e e n in g ezo n d e n b rie f als rea ctie op h et a rtikel 'K o sovo: d e m a ch teloosh eid v a n h et p o st-h isto risch e W esten ' v a n M a rco K re u g e r in d e v o rig e D riem a ster d o o r Ja n W eijers, se c re ta ris-g e n e ra a l va n d e Lib era le Internationale.

'De Balkan is sim pelw eg nog niet klaar Voor W esterse normen en

W aarden' stelt M arco K reu ger m et Wet erg Peet gem a k in d e laatste

Driemaster. Generalisaties doen d e Waarheid gew eld aan en d e stelling

Pan M arco K reu ger is d a a r g e en uitzondering op.

In StoPenië en Hongarije tePeren liberale partijen d e eerste minister.

In Roem enië nem en d e Liberalen d e e l aan d e regerin g. In Kroatië Pormen

ze d e grootste oppositiepartij tegen het regim e Pan Tudjman. Er bestaan

Liberale partijen in alle drie d e delen Pan Bosnië-HerzegoPina,

in Bulgarije, Albanië, M ontenegro en KosoPo. Daarnaast is e r een b reed

scala aan a n d ere politieke partijen die ook Werken Poor m en senrechten en

dem ocratie. In al die tanden bestaan ePeneens m ensenrechtenorganisaties

en journalisten die hun Werk serieus nem en.

In derd aa d zijn e r gro ep en en indiPiduen in het g e b ie d Wat Wordt

a a n g ed u id als d e Balkan, die om aan d e m acht te btijPen en ter eigen

Perrijking d e m ensenrechten m et Poeten treden, die gew eld en

onderdrukking niet schuw en. MilosoPic en zijn speciale politie zijn d a a r

d e beste Poorbeetden Pan.

Om d e machtspolitiek en het gew eld Pan MilosoPic PerPotgens te projecte­

ren op d e hete Balkan is niet alleen klinkklare onzin m aar ook nog een s

een groPe belediging Poor alten die geled en hebben onder dat g ew eld !

J a n W e i j e r s

DNA-onderzoek:

van geval tot geval bekijken

door Raymond Kubben

In dit artikel z a l R aym ond K u b ­ ben'r lid va n d e afdeling Tilburg en tw e e d eja a rs student N e d e r­ la n ds R echt en Bestuurskunde a an d e KUB, een reactie g ev e n op h et artikel 'verplicht DNA- o n d erzo e k b ij m isdrijven ' in d e v o rig e D riem aster. Dit a rtikel w e rd geschreven door Vera Wil- leb ran d . Volgens Raym ond kan inbreuk op een grondrecht g een red en zijn om e e n d w a n g m id ­ d e l n ie t in te v o e re n o f d e b e v o e g d h e id tot to e p a ssin g erva n niet te verruim en

M et Vera W ille b ra n d ben ik van m ening dat D N A-onderzoek onder dwang een ernstige inbreuk vorm t in de vrijheidssfeer van de verdach­ te. Dit is echter eveneens het geval bij elk a n d e r d w a n g m id d e l. Het in b re u k m aken op gro n d re ch te n tegen de wil van de verdachte is juist het kenm erk van een d w a n g ­ m id d e l! D erhalve m ag zij slechts w orden toegepast, indien er aan de w ettelijke vereisten is voldaan en bovendien de beginselen van goede procesorde, zoals het beginsel van

de redelijke belangenafw eging, in acht w orden genom en. Het is aan de onafhankelijke rechter om tijdens het onderzoek ter terechtzitting te toetsen, o f in het o n d e rlig g e n d e geval het desbetreffende d w a n g ­ middel mag worden toegepast en of het ook op een correcte wijze is to e ­ gepast. O ordeelt de rechter dat het d w a n g m id d e l niet toegepast had mogen worden of dat het niet op een juiste wijze is toegepast, dan kan strafverm indering, bewijsuitsluiting o f niet-ontvankelijkheid van het O M volgen.

Proportionele inbreuk

Bij die afw eging gaat het altijd om een afweging tussen de rechten van de verdachte enerzijds en het belang van de opsporing anderzijds. D a a r­ bij zijn twee factoren van buitenge­ w oon g ro o t belang , te weten de ernst van het feit en de mate w a a r­ in inbreuk op één of meer rechten van de verdachte is gemaakt. Dat er inbreuk w ordt gem aakt op de rech­ ten is zoals gezegd inherent aan de aard van dwangmiddel. Een inbreuk op een grondrecht kan an sich der­

halve geen reden zijn, om een dw angm iddel niet in te voeren of de bevoegdheid tot toepassing daar­ van niet te verruim en. Althans: niet zola n g een b eperkin g van het grondrech t d o o r de G rondw et of het verdrag, dat het recht waarborgt, is toegestaan. W aar naar gekeken moet worden, is of de inbreuk op het grondrecht na de invoering of ver­ ruim ing van de bevoegdheid tot het toepassen van een bepaald dw ang­ m iddel nog wel p ro p o rtio n e e l te noemen is en o f er aan het subsi- diariteitsvereiste is v o ld a a n . M et andere w oorden: de inbreuk mag niet exceptioneel g ro o t zijn ten opzichte van het daarm ee te die­ nen belang en er mogen geen m in ­ der vergaande, adequate alterna­ tieven voor handen zijn.

