Groningen, juni 2011
Rina Siemonsma
WHAT’S IN A NAME
Een onderzoek naar het imago van Friestalige plaatsnamen
Inhoudsopgave
BIJLAGE 1 ACHTERGROND EN GESCHIEDENIS FRIESE PLAATSNAMEN ... 3
1.1 GESCHIEDENIS FRIESE PLAATSNAMEN ... 3
1.2 TIJDSLIJN ... 4
1.3 FRIESTALIGE PLAATSNAMEN ... 4
BIJLAGE 2 FRIESE TAAL IN DE NEDERLANDSE WETGEVING ... 6
BIJLAGE 3 TALEN IN EUROPA ... 8
BIJLAGE 4 VRAGENLIJST ... 9
BIJLAGE 5 CODEBOEK ... 12
BIJLAGE 6 STEEKPROEF ... 18
6.1 SAMENSTELLING STEEKPROEF ... 18
6.2 RESPRESENTATIVITEIT STEEKPROEF ... 22
BIJLAGE 7 INTERNE CONSISTENTIE ... 23
7.1 BEHEERSING NEDERLANDSE TAAL ... 23
7.2 BEHEERSING FRIESE TAAL ... 23
BIJLAGE 8 ANALYSE ONDERZOEKSVRAAG 1: VOORKEUR ... 24
8.1 TOETS STATISTIEKEN VOORKEUR TAAL PLAATSNAMEN ALGEMEEN ... 24
8.2 TOETS STATISTIEK VOORKEUR TAAL PLAATSNAMEN PER GEMEENTE ... 24
8.3 GEGEVENS VOORKEUR PER GEMEENTE (TABEL) ... 25
8.4 GEGEVENS VOORKEUR PER GEMEENTE (GRAFIEK) ... 27
8.5 TOETS STATISTIEK MOTIEVEN IN AANTALLEN ... 28
8.6 TOELICHTING MOTIEVEN IN PROPORTIES ... 30
8.7 GEGEVENS MOTIEVEN IN PROPORTIES ... 31
8.8 MOTIEVEN PLAATSNAMEN:ANDERS ... 35
BIJLAGE 9 ANALYSE ONDERZOEKSVRAAG 2: SEGMENTATIE... 37
9.1 TOETS STATISTIEKEN SEGMENTATIE VOORKEUR (ALLE FACTOREN,CHI2/ANOVA) ... 37
9.2 TOETS STATISTIEKEN SEGMENTATIE VOORKEUR (ALLEEN SIGNIFICANTE FACTOREN,CHI2) ... 38
9.3 TOETS STATISTIEKEN SEGMENTATIE VOORKEUR (ALLE FACTOREN, MULTINOMIAL LOGIT REGRESSIE) ... 39
9.4 TOETS STATISTIEKEN SEGMENTATIE VOORKEUR (ALLEEN SIGNIFICANTE FACTOREN, MULTINOMIAL LOGIT REGRESSIE) .... 40
BIJLAGE 10 ANALYSE ONDERZOEKSVRAAG 3: IMAGO ... 41
10.1 TOETS STATISTIEKEN IMAGO PLAATSNAMEN: TOTAAL ... 41
10.2 TOETS STATISTIEKEN IMAGO PLAATSNAMEN: VOORKEUR NEDERLANDS ... 42
10.3 TOETS STATISTIEKEN IMAGO PLAATSNAMEN: GEEN VOORKEUR ... 43
10.4 TOETS STATISTIEKEN IMAGO PLAATSNAMEN: VOORKEUR FRIES ... 44
Bijlage 1 Achtergrond en geschiedenis Friese plaatsnamen
1.1
Geschiedenis Friese plaatsnamen
Rond de vijftiende eeuw werden de eerste handelingen verricht voor het vormen van een
onafhankelijk Nederland. In die tijd werd er op het Friese grondgebied Fries gesproken en
geschreven. Omdat Friesland een onderdeel werd van Nederland, kwam er naast het Fries een
tweede taal; het Nederlands, welke vooral als bewindstaal werd gebruikt. In de praktijk werden de
Friese benamingen voor plaatsnamen in woord en geschrift gebruikt, maar op officiële documenten
kwam de Nederlandse plaatsnaam te staan. Hierdoor is een tweedeling ontstaan van de Friese en
Nederlandse taal in Fryslân.
