f .. 'y:~tJ\IJiliiD EN

~

f .. 'y:~tJ\IJiliiD EN

·· :.~, Dl~rco·caATIE

:;

.

^{; / t}

Zaterdag 9 Jcinuari 1954 - No. U.

( ~---~---~

De V.·V.D.-ledenwer- vingsactie verlengd I

(Zie pag. 3)

...

N~~iKBLAD VÄN DE VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DE.MOCRATIE

V -· 'oor de trou'Ye lezers van Vrijheid en

Demo~

- eratie kwam de mededeling

~

in orts no. van

·. 21 ~vember ~dat drs. H.A. Korthals per 1 Jan.

J 954 zijn functie van hoofdredacteur definitief wjlde neerleggen al even onverwachts als voor h·enJ.. tlie he-t voorrecht hadden, onder zijn leiding met 'héJDO«Je redactie van dit weekblad te voeren.

Wel zullen lezers en mede:redacteuren zich zo nu en dan misschien afgevraagd hebben, hoe het

mo~lijk

was, dat een pai'lementariër, die naast 't- i:ijn met zoveel toewijding vervu1de werk.in de

·

·~igen

volksvertegenwoordiging in

internationaal~

parleiJlen.ir milieu een zo omvfngrijke taak op zijn schaUiaers torst, daarbij nog voldáendè tijd,

~erkkr.fcht

en: werklust over had om aan een

or~

gaan afs het ó1fze leiding ~te g~ven. Maar dàt aan~

vaardden

lez~

en medewerkers gelijkelijk als iets welhaà'st vanzelfsprekends )n een man van

~ortha1s'

postuur. · ''·

... * * ..

B et indrukwekke!de . artikel. waarmee onze

, J'19•11ikl _a,.ptteann 1m

-~~.

..._ aisenè1&4an, zijn lezers nam,- is in een kort daar-

il~ehqulJen redact~vergadering

gevolgd door

. _ ·«n niet minder indruJçwekkend afsçh&:lswoord,

>~1iMiigaéJt1de t<»kzijn ~wekers g~icht.

· · Wf-JJ!e-gen îó

<aP~e

vergaderingen J;Jeen lange

·

~~Oli:ingen

te . Jiouden. De heer KOrthals zelf .·· ging ons

~ds

voor. in waarlijk_ zakelijke

besp~e~

·

ki~

van de aan de orde kqmende

aangelegenh~

den en ieder die hem kent weet, in hoe sterke mate hij de gave bezit, de problemen kláár te

stel~

ten. Afkerig van alle fraseologie stoot hij direct .tot de _kern van het in behandeling zijnde

vraag~

_stuk door., Zo kent men hem in de Kamer,

waar~

van hij

~eds

na korte tijd een der prominente

Ie~

deR wérd. Zo kennen hem ook onze lezers. Van .d~s.~ort~ls geldt Buffons-woorçl "Le style c' est l'homme même". Hij schrijft gèli;r hij spreekt en hij

sfi~ekf:

gelijk hij is: man uit één stuk, recht op zijn

~d<>èl,,

afgaand.

Rech~p

;ijn doel afgaande, ook

~a.er

hij el_ke zaak: van alle kanten

bena~

derena,ifaar om en om wentelt in het licht van zijn visie om dan in fieldere betoogtrant zijn con~

• dusie op te bouwex;.., · ;

di~clusie;,''~~;.

.seerd m .

op~ i~!: bè · ~n. ~~aaruit

hij het leven in al zijn facetten

b~ss;houwt,

stáát hij dan

·en bepleit haar verder met alle logica van zijn rijke,

held,_,er:~_:

geest. ···

·"' ... *

.,

' Z o heeft, Korthals zijn stempel op ons

^' ~ ge~

drukt: fu zijD altoos lezenswaardige en

leer~

. njke hoofdartikf!ien, maartniet minder in

hetg~n

' "'ati ,andttê hand . in orts blad verscheen. Want

·ni~. geè~. regef~~n

geen woord van al hetgeen zijn

medewerk~rs'

schreven, ontging hem en er verscheen geen· redactioneel artikel in Vrijheid en_ Democratk, dat hij niet ten volle met zijn

ver~

:antweotddijkheid kon dekken. Dit gaf zijn

mede~

. wedteis

~ Zij~

lezers een gevoel van veiligheid

·maakte zijn,,blad- want ·dat·wàs·Vrijheid

~fJ.),emocJ~atiie

.. tot' een politiek orgaaJ\ dat bij

ei tegenstandet gezag genoot.. , was zijn, alleszins

gerechtvaardigd~.

111:en

~

bij

.~en

zo

besch~ipen m~ns

is ~. van . ~rots mag spJ:ekert. Mis-. •' beter te zeggen: dit was de tt-ots van , wie leic:Ung aan'Vrfjheid en De-

ltlocratie medewerken. En wànneer wij

f'·;

•u; bij hogê- uitzondering o~enlijk in ons blad,~~

wagen van hetgeen er ia de beslotenheid der laat;;

ste ónder

Korthals~

voorzitterschap gehouden vol·

~~lige redactievérgadering omging, dan is het JUist om -onze lezers enigszins te doen delen in het gevoel dat Zich dáár wel heel . sterk van allen

stoom

meester maakte, toen onze thans teruggetreden leidsman zich in een recht persoonlijk woord tot elk hunner richtte. Dat Korthals, de

onvervaar~

de strijder voor zijn beginsel, een gevoelsmens

te~

vens is, wisten wij lang voordien al wel. Maar in die persoonlijke .afscheidswoorden, sterker nog . dan in zijn laatste hoo1dartikél, _wist Korthals het voor ons allen duidelijk te makei\, 'hoe hij zijn blad èn hoe hij steeds ook zijn medewerkers heeft

ge~

zien. En op gevaar af. dat anderen hierin iets van liberale hoogmoed zullen zien, wagen wij het er voor een keer op het zo te zeggen, sapienti sat:

Korthals heeft

~

zo bleek ons bij dit afscheid ten overvloede en tegelijk ten allerduidelijkste

~

zijn blad steeds

gezie~

'zoals een liberaal zijn blad idealiter moet- zien en zijn medewerkers zoals een liberaal zijn .... medemensen behoort te zien.

Daardoor echter ook werd het ons allen

dui~

delijker dan: ooit, wat zijn medewerkers en wat zijn blad ·verliezen door zijn aftreden, waarvan hij zelf het tijdstip heeft bepaald, een besluit dat hem moeilijk moet zijn gevallen maar dat niet

en~

kei wij, zijn

~ède~redacteuren,

.doch ook onze partij als geheel heeft te. aanvaarden en te

eer~

~e~gen.

·

; Duidelijker dan ooit werd ons op dat ogenblik tevens, }Velk een zware verantwoordelijkheid komt te rusten op hen, die thari's zonderf<orthals'

waar~

lijk wijze leiding ziffi blad in stand .hebben te houden.

.... *

Die verantwoordelijkheid drukt van nu af aller- eerst

~

wij zijn ons daarvan ten volle bewust

~

op schrijver dezes, nademaal het bestuur der Stichting Vrijheid en Democratie hem als Kort- hals' opvolger heeft aangewezen.

Onze vèrknochte toewijding aan de liberale zaak kan niet opwegen tegen ons gemis aan

par~

lementaire ervaring. Ook wanneer wij erin sla- gen, door zoveel mogelijk contact met onze Ka- merfracties in dit gemis enigermate te voorzien

~

en wij wet-en, daarbij op Korthals' medewerking ten volle te mogen rekenen!

