Vrijheid
den1ocrat1e
WEEKBLAD VAN VOOR VRIJHEID
NUMMER 965
DE VOLKSPARTIJ EN DEMOCRATIE
VRIJDAG 26 JULI 1968
Mosl~ou zet
Praag onder zware druk
Zo heeft Lconkl Brezjnew - althans gedeeltelijlc - eieren voor zijn geld ge- Jwzen. Hij heeft er immers in toe- gestemd in hoogst eigen persoon voor be:;preldngen naar Tsjechoslowa.kije te _ gaan. Naar verluidt zal hij dit doen in gezelschap. van_ het__ge:llelt;l "Politbureau, De Russische partljlêider<wenst ·
óp
;zijn beurt het gehele Tsjechoslowaakse par' tijpresidimn tegenover zich te vinden.Of dit allemaal zo zal gebeuren, zal de eerstkomende dagen blijken. Vooral:
het is in 11et geheel niet ·.zeker wat de bedoelingen zijn achter dit opzienbaren- de Russische bezoelt. Is het een poging tot het bereiken van een compromis? Of zullen er Sowjetrussische donderspeech- es worden gehouden om Dubeek en de zijnen door de knieën te doen gaan? Tot nog toe bleken deze ·stevige !mieën tot generlei buigen bereid.
Dat het tot .een scherpe crisis kon komen tussen Praag enerzijds en Moskou ptus een vieJ,'l:al ·satellieten an- derzijds ligt aan het feit, dat wij leven in 1968. Dus niet meer in 1956, toen Hongarije zijn poging tot een iets vrij;
zinniger regime met Russisch tankge- weld bedwongen zag. Nog veel verder verwijderd zijn wij van 1948, toen door mididel van een door Rusla:nd gesteunde coup het communisme in Praag opper- machtig werd.
Sindsdien is er in de wereld - ook in Rusland - één en ander veranderd.
Zelfs of juist achter het IJzeren Gordijn is er iets dat zweemt naar een milder klimaat, te bespeuren. Het is nu de vraag· of Brezjnew, die ·als een Russische diehard geldt, niettemin zal trachten in Tsjechoslowakije hoe dan
ook de klok terug te zetten.
Het is niet toevallig dat men juist in Tsjechoslowakije, te beginnen met janu-
ari van dit jaar, een· zekere mate van liberalisering in het communistische systeem heeft gekozen. Sinds jaar en dag, en vooral tussen de twee wereld- oorlogen, waren het de Tsjechen die, meer dan enig ander volk in Mid- den-Europa, geporteerd waren voor een werkelijke democratie. Twee maal wer- . den zij smadelijk in de steek gelaten.
Het eerst in 1938, toen men Hitier vrij spel 'liet in het Boheemse land. De twee- de· maal, toen het Westèn in 1948 geen }land uitstak bij de inlijving ·van dit
VEERTIENDAAGSE VERSCHIJNING
Zoals reeds eerder gemeld ver- schijnt ons weekblad tot eind augUstus om
de
veertien dagen.Het volgende nwnmer zal dus ge-
dat~erd zijn vrijdag 9 augustus.
land in het Oostblok. Dat was heel naar, maar wel te begrijpen. Het ietwat ver- anderd machtsevenwicht tussen Oost en West achtte men geen nieuwe wereld- oorlog waard, AI kwam dan mede door . het opdringen van het Sowjet-commu- niBme in Praag. de Natotot stand.
GEEN BEKEÏfÎNG
\Vie overigens zou denken, dat het Tsjechoslowaldje van Alexander Dubeek zich tot het Westen heeft bekeerd, ver- liest de juiste proporties uit het oog.
Want de nieuwe leider in Praag heeft immers herhaalde malen en met grote nadruk . verklaard, dat hij de liberalise- rende koers wil effectueren onder een communistisch regime. Enigerlei terug- keer tot het lrapitalistische systeem heeft hij zeer duidelijk afgewezen.
D~ vraag is nu of er overeèn'stel11- ming, althans een moeilijk· collipromis te bereiken zal zijn tussen die neo"com- munisme "à la Prague" en het klassiè'
!te communisme, dat ten minste in gro- te lijnen nog altijd gehuldigd wordt in Moskou.
Het heeft weinig zin om de vele strub- belilJgen die de laatste weken voor een zeer onaangename sfeer tussen Moskou-Warschau en Praag hebben ge- zorgd, opnieuw de revue te doen passe- ren. Wel moet men naar voren halen hoe in alle wisselingen van blieven,
"uitnodigingen" - juister bevelen - om ili Rusland of elders te verschijnen, de tekst van de brief der vijf - Rusland, DDR, Polen, Hongarije en Bulgarije - alsmede het Praagse ant- woord het kernpm1t vormen. Hier ko- men immers diepe ideologische verschillen tot uitil1g. En toch, wij her- halen het: ook Dubeek houdt aan het c01nmunis1ne vast.