Tot de Tweede Wereldoorlog was door de Nederlands overheid niets over het gebruik van de
Friese taal juridisch vastgelegd. Kneppelfreed (knuppelvrijdag) bracht verandering in deze situatie
toen Friese omstanders 1951 in opstand kwamen omdat een inwoner van Fryslân zich in de
rechtbank van Leeuwarden niet in de Friese taal mocht verdedigen. Door deze strijd voor de Friese
taal wordt vanaf dat moment het gebruik van de Friese taal in het officiële verkeer tot op zekere
hoogte erkend en vastgelegd.
In 1953 wordt vastgesteld dat plaatsen maar één officiële naam mogen hebben, of de
Friestalige of de Nederlandstalige. In de officiële documenten werden altijd al de Nederlandstalige
plaatsnamen gehanteerd en met de komst van dit besluit werden deze officieel vastgesteld. In de
praktijk betekende dit dat vele plaatsen in Fryslân zowel de Nederlandstalige als de Friestalige
plaatsnaam op de plaatsnaamborden hebben staan.
Na een aantal rustige jaren beleeft de strijd voor de Friese taal in 1974 weer een opleving. De
anonieme organisatie “FOKA” (Fryske Organisaesje foar Kulturele Autonomy) bekladde
Nederlandstalige straatnaam- en plaatsnaamborden in Frentsjeradiel en Utingeradiel
1en promootte
het gebruik van de Friese taal in de kerk door het aanplakken van pamfletten met de tekst: “God
forstiet wol Frysk” (God verstaat wel Fries).
Aan het einde van de jaren ’80 besluiten de gemeenten Tytsjerksteradiel en Boarnsterhim als
eerste om hun/de# officieel geregistreerde plaatsnamen te veranderen in de Friestalige versie ervan.
In de jaren daarop volgen ook de gemeenten Littenseradiel (1993), Ferwerderadiel (1999),
Dantumadiel (2009) en Leeuwarderadeel (2009) om de Friestalige plaatsnamen officieel vast te
stellen. Ook de provincie heeft in 1997 haar officiële naam veranderd van Friesland naar Fryslân.
Bij een aantal bedrijven en instellingen leverden de eerste officiële naamsveranderingen
problemen op. Dit had vooral te maken met de automatisering die toentertijd nog in de
kinderschoenen stond. De PTT vond het bijvoorbeeld te duur om alle plaatsnamen in het
postcodeboek en telefoonboek te veranderen. Het bevolkingsregister (de huidige Gemeentelijke
Basis Administratie) was ook nog niet digitaal beschikbaar. Deze problemen verdwenen grotendeels
toen de informatievoorziening in de jaren ‘90 steeds verder geautomatiseerd en gedigitaliseerd
werd.
De gemeenten Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel hebben het
voornemen om per 2011 te fuseren tot de nieuwe gemeente Súdwest Fryslân. In de voorbereidingen
voor de fusie hebben de vijf fusiegemeenten aangegeven het taalbeleid op elkaar af te stemmen en
willen een voorbeeld zijn voor een ambitieus gebruik van de Friese taal.
1
1
.2
Tijdslijn
1907 Er wordt voor het eerst officieel fries onderwijs gegeven op 17 scholen in Fryslân
1938
Oprichting Fryske Akademy (nu onderdeel van de KNAW)
1946
Eerste Friestalige straatnaam (Akkrum)
1950
Eerste Friestalige dorpsnamen
1951 Op 16 november vindt Kneppelfreed (knuppelvrijdag) plaats. Deze gebeurtenis wordt gezien
als een revolutie in de strijd voor de Friese taal.
1952
Eerste tweetalige plaatsnaambord (Boalsert/Bolsward)
1953 Het kabinet formuleert een formeel standpunt over het gebruik van de Friese taal in officieel
verkeer: Nederlands is de regel, Fries kan onder voorwaarden
1956 De eerste wettelijke regels worden vastgesteld voor het gebruik van de Friese taal in het
officiële verkeer. (Wet over het gebruik van de Friese taal, in het bijzonder in het
rechtsverkeer).