~

wij zullen grote moeite hebben onze lezers de voorlichting in

za~

-ken ya:q..practische politiek te geven, die ons blad hun onder Korthals' leiding kon verstrekken. Wij kunnen slechts 'n beroep doen op allen, die

.,Vrij~

heid en Democratie" - het blad èn zijn idealen! - een goed hart toedragen om tezamen allé kracht in te spannen, opdat ons weekblad blijve op het peil, waàrop de heer. Korthals het wist te brengen.

Dat wij ook voor de toekomst op menige bijdrage van zijn hand,hopen, behoeft nauwelijks gezegd

t~worden.

Van de steun 'onzer

mede~redacteuren­

en '\>'erdere medewerkers zijn wij gelukkig zeker.

N iêt van drs. Korthals alleen moesten wl.j in

· onze jongst,e redactievergadering afscheid nemen: ook onze trouwe medewerker Mr. E. Elias gaat ons

~

wij hopen vurig: tijdelijk! -: verlaten.

. Al zal hij uit de verte ons zijn gewaardeerde'

bij~

d,ragen blijven· toez-enden

~

hoevele lezers van Vrijheid en Democratie grijpen niet allereerst naar de meesterlijke stukjes van Deze Burger! ..

'wij gevoelen zijn heengaan als een verlies,, dat slechts

te zwaard~

treft nu het samenvalt met dat van de 'heer· Korthals: Immers, om nu tqch nàg maar iets uit onze redactiekring aan de

open~

naarheid prijs te geven, Blias' grote· verdiensten

· voor ons bla4 liggen naar de stellige overtuiging der gehele .redactie, Elias Zêif alleen uitgezonderd. - niet énkel in zijn

pURtige:.,stukjes~·

en zelfs niet iii hetgeen hij QOlç

ji;'~;enlang

alf

redactie~secre~

taris heeft betekend, Onze gehele

redactie~com~

missie

~

Elias zelf

alw~er

uitgezonderd! - is het

vooruit!

· hier ovèr eens: Elias' aanwezigheid gaf a'än onze maandelijkse bijeenkomsten een cachet, dat alleen zijn persoonlijkheid eraan kan geven.

Journalist~van-aanleg

als hij is, had elk advies van hem voor ons allen vaak beslissende

beteke~

nis, Elias' veelzijdige begaafdheid is oorzaak, dat hij, die men allerminst tot de geïnteresseerden in de politiek

~

in de gewone zin des woords - mag rekenen, nochtans een door originaliteit uitmun- tende en tegelijk uitnemende kijk op politieke

pro~

biemen ten beste weet te geven. En zijn diepere belangstelling voor de politiek van welker invloed op heel ons levensbestel hij doordrongen is, als intellectueel die, anders dan de kamergeleerde.

over heel de wereld zijn ogen de kost heeft

gege~

ven, laat hem geen 'afzijdigheid toe, wanneer hij.

op welk levensgebied ook, beseft dat op· een

he~

paald moment een liberaal - intellectueel

~

woord gesproken moet worden. En hoe weet Elias dat dan zo te spreken dat het ook door de

eenvou~

digste niet kan worden misverstaan. En hoe is dat altijd 'n woord van pure menselijkheid! Want

cie~

ze intellectuele levensflaneur - en daarvoor houdt

"men" Elias .immers

~

ja deze schijnbaar epicuris;.

tische levensminnaar staat als elk waarachtig kun ..

. stenaar zo kwetsbaar in dit leven, welks harde realiteit hij zo diep peilt dat hij in elk menselijk hart iets van de tragiek bevroedt die zijn eigen hart van bewogenheid vervult, dat zijn woord wel trèffen móét ieder die het leest. Hij is een

Praet~

vaer, die praat omdat hij het beste en het diepste in zich moet verzwijgen, eenvoudig omdat dit niet te vertolken valt. En daarom is Elias die vele vriendjes heeft voor zijn enkele vrienden zulk een goed vriend. En hij, die eigenlijk altijd eenzaam door het leven "flaneert", hij heeft zich met zijn schijnbaar zo losweg op het papier geworpen

"stukjes" toch weer echte vrienden bij duizenden verworven, ook onder de lezers van Vrijheid en Democratie. Die zullen het eenvoudig niet

"ne~

men" dat de stem nu juist van deze ene en enige Burger in hun blad niet meer zou worden

ge~

hoord. En de redactie kan het niet hèbben, dat zij juist nu bij haar beraadslagingen Elias' adviezen moet missen. Want ook die adviezen ontlenen hun waarde aan de psychische gesteldheid van

waar~

uit dit haar redactielid alle problemen, ook die van politiek en journalistiek, benadert en van de psychologische wijze waarop hij ze weet te verwerken en voor

ande~:en

te belichten.

* • •

H et schip vaart verder. De nieuwe kapitein kaa niet anders doen dan alle hens aan dek roe ..

pen, nu zijn voorganger hem en heel de beman ...

ning bemoedigend en geïnteresseerd .,goede vaart" toewenst en van ergens uit de Caribische Zee een ervaren loods radiografisch koersaanwij- zigingen blijft geven. ·

Mogen de lezers hopen: 't sal waerachtig wel

gaen?· G. A. DE RIDDER

r Hoofdredactie

Ter vervulling van de vacature, ontstaan

door het aftreden VaJl. drs. H. A. Korthals,

heeft het bestuur van de Stichting Vrij-

heid en Democratie met ingang van

1 Januari j.l. de heer G. A. de Ridder be-

noemd tot voorzitter van de reclactiè;o

oommissie van oas Weekblad.

·•

I IANUAJa l t R - PAG. I

Alternatief moet op juiste . wijze worden ... g~steld

ia volmaakt á~ders De synthese tussen

komen

individu te li~gen

en gemeenschap

dan in · de vort~e eeuw

ba twee aelatereenvolgende beschouwingen beplelUen wij beter begrip voor de bewee,ndeaell v - lle Partij van de Arbeid enerzijds en waarschuwden tegen verdere teeuaderlnc W de clericale politiek anderzijds. Het laatste zou namelijk een onver- JDijdelQk alterDatief • bldteu "" lliet

ae

mogelfjkllehl

van

^eeD med• vivendi

met

het IOClalisme openhouden.

Men kan .Ut standpunt natuurlijk In beginsel stellen en theoretisch funderen - 1elUk trouwens ten dele werd ,edaa.n, ofschoon het laatste woord hierover nog niet is -"proken - , doch de

vraac

^Ugt zeker ook voor de hand, hoe het met de onderhavige

~ In tie praktijk staat.

W .... , In •e brie Sp&DIIe tijds tUllilleD Jaet schrijven van de beitie anikelen en de Jde~ beseheuwlnc dee4 zleh 111 di& opzieht reeds het

een

en aaier voor, waarin de stelllnc nadere ondersteuning kan vinden.

WU zien nu nog af van de telkens terugkerende Prot.-Chr. en Kath. agitatie tegen het Humanistisch Verbond, die dezer dagen wederom in de Tweede Kamer tot uit-

dnakkilla

kwam en langzamerhaild alleen nog maar als propaganda voor dit Humanis- tlsell Verbond kan worden lflieD.

V

eel- meer interesaeert ontt de ver- klaring, die Paus Piua XII

seea-

onl&nga heeft afgelegd voor het Natio- naal Congres van de Unie van Katho- lieke Italiaanse juriBteD iDz&ke de ver- draagzaamheid in een gemengde staten- . gemeen:schap.

De Paus vroeg zich daal'b.ij af,. of "in een gemeenschap van staten, minstens onder bepaalde omst~igl}.ede.D, de

re-

lelinl kan worden vastgeattüd, dat de

vrije uitoefeninc van een geloofso~­

tuiging en van een godsdienstige of mo- rele prakt\fk, welke in één Ya.n de leden- ataten geldig zijn, in het &>ehele territo- rium . van de gemeenschap niet door middel van wetten of staatsvoorschrif- ten verhinderd kan . worden.