De blief van de orthodoxe commu- nistische vijf veroordeelt op ouderwetse wijze het "reactionisme, gesteund door het imperialisme", dat een bedreiging zou vormen voor het "gehele socia- listische systeem". Dan volgt het gewo- ne, ietwat afgezaagde gezeur over de , ,contra-socialistische, revisionistische krachten", die tot de ge bruikèlijke ter- millologie behoren, wmmeer het com- munisme iemand aan een banvloek wil onderwerpen. Maar het allerergste, dat Dubeek en de zijnen wordt verweten, is de liberalisering op geestelijk gebied, die zich in Tsjechoslowaltije aan het voltrekken is.
De vijf briefschdjvers eisen dan:
"Beslaglegging door de partij op de massamedia, pers, radio en televisie".
En dit alles "tin het belang van de werkende klasse ... en het socialisme".
Zeer waardig en zeer duidelijk heeft Dubeek hierop geantwoord: "De com- munistische partij is afhankelijlt van de vrijwillige steun van het volk." Op die steun blijkt de even schrandere als evenwichtige Dubcel' te Imrmen relce- nen.
In het gesprek tussen de Tsjechoslo- waal{se en Russische partijleiders, om-
ringd door hun presidia, zullen er stellig de vonken afvliegen. Het is nu de nij- pende vraag of het bij rhetorische von- ken blijven zal. ·
:MANOEUVRES
De steeds nieuwe verh~agirig bij de terugtrekking der Russische- troepen, die in Tsjechoslowakije hebben deelge- nomen aan de manoeuvres in het kader van het Warschau-pact, wekken zeer on- aangename herinneringen aan de ge- beurtenissen van 1956. Toen, bij de Hon- gaarse crisis, bèg01men de Russische troepen Hongarije te verlaten, om ij~
lings terug te keren _toen men dit iri Moskou nodig oordeelde.
Bovendien is er Q.e nieuwste Russische nota, waarin naar verluidt, de legering van Sowjet-troepen aan de _Tsjechische grens met West-Duitsland
wordt geëist.
Intussen bevindt zich Îll deze scherpe crisis in het Oostblok niet slechts Tsje- c;hoslowakije, maar ook Sowjet-Rusland in een moeilijli: parket. Hoewel het op de steun d.er mede-ondertekenaars van de .,brief" kan rekenen, varen Joegosla- vië en ook Roemenië een onafhankelijke koers. Verder hebben de Franse en Ita-
liaanse communistische partijen te ken- nen gegeven dat zij gekant zijn tegen een . militair ingrijpen tegen de Bo- heemse zusterpartij. Een militair ingrij- pen zou voorts tot een verscherping van de meningsverschillen in het Oostblolt leiden· die de h,aviken in Rusland zo zeer een doorn. in hét oog is .. En het zou slecht pàSsen ·in de bescheiden liberá.
liseril1gs-dooi, die de machthebbers in lV[oskou sinds Chroesjtsjow's val Iterine- lijk lJ.ebben nagestreefd.
En toch, om aan alle zware psy- chische druk militaire !tracht toe te voe- gen, komt nu het bericht, dat langs de gehele Russische grens grote militaire manoeuvres zullen worden gehouden.
Deze grens omvat voorál de grens met Tsjechoslowaltije. Er zijn, zo meldt men met ongewone en kermelijk opzettelijke Russische openhartigheid, reservisten opgeroepen.
De diehards il1 Moskou hebben dUs de vuist gebald. Nieuwe zet in de zenuwen- oorlog? Of voorbere~ding voor echt ge·
weid? Het is onvoorspelbaar, al lijkt - vooralsnog - het eerste het waarschijn- lijkst. In ieder geval: het rommelt en rammelt achter het IJzeren Gordijn.
L.M.
DWAAS GEPRAAT
§§
WIE
onze vaderlandse politiek ook maar een beetje volgt, kan het niet ontgaan zijn dat elke partij zo haar stokpaardjes en ook haar zwakke kanten heeft. De Partij van de Arbeid bijvoorbeeld is bijzonder gecharmeerd van het schrijven van brieven, maar helaas is dat tevens niet haar sterkste zijde.Men mag zich daarover niet verkneuteren. Het is spijtig als bij e~n zo grote partiJ dit. soort et)nvoudige aangelegenheden uit de hand loopt.
Je weet bij de PvdA ook nooit of een brief bedoeld is om te lezen of meer wordt verzonden ten dele als practical joke, ten dele om via de opgeplakte postzegel het staatsbedrijf van de PTT te steunen (men vergisse zich niet: zulks past ge.he.el in de socialistische denkwijze).