DNA-boekhouding

dat de opsporingsdiensten een data­ base aanleggen van al het afgeno­ men m ateriaal. In beginsel zal het genetisch m ateriaal na a floop van de strafzaak vernietigd moeten w o r­ den. Slechts bij zeer ernstige mis­ drijven zal van het genetisch m ate­ riaal van veroordeelden een -slechts vo o r bepaalde personen toeganke­ lijke- database bijgehouden mogen w o rd e n , die slechts o n d e r strikte vo o rw a a rd e n g e ra a d p le e g d m ag worden. Een redelijk en weldenkend mens kan slechts gruwelen van de O rw elliaanse taferelen die zouden ontstaan, w anneer de geopperde plannen inzake het aanleggen van een D N A -b o e k h o u d in g van het genetisch m ateriaal van alle N eder­ landers gerealiseerd zouden w o r­ den.

G ekissebis over getallen

Bij het bepalen of DNA-onderzoek onder dw ang gerechtvaardigd is, speelt de ernst van het feit een rol. Wij moeten ons er voor hoeden, wat dit betreft niet te vervallen in gekis­ sebis over getallen. Het beredeneerd bepalen van een grens is lastig, zo niet o n m o g e lijk. De wetgever zal weliswaar ergens een grens moeten trekken, m aar in wezen kom t het er op neer per geval te beoordelen of verplicht D N A -onderzoek gerecht­ vaardigd is. Bij levens- en zeden­ delicten zal dat in het algemeen het geval zijn, geweldsdelicten zitten op het ra n d je en verm ogensdelicten zullen in beginsel niet ernstig genoeg zijn om de inbreuk op de rechten van de verdachte te rechtvaardigen. Per geval kan dit echter weer afwijken. Elke keer geldt echter, dat de inbreuk proportioneel m oet zijn en er geen m inder vergaande, adequate alter­ natieven zijn.

Verbod op zelfincriminatie

De auteur slaat de plank mis op het m om ent, dat zij een schending van het verbod op zelfincrim inatie con­

stateert. Het recht om niet aan de incriminatie bij verplicht DNA-onder- eigen veroordeling mee te hoeven zoek is derhalve geen sprake, werken wordt, met uitzondering van

het zwijgrecht, nam elijk niet d o o r Van g ev a l tot g ev a l bekijken

de Nederlandse wet gew aarborgd! Dat d o o r een verruim ing van het D aarvoor moeten wij ons beroepen DNA-onderzoek de rechten van de op enkele belangrijke mensenrech- verdachte te zeer aangetast worden, tenverdragen, zoals het Internatio- kan in het algem een niet gezegd naai Verdrag inzake de burgerlijke worden. Dat zal van geval tot geval en politieke rechten en het Europees bekeken moeten w orden. O m te V erdrag vo o r de Rechten van de voorkomen, dat de belangen van de Mens. De vraag is nu o f de ver- verdachte het in de toekomst in te dachte d o o r zich een D N A -onder- grote mate zullen moeten afleggen

zoek te laten welgevallen, meewerkt tegen de belangen van de opsporing, aan zijn eigen veroordeling. Indien zal bij het verruimen van de wettelij-dit het geval zou zijn, zouden ook ke bevoegdheden tot het verrichten dw angm iddelen als de inbeslagne- van verplicht DNA-onderzoek wel de m ing en de huiszoeking een schen- nodige terughoudendheid betracht ding van dit verbod inhouden. Dit is moeten worden. Dat betekent echter echter niet het geval. Tussen het niet, dat een verruiming uit den boze meewerken aan de eigen veroor- zou zijn! Integendeel, wat mij betreft deling en het gedwongen tolereren zou een verruiming best mogen, mits van opsporingshandelingen ten aan- er steeds een serieuze belangenaf-zien van de eigen persoon bestaat een weging plaatsvindt. Hoe ruimer de groot verschil! Bovendien heeft het bevoegdheid, hoe moeilijker die afwe-Europees Hof voor de Rechten van de ging is. Daarom is het wel van belang, Mens in de Saunders-case bepaald, dat de afweging gemaakt wordt door een dat het verbod van zelfincriminatie functionaris (uiteraard juridisch zich beperkt tot het zwijgrecht. Tot geschoold), die zowel oog heeft voor afgifte van al het materiaal dat los van de belangen van het onderzoek als voor de wil van de verdachte bestaat, kan de belangen van de verdachte. De rech-de verdachte gedwongen worrech-den. In ter-commissaris is daar nog steeds de haar opsom m ing van hetgeen zoal aangewezen persoon voor. ■