Met andere woorden: hier wordt ge- 'vr8.&gd of het "niet beletten" of het dulden ·in deze omstandigheden geoor- . loofd is en of de positieve verwerping

niet steeds een plicht is". En de Paus komt dan tot de conclusie, dat een plicht om de morele en godsdienstige afwijking te onderdrukken wel be8taat.

4och dat het onder zekere omstandig~

heden - ter 1Qtelndd.ijke beoordeling van de Paus __: veroorloofd en wemcht zelfs beter is de dwaling niet te onder- 4rU]dten om een groter goed te bevor- deren. 1 )

Ook voor ons land geldt derhalve in beginsel een dergelijke plicht tot onder- drukking, zo meent prof. Duynstee in

De Maasbode van 16 Dec. 1953, al zal de eigenaardige gestalte waardoor de christelijke orde in ons land wordt be- paald, gemakkelijker tot een ruimere tolerantie kunnen leiden. 2)

lruiake het begrip

"vrijheid"

0

p zichzelf behoeven dergelijke uit- latingen geen .verbazing

te

wek- ken. In de Encycliek Quanta Cura werd

reeds

de staf gebroken over de onjuiste mening, dat "vrijheid van geweten en godsdienst een recht ia, aan iedereen eigen, !Wtwelk bij de wet DJ9et worden afgekondigd en vastgeste14l. worden in

elke

goed ingerichte In8.1stschappij." &)

E:ri

In de Syllabus

EkTorurn

wordt· de '9!'\lheid va'n frOdadiellllt een dwaling en

• stelling. dat. de Paus van Rome zich met de vooruitgaDg, het liberalisme en de moderne beschaving zou moeten ver- staan eveneens een misvatting ge- noemd.&) Dat de katholieke vrijheid niet veel meer dan de vrijheid om in te pan omvat, blijkt ook ult de Encycltek Libertu,

waar

het heet, dat

men

ver- _plicht 1s de

ware godsdienat

te beoete-

_~~en; ook de !DU.tsch&pp\1. heeft deze pHcht.

,pe

mgnaàdlde "fl'tiheld van eredlenllt

heeft

n&dellp gevolgen voor de vrijlleld. De wai'e godlidlenst ia voor de ware

V11fheid

bevorderlA1k." ')

Bet Ja volkomen duidelijk, dat

wU

01111 J'8N andere voorateUlngen van het be- grip 'ft'\theld hebben

gemaakt.

De ka- tholieke praktijk moge dan soms mln-

der·

hant-IUD

dàri de meorte -,, onctèl'-

streept mag nog weleeps worden, dat op

bet

^stuk

vaa

^de

Yltlefd el:l Ge

yerdt)Ug- zaamheid la begiDsel tuaaen

katholleia-

me en liber~sme een. onDverbnlgbare fund&meDtele tegenstelling gaapt.

De

llitegr&Ué van

Jilufopa beachouWeD wij ·ala een verheven ideaal en .een bit- ten! noodzaak. Men bedenke éVenwel, . dat vooralenog dit Europa een overwe-

gend katholiek Europa sa.l zijn.

In verband met het bovenstaande ligt . het derhalve geheel in de lijn der dingen een zekere behoedaamheld la de ver- houding tot de ·katholieken binnen dit

~a te betrachten en onder ogen te

zieD, dat de niet katholieken binnen dit gebied eikanders

steun

nog terdege

no-

dig zouden kunnen hebben.

Kraeh.tige IHJCia.Z. IHC- gefJing blijft geboden

"Krachtige sociale wetgeving blijft ter vergroting van de wezenlijke vrijheid geboden", schreven wij in één onzer ar- tikelen en het leek nuttig dit nogmaals duidelijk te stellen, aangezien er helaas nog steeds bepaalde figuren zijn, die menen, dat wij in dit tijdsbestek onder een overmaat van sociale voorzieningen gebukt gaan.

Het ligt immers voor de haild, dat een dergelijke overmaat en een te grote vrees

tot

het nemen van risico's het par- ticuliere initiatief ernstig zou ondernûj- nen en de groeikracht van de maat- schappij zou kunnen verlammen.

In dit verband nu is het alleszins inte- ressant te vernemen wat een bij uitstek deskundige als prof. mr N. E. H. van Esveld op dit punt te zeggen heeft. Blij- kens het verslag. in· het Algemeen Han- delsblad. van .18 dezer verklaarde · hij voor het departement 's Gravenhage van de Nederlandse Maaischappij voor Nijverheid en Handel, dat er in ons land nog niet van een teveel aan sociale ze- kerheid gesproken kan worden.

"Onze sociale zekerheid, aldus spr., geeft veeleer nog minimum-uitkeringen, die hoognodig verhoging en verlenging 1-ehoeven." '). Zo is dus klaarblijkelijk de huidige situatie in de ogen van een liberaal eXpert op het gebied van de sociale wetgeving. ·

Zoals bij een vorige gelegenheid uit- eengezet zullefl wij bij voortduring onze beginselen hebben te toetsen aan de zich wijzigende eisen van de i:naaischappelij- ke structuur en in de geest van Thor- becke ons de vraag hebben te stellen, welke opdracht ons dit tijdsbestek te geven heeft.

Wat vraagt de moderne tijd van ons?

Ziehier één van de belangrijkste proble- men, waarvan het goed is zich terdege rekenschap te geven. Binnen een eeuw

kwam

de menselijke samenleving tot een fantastische ontwikkeling, waar- door de mogelijkheden tot het verkrij- gen van een voor ieder bevredigende

levensstanddaard althans theoretisch steeds dichter werden benaderd.

Niet in het minst was deze ontwikke- ling te d~en

aan

het liberalisme van de vorige eeuw, dat die mate ·van vrij- heid in het

staats-

eo wereldbestel heeft gepredikt en eebracht, nodig om tot deze enorme ontplooiing te kunnen ko- men. Voor de verbeterde positie van de arbeider heeft dan ook het liberalisml!

de voornaamste grondslagen gelegd.

"be wereld al• •peelgoed"

Doch Jaat ons wel oog hebben ~oor de keerzijden vim deze op zichzelf zo ver- heugendi! ontwikkeling. De natuurweten- schappen· zijn de geesteswetenschappen met zevenmijlslaarzen vooruitgemeld met alle consequenties van dien.

De mens Is er met zijn technische ken-

*

..teeds meer in geslaagd de natuur ie beheenen, doch het . beheersen van zijn eicen menselijke natuur beeft daar helaati 'geen gelijke tred mee gehouden.

"Hèden ten dage zou men

kuDDen

zeg- . "n, .dat de m~ veelal de wereld als

speelgoed gebruiken";., meende Huizin- ga

•>.

Doch er zijn maar heel weinig kinderen in staat bet stuk gemaakte apeelgóed zelf te reparereiL

Het gevaar, dat de dOOr de mena op-

geroepen krachten beiD op een gegeven ogenblik uit de hand lopen groeit nog met de dag en in feite gebeurt zulks, zij het op kleinere achaal, reeds dagelijks.

De atoombom is ongetwijfeld het meest frappante voorbeeld van deze onrustba- tende gang van zaken, doch bij enig na- denken zal men al spoedig

tot

de con- clusie komen, dat de gevaren niet tot het gebied van de moderne bewape- ningamogelijkheden beperkt zijn.

Uit het zozeer achterop raken van de·

zedelijke mens bij de technische mens vloeit de roep om organisatie als één van de wezenlijke eisen van deze tijd rechtsstreeks voort.