1961
Oprichting FNP
1966
De FNP heeft een zetel in de Provinciale Staten
1974
Actiegroep FOKA pleit voor Friestalige plaatsnamen
1977 Raerderhim (nu onderdeel van de gemeente Boarnsterhim) wordt de eerste Friese
voorbeeldgemeente
1980
Fries is een verplicht schoolvak in het basisonderwijs.
1982
Oprichting Europees Bureau voor de Regionale en Minderheidstalen (hoofdkantoor:
Brussel). Doel: Het in stand houden en bevorderen van autochtone talen in Europa.
1989
Boarnsterhim en Tytsjerksteradiel besluiten officieel Friestalige plaatsnamen in te voeren
1993
Fries is een verplicht schoolvak in de eerste drie jaren van het voortgezet onderwijs.
1995 Het gebruik van de Friese taal bij lokale en provinciale bijeenkomsten/vergaderingen wordt
wettelijk vastgelegd.
1996
Europees handvest voor regionale of minderheidstalen door Nederland geratificeerd.
1997
Officiële naamswijziging van de provincie in Fryslân
1997 Het gebruik van de Friese taal in de rechtszaal wordt wettelijk vastgelegd (sinds 1950 werd
dit al getolereerd). Aanpassing van de wet uit 1956.
1997 Alle akten van de burgerlijke stand moeten tweetalig zijn (voortgekomen uit de in 1995
vastgestelde wet voor het gebruik van de Friese taal).
1998 Wet verruiming van de mogelijkheden van het Fries verruimt de mogelijkheden om een
proces verbaal, processtukken (behalve dagingen en ten laste leggingen) en formulieren in
het fries op te stellen.
1998 Het Europees Handvest voor Regionale of Minderheidstalen is het geldend recht in
Nederland.
(
www.kneppelfreed.nl
)
1.3
Friestalige plaatsnamen
Op dit moment zijn er tien gemeenten die de Friestalige gemeentenaam hanteren en acht
gemeenten die de Friestalige plaatsnamen gebruiken (met tussen haakjes het jaartal waarin het
officiële gebruik van de Friestalige gemeentenaam of plaatsnamen van kracht werd.
Gemeente Hoofdplaats Taal
gem. naam Taal plaats-namen Gemeente-categorie Opmerkingen
1 Achtkarspelen Buitenpost NL NL Plattelandsgem.
2 Ameland Ballum NL NL Plattelandsgem. Amelands
3 Het Bildt Sint Annaparochie NL NL Plattelandsgem. Bildts
4 Boarnsterhim Grou FR (1985) FR (1989) Plattelandsgem.
5 Bolsward Bolsward NL NL Stadsgemeente Fusiegemeente
6 Dantumadiel Damwâld FR (2009) FR (2009) Plattelandsgem.
7 Dongeradeel Dokkum NL NL Combinatiegem.
8 Ferwerderadiel Ferwert FR (1999) FR (1999) Plattelandsgem.
9 Franekeradeel Franeker NL NL Combinatiegem.
10 Gaasterlân-Sleat Balk FR (1985) NL Plattelandsgem.
11 Harlingen Harlingen NL NL Stadsgemeente
12 Heerenveen Heerenveen NL NL Combinatiegem. De Knipe = FR
13 Kollumerland c.a. Kollum NL NL Plattelandsgem.
14 Leeuwarden Leeuwarden NL NL Stadsgemeente
15 Leeuwarderadeel Stiens NL FR (2010) Plattelandsgem.
16 Lemsterland Lemmer NL NL Combinatiegem.
17 Littenseradiel Wommels FR (1985) FR (1993) Plattelandsgem. 18 Menameradiel Menaldum FR (2011) FR (2010) Plattelandsgem.