Hoe lager- het partij-orgaan dat de brieven verzendt, des te eenvoudiger zijn zij voor buitenstaanders te rubriceren. Het epistel bijvoorbeeld waarin de federatie Den Haag van de PvdA aan haar kaderleden "uitlegt" waarom mr. Toxopeus wel de laatste was die in aanmerking zou kunnen komen voor het Haagse burgemeesterschap, is zonder moeite te rangschikken in de categorie niet-serieuze brieven. De heer Toxopeus wordt in bedoelde brief gekenschetst als "een vertegen- woordiger van een uiterst rechtse groepering". Om zulk dwaas gepraat kan men alleen maar smakelijk lachen. Het is alleen jammer voor de PvdA dat er toch ook wel een paar mensen zullen zijn, die in zo'n briefje een bewijs· te meer zien dat de PvdA steeds minder serieus genomen kan worden.
E
R is meer dwaas gepraat geweest rond de benoeming van een nieuwe burge- . meester van Den Haag. Zo hebberi verschillende dagbladen de veronderstelling geuit, dat er bij de kabinetsformatie een afspraak gemaakt zou zijn, krachtens welke leidende politici in de Tweede Kamer· voor bu-rgemeesters- en andere hoge posten niet .benoemd zouden worden of een dergelijke benoeming niet zouden aanvaarden. Dat zou dan een van de redenen zijn waarom de heer Toxopeus niet benoemd werd tot burgemeester van Den Haag.·Het is altijd goed om legendevorming tegen te gaan - in de politiek zeker waar het bij een kabinetsformatie gemaakte afspraken betreft. Welnu; laat men van ons aannemen dat een afspraak als boven bedoeld bij de formatie van het huidige ·kabinet niet is. gemaakt. Wat dat betreft zou het kabinet volkomen vrij·
geweest zijn· de heer Toxopeus te benoemen en de heer Toxopeus zou alle vrijheid gehad hebben een dergelijke benoeming te aanvaarden. Of hij dat gedaan zou heb- ben, gezien zijn verplichtingen als leider van de VVD-fractie in de Tweede Kamer,
-is een open vraag. ·
Op pagina 4. van dit blad gaat onze Haagse kroniekschrijver nog nader in op een aantal andere facetten van de benoeming van mr. Marijnen die wij overigens van harte geluk en veel succes toewensen met zijn nieuwe ambt.
Kopij v.oor deze rubriek zen- den aan: mevr. nir, E. de Roock-Bedding, Stadhonders- plantsoen 2U, Den Haa~r.
Pi etersbergconferentie
Onze najaarsconferentie zal worden gehouden op 12 en 13 oktober a.s. Wilt u deze data vast noteren? Nadere bijzon- derheden zullen nog volgen als het pro- gramma is vastgesteld.
Provinciale dag Utrecht
De Provinciale Dag voor Utrecht werd dit jaar op 12 juni j.l. g·ehouden in Hotel "Heidepark" te Bilhoven. Na een kort welkomstwoord van · de Centrale Vertegenwoordigster mevr. G. G. A. Al- ting-Ambrosius hield mevr. Mr. C. ,H.
Verstegen-Kettlitz haar causerie "De dagen onzer jaren." Spreekster ging üit- voerig in op de recente gebeurtenissen in de diverse landen; de revolte van de studenten, zowel in communistische als in westerse landen; de gewelddaden in Amerika met als achtergrond het ras- senprobleem. Zij vroeg zich af, hoe de·
houding van onze regering en de vollrsvertegenwoordiging zou zijn indien zich hier te lande iets dergelijks als in Frankrijk zou afspelen. Hoe zou de doorsnee burger zich gedragen? Men moet de democratie verdedigen en niet wi.jken voor dreigementen van bui- ten-parlementaire gewelddadige minder- heden. Het is de plicht van ons allen onze volksvertegenwoordigers in hun werk te steunen b. v. door adillesiebe- tuigingen en het tonen van belangstel- ling·, aldus mevr. Verstegen.
Congres Liberale Internationale
Tijdens de eerste dag van het cono·res van de Liberale Internationale, dat ~rij
dag 20 september om 15.30 uur in hotel De Wittenbrug te Den Haag begint zal na de openingsrede door de president van de Liberale Internationale, mr. E.
H. Toxopeus, onder meer het woord ge- voerd worden door de heer Jean Rey president van de Europese Econo:
mische Gemeenschap.
Zoals reeds vermeld, is het congres toegankelijk voor leden van de groep Nederland van de Liberale Internatio- nale tegen congresentree van 5 Engelse Ponden.