Onder de geschetste omstandigheden kan de strijd om de verdediging van de menselijke vrijheden en waardigheden slechts met kans op succes gestreden worden, hejzij door verbetering van de

JDellll zelf eo derhalve het inhalen van de achterstand - doch dit vornit een langdurig en moeizaam proces - hetzij doór versteviging van de organisatie, die het mogelijk moet maken de slechte neigingen van de individuele mens in toon1 te houden.

Of, gelijk het in de beginselverklaring van de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie kort maar kernachtig is ge- formuleerd: ..,De staat heeft tot taak in het algemeen belang de individuele vrij- heid, waar zij de gemeenschap of mede- burgers te ·kort zou doen, te beperken en ia goede banen te leiden."

Nieuwe .

bindi~en Van de andere zijde benaderd eist onze tijd als dwingende noodzaak, dat de door de technische ontplooiïng sterk vergrote ' wel'Vaartskansen op een zo ruim mogelijke schaal ten goede zullen komen aan een zo groot mogelijke groep

(bezitsspreiding).

In dit licht . beschouwd sprllit

4e roep

naar meerdere aekefhjjd logisch~ vDOl1 uit het verJangeil

dè·

'escha~

moge.:."

lijkheden tot het verkrijgen van die ze- · kerheid niet onbenut te laten.

De massale individuele onzekerheid, waaraan velen voor de oorlog tengevolge van de werkloosheid ten prooi vielen.

verklaart ten volle de psychologische wt rstand tot het terugdraaien van het maatschappelijk uurwerk naar een pe- riode, die men - terecht of ten onrechte - als een anachronisme temidden van een zee van mogelijkheden heeft be- schouwd. Uiftat~ als ,,Het gaat om de weg.tt;rUg· naar de vrijheid", gelijk men die in de kringen van de Katholieke Na- tionale Partij kan tegenkomen, zijn wei- nig geschikt om vertrouwen in

te

^boeze- men.

Het is nu eenmaal zo, dat. de differen- tiëring en specialisering der wetenschap- pen, de psychologische en sociologische uiteenrafeling van verschijnselen en met name ook de met de industriille ontwik- keling samenhangende massale trek van het platteland naar de grote stad een ge- hele reeks van onzekerheden gesChapen hebben, waarmede de gemiddelde meilil niet klaar komt. 9)

Uit de grootscheepse doorbreking van bestaande traditionele gebondenheden vloeit de drang naar nieuwe bindingen rechtstreeks voort en het is aan de libe- rale voormannen daartoe de weg te wij- zen. De komende decennia zullen bèslls- sen of de mentaliteit van de amorfe mas-

sa

zijn stempel op de samenleving zal drukken en de massificatie hand over hand zal blijven toenemen, dan wel of het door het aankweken van een nieuw verantwoordelijkheidsbesef - ter berei- king waarvan bestaanszekerheid de on- ontbeerlijke voorwaarde vormt - moge- lijk zal blijken de individuele leden bin- nen de gemeenschap wederom tot een persoonlijke levensstijl te brengen.

Om een typisch voorbeeld uit de. prak- tijk te noemen hetwelk lijnrecht met de- zen wenselijkheid st;rijdt: ons woning- vraagstuk en het samenpakken van men- sen in veel te kleine behuizingen bete- kent een dodelijke bedreiging van de zo- juist geponeerde wenselijkheid. Wat op dit gebied nog dagelijks wordt stuk ge- maakt valt nauwelijks meer te herstellen.

Politieke .trijd

Uit dit alles volgt, dat de synthese tus- sen individu · en gemeenschap, waar het liberalisme ·bij voortduring

naar

streeft, volmaakt anders is komen te liggen dan in de vorige eeuw.

Het accent heeft zich verplaatst en wanneer het llberaliame in zijn huidige

•orm zijn taak verstaat, zal het zich naar die wetenschap richten en aangeven hM op basis van deze eisen des tijds de grootst mogelijke ontplooiing kan wor- de bewerkstelligd.

Er bestaat alle aanleiding daarbij Jlifi eenzijdig een tegenstelling tussen libera- lisme en socialisme te creëeren en het

te

doen voorkomen alsof dit het allesbe- heersende probleem van de tegenwoordi- ge tijd is.

Integendeel, de uitpugsp~n vaa.

beide zijn dezelfde. te weten

het

zoekaa.

naar de beste mogelijkheden V1l1l menee- lijke ontplooiing en het schijnt .Ulesztna gewenst dit steeds duidelijk te stellea.

opdat het argument van de tegenstander als zou het gaan om een eenzijdige ver- dediging van het historisch gegroeide tegen een uit de maatschappij zelf opwel- lende vernieuwin,pdrift

eens

en vooral grondig de bodem wordt iDgeslagen.

Enkel op deze wijze zullen de' verschft•

lén tus11e11 de uit de maataehappij Mlr voortkomende en de

van

boven af eedi- rigeerde ontplooiing uit de ved kulmela komen en met name ook voor de bij de socialistische partij aangesloten vrijzia.

nige elementen zichtbaar worden.

Anders tezegd rust op ons de veran._

woordelijkbeid de hier bedoelde figurea aan te trekken door bet voeren van eell beleid, waaruit ons begrip TOOr de be- hoeften van de toekomst en de vooruit- gang ondubbelzinnig blijkt.

Ziehier de politiek, die het liberalisme

\.rederom kan brengen op. de plaats, wel- ke het door teveel de blik naar het ver- leden<te richten, aan het begin van deze eeuw heeft verspeeld. V oor deze

cerneen-

schap van vrije mensen, wel te onder- scheiden van de zie~ aan de gemee~

schappelijke ruif te gifèd doende kudde, is hei immers stellig de moeite wuql politieke strijd te leveren en bestaat • gegronde hoop op goede uitkOJDsten.

Met Qleil

vt!l'lltaAdé.: ·"·*

""11 4!

plicht ·riJst het alternatiet op . de jût.te

wijze te stellen. ·

.. . _, .. , ., - • "' ·'ROill'fiiOI'.

. De Maasbode, 16

t>ec.

1963. pag. 3

2) De Maasbode. 1S Dec. 1953, pag. 3 3) Quanta Cura, Encycliek van :1864. vert . ._

Zeinstra O.F.M., pag. 19 (1949)

•>

Syllabus Errorum, idem, pag. f6 v.

5) Libertas. Encycliek van 1880, vert. F. .&.

:r.

Nimwegen C ss R, pag. 38 v. (1940)

•>

Vergel echter: Dr H. ftB der Linde • Dr F, 'l:bös&en. De .a-tie Y8ll die Pro- testanten ·In Spanje (11H9)

T) Alpmeen &ndelsblad, 11 Dec. ltó3, pac ' 8) J. Huisinga, In de scbaduwlln Ylll1 -

gen. pag. 1D9 v. (1989) '

•>

C. A. ·Mennlcke. Sociale Psychologie, pe.

128 V. (1941)

~

Commissie voor Culturele Zakln uit de V.V.D.

_'?--~

lhensicht der samen.teUing

liet Hoofdbestuur van de V.V.D. heeft 41ÎÏ!Jlaam van de Kunstcommissie veran- ·

~· in. "Commissie voor CUltUrele Za- ken uit

.fle

V.V.D."s

De sa~enstelling van de ColDJIIiuie ..

als volgt:

D. W. Dettmeijer, 's-Gravenhage, voor- zitter.

Mejuffrouw

mr

M. M. F.

van

EverdiD- gen, Koninginnegracht 61, 's-Gravenhage, secretareslllt.