19 Nijefurd Workum FR (1984) NL Plattelandsgem. It Heidenskip = FR
Fusiegemeente 20 Ooststellingwerf Oosterwolde NL NL Combinatiegem. Stellingwerfs
21 Opsterland Beetsterzwaag NL NL Plattelandsgem.
22 Schiermonnikoog Schiermonnikoog NL NL Plattelandsgem. Eilanders
23 Skarsterlân Joure FR (1985) NL Combinatiegem.
24 Smallingerland Drachten NL NL Stadsgemeente
25 Sneek Sneek NL NL Stadsgemeente Ysbrechtum = FR
Fusiegemeente
26 Terschelling West-Terschelling NL NL Plattelandsgem.
27 Tytsjerksteradiel Burgum FR (1989) FR (1989) Combinatiegem.
28 Vlieland Oost-Vlieland NL NL Plattelandsgem.
29 Weststellingwerf Wolvega NL NL Combinatiegem. Stellingwerfs
30 Wûnseradiel Witmarsum FR NL Plattelandsgem. Fusiegemeente
31 Wymbritseradiel IJlst FR (1986) FR (2009)2 Plattelandsgem. Fusiegemeente
(
www.wikipedy.nl
> Topografyske Wurkgroep Fryslân)
2
In 2008 heeft de gemeenteraad van Wymbritseradiel het raadsbesluit ondertekend om per 1 januari 2009 over te gaan op Friestalige plaatsnamen. Maar de gemeente is niet overgaan tot het uitvoeren van de
Bijlage 2 Friese taal in de Nederlandse wetgeving
Algemene wet bestuursrecht
Hoofdstuk 2
Verkeer tussen burgers en bestuursorganen
Afdeling 2.2
Gebruik van de taal in het bestuurlijk verkeer
Artikel 2:6
1. Bestuursorganen en onder hun verantwoordelijkheid werkzame personen gebruiken de
Nederlandse taal, tenzij bij wettelijk voorschrift anders is bepaald.
2. In afwijking van het eerste lid kan een andere taal worden gebruikt indien het gebruik
daarvan doelmatiger is en de belangen van derden daardoor niet onevenredig worden
geschaad.
Artikel 2:7
1. Een ieder kan de Friese taal gebruiken in het verkeer met bestuursorganen, voor zover deze
in de provincie Fryslân zijn gevestigd.
2. Het eerste lid geldt niet, indien het bestuursorgaan heeft verzocht de Nederlandse taal te
gebruiken op de grond, dat het gebruik van de Friese taal tot een onevenredige belasting van
het bestuurlijk verkeer zou leiden.
Artikel 2:8
1. Bestuursorganen kunnen in het mondeling verkeer binnen de provincie Fryslân de Friese taal
gebruiken.
2. Het eerste lid geldt niet, indien de wederpartij heeft verzocht de Nederlandse taal te
gebruiken op de grond, dat het gebruik van de Friese taal tot een onbevredigend verloop van
het mondeling verkeer zou leiden.
Artikel 2:9
1. In de provincie Fryslân gevestigde bestuursorganen die niet tot de centrale overheid
behoren, kunnen regels stellen over het gebruik van de Friese taal in schriftelijke stukken.
2. Onze Minister wie het aangaat kan voor onderdelen van de centrale overheid waarvan het
werkterrein zich uitstrekt tot de provincie Fryslân of een deel daarvan, regels stellen over het
gebruik van de Friese taal in schriftelijke stukken.
Artikel 2:10
1. Een schriftelijk stuk in de Friese taal wordt tevens in de Nederlandse taal opgesteld, indien
het:
a. bestemd of mede bestemd is voor buiten de provincie Fryslân gevestigde
bestuursorganen of bestuursorganen van de centrale overheid,
b. algemeen verbindende voorschriften of beleidsregels inhoudt, of
c. is opgesteld ter directe voorbereiding van de onder b genoemde voorschriften of
regels.
Artikel 2:11
1. Indien een schriftelijk stuk in de Friese taal is opgesteld, verstrekt het bestuursorgaan
daarvan op verzoek een vertaling in de Nederlandse taal.
2. Het bestuursorgaan kan voor het vertalen een vergoeding van ten hoogste de kosten
verlangen.