onder dergelijk materiaal verstaan zou kunnen worden, noemt het Hof

uitdrukkelijk DNA-materiaal. Van een De auteur is lid van de afdeling

schending van het verbod van zelf- Tilburg

Verkiezingen in Zuid-Afrika en

waarnem ingsm issies

door Edgar Hütfe

De v a l va n d e B erlijn se M uur veroorza akte op onze p la n e e t een heuse democratiserings-golf. Landen in Afrika, Latijns-Ame- rika, A zië en vooral M idden- en Oost-Europa nam en een stap in d e richting va n een n ieuw e staatsvorm, waarin de basisbe­ ginselen van een parlementaire democratie gew aarborgd waren. Het m eest fundam entele b eg in ­ sel betreft algem ene, vrije ve r­ kiezingen. In dit transitie-proces zijn ve rk ie zin g e n teven s het m eest herkenbare elem ent van dem ocratisering. Wie herinnert zich niet d e enorm e rijen voor de stem bureaus in Zuid-Afrika ten tijde van de eerste vrije v e r­ kiezingen in 1994?

Discussies o v er dem ocratisch gehalte

Er zijn het laatste decennium nogal w at discussies gevoerd over het democratisch gehalte van dergelij­ ke verkiezingen in transitie-landen. Dit is terecht, w ant zeer regelm atig verdwenen er stembussen, werden veel meer stemmen uitgebracht dan er namen in kiesregister voorkwamen of werden kiezers geïntimideerd vóór of tijdens het stemmen. De interna­ tionale gemeenschap, meestal onder de paraplu van de Verenigde Naties, de Europese Unie o f de O rg a n isa ­ tie vo o r Veiligheid en Sam enwer­ king in Europa, tracht derhalve deze landen - enkel op uitnodiging - te helpen, d o o r waarnem ers te sturen die de verkiezingen controleren op o n re g e lm a tig h e d e n en o n v o lk o ­ menheden. In veel landen, w a a r­ onder ook N ederland, is deze vorm van b e vorderin g van d e m o cra tie

zelfs één van de pijlers van het b u i­ tenlands beleid aangezien het een belangrijke bijdrage levert aan de vrede en de stabiliteit in het land.

O n derd om p elin g in Zuid-Afri- kaanse politiek

V orig ja a r gin g J O V D 'e r en oud Vice-President van IFLRY Michel de Visser namens IFLRY -de Interna­ tio n a l Federation o f Liberal and Radical Youth- naar Paraguay als internationaal waarnemer. Eind mei van dit ja a r vertrok een IFLRY-dele- gatie van vijf Duitsers, een Noorse en onderg e te ke n d e N e d e rla n d e r naar Z u id -A frika , vo o r de verkie­ zingen op twee juni. Het eerste deel van het program m a werd in Johan- nesburg georg a n ise e rd d o o r de Friedrich N a u m a n n Stiftung, een Duitse stichting die over de hele w ereld dem ocratie en liberalism e ondersteunt. We werden onderge­ dom peld in de Zuid-Afrikaanse poli­ tieke situatie, w aarbij we natuurlijk

uitvoerig over de kom ende verkie­

zingen spraken. Daarnaast spraken we met leden van de liberale stu­ denten organisatie, SALSA, en de jongeren organisatie van de D em o­ cratie Party (DP), de DP Youth. We waren te gast bij de DF) die in het Ahoy van Johannesburg haar laat­ ste verkiezingsbijeenkomst hield. De aanhangers werden getrakteerd op een optreden van een beroem de Zuid-Afrikaanse zangeres, w aarna enkele partij-coryfeeën de menigte toespraken. M enig keer werd het publiek opgezweept met de woorden "Viva DR viva lü ".

De m oed om terug te slaan!

Het hoogtepunt was de speech van Tony Leon. De charismatische pa r­ tijleider van de liberalen bleek w er­ kelijk een meester te zijn in speechen. Hij sprak met nauwkeurig gekozen woorden over het falen van het ANC en over de vraag w aarom deze par­ tij verantw oordelijk is voor de enor­ me problem en in het land: crim i­ naliteit, corruptie, werkloosheid en

zelfs discriminatie van niet-ANC'ers. M et de slogan 'D e moed om terug tte slaan' (of 'Have the guts to fight back') maakte Leon duidelijk dat de DP g a ra n t stond vo o r een sterke oppositie, tem eer o m dat de partij sam enw erking met het A N C had uitgesloten.

Het tweede deel van het p ro g ra m ­ ma vond plaats in Kaapstad. De kom ende dagen leerden we de DP beter kennen en hadde n we gesprekken met enkele andere orga­ nisaties, w aaronder een organisatie die voor vrijhandel pleit. De meest interessante dag was natuurlijk de verkiezingsdag zelf. Ik heb het groot­ ste gedeelte ervan op het provinci­ aal hoofdka ntoor (West Cape) van de Indepent Electoral Commission (IEC) gezeten, van w aaruit de ver­ kiezingen g e o rg a n ise e rd en gecoördineerd werden. Ik had het geluk dat ik een half uur met de voorzitter van de IEC kon spreken, die me ook nog eens toestemming g a f om de rest van het gebouw te bezichtigen.