Leden: &--~ ~;, _}e-Qv~, J"'P"MIII - ~ dam; Dr C.

1'. Dliich,

Zwolle;

Q. 1t

's-Gravesande, Bilthoven; Mr N. J.C. M.

Kappeyne v. d. Coppello, Loenen a. d.

Vecht; J; J. van Mechelen, An1sterdam;

J. de Monchy. Rotterdam; ~ B.

wa

Riel, 's-Gravenhage; Mevróaw

J. ..F.

Schouwenaar-Franslién, Rotterdam;

Mr

L. J. F. W\jsenbeek, 's-Gravenha&è;

J,

M. F. A. van Dt1k. Amersfoort; J. ~ . . _ Hornstra Jr., Wauenaar; P. A. Scb«4 's-Gravenhage; Mevrouw mr E. V...,._

Smlt, Huis ter Heide.

Vergadering Ondercentrales_ · :

Haarlem~Velsen en / ·

· lilauwer-Amstel

De ondercentrales Haarl~Velsen ea Nieuwer-Amstel van de V.Ó. zullen ia verband met de candidaat!ltelline voor

*

Provinciale Staten, op ]llaandag 11 .JM~&t-­

ari a.s. een vergaderi~YJ' beleggen.

De bijeenkomst wordt gehouden à Krasnapolsky te Amsterdam. Aai1WIII& JD uur.

VRIJBEID

~·

DEMOCRATIE

De V. V.O. ledenwervingsactie

De Afdelingen van de V. V.D.

hebben gesproken

Het plan om de V.V.D. Ledenwervingsactie per ultimo December 1953 definitief stop te zetten, is niet verwezenli;jkt kunnen worden. De aandrang uit de afdelingen en ook van vel'l!cheidene individu-

ele leden van de V.V.D. om de actie nog enige tijd te verlengen, waa

zo·

sterk, dat het Hoofdbestuur heeft besloten tot verlenging van deze campagne tot 31 Jaiwarl 1914 en wij menen, dat de inhoud van de bieronder afgedrukte circulaire, dif' elke abonné van

"Vrijheid en Democratie" voor het einde van 1953 héeft ontvangen, voor zich zelf spreekt.

Zij die met v e Ie goede voornemens het jaar 1954 zijn ingetreden, hebben dus nu toch nog een kans dat ene voor de V.V.D. zo belangrijke voornemen te verwezenlijken. Zij kunnen vóór 31 Januari 1954 nog 6én of meerdere nie'liwe leden aanbrengen, want ...

och, leest U self nog eellB de tekst van deze circulaire:

's-Gravenhage, 29 December 1953 Koninginnegracht 61.

De V.V.D. lelknwervin~s­

"' actie wordt verlengd!

GeN aieaws voor alle V. V.D.-leden!

W:te had kunnen denken, dat het voornemen van llet HoofdbestUUl" van de V.V.D. om op 31 December lmi3 de grote Ledenwervingsactie te sluiten. aanlei- ding

zou geven

tot aandrang uit tal van Afdelingen em de

termUn

voor de ledenwerv\ng

te

verlengen.

"Geef

01111

meer

tijd ••••

!"

,.Ik begbt

er nu

pas goed de .&maak

vaa

beet tie

'·. . ln1Jcea!"

;~= ~ .Q~ ,,afdeling heeft juist het plan gemaakt voor

· een speelale ledenbijeenkomst in Januari 195t"

zijn de oplnerkingen, die wij van verschillende zijden

~en.

. .

. Bet

te: een

f4lit. ~ v.V.D.-1~

ZUn

in de

Le&m-

~~tle gqroel4 eia het blijkt ous

nu

ook, dat

~t"'lillflf:'~ zou zijn het genomen besluit, om

· 31 December 1953 onherroepelijk de laatste datum van onze actie te doen zijn, te handhaven.

Daarom, en, zoal·s uit het bovenstaande blijkt, op veler verzoek en

na

herhaalde aandrang uit de Af- delingen, heeft het Hoofdbestuur van de V.V.D. be- sloten de Ledenwervingsactie nog één maand te

ver-

kmgen

en

wel

tot

1 FEBBUABI 195t

Met .frisse moed

Het ia een menselijke ei~nschap om een nieuw jaar met frisse moed en met de beste voomemeng

te

beginnen. Vele van die voornemens zullen ten uitvoer gebl'acht worden, andere zullen spoedig in het

ver-

geetboek raken.

Ruim bij Uw goede voornemens een plaats in

voor

' de V.V.D. Neem U bij voorbaat voor

om

in de komen- de maand ten minste één nieuw lid te werven en Iaat het niet bij dit voornemen.

Hebt U

een

tekort aan brochures'! Bent U ze kwijt geraakt? Is Uw chèque-boekje vol? Schrijft U even

een

briefkaartje aan het Algemeen Secretariaat

van

de V.V .D., Koninginnegracht 61 te 's-Gravenhage én U ontvangt,per omgaande hetgeen U vraagt.

Er ligt voor U, leden van de v.v.D., thans

nog

een maand van activiteit en wervingsmogelijkheden voor de boeg. Vele Afdelingen en leden, misschien ook U zelf, hebben

om

verlenging van de actie gevraagd.

Zfj en U hebben daar hun reden voor. Zij en U weten, clat

er

nog terrein braak ligt en dat er nog tallozen zijn. diê, alhoewel zlj reeds op de V.V.D. hun stem _ ,.uitbl'achten, er niet toe kwamen als lid toe te treden.

·.Maak,

dat het jaar 1954 voor de V.V.D. een goed _.: )aar wordt.

Zijnerzijds wenst het Hoofdbestuur ook U en de . een gelukkig en voorspoedig Nieuwjaar toe.

de V.V.D. dubbel zo sterk!

Namens het Hoofdbestuur van de V.V.D.

~~,Y

^J.

R~~!~=~

Secretaris.

Voor~~

V.V.i:>-leden staan er in de maand Janu- ari inte~ bijeenkomsten op het programma.

Er

staan speciale vergaderingen op het programma, die de moeite' waard zijn om te worden bezocht.

. ;Leden van de V.V.D., wij willen er langs deze weg bij U nog eens met klem op aandringen, wanneer U van Uw afdelingsbestuur een uitnodiging ontvangt ZUlk een bijeenkomst bij te wonen, geen verstek te laten gaan. Uw aanwezigheld wordt niet alleen op

·hoge prijs gesteld, maar Zij is ook nodig voor het uit- -voeren

van.

bestaande plannen.

De ledenwervingsactie en de V. V.D.-a(delingen H

et heeft in de maand December 1953 geknet-

terd. Zo successievelijk werden de Centrales en de Afdelingen van de V.V.D. op de hoogte gesteld van de stand van zaken in Ve!'band met de grote Ledenwervingsactie. Vanuit het Algemeen Secretari•

aat te 's-Gravenhage naar de Oentrales en de Afde- lingen is eén grote hoeveelheid mededelingen en ge- gevens verzonden, die aanleiding gegeven hebben, dat tussen Sint Nicolaas en Kerstmis, nog een flink aan- tal circulaires door de Afdelingsbesturen aan hun leden werd verzonden, evenals door de Besturen der Centrales aan de Afdelingen.

Men wist, dat men zich moest haasten; immers op 31 December 1953 zou . de Ledenwervingsactie haar einde vinden. Dit besluit werd inmiddels achterhaald door de mededeling van het Hoofdbestuur, dat de actie verlengd wordt tot 31 Januari 1954.

Uit de mededelingen van het Algemeen Secretari-

aat

zal het vel'ISChillende Afdelingen gebleken Zijn, hoever zij ten achter gebleven zijn bij die afdelingen, waar Bestuur en leden Zich actief hebben getoond.