Tijdens het congres zal op maandag- avond 23 september om 20.00 uur een grote openbare vergadering gehouden worden in "Op Gouden Wieken" aan de Scheveningseweg, waar behalve mr.
Toxopeus, de voorzitter van de Itali·
aanse Liberale Internationale, de heer Giova.nni Malagodi, en de voorzitter van de liberale fractie in het Engelse Lager- huis, de heer Jeremy Thorpe zullen spreken.
Inlichtingen over het congres kunnen ná 15 augustus verkregen worden bij de secretaris van .de groep Nederland van de Liberale Internationale, de heer D.
W. Dettmeijer, Van Mojalenlaan 14, Den Haag, telefoon: 241905.
Vrijheid en [V]
ll~!U2S!~~i~@• ... ~
Weekblad nn de Volkapartt- Yoor Vrijheid en Democratie.
Adres van de administratie (zowel voor abonnementen al•
Yoor advertenties) : Witte de Withstraat 73 te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).
Tel. 010-11 10 00, abonnemen- ten toestel 219, advertentiea toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie V rijbeid ea Democratie te Rotterdam.
Hoofdredacteurs Ph. C. là Chapelle jr.
,!dr• van de redactfel )Ueuwe HereDiracht 89 8 l• Amsterdam-C.
Na de lunch sprak mevr. drs. J. F.
Schouwenaar-Franssen over ,,Vrijheid en Democratie". Spreekster memoreer- de de aanslagen op president Kennedy, ds. King en Robert Kennedy. Deze ge- ])eurtenissen moeten reden tot bezinning zijn, omdat ze een aanslag op een ie- ders vrijheid zijn. De hoogste waarden van onze samenleving zijn ·vrijheid en democratie. Een democratische samen- leving stelt hoge eisen en vergt kennis van zaken en nonnbesef. Kennis van zaken houdt in, dat juist wij liberalen ons moeten bezinnen op het tweerich- tingsverkeer d.w.z. dat de regering de steun moet hebben van het volk en de burger moet meespelen. Openheid van weerskanten is nodig voor ,de democra- tisering der democratie. Vrijheid en de- mocratie zijn geen verworvenheden, waarmee een mens wordt geboren, maar een goed, waar ieder van ons voortdure.nd aan moet werken, aldus mevrouw Schouwenaar.
UIT DE PARTIJ
• BRUSSEL
Voor de (massaal opgekomen) Neder- landse Liberale Kring te Brussel heeft op 8 juli de heer Jean Rey gesproken, de voorzitter van de Commissie van Eu- ropese Gemeenschappen. ,.,Tot de bij- drage van de Nederlanders aan die Eu- ropese gemeenschappen behoort hun koppigheid. Maakt men ze van die kop- pigheid een verwijt, dan worden ze kwaad. Complimenteert men ze er mee, dan zijn zij trots", aldus één van de opmerkingen waarmee de heer Rey ûjn rede kruidde.
Zijn eigenlijke onderwerp was: De Europese gemeenschappen - vandaag.
Uiteraard spralt de heer Rey dan ook over de douane:unie, die een week tevo- . ren was voltooid. Daardoor is de eerste,
zeer belangrijke, etappe naar Europa's economische éémnaking- afgelegd.
De heer Rey maakte enige kantteke- ningen bij de politieke verklaring, die de Commissie bij die ,gelegenheid hèeft gepubliceerd. De Commissie is er van overtuigd, dat het thans nodig is het opgerichte bouwwerk politieke inhoud te geven: van de Commissie moet een ot·gaan worden gemaakt dat werl,elijk bij machte is de gemeenschap te lei- den; aan het Europese parlement moe- ten meer bevoegdheden worden verschaft en dat parlement moet wor- den gedemocratiseerd.
De heer Rey verklaarde uitdrukkeiijk niet bevreesd te zijn voor de intrede van _communisten in het Europese par- lement. Hij vond het juist veel bedenke- lijker dat daarin thans leden zetelen, die al sedert geruime tijd niet meer tot een nationaal parlement behoren. "Be- ter gekozen communisten in het parle- ment, dan niet gekozen niet-commu- nisten", aldus spreker.
Vanuit de kring werd de vraag gesteld hoe de Commissie, gezien het resultaat van de verkiezingen in Frank- I'ijk, haar nogal ambitieuze politiek pro- gramma - er is gesproken over een periode van vijf jaar - denkt te verwe- zenlijken. De heer Rey antwoordde dat aan de invloed van die Franse verkie- zingen op de ontwikkeling geen al te overdrev-en ·betekenis moet worden ge- hecht. Bovendien meende hij op grond van niet nader aangeduide aanwijzingen te mogen stellen, dat zijn optimisme wel enigszins is gerechtvaardigd.