Sm et op de verkiezingen

In de grote zaal waren vertegen­ w oordigers van alle politieke partij­ en aanwezig, alsmede een legertje van journalisten. Hier werden pers­ conferenties gegeven en kwamen alle bezwaren uit de provincie b in ­ nen bij de vertegenwoordigers van de politieke partijen. Die gaven ze vervolgens d o o r aan de IEC, die eventueel actie o n d e rn a m . Het grootste bezw aar kwam van een stemlokaal even buiten Kaapstad, w aar een DP-vertegenwoordiger met de dood werd bedreig d d o o r de voorzitter van het stembureau, een lid van het A N C . De IEC nam dit bezwaar zeer serieus, om het m aar geen smet op de verkiezingen te laten worden. Ik heb 's middags zelf ook twee stembureaus bezocht en heb d a a r gepraat met alle aanw e­

zigen, van voorzitter tot vertegen­ woordigers van de partijen. Grote problemen waren er niet: één stem­ hokje was kapot, m aar ook dat euvel was d o o r de IEC snel verholpen.

Rijen bij stemlokalen

Tegen zonsondergang, die zich van­ wege de herfst op het zuidelijk h a lf­ rond al rond half zes inzette, werd op radio bericht dat er problem en werden verwacht in de townships van Kaapstad. Na negen uur, de officiële sluitingstijd, zouden er bij enkele stemlokalen nog lange rijen staan. Tijdens de verkiezingen in 1994 leverde dit nog grote proble­ men op. Rond negen uur zijn we dus m aar met onze huurauto ach­ ter een drietal journalisten a ange­ reden naar Lhanga, een township ten oosten van de stad. We troffen daar een rij aan van tenminste vijfhonderd m an. M et een snelheid van 120 stemmen per uur, betekende dit dat de laatste persoon pas na één uur 's nachts zou kunnen stem m en. Geheel tegen onze verwachtingen in, waren de mensen toch bijzonder rustig. De IEC bleek iedereen goed op de hoogte gebracht te hebben van het feit, dat men ook na negen uur nog zijn of haar stem kon uit­ brengen. De ontvangst in de twee bezochte stemlokalen was zeer har­ telijk. Bovendien was het opvallend

hoezeer de bevolking de aanw ezig­ heid van ons -internationale w a a r­ nem ers- w a a rd e e rd e . Het meest indrukwekkend was echter de tegen­ stelling tussen het levenspeil in deze w ijk en som m ige andere delen van de stad. Pas dan besef je dat Zuid Afrika de Eerste en de Derde Wereld in één land is. Het was een bijzon­ dere avond.

De eerste uitslag

Inmiddels kwam bij de IEC in Kaap­ stad de eerste uitslag binnen... van Robben Eiland: de DP had slechts een stem gekregen. G elukkig was deze uitslag niet representatief, want de partij steeg van 1,7% in 1994 naar 10% nu. Hiermee werd de DP zelfs de grootste oppositie partij! Het ANC bleef net steken onder de twee­ derde meerderheid, hetgeen nodig is voor een grondwetswijziging. De verkiezingen zijn in geheel Zuid-Afri- ka rustig verlopen. O rganisatorisch gezien is alles zelfs zeer goed gegaan. Het is duidelijk dat inter­ nationale ondersteuning op dit vlak bij de volgende verkiezingen niet m eer nod ig is. Ik ben zelfs van m ening d a t de in te rn a tio n a le gem eenschap geen korte-term ijn- waarnemers meer hoeft te sturen, dat wil zeggen waarnemers die bij stem­ bureaus controleren. Eerlijke ver­ kiezingen alléén is echter niet

doende om van een stabiele d em o­ cratie te spreken. De periode vo o r­ afgaand aan de verkiezingen is hier­ bij van zeer g ro o t be la n g , w a n t welke conclusie moeten we trekken als bijvoorbeeld slechts één partij toegang heeft tot de media? Alleen al om deze reden is het belangrijk dat de internationale gemeenschap een oogje in het zeil houdt, door m iddel van lange-term ijn w a arne­ mers.

Election m onito rin g

Het middel 'election m onito rin g ' is op wetenschappelijk niveau nog wei­ nig bestudeerd, er is zelfs nog geen volledige overeenstemming over de d e fin itie ervan. Het In te rn a tio n a l Institute fo r Dem ocracy and Elec- toral Assistance (International IDEA) definieert het echter als volgt: 'the purposeful gathering o f inform ation regarding an electoral process, and the making o f inform ed judgements

on the conduct o f such a p ro ­ cess on the basis o f the inform ation col- lected, by pers­ ons who are not inheren tly aut- horised to inter- vene in the pro­