Ieder oordele hier voor Zichzelf. Men steke de llaDd eens in eigen boezem en vrage zich af of men uit hoofde van functie of plaats in de V.V.D. vol-

doende heeft gedaan en ondernomen om deze groot- IICheepse Ledenwervingsactie te doen slagen. En elk- een zal uitsluitend zelf een eerlijk antwoord op deze waag kunnen geven.

Nog is het echter. niet

te

laat. Het is een verheu- gend teken, dat er steeds meer leven in de brouwerij komt en dat reeds verschillende Afdelingen voor· de maand Januari 1954 plannen tnaakten

om

door mid- del van extra. activiteit a.lamog hun steentje bij te dl:agen tot het slagen

van

de Ledenwervingsactie.

Afdelingsbesturen, die

nog

op korte termijn in ver- gadering bijeen wilt komen voor het bespreken

van

plannen ter activering van Uw leden, U moge hierbij medegedeeld worden, dat de

schrijver

van deze regels . gaarne bereid

is

zulk

een

IIP6ciale Bestuursvergade-

ring

te

komen bijwoneD. teneinde met U plannen

te

bespreken, welk' aanleiding kunnen geven

voor een

grote ledenwinst van Uw Afdeling. Men kan hem be- reiken via het Algemeen 8ecl"etariaat te 's-Graven- hage, of wel rechtstreeks aan zijn adres, Zuidlaan 4 te Aerdenhout, tel. K 2500-26331.

Afdeling Oegstgeest. De circulaire, die van deze .afdeling is uitgegaan aan een flink aantal sympathi-

serenden met de V.V.D. heeft in eerste aanleg reeds tot een behoorlijk succes geleid. Per ke!'ende post waren er reeds 13 aanmeldingen van nieuwe leden en er zit nog meer in, dat er per telefoon eri door huisbezoek uitgehaald zal worden. Op 12 Januari zal er door de Afdeling Oegstgeest een speciale leden·

bijeenkomst worden gehouden, met filmvertoning en andere attracties. Hoofddoel ia natuurlijk: Nieuwe leden werven!

De Afdelingen Beverwijk, Breda, Soest, Bolsward, VlaardiDgen en Zwolle zonden circulaires aan hunne leden, teneinde deze voor 't einde van 1953 nog eens attent te maken op het belang van de ledenwervings- actie en alsnog een beroep te doen op hun steun.

Alle Afdelingsbesturen van de Centrales Assen en Dordrecht ontvingen van het Bestuur hunner Cen- trales een circulaire, die de stand van zaken in elke afdeling apart volkomen duidelijlç maakte. Nu wach- ten wij de reactie van deze afdelingen af, want de gelegenheid is weer geboden tot eind Januari 1954 dubbel actief te zijn.

Afdelingsbesturen, wanneer hoor ik van Uw plan·

nen?

H. DORLAS.

Gel.ukkig Nieuwjaar I

Gelukkig :r:rieu~jaa~ voor alle leden ván de V.V.D.

Gelukktg NteuWJall.!' voor hen, die er toe heb- ben medegewerkt de V.V.D. in 1953 sterker te

ma-

ken, door het aanbrengen van nieuwe leden,

Gelukkig Nieuwjaar voor alle nieuwe leden, die door hun toetreden tot de gelederen van de V.V.D.

onze partij sterker maken, naar binnen en naar bui- ten uit.

Gelukkig Nieuwjaar voor de V.V.D.', opda.t Zij btl de verkiezingen voor de Provindale Staten op 21 April a.s. door haar grote aanwas van leden, sterke!' dan ooit uit de verkiezingsstrijd zal komen en daa.r.

door de representatieve plaats in de Staten zal in- nemen, waarop wij V.V.D.-ers menen recht te hebben.

Gelukkig Nieuwja&l' voor de V.V .D.

DUBBEL ZO STERK

• JANUARI BH - PA& 8

Wif steken de loftrompet

Ditmaal moeten wlj diep ademhalen om, zoals

ge.

bruikelijk, de loftrompet te steken, aangezien het aantal geheel opgebruikte chèque-boekjes, dat

ons

sinds het laatst verschijnen van ons weekblad werd toegezonden, enorm groot is. Zoals te verwacJa..

ten was, werd voor het einde van het jaar 1953 door veleV.V.D.-leden nog eens extra gewerkt om nieuw.

leden te werven, met het gevolg, dat reeds gedeelte.

lijk opgebruikte chèque-boekjes geheel gevUld we ..

den. Ook hier mogen wij zeker met grote tevrede~

beid het besluit van het Hoofdbestuur vermelden. die de V. V.D.-leden, die in 1953 nog niet hun hele chèque.

boekje konden vullen, daarvoor in de eerste maand van het nieuwe jaar nog een kans geeft.

Hier volgen dus de namen der met ere

te

vermel- den V.V.D.-leden:

L. B. PLANTINGA te Bolsward

J.

C. G. HOPPENER te 's-Gravenhage L DE WINTER te 's-Hertogenbosch

F. C. DUTIJN NOORDBERGER te Leeuwaroea G. KOELMA te 's-Gravenhage

Mevrouw N. STOLP-ZW ART

te

Utrecht Dra A. H. VAN RIJ te Breda

Mevrouw S. VAN SCHIEVEEN-RUIJTER

te

Broek in Waterland

Ir F. M. G. COCBlUS te

OVerveen

C. 0. MATRAT te Leiden

. Mevrouw M. HUMME-A.MMERLAAN

te

Drieberg•

J. J. v. d. POL te Utrecht W. ROODENBURG te Holten

MrS. WILLINGE GRATAMA te Heerde P. BLAAUBOER te Barsingerhorn Ir C. P. GILDE te Gorinchem D. VAN LEEUWEN te Vlissingen W. J. LEIJDS te Almelo

W. J. VAN KLINKEN te Ter Apel

BESTUUR van de afdeling Oasterbeek (23 loeden) Dr N. E. TEN HAVE te Winterswijk

E. E. HARINGHUIZEN te Broek in Waterland Mej. Dra G. BOEKHOFF te Apeldoorn

H. D. NIJENHUIS te Grijpskerk

Mevr. H. A. VAN RIEL-SMEENGE te Zeijen (Dr~

T. DE BOER toe Nijmegen

Mevr. N. KERKMAN-NIEMAN te Bergen (N.H.) Dr J. H. RITZEMA BOS te Doetinchem

C. ~.DONKEN te Drongelen (N,B.)

Mevr. J. FORMSMA-KONING te Grijpskerk Mevr. T. H. SCHUURMAN te 's-Gravenhage H. GLEISTEEN te Peize

P. DE JONG te Hendrik Ido Ambacht J. DEN HARTOG te Hoog Blokland J. G. A.v. d. SANDEN te Hardenberg G. LANGEVOORT te Barsingerhorn

L. M. BROOSHOOFT

te

Dirksland (21i leden)' H. SCHEFFER te Sas van Gent

Mr F. PORTHEIJNE te Leiden J. DE JONG

te

Sliedrecht.

I .IAMUARI ltM - PAG. I

parieme

Hoogtepunten bij het Onderwijs-

Bij de behandeling van de begrotlor

v~

Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in de Tweede Kamer zat voor de eèrste maal bij een begrotingsdebat een vrouw achter de Regeringstafel, Bet was meJ. dr A. dé Waal, staatssecretaris van Onderwijs.

Onze geestverwante, mevrouw Fortanier•de Wit, die het eerst het woord

k~eeg

bij dit debat, heeft

haar

op hartelijke wijze berroet. Mevrouw Fortailler bracht

in

herinnering.