3. Voor het vertalen kan geen vergoeding worden verlangd, indien het schriftelijk stuk:
a. de notulen van de vergadering van een vertegenwoordigend orgaan inhoudt, en het
belang van de verzoeker rechtstreeks bij het genotuleerde is betrokken, dan wel de
notulen van de vergadering van een vertegenwoordigend orgaan inhoudt, en de
vaststelling van algemeen verbindende voorschriften of beleidsregels betreft, of
b. een besluit of andere handeling inhoudt waarbij de verzoeker belanghebbende is.
Artikel 2:12
1. Een ieder kan in vergaderingen van in de provincie Fryslân gevestigde vertegenwoordigende
organen de Friese taal gebruiken.
2. Hetgeen in de Friese taal is gezegd, wordt in de Friese taal genotuleerd.
Bijlage 4 Vragenlijst
NB: Dit is de volledige vragenlijst. Vragen 1 t/m 11 zijn opgesteld door ‘Vraag het de Vries’. De antwoorden op deze vragen worden standaard meegeleverd. Vragen 12 t/m 19 zijn specifiek voor dit onderzoek geformuleerd. 1. Wat is uw geslacht? o Man o Vrouw 2. Wat is uw leeftijd? ………... 3. Wat is uw opleidingsniveau? o Basisonderwijs o VMBO/LBO/MAVO/Huishoudschool/LTS/LEAO o HAVO/VWO/Gymnasium/Mulo o MBO o HBO/WO
4. Wat zijn de cijfers van uw postcode? … … … ...
5. Bent u in Nederland geboren? o Ja
o Nee
6. Bent u in Friesland geboren? o Ja
o Nee
7. Welke taal spreekt u dagelijks? o Nederlands
o Fries o Anders
8. Wat is uw gezinssamenstelling?
o Alleenstaande/weduwe/weduwnaar zonder thuiswonende kinderen o Alleenstaande/weduwe/weduwnaar met thuiswonende kinderen o Samenwonend/getrouwd zonder thuiswonende kinderen o Samenwonend/getrouwd met thuiswonende kinderen o Inwonend bij ouders/verzorgers
o Anders
9. Wat is uw woonsituatie? o Op kamers
o Inwonend bij ouders/verzorgers o (Mede) eigenaar van een koopwoning o (Mede) eigenaar van een huurwoning o Verpleeghuis
o Anders
o Werkend voltijd o Werkend deeltijd o Werkend in huishouding o Werkloos o Arbeidsongeschikt o Gepensioneerd/Vut o Anders
11. Wat is het bruto inkomen van uw gezin?
o Niet van toepassing (inwonend bij ouders/verzorgers) o Onder modaal
o Ongeveer modaal (€28.000 - €32.000) o Boven modaal
o Wil niet zeggen
De volgende vragen hebben betrekking op het gebruik van de Friese en Nederlandse taal en het imago van deze talen onder inwoners van Friesland. Wilt u de vragen zo eerlijk mogelijk beantwoorden? Het gaat om uw mening, er zijn dus geen foute antwoorden mogelijk.
12. Zijn uw ouders in Friesland geboren? o Ja, beide ouders
o Ja, één van de ouders o Nee, geen van de ouders
13. Welke taal spreekt/sprak u met uw ouders? o Nederlands met beide ouders
o Fries met beide ouders
o Nederlands met de ene ouder, Fries met de andere ouder o Anders
14. Appelscha, Berlikum, Bolsward, Dedgum, Franeker, Giekerk, Leeuwarden, Lions, Luxwoude, Scharsterbrug, Schiermonnikoog, Sneek, Vrouwenparochie, Wanswerd, IJlst
Kunt u aangeven welke associaties u heeft na het lezen van bovengenoemde plaatsnamen: Helemaal niet ……… Helemaal wel
Ambitieus ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Betrouwbaar ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Eerlijk ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Hard werkend ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Innovatief ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Lef ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Modern ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Nuchter ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Ondernemend ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Open houding ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Trots ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ 15. Kunt u de Nederlandse taal:
Helemaal niet ………… Helemaal wel Verstaan ○ ○ ○ ○ ○
16. Kunt u de Friese taal:
Helemaal niet ………… Helemaal wel Verstaan ○ ○ ○ ○ ○
Spreken ○ ○ ○ ○ ○ Lezen ○ ○ ○ ○ ○ Schrijven ○ ○ ○ ○ ○
17. Appelskea, Berltsum, Boalsert, Dedzjum, Drylts, Frjentsjer, Froubuorren, Gytsjerk, Leons, Ljouwert, Lúkswâld, Skarsterbrêge, Skiermûntseach, Snits, Wânswert.