De heer Rey juichte het toe dat de B'ranse regering weerstand heeft gebo·
den aan op haar geoefende druk, zich heeft gehouden aan de vervaldatum van 1 juli en dat zij anderzijds aan de door haar aangekondigde maatregelen een beperkt ka.rakter heeft gegeven.
I
De HBU heeft voor haar rekeninghou- ders tegen_een matige vergoeding safe- loketten beschikbaar.. Hierin kunnenI
stukken, die speciale waarde hebben, veilig worden opgeborgen.I I
11 I
Spreker hoopte dat de solidariteit die zich op het ogenblik - nu Frankrijk een m.oeilijke periode doormaakt --- mani·
festeert, ook aanwezig zal zijn wanneer binnenkort het probleem van de uitbrei- ding van de gemeenschappen, dat de samenleving van de Zes zoveel schade heeft berokkend - weer aan de o1·de zal komen.
ALGEMEEN SECRETARIAAT
V.V.D.
. , Ook voor fl: de HBfl
I HOLLANDSCHE BANK-UNIE
N.V.Koninginnegracht 61
1 s-Gravenhage Telefoon (070) 604803
Giro 67880
L. -
.AMSTERDAM " DEN HAAG • ROHEROAM
- - IIIIIÎIII -
~
CULTURELE DAG IN ARNHEM
Omdat het in verband met de vakan- ties velen wellicht ontgaan zal zijn, her- halen wij' nog eens het programma van de culturele dag, die de VVD op 7 sep- tember in Arnhem houdt:
10.00 uur: Opening door de heer mr.
drs. L. J. F. Wijsenbeek. Vertoning van de film "Skies over Holland" .in het Rembrandt-theater.
11.00 uur: Sectievergaderingen in restaurant Royal:
13.00 uur: Lunch.
14.15 uur: Plenaire vergadering. Tij- dens deze vergadering worden de con- clusies waartoe men in de secties geko- men is,' bekendgemaakt.
15.45 uur: Algemene inleiding door de heer mr. H. van Riel.
16.30 uur: Sluiting door de heer mr.
drs. L. J. F. Wijsenbeek.
De volgende secties zijn gevormd:·
Sectie A: Ruimte voor cultuur.
Voorzitter: -mr. S. Willinge Gratama, Wapenveld, advocaat -en procureur te Zwolle.
Pre-adviseur: Sj. Schamhart, 's-Gra- venhage, architect.
Sectie B: Ctiltuur en jeugd.
Voorzitter: mevrouw M. Sicman-Har- deman, lid va:n de VVD-raadsfractie van 's-Gravenhage.
Pre•adviseur: drs. L. van Leeuwen, lid van de VVD-raadsfractie van Rotter- dam.
Medevoorbereider: mevr. drs. J. F.
Schouwenaar-Franssen, Bilthoven, lid van de Eerste Kamer voor de VVD.
Sectie C: Cultuur en seheptJende kunstenaars.
Voorzitter: mevrouw G. V. van Some- ren-Downer, Rotterdam, lid van de Tweede Kamer voor de VVD.
Pre-adviseur: Erik Vos, 's-Gravenha- g·e, toneelspeler en regisseur.
Sectie D: Cultmll'IJOlitiek van de Ne- derlandse overheid.
VooJ•zitter·: .D. w, Dettmeijer, lid van
de VVD-raadsfractie van 's-Gravenha- ge.
Pre-adviseur: mr. D. F. Went, Leeu- warden, lid van de Provinciale Staten van Friesland voor de VVD.
Medevoorbereider: mr. H. E. Phaff, Bloemendaal, directeur van de Vereni-.
ging van Nederlandse Gemeenten.
Sectie E: De presentatie van de Ne- derlandse cultuur in bet b1ütenland.
Voorzitter: mr. drs. L. J. F. Wijsen- .beek, 's-Gravenhage, directeur van het
Gemeentemuseum aldaar.
Pre-adviseur: M. Maurik, ambassade- raad en hoofd afdeling pers en culturele zaken bij de Nederlandse ambassade te Bonn.
De slotrede zal worden uitgesproken door de heer mr. H. Yan Riel, Yoorzitter Yan de VVD-fractie in de Eerste Ka.·
mer.
In de week van 10 augustus o11tvangen de deelnemers aan de Culturele Dag de pre-adviezen betreffende de verschil- lende secties.
Aan de deelnemers zal gevraagd wor- den oni hun reacties op deze prè-advie- zen vóór 24 augustus het Algemeen Se- cretariaat toe. te zenden. Het bestuur van de Kamercentrale Gelderland en de culturèle commissie hopen dat zeer ve- len zich voor deze dag zullen opgeve11.
Een aanmeldingsformulier treft men hierbij aan.