cess, and

whose involve- ment in m edia- tion ortechnical assistance acti- vities (is unoffi- cial and) should not be such as to je o p a rd ize th e ir m ain observation responsabili- ties.' Het is m ijns inziens om drie redenen veront­ rustend dat de wetenschap weinig aan d a ch t besteed aan dit o n d e r­ werp. In de eerste plaats kosten deze missies veel geld. Ze moeten d a a r­ om ook daadw erkelijk een bijdrage leveren aan het democratisch verloop van de verkiezingen. 'Politiek to e ­ rism e' dient ten alle tijde v o o rko ­ men te w orden. In de tweede plaats is het objectieve eindoordeel 'free and fa ir' achteraf gezien vaak hele­ m aal niet zo vanzelfsprekend, m aar dient het slechts een a n d e r doel. Een Chileen stelde vlak voor de ver­ kiezingen van 1 9 8 8 d a t: " if the governments candidate wins, every- one will say it was fraud. If he loses, everyone will say it was a fa ir elec­ tion. So it is more in our interests than anyone else's to be able to show it was an absolutely fair election." O ok de in te rn a tio n a le gem eenschap beseft zich m a a r al te goed het belang van het 'free and fa ir' ver­ klaren van verkiezingen. Terecht,

w ant stelt u zich eens voor hoe groot de teleurstelling voor de Zuid-A fri- kanen geweest zou zijn als de ver­ kiezingen van 1994 dit predikaat niet zouden meekrijgen. Desalniet­ tem in is het mijns inziens slecht als min of meer van te voren al vaststaat dat de internationale gemeenschap de uitslag goedkeurt, aangezien dit de status van het middel aantast. Het kan zelfs een bedreiging vormen voor de dem ocratie! Denkt u zich eens in, w at de reactie is van een o p p o s itie -lid als die a lle rle i m is­ standen heeft waargenom en, terwijl de verkiezingen 'free and fa ir' w o r­ den verklaard. In de derde plaats w orden waarnemingsmissies (door de media) te veel enkel en alleen met het w aarnem en op de verkiezings­ dag zelf geassocieerd. Zoals ik hier­ boven al stelde, is dem ocratie méér dan eerlijke verkiezingen alleen. Het is een taak voor de wetenschap om de link te leggen tussen verkiezingen en democratiseringsprocessen in het algemeen. O p deze manier kan een totaalbeeld ontstaan over de stand van de dem ocratie in die landen.

Meer v ra g e n dan a ntw oord en

De waarnemingsmissie in Zuid-Afri- ka heeft bij mij meer vragen opg e ­ roepen dan beantwoord. Dit is ech­ ter niet v e rw o n d e rlijk, gezien het w etenscha ppelijke te k o rt op dit gebied. Naast het feit dat het voor mij een fantastische ervaring was, vorm t deze reis ook de basis om met dit onderw erp verder te gaan. Zoals u weet uit één der vo o rg a a n ­ de Driemasters, is het de bedoeling om met de JOVD deel te nemen aan de waarnemingsmissie bij het steeds weer uitgestelde referendum over de toekomst van de Westelijke Saha­ ra. Ik houd u op de hoogte. ■

De auteur is de Internationaal Secre­ taris van de JOVD

PC-Column

N ie t versnip p ering ; m a a r k w a li­ te it m oet voorop sta a n b ij de pub lieke omroep

Het Politiek Kernpunten Programma 1998-2002 (PKP) van de JOVD pleit voor twee publieke zenders op televi­ sie. Eén daarvan moet een nieuws- en actualiteitenzender w orden en de ander een forumzender. Mijn mening is dat dit eerste stappen zijn, maar niet geheel de juiste. Welk stelsel wèl juist zou zijn op de Nederlandse televisie, komt naar voren in deze PC column.

Het Nederlandse publieke omroepen- bestel is uniek in de wereld. De ver­ schillende omroepen herinneren ons immers aan de sterke verzuiling in Nederland. Echter: de verzuiling is voorbij en zo ook de grote verschillen tussen omroepen. Katholieken kijken nu ook naar de VPRO en de streng christelijke omroep werkt samen met de grootste fam ilie van Nederland, de TROS. De TROS is zonder verte­ genwoordiging van een specifieke zuil het toonbeeld van ontzuiling. Neder­ land is ontzuild, daarom lijkt het ook voor de hand te liggen om het laat­ ste stukje verzuiling op te heffen.

Afschaffing omroep

De eerste en meest rigoureuze stap is om de om roepen af te schaffen. Omroepen kunnen hun eigen com­ merciële zender beginnen. In meerdere landen is te zien dat commerciële thema-zenders goed lopen. Kijk maar naar het Engelse Channel Four, dat vergelijkbaar is met de VPRO. Ook de EO zou naar mijn inschatting een goed lopende commerciële zender kunnen zijn. De overgebleven publie­ ke netten moeten als volgt ingedeeld worden. Twee netten moeten een pro­ grammering en een inrichting krijgen, die vergelijkbaar is met de Engelse

BBC. Dit betekent een breed scala aan programma's, volgens de eisen van het ministerie. Naast entertain­ ment, goed (onafhankelijk) nieuws, actualiteiten en sport betekent dit ook (duurdere) documentaires.

Regionale omroep in plaats van Nederland 3

De huidige zender Nederland 3 wordt afgeschaft en vier regionale omroepen moeten daarvoor in de plaats komen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het Duit­ se derde net. En dan heb ik het niet over de regionale televisie zoals die op dit moment te zien is, met elk half uur een herhaling van het plaatselijke nieuws, maar over een zender met kwalitatief goede program m a's die een link hebben met de regio. In deze zender mag best wat geld gestopt worden, omdat een kwalitatief hoog­ waardige regionale zender veel kijkers zou kunnen trekken. In het systeem moet veel vrijer worden omgegaan met het geven van licenties aan com­ merciële zenders. Iedere Nederlan­ der die een commerciële zender wil beginnen, moet daarvoor in principe de kans kunnen krijgen.