~t

het la

.1953 '15

Jaar geleden was, dat la ons land de eerste vrouw hd artsexamen aftegde. Deze vrouw was Aletta Jacobs.

In haar druk bezeite leven van praktiserend arts - aldus onze woordvoerster - heeft zij zich met bijzondere· geestdrift gewijd aan wat zij voelde als een roeping: de vrouw te doen beseffen, dat haar verantwoordelijkheld zich niet beperkt tot die voor het eigen gezin, doch dat zij la ruimer verband mede-verantwoordelijkheid draagt voor het gehele maatschappelijke leven.

Na wij over enkele maanden zullen gedenken, dat het alweer 100 jaar geleden is. dat zij reboren werd, zit

in

de Tweede Kamer der Staten-Generaal voor het eerst bij de behandellag van de Rijksberroting ook een vrouw achter de Regeringstafel.

,,Eindelijk en ten langen leste", kan men met een rroot dichter uit de 17de eeuw ver- zachten. Maar deze zucht wordt onzerzijds onhoorbaar geslaakt, zo raf spreekster de ver- zekerlnr, omdat overheerst de voldoeninr, dat althans de eerste stap

is

gezet om ook op Kabinetsniveau vrouwelijk lmicht, ik zer niet "recht te doen", doch wel een plaats in te

ruimen. .

Mevrouw Fortanier eindircJe

haar

welkomstwoord, dat in de Kamer grote aandacht trok, aldus:

,;Mijn

fractie verbeurt zich daarover van ganser harte en

ik

persoonlijk ben blij, dat het mij verrand

is,

Hare Excellentie de staatssecretaris de verzekering te geven, dat wU haar met vertrouwen tegemoet treden en hopen, dat het haar gegeven moge zijn

de

vele moeilijke ·problemen, waarvoor haar taak haar stelt, tot een oploss!ng te brengen.

S

peciaal ook bij de begroting van Onder- wijs, K. en W. bleken duidelijk de na- delen, aan het gevolgde jaagsysteem, en .aan het stellen van Kerstmis als de onherroepe- iijke einddatum voor de totale begrotings- behandeling verbonden. Er lagen maar en- kele dagen tussen het verschijnen van

's

ministers zeer uitvoerige memorie van antwoord en het openbare debat.

Mevrouw Fortanier merkte dan ook op, dat d~ Kamerleden niet· in de gelegeilheid waren geweest. ov-er öeze memorie • van gedachten te wisselen met derden, waarmede zij de Q.e- mocratie niet gediend achtte. ·

VÓÓr· de memorie. van antwoord zelf sprak onze geestverwante echter gaarne haar waar- dering uit, evenals voor het feit, dat minis- ter Cals in het eerste jaar van zijn ambts- periode. op een aantal punten voorzieningen

·bad getroffen, die wij van groot belang ach- ten.

Zij ·dacht hierbij aan het .begin, dat ge- maakt was ,om studenten, .die 1ri fiJlancieel moeilijke omstandigheden verkeren, tègèmoét te komen; aan de'uitbreiding, welke de mi- nister ten aanzien van alle takken van on- derwijs beeft gegeven aan de financiële te- gemoetkoming aan leerlingen; aan de hogere bedragen, uitgetrokken voor hoger onder- wijs en wetenschap, de kunsten en de mo- numentenzorg en aan de instelling van de commissie voor de eventuele stichting van

0c!en tweede Technische Hogeschool.

Er is ook een aantal punten, waarmede de minister o.i. minder gelukkig is geweest (zij dacht met name aan de vertraagde gang van 2laktm ten aanzièn van de vaststelling van de salarissen van de leraren bij het V.H.M.O.), doch <Ut rechtvaardigde naar baar inzicht toch niet, zoals "zeer vele leden" in het voor- lopig verslag dit hadden gedaan (blijkbaar de leden van de P.v.d.A.), te spreken van een "ernstig gebrek aan voortvarendheid".

• • •

D

e minister vraagt in de . begroting 1954 f 40 milliÇ>en, meer da11 ver~eden jaar, Deze verhogiJ1g, .:z9 verklaarde Önze geèstver- wante, ontmoet bij onze fractie generlei· be~

zwaar, omdat de 'minister heeft aangetoond, dat in hét bijzonder het hoger onderwijs en de wetenschap de vruchten zuilen plukken en omdat de overige· verhogin~en ·een gevolg zijn van wetteli.jke vóorzienirigen.

Mevrouw Fortanier braebt hierbij oo~ •het woord tepas, doór onzé ·fractievoorzitter, prof. Oud, bij de algemene beschouwingen . gesproken, dat wij 'op het ogenblik hebben een onbekrompen huishouding, die wij ech·

ter op bekrompen voet hebben ingericht, maar wij moeten juist komen tot een be·

krompen huishouding, die op onbekrompen voet is ingericht.

Ook na de verhoging van thans, is de huishouding van 0, K. en W. echter nog steeds n i et op "onbekrompen voet" inge- richt. Mevrouw Fortsnier kon dan ook ver·

klaren, dat haar fractiekenaten en zij be- paald niet, zoals "vele leden" in het V. V.

hadden doen uitkomen, met zorg vervuld wa- ren over de stijging, welke deze begroting, vergeleken bij het vorige jaar, te zien gaf.

Integendeel. Wij zijn - zo merkte zij op - vervuld met zorg over het fi!it, dat slechts

MEVROUW. FORT .i:NIER-;-'DE WIT

... successen ...

ruim 3 pct van het nationale inkomen aan Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen wordt besteed.

In het kort is het zo, dat wanneer wij het jaar 1938 vergelijken met het jaar 1948, het percentage van het nationale inkomen, dat wij voor Onderwijs, K. en W. besteden, met een derde is gedaald. Na 1948 is enige stij- ging opgetreden, doch ook in 1953 be~teed­

den wij nog slechts 3/4 deel van het percen- tage, dat in 1938 voor 0., K. en·w. werd be·

steed. Dat is, zo zei mevrouw Fortanier, geen soberheid meer, dat is kortzichtigheid!

Nu erkende onze woordvoerster uiteraard volkomen, dat het onbillijk zou zijn, de situa- tie, waarin vooral het lager onderwijs ver- keert, speciaal aan deze minister te wijten.

Zoals op alle terreinen zit de minister hier met een erfenis, die hem is nagelaten door zijn' voorgangl;!rs, c;lie · èen _te optimistische kijk hebberi gehad op het probleem van de klasbezetting, de voorziening met onderwij- zend personeel en de voorziening met ge- bouwen.

Maar - en dat betreurde zij - ook deze minister gaf naar haar inzicht van een te optimistische geestesgesteldheid op dat punt blijk. Mevrouw-'Fortanier deelde dat optimis- me niet. Zij maakt zioh integendeel grote zorgen over de feitelijke toestand; welke· bij het l.o. zo is, dat bijna 825.000 leerlingen, of 7/10 van de gehele lagere-schoolbevolking, zit in klassen met meer dan 35 leerlingen.

En meer dan. een vierde van de totale schoolbevolking (bijna 200.000 leerlingen) zit in klassen met tussen de 45 en de 64 leer- lingen. Is het dan overdreven, als wij zeggen, dat wij hier in een noodtoestand zijn geko- men? De kinderen komen hier aan alle kan- ten tekort èn de onderwijzer(es) staat voor een taak, die psychisch en physiek veel te zware eisen stelt.