AANMELD I NGS FORMU Ll ER
1 In te zenden aan Alg. Secr. VVD, Kon·ing-innegracht 61, Den H®g) Ondergetekende geeft zich op voor deelneming aan de culturele dag op 7 september te Arnhem.
Naam:
Adres:
Woonplaats:
Wat de secties betreft gaat mijn eerste voorkeur uit naar sectie ... *) en mijn tweede voorl,eur naar sectie ... *)
De lunch in Royal ad f 5.90 zal ik welfniet bijwonen.
De deelnemerskosten ad f 5.- zal ik storten op girorekening nr. 6'7880 ten name van de secretaris van de VVD te 's-Gravenhage.
Handtekening·:
•) Jm·ulkn gectie A, B. C, D of E.
VRIJHEID EN
D~MOCRATIEStructuur en uitgaven van het lager onderw·ijs
leidersstichting doet concrete voorstellen tot verandering
DE
Prof. mr. B. M. Teldersstich- ting. heeft een onderzoek in- gesteld naar structuur en uitgaven van het lager onderwijs en daaraan ee,n rapport gewijd dat deze maand onder de titel "Onderwijs - een kostbaar goed" is verschenen. Het rapport is bedoeld als een bijdrage tot het kritisch onderzoek van de geldende en op handen zijnde rege- lingen op hun doelmatigheid en kostenveroorzakende aspecten. Uit het onderzoek zijn een aantal con- crete voorstellen tot verandering voortgevloeid, die naar de mening van de samenstellers van het rap- port tot verbeteringen zullen kun- nen leiden.Die samenstellers waren mr . • T. de Wilde (voorzitter), drs. L. van Leeuwen (secretàr:is) en verder mevrouw :ir. M.
C. Endert-Baylé, drs. J. W. van der Dussen, dr. P. J. Reimer en dr. P. G.
van Vliet. Drs. P. A. Sloos heeft de commissie als technisch adviseur bij- gestaan, drs. Th. H. Joekes verzorgde de eindredactie van het rapport.
In de eerste plaats leggen zij er de nadruk op, dat financiering van het on- derwijs uit de algemene middelen inder- daad als beginsel voorop behoort te staan en dat daarbij de financiële ge- lijkstelling van het bijzonder onderwijs met het openbaar onderwijs in stand gehouden dient te worden. Eén van hun conclusies echter is dat het openbaar onderwijs inefficiënter wordt beheerd dan het bijzonder onderwijs.
Verspilling
De conclusies en aanbevelingen, door ons deels in verkorte vorm weergegeven, zijn:
1
Omdat het · systeem van de Lager onderwijswet 1920 en diit van de Financiële Verhoudingswet Rijk-Ge- meenten 1960 onafhankelijk van elkaar werken, weten de · gemeentebesturen niet waar zij aan toe zijn. Het gebrek · aan duidelijke richtlijnèn heeft niet al- leen tot gevolg dat er ongeréchtvaar- q:igd grote. regionale verschillen zijn in de kwaliteit van de onderwijsvoorzienin- gen, maar dat ook gebrek aan duide- lijke normen verspilling doet ontstaan.Inefficiënt
2
Het openbaar onderw4J~ wordt inef- ciënter beheerd d~:ó. het bijzonder onderwijs. De doelmatigheid van het openbaar onderwijs - het geven van beter onderwijs met eenzelfde uitgaven- bedrag of het geven van onderwijs van dezelfde kwaliteit met minder kosten - lmn door een functionele verzelfstandi- ging van het schoolbeheer worden ver- groot.Schoolraden
3
Afhankelijk van het aantal openbare scholen dienen per gemeente één of meer schoolraden te worden ingesteld.De leden van deze schoolrad~n dienen door de gemeenteraad te worden be- noemd op voordracht van belangstel- lende instanties die bij de gemeenschap betrokken zijn. Zij tellen maximaal ·ne- gen leden en hebben onder andere tot taak voor elk van de door hen beheerde openbare scholen · een schoolbegroting op t~ stellen, die door de gemeenteraad moet worden bekrachtigd. Zij treden te- vens kostenbewakend op. B. en w. zijn verplicht alleen die bestellingen en be- talingen te doen waaraan de schoolraad
binnen de vastgestelde begro- tingsruimte .,..- zijn goedkeuring heeft gehecht.
Exploitatie
4
Om ondubbelzinnige normen te kun- nen vaststellen dienen de materiële exploitatie-uitgaven als volgt te worden gesplitst:Technisch noodzakelijke exploita·
tie-uitgaven; dat zijn uitgaven die niet het karakter van het onderwijs raken en daarom slechts indirect invloed heb·
ben op de kwaliteit van het onderwijs.