Flexibele pot voor documentaires

De voordelen, die het voorgestelde systeem bieden, zijn duidelijk. O p dit moment is er door de vele omroepen sprake van een grote versnippering in de program m ering. Een duidelijk beleid lijkt te ontbreken. O m dat iede­ re omroep zelf invulling geeft aan programma's en daarnaast aan een aantal eisen moet voldoen, is het (financieel) niet mogelijk om bijvoor­ beeld een dure documentaire te ont­ wikkelen. In het voorgestelde systeem is dit wél mogelijk, omdat niet iedere omroep haar eigen documentaires hoeft te ontwikkelen. Er is een pot voor documentaires en hier kan flexi­

bel mee om gegaan worden. Een ander voordeel van het systeem is, dat de besluitvaardigheid binnen de zenders sterk zal verbeteren. Door de vele omroepen, is het op dit moment moeilijk om met alle belangen een duidelijke richting aan een publiek bestel te geven. De huidige discussie tussen de omroepen over de inrichting van de drie zenders, geeft dit aan. O ok daarin wordt aangegeven dat er thema-zenders gecreëerd moeten wor­ den. Echter: het voorstel -waar overi­ gens nog steeds niet iedere omroep het mee eens is- vormt een com pro­ misvoorstel. Een duidelijke lijn is nog steeds niet te ontdekken. Ook de hier­ voor geschetste versnippering blijft daardoor bestaan.

Efficiëntievoordelen

Tot slot kan één omroep efficiënter werken. Iedere omroep heeft op dit moment zijn eigen bestuur, een actu­ aliteitenafdeling, cultuurafdeling enzo­ voorts. Eén omroep betekent minder personeel en meer geld voor p ro ­ gramma's. Dit vormt een volgende reden voor kwaliteitsverbetering. Kort­ om: het publieke bestel moet omge­ vormd worden tot één omroep. Deze om roep kan een duidelijke winst maken op het gebied van kwaliteit, effi­ ciency en haar beleid. De versnippe­ ring is afgelopen en er zal een dui­ delijke lijn komen in de programmering. In de concurrentie­ strijd met de commerciële zenders om de kijker, moet een duidelijke her­ kenbaarheid voorop staan. Herken­ baarheid in combinatie met kwaliteit lijkt de ideale oplossing voor de publieke omroep in het volgende m il­ lennium. ■

Nathan Soomer

politiek commissaris Onderwijs en Cul­ tuur

Politiek in Afrika de Afrikaanse

Renaissance ter discussie

W a n b e stu u r, o n o p lo sb a re con­ flic te n , trib a lis m e en c o rru p tie , h e t z ij n k e rn w o o rd e n d ie de g e d a c h te n v a n v e e l m e n se n w e e rsp ie g e le n z o d ra A frik a in een p o litie k - b e s tu u rlijk e con­ te x t w o r d t g e p la a ts t. O m d a t A f r ik a v o o ra ls n o g w e in ig b e la n g ste llin g h e e ft gehad b in ­ n e n de J O V D , le e k h e t een goed p la n om een projectgroep op d it the m a te z e tte n . E n k e le m a a nd en geleden is deze A f r i­ k a P ro je c tg ro e p v a n s t a r t g e g a a n m e t a ls v o o rlo p ig eind d oe l h e t congres in novem ­ ber, a lw a a r enig e sta n d p u n te n m e t b e tre k k in g to t s p e c ifie k A frik a a n se issues zu lle n w ord en g e p re se n te e rd . D it a rtik e l p ro ­ b e e rt in h e t k o r t de a c h te r­ g ro n d v a n de p ro b le m a tie k te sche tsen, w a a r v e e l A frik a a n ­ se la n d e n in h u n p o litie k mee kam pen. A ls le id ra a d d ie n t een le z in g v a n S te p h e n E llis , d ie v e rb o n d e n is a a n h e t A frik a - Stu d ie c e n tru m te Le id e n .

Veel landen in sub-Sahara Afrika lijden nog steeds aan een reeks euvels die te maken hebben met het (wan)beheer van de overheidssector. Vanuit hun gezichtspunt dat hieraan politieke redenen ten grondslag lig­ gen, sporen d o n o re n A frika a n se regeringe n en hun burgers aan 'goed bestuur' d o o r te voeren. De kersverse Zuidafrikaanse president Thabo Mbeki sluit zich hierbij aan met het idee van 'African Renais­ sance', een w e d e rg e b o o rte van echte Afrikaanse w aarden die het continent nieuw leven in zal blazen. Je kunt je echter afvragen in hoeverre Afrika beschikt over een authentie­

door Tom Leest

de auteur

ke eigen m anier van overheidsor­ ganisatie die is onderdrukt d o o r het gewicht van de koloniale geschie­ denis en overwoekerd d o o r ge ïm ­ porteerde instellingen.