Het aantal vacatures bij het l.o. baart ons eveneens grote zorg. Op 16 September waren 190 vacatures niet vervuld. Dat betekent 190 klassen, waarvan de kinderen of ingedeeld

Mevrouw Fortanier-de Wit verwelkom~

K. en W. nog steeds in de verdrukkiniJ scholentekort - ·"Twee moties, die weer voor het Aftremeen Nederlands Verbond jeut{d- en sportleiders - A.ardt{asdebat het Zuiderzeefonds en het bedrjjf der P

worden bij andere klassen, of naar huis wor- den gestuurd. Dagelijks krijgen dus <tllgeveer 3500 kinderen geen onderwijs.

Wanneer de minister eens in de grote ste·

den als bijv. Rotterdam zou informeren, zou bij horen, dat het herhaaldelijk voorkomt, dat aan 40 klassen geen onderwijs gegeven kan worden. En dat de toestand , niet nog - erger is, is te danken aan de hulp, die de . gehuwde onderwijzeressen bieden, van wie er 1150 voor de klas staan, en aan de 283 gepensionrieerden, op wie niet tevergeefs een beroep is ged~an.

Wat die gehuwde onderwijzeressen betreft merkte mevrouw Fortanier tevens nog op, dat, wanneer men op .bijna 1200 ·gehuwde vrouwen een beroep doet, het toch onver- antwoord is om vrouwen, wanneer zij

iri

het huwelijk treden, te ontslaan en haar daar- na weer tijdelijk aan te stellen, waarbij daa voor de onderwijzeressen een rechtspositie ontstaat, welke veel minder is dan die van de vast aangestelde krachten.

• • •

D

eze toestand, zoals onze woordvoerster die in de Kamer nog eens schilderde, heeft in den lande grote ongerustheid gewekt en heeft ook geleid tot de grote demonstra- tieve bijeenkomst op Zaterdag 28 November te Utrecht, waar een 8000-tal ouders en on- derwijzers aan die ongerustheid uiting heeft gegeven.

Terecht kon mevrouw F ortanier vaststel- len, dat de. opeenvolgende Kabinetten in de voorgaande jaren dikwijls genoeg zijn ge- waarschuwd, dat ·deze dreigende situatie zich zou voordoen. Juist zij kon dat zo te- recht doen, omdat (al zei zij dat zelf nu niet zo) zij het geweest is, die elk ]aar· bij het begrotingsdebat over dat onderwerp met de opeenvolgende ministers van gedachten heeft gewisseld en hen VQOr hun ongemoti- veerd optimisme heeft gewaarschuwd.

De minister staat thans met de rug tegen de muur. Nodig is nu een duidelijk plan, hoe de minister zich voorstelt nu en in de toe- komst tot verbetering in deze te komen. Me- vrouw Fortanier had daarover zelf trouwens ook wel reeds haar gedachten.

Zij noemde vooral drie punten, die wij zonder de door haar gegeven uitvoerige toe- lichting hier laten volgen: Een algemene af- schaffing van de classificatie; een terugkeer naar het onderwijs weer aantrekkelijker ma- ken door fictieve dienstjaren toe te kennen, zoals dat vóór 1 Januari 1948 het geval is geweest en tenslotte kwam het haar redelijk voor, dat de gehuwde. onderwijzeres niet . wordt ontslagen uit vaste dienst om daarna

tijdelijk te worden aangesteld.

Voorts vroeg zij nog, of de minister ook reeds iets kon mededelen over het overleg met zijn ambtgenoot van Financiën omtrent vergroting van het bedrag aan beurzen en renteloze voorschotten aan kwekelingen.

En hoe staat het met de gebouwen? Er is de laatste 2 jaren een verbe'tering ingj!tre- den, maar de toestand is nog steeds niet best, zoals zij aan de hand van verschillende voorbeelden aantoonde. Heeft de minister een prognose gemaakt inzake de behoefte aan scholenbouw?

Vervolgens stond onze woordvoerster uit- voerig stil bij de bij alle takken van het on~

derwijs zo noodzakelijke experimenten, waarbij zij vooral ook voor coördinatie pleit- te. Bij het voorbereidend hoger en middel- baar onderwijs zal men ook moeten komen tot een verdeling in kern- en keuzevakken, om nog maar niet te spreken van eventueel gedifferentieerde einddiploma's.

Kort geleden, zo zeide zij, schermden wij nog met het getal van 25 pct., als wij het hadden over de jongelui, die zonder vertra- ging het einddiploma haalden, maar dit is nu

alweer ingeschrompeld tot ruim 11 zij vreesde, dat het nog ieder jau zou worden.

Zij vroeg dan ook: ziet de staatSI geen kans, op korte termijn te kome verantwoord aantal experimenten Jl

en keuzevakken. leidende tot gediff1 de einddiploma's, omgeven met 1 waarborgen van deugdelijkheid, 1

hiermede althans een proef kunnel Voorts besprak zij nog de belangt eenzijdig begaafden, de noodzaak oprichting van een Rijks-HBS

tè

van een Landbouwhuishoudschool kerk, de beheersvorm van de school en het onderwijs aan fabriel

Wat dit laatste aangaat zei zij Wij hebben met veel waardering g4 de post "Onderwijs aan fabrleksm verhoogd, Wij zijn er voorstander.

de minister overweegt; de leerplie jaar te verhogen

en dat

ook bij h wijs de mogelijkheid wordt bezie kom~n tot een ,vel'J)licrJU ~rf~~

wijs.

~

• *

0

m ook aan de andere afdelil deze uitgebreide begroting doende aandacht te kunnen bested4 wij thans ten aanzien van "Onden der zeer kort moeten zijn.

Er werden nog twee moties ·inge<

eerste, van mr. Roosjen (A.R.), me' tekend o.a. door mevrouw FortaniE vroeg, met betrekking tot de "ontl van de onderwijzerssalarissen het gingsbesluit in die zin te wijzigeJ datum van 1 Januari 1953, genoen K.B. van 22 Augustus 1953, zou wo anderd in 1 Januari 1948.

De tweede motie werd ingedien<

Lucas (KVP> en betrof het z.g. "1

stel 1947" voor de leraren bij het In tegenstelling met de leraren b\f delbaar nijverheidsonderwijs was leraren bij het voorbereidend hogel delbaar onderwijs de. salarisverho 1947 niet ingegaan op 1 Januari 1 pas op 1 September 1947. En de rot vroeg nu, billijkheidshalve, aan laa de leraren . alsnog die· verhocinS tijdvak 1 Januari 1947- Septembe te betalen.

Minister Cals heeft beide moties t

aanvaardbaar verklaard, in die zin,.

niet zou hebben uitgevoerd wannee den zijn aangenomen.

De bewindsman verklaarde, zo 1'4

gelijk te willen zijn, maar dat er ;

~r:=_,J:i~tet:= -~~

van de terugwerkende ktaebt

*'lfl

knikk.fng tot 1 Jamiari 1948

Mal/

een uitbrèiding vim de salar~

der leràrèn, als. bedoeld in·~-~

Uiteraard gaf . dit DO& ~ nodige· dj:!bat (voor zoVQ"

iáfUaris

d in de· náchtelijke v~~' t®l.!

tenslotte werden, gèziero die uitjld van enig resultaat, beitfu> motiêi ·~

dieners ingetr.okken. · ·

* • •

M

eer .succes dan deze {lid·~

ties had onze geestv~te;

Fortanier.de Wit; bij de .. Volgen~

gen, betrek"king hebbende op cle l Natuurbescherming, ()udheidk~

enz. '··

Haàr eerste succes betrof bet SU~

het Algemeen Nedèrlamls Vel'bOlîi verdubbeld wlsi tè krijgen, met nÓÁ gelijkheid op een belangrijker

:verhi

1950 ontving dit

verbond

f 10.008 maar in 1951 was bet afgeschaft e er, "na a·mpele overweging" dan subsidie van f 3000 uitgetrokken.