- Ideële of onderwijskundige uitgaven;
dat zijn alle overige exploitatie-uitga- ven. Hiertoe worden o.m. gerel{end: de kosten van aanschaf en onderhoud van schoolboelren, leermiddelen en moderne onderwijsapparatuur, van schoolbiblio- theken en de kosten voor het aanstellen
Normen
5
Het rijk zou ieder jaar uiterlijk OR 1 juli een norm voor de technisch noodzakelijke exploitatie-uitgaven- voor het volgende jaar moeten vaststel- len. Deze geldt zowel voor het bijzon- der als het openbaar onderwijs, Deze normen zouden als volgt kunnen wor- den vastgesteld:a. Op grond van adviezen van ambte- lijke onderwijsdeskundigen en bedrijfse- conomen wijst de minister per gewest een aantal goede en efficiënt beheerde scholen aan als modelschool.
b. Bij 't aanwijzen van de modelscho- len moet men rekening houden met een b e p e r k t aantal factoren, zoals de capaciteit van de school, de werkelijke bezetting van de school, de ouderdom van de school en de wijze van venvar- nlen.
c. Jaarlijks constateren de genoemde deskundigen het uitgavenpeil van de be-
trokken modelscholen. .
d. Op grond van deze gegevens stelt de minister jaarlijks de norm vast. Hij geeft daarbij aan van welke veron- derstellingen ten aanzien van het prijsniveau hij is uitgegaan.
e. De minister kan, in geval van de in de normen veronderstelde prijsontwik- keling, de oorspronkelijk vastgestelde normen bijstellen.
Vergoeding
6
Van rijkswege wordt voor de ideële of onderwijskundige exploitatie-uit- gaven eenzelfde _voor het gehele land geldende vergoeding voor openbaar en bijzonder onderwijs vastgesteld. Indien gemeenten ten behoeve van het open- baar onderwijs boven deze norm gelden voteren, bijvoorbeeld om te experi- menteren, heeft het bijzond_er onderwijs recht op gelijke behandeling.Investeringen
7
Bij het onderzoek naar de ontwikke- ling van de investeringen ten behoe- ve van de scholenbouw bleek de sa- menstellers, dat onvoldoende gegevens beschiJtbaar zijn voor een verantwoorde analyse van deze grote bedragen. Naar aanleidling hiervan d~·ingen zij aan op verbetering van het departementale ap- paraat.Voor de vergoeding van de stich- tingskosten moet het rijk een norm vaststellen _gebaseerq. op gegevens over de stichting van bepaalde typen mo- delscholen. Regionale en plaatselijke verschillen in bodemgesteldheid en ar- beidskosten zouden in deze rijksnorm tot uitdrukking moeten komen.
Research
bevorderen. Hoewel hiervoor allerwegen
· aandacht bestaat ligt er toch nog een groot terrein braak. Betere didactische research zal leiden tot een betere benut- t,iilg van het aanwezige tàlent en zal veel menselijk leed over mislukkingen bij het onderwijs kunnen verzachten.
Het aanbrengen van vernieuwingen in de onderwijswetgeving mag naar onze opvatting worden voorgesteld, nadat op dit terrein voldoend toegepast on- derzoek heeft plaatsgehad, aldus de samenstel!e.rs van het l'apport.
Samenvoeging
9
Om redenen van didactiek en van onderwijs-efficiency dient het aantal leerlingen per school ten minste 75 te bedragen. Door samenvoeging van de zeer kleine scholen zullen de technisch noodzakelijke exploitatie-uitgaven per leerling verminderen en zal meer ten behoeve van de kwaliteit van het onder- wijs kunnen worden uitgegeven. Ter overbrugging van de grotere afstand tussen huis en school beveelt men. in het rapport de instelling van schoolbus- diensten aan.Het onderwijzend personeel dat door cle opheffing van de zeer kleine scholen beschikbaar komt; zou kunnen worden ingeschakeld om op korte termijn de leerlingenschaal te verlagen.
Administratie
1 Ü
De samenstellers zijn in de loop van hun studie gestuit op ernstige on- volkomenheden in het administratieve stelsel, die het onderzoek en daardoor ook de beleidsvorming op het finan- cieel-economiscJ:l gebied van het· onder- wijs belemmeren. Aanpassing van de administraties aan de· eisen die een goed beleid in deze stelt, is noodzakelijk.Betekenis
I
N de inleiding van het rapport wordt nog eens de grote betekenid van goed onderwijs onderstreept. Dit feit wordt in onze samenleving algemeen aanvaard.De school leidt de mensen niet alleen op voor maatschappelijke functies maar leert hun ook met elkaar om te gaan en·
deel te nemen aan het culturele gebeu- ren in al zijn verscheidenheid.