V ooral deze ko lo n ia le oorsprong van de regeringsvormen in het hui­ dige A frika w o rd t nogal eens als belangrijkste reden gezien voor de allerwege in Afrika optredende mis­ lukking van pogingen tot politieke stabiliteit of economische ontw ikke­ ling, die va a k nauw aan e lka a r gekoppeld worden. De enige manier om tot een vruchtbaard er politiek model te kom en, zou vanuit deze optiek dan ook moeten liggen in de zoektocht n a a r een systeem d a t meer past bij de Afrikaanse aard.

Kloof tussen beeld en werkelijkheid

Het is echter goed om niet alleen naar de gehanteerde koloniale rege­ ringsvorm en te kijken, m a a r ook

naar de feitelijke inhoud van over­ heid en politiek in Afrika. De zoge­ naam de 'k lo o f tussen beeld en w er­ kelijkheid' is nam elijk enorm groot. Zo groot dat waarnem ers inmiddels het bestaan van belangrijke in fo r­ mele bestuurlijke kanalen en in som­ m ige gevallen zelfs van 'schaduw- staten' erkennen. Politiek w o rd t veelal op inform ele wijze bedreven, w a a rd o o r de form ele instellingen van overheid en politiek niet meer dan fagades zijn. Dit fundam entele kenm erk van de Afrikaanse politiek w ordt ook wel gedefinieerd als neo- patrim onialism e, een systeem dat gebaseerd is op persoonsgebonden relaties en loyaliteiten. Alle posities binnen de staat, o f d a t nu de bureaucratie, het m ilitaire apparaa t of de politiek betreft, worden vervuld d o o r trouw e a a n h a n g e rs van de machthebber(s). Door het hardnekkige voortbestaan van deze neopatrimo- niale politieke cultuur zijn politieke

partijen nog steeds min of meer losse vierbonden rondom één individu en vwordt politieke macht gezien als een methode om rijkdom voor zichzelf en zïijjn volgelingen te vergaren.

Aansluitend op de vorige alinea's en dan v o o ra l de ko lo n ia le o o r­ sprong, dient echter te worden opge­ m erkt dat het koloniaal bestuur op lagere niveaus vrijwel geheel werd uitgevoerd d o o r Afrikanen. Europe­ se a m btenare n hadden n a m e lijk geen kennis van Afrikaanse talen en droegen slechts de bestuurlijke v e ra n tw o o rd e lijk h e id vo o r u itg e ­ strekte gebieden, w a a r in feite A fri­ kaanse lokale bestuurssystemen wer­ den gehanteerd. Hierop aansluitend maakte het koloniale bestuur vaak ruim gebruik van mechanismen die het van zijn Afrikaanse voorgangers had geërfd, hoewel de gouverneurs dit liever niet zo zagen.

A frik a a n se id e n tite it

Uit het voorgaande mag dus eigen­ lijk w o rden geconclu deerd, dat

ongeacht de fo r ­ m ele structuren van het bestuur in het Afrika van de 20ste eeuw, de fei­ telijke inhoud ervan grotendeels is bep a a ld d o o r Afrikanen en door p ra ktijke n va n u it A frik a 's p re ko lo - niale verleden. Er bestaat een groot onderscheid tussen enerzijds zwakke of niet op hun taak berekende

bestuursstelsels, afgeleid van Euro­ pese voorbeelden die in de kolo n ia ­ le periode werden o ve rg e p la n t, en anderzijd s echte politie ke stelsels die misschien geen w ettelijke status hebben, m aar wel

een werkelijk en dynamisch bestaan leiden.

De vraag nu is, of er werkelijk spra­ ke is van een 'Afrikaanse identiteit' of dat Afrikaanse leiders en intel­ lectuelen dit begrip slechts willen gebruiken om een pleidooi te hou­ den voor het politieke systeem dat hen op een gegeven m om ent toe­ vallig het beste uitkomt. Het bestaan van een 'authentiek Afrikaans p o li­ tiek systeem' is een m ooie gedach­ te, die echter enige relativering kan gebruiken. Net als andere w ereld­ delen heeft Afrika namelijk een eigen en tevens rijke geschiedenis, die ons meer te bieden heeft dan slechts mystiek. Alleen al het serieus nemen en onderzoeken van die geschiede­ nis, zou een grote stap kunnen zijn in het verklaren van de politieke w a n o rd e van het hu id ig e A frika. Voor meer inform atie over de A fri­ ka Project G roep kun je terecht bij Tom Leest, tel. 0 1 0 -4 7 8 2 2 3 0 . ■

De auteur is voorzitter van de Afrika Project Groep

Race naar de Macht:

de W D op campagne

H e t tweede Paarse kabinet is u it­ g e ru st en m et fris s e moed w eer aan de sla g gegaan. Voor hoe la ng d a t z a l z ijn is een v ra a g die menig gemoed b ezig houdt. Mochten e r b innenkort; om w a t voor reden dan ook, nieuwe v e r­ kiezingen worden uitgeschreven dan lij k t de W D d itm a a l de ste rk s te tro e ve n in ha nd en te hebben. In de p e ilin g e n va n In te rv ie w / N S S k r ijg t de p a rtij m eer z e te ls toeb ed eeld dan voornaam ste riv a a l PvdA , te r­ w ijl ook de personele b ezetting va n eventuele b ew ind sfuncties v o o r de W D w e in ig problem en z a l opleveren.