Goed onderwijs draagt ook bij tot ver- groting· van de welvaart. Deze :is vooral een gevolg van de enorme technische veranderingen, die niet alleen steunen op het onderwijs, maar die tegenwoor- dig voor steeds meer werkzaamheden een grote mate van bekwaamheid ver- eisen. Alleen al hierom dient het alge- meen opleidingsniveau te worden ver- hoogd.
De overheid heeft, gezien de grote bete]}enis van goed onderwijs voor de gehele gemeenschap, op dit terrein een
1~.-.1.-. ... ~.!!1-.-.. ~.-.<"11-. LTr.'- ·r;~-. ... 'lr.-.~TP;..;r..; .;,., 1\Tn.
vrijdag 26 juli 1968 - 3
Kant- /tel<e-
n1ng •
Toerisme
Tot mijn genoegen heb ik, zowel in een van de laatste nummers van de Economisch-Statistische Berichten van de hand van drs. Tideman, als in het rapport van het Efficiency Bureau dat de structuur van de Alge- mene Nederlandse Vereniging voor Vreemdelingen heeft doorg-elicht, ge- lezen dat de verenigingsstructuur van de ANVV en de daaronder res- sorterende VVV's bepaald ven!llderd moet worden en tot een bedrijf moet worden omgevormd, wil Nederland succes hebben in de strijd om een korrel mee te pikken uit het graan van het internationale toerisme.
Dit is een standpunt dat ik reeds gedurende vele jaren naar voren heb gebracht en het verheugt mij dat thans van zo gezaghebbende zijde deze mening onderlijnd· wordt. Een ieder die zijn ogen de kost geeft kan zien dat het met het toerisme in Nederland niet goed gàat. Daarom is het de hoogste tijd dat aan deze sug- gesties zowel van drs. Tideman als van het Efficiency Bureau op de kortst mogelijke termijn gevolg wordt gegeven. Het vreemdelingen- verkeer is een te belangrijke bron van inkomsten voor ons land om de- ze adviezen niet aanstonds op prak- tische en bekwame wijze ten uitvoer te brengen.
Postbezorging
Boven de hoofdingang van de Cen- trale Directie PTT te Den Haag staat het volgende kwatrijn van de dichter P. C. Boutens:
Gesproken of geschreven, leent het Woord
De vleuglen van zijn moeder, dé gedachte;
En snelt, ve~·stild, bij dagen en bij nachten.
Alweegs naar zijn bestemming voort".
Een mooi kwatrijn dat in korte woorden de gedachte van het bestel- len en bezorgen van poststukken uitstekend weergeeft. :r-raar sinds 'Boutens dit gedicht schreef is blijk-
baar bij de PTT de slogan "'s avonds gepost, 's ochtends bezorgd"
afgeschaft, want steeds weer hoor~
men de klacht dat de poststukken er zo lang over doen eer zij bezorgd
worden. .
Zou het misschien wenselijk zijn dit kwatrijn ook aan de ambtenaren
·van de PTI' en aan de postbestellers uit te delen? Het zou misschien sti-
mulerend werken.
D. W. DETTMEYER
derland legt dan ook in steeds sterkere mate beslag op overheidsgeld. Immers, verreweg het grootste deel van ons on- derwijs wordt, direct of indirect, volle·
dig door de overheid bekostigd.
De onderwijsuitgaven van rijk en ge- meenten zijn sedert 1900 enorm geste- gen. Als percentage van het nationaal inkomen werd aan hef onderwijs in 1900 1,5 procent besteed. In de jaren 1920, 1939, 1950, 1960 en 1965 was dat resp.
2,9, 3,5, 3,3 4,1, 5,2 en 6,9 procent. Op de rijksbegroting voor dit jaar was voor de gehele dienst van onderwijs en we- tenschappen een bedrag van bijna f 5,8 miljard uitgetrokken. Daarmee vormt het onderwijs in al zijn sectoren verre- weg de grootste uitgavencategorie van
de rijlrsoverheid. ·
De commissie meent intussen dat een te sterke groei van het aandeel van de onderwijsuitgaven in de rijksbegroting belemmerend kan gaan werken op de invoering en verbetering van de voor- zieningen in een groot aantal sectoren van overheidszorg. Het totaal der beschikbare middelen is IJ.U eenmaal nooit onbegrensd. Hierdoor kunnen ook noodzakelijk geachte verbeteringen van de kwaliteit van het onderwijs zelf min- der snel tot stand komen. -Mede gezien deze in het verleden geconstateerde groei van de onderwijsuitgaven vereist de economisch-financiële kant van het onderwijs ;n.adere aandacht, aldus de commissie. Die aandacht heeft deze kant nu inderdaad gekregen, dank zij de activiteiten van de liberale Teldet•a-
t'J.:; ~1 ... '-f·-l~ h- :· ~