Als Paars II de eindstreep niet haalt, w ordt de vraag op wat voor wijze de grootste politieke partijen ca m p a g ­ ne zullen gaan voeren relevant. Voor het kijken in de toekom st bestaat jam m er genoeg nog altijd geen ver­ a n tw o o rd e w etenscha ppelijke methode, voor het verleden is die er wèl. V o o rm a lig H o o fd b e stu u rd e r Marcel Hom an schreef een scriptie over dit onderw erp getiteld 'Race naar de Macht. De ontwikkeling van W D -verkiezingscam pagnes 1982- 1994'. Aan de hand van het gebruik van onderzoek, strategievorm ing, m ediabenadering en de inzet van nieuwe middelen en technieken ana­ lyseerde hij de o n tw ik k e lin g van cam pagne s. V oor de D riem aster redactie aanleiding om een inter­ view met de schrijver a f te nemen.

In 'Race na a r de M a cht' w ord t de o n tw ik k e lin g va n de campag­ nes beschreven. W a t is de grote lijn die je d a a r in heb t ontdekt?

De opzet van de W D -ca m p a g n e s is

door de redactie

v o o ra l pragm atisch van a a rd en verschilt d a a rd o o r van ja a r tot jaar, terwijl de politieke inhoud veel m in ­ der sterk wisselt. Een voorbeeld: de cam pagne van 1982 was een per­ soonsgerichte cam pagne gericht op een brede doelgroep. Rond de lijst­ trekker Ed Nijpels werd een cam ­ pagne opgezet om zoveel m ogelijk ontevreden kiezers te trekken. De issues w a re n v o o ra l econom isch gericht. In 1986 had de W D d o o r alle gebeurtenissen sinds het politieke ra m p ja a r '8 4 een totaal andere uit­ gangspositie. Zowel de publieke opi­ nie als de m edia liet zich niet posi­ tief uit over de partij w aardoor ze een risico m ijd e n d e c a m p a g n e heeft moeten voeren. De W D probeerde binnen de doelgroepen de stemra- tio te m axim aliseren en zette d a a r­ voor een keur aan verschillende per­ sonen in. Vanwege de negatieve houding van de (landelijke) media w erden er v o o ra l lo ka le m e d ia - events gecreerd en sloeg de W D massaal aan het canvassen. Eigen­ lijk was dit gewoon het opzoeken van de kiezers en proberen ze de 'onver­ sneden' W D -b o o d s c h a p ove r te brengen. De nadruk lag bij de issu­ es nog steeds op economie en w erk­ gelegenheid. Daarnaast kon door de kernram p in Tsjernobyl m ilieum inis­ ter W insemius fungeren als stem­ mentrekker. In 1994 was de situatie een beetje te vergelijken met 1 982. In zoverre dat het CDA op instorten stond en dat de publieke opinie net als in 1 982 tegen het politieke esta­

blishment was. Nieuw was dat de cam pagne te maken had met een gewijzigd m ediabeeld: Nederland 3 en RTL4 waren bij eerder verkie­ zingen nog niet actief, terwijl ook de rol van de regionale m edia ver­ der was toegenomen. De W D voer­ de toen een breed gerichte cam ­ pagne met een duale media-focus: Bolkestein alleen sprak niet v o l­ doende kiezers aan. D aarom werd v o o r een breed en aansprekend beeld een top-team rond de lijst­ trekker geformeerd. De lijsttrekker en de leden van het top-team deden afwisselend op de G rote avonden van de W D politieke uitspraken die werden opgepikt d o o r de landelijke media. Tegelijkertijd werden er regio­ naal gerichte teams van W D -k a n - d id a a t Kamerleden geform eerd die de provincie opzichten. Ze voerden er werkbezoeken uit, spraken kiezers toe, hielden speeches enzovoort. Dit werd vaak weer opgepikt d o o r de lokale m edia w a a rd o o r er uiteinde­ lijk twee beelden naast elkaar ston­ den: dat de W D niet alleen op lan­ delijk niveau een leidende partij was, m a a r dat ze de kiezer in de regio's en de regionale problem en zeker niet zou vergeten. Het belangrijkste officiële issue van de harde cam- pagnefase was w erkgelegenheid, op zich niet nieuw. Het asielbeleid was daarvoor, in de aanloopcam - pagne al aan de orde gekom en. Ik ben het althans niet zo vaak tegen­ gekom en in de kranten die ik heb onderzocht.

In de VS maken p o litie ke p a rtij­ en v e e lv u ld ig g e b ru ik va n m arktonderzoek. W a t is de ro l h ie rv a n g e w e e st b ij de W D ?