Kunt u aangeven welke associaties u heeft na het lezen van bovengenoemde plaatsnamen: Helemaal niet ……… Helemaal wel
Ambitieus ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Betrouwbaar ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Eerlijk ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Hard werkend ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Innovatief ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Lef ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Modern ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Nuchter ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Ondernemend ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Open houding ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Trots ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
18. Kunt u op onderstaande schaal aangeven in hoeverre uw persoonlijke voorkeur uitgaat naar: Plaatsnamen in Friesland ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Plaatsnamen in Friesland
in het Nederlands in het Fries
19. Op basis van welke motieven heeft u uw antwoord op de vorige vraag gegeven? (Verdeel 100 punten over de antwoordopties van uw keuze. Hoe meer punten u aan een
antwoordoptie toekent, hoe meer dit motief heeft bijgedragen aan uw persoonlijke voorkeur voor de taal van plaatsnamen in Friesland.)
Demografische motieven (bevolking) Ecologische motieven (fysieke omgeving) Economische motieven (economie) Historische motieven (geschiedenis)
Politiek-juridische motieven (overheidsbeslissingen) Sociaal-culturele motieven (cultuur en leefgewoonten) Technologische motieven (ontwikkeling)
Bijlage 5 Codeboek
Label Variabele Codering
X01_Geslacht Geslacht 1 = Man
2 = Vrouw
X02_Leeftijd Leeftijd getal 18 - 100
X03_Leeftijds.Cat Leeftijdscategorie 1 = 18 t/m 29 jaar
2 = 30 t/m 39 jaar 3 = 40 t/m 49 jaar 4 = 50 t/m 59 jaar 5 = 60 jaar en ouder
X04_Postcode Postcode getal 8388 - 9873
X05_Regio Regio 1 = Noord Friesland
2 = Zuidwest Friesland 3 = Zuidoost Friesland
X06_Gemeente Gemeente 1 = Achtkarspelen
2 = Ameland 3 = Boarnsterhim 4 = Bolsward 5 = Dantumadiel 6 = Dongeradiel 7 = Ferwerderadiel 8 = Franekeradeel 9 = Gaasterlân-Sleat 10 = Harlingen 11 = Heerenveen 12 = Het Bildt 13 = Kollumerland c.a. 14 = Leeuwarden 15 = Leeuwarderadeel 16 = Lemsterland 17 = Littenseradiel 18 = Menameradiel 19 = Nijefurd 20 = Ooststellingwerf 21 = Opsterland 22 = Schiermonnikoog 23 = Skarsterlân 24 = Smallingerland 25 = Sneek 26 = Terschelling 27 = Tytsjerksteradiel 28 = Vlieland 29 = Weststellingwerf 30 = Wûnseradiel 31 = Wymbritseradiel
X07_Gem.Cat. Gemeentecategorie 1 = Stadsgemeente
2 = Plattelandsgemeente 3 = Combinatiegemeente
X08_TaalGemeente Taal gemeentenaam 1 = Nederlands
2 = Fries
X09_PlaatsgrootteCat Plaatsgrootte categorie 1 = Groot
2 = Middel 3 = Klein
X10_TaalPlaatsnaam Taal plaatsnaam 1 = Nederlands
2 = Fries
X11_Opleiding Opleiding 1 = Basisonderwijs
3 = HAVO/VWO/Gymnasium/MULO 4 = MBO
5 = HBO/WO
X12_OpleidingsCat Opleidingscategorie 1 = Laag
2 = Midden 3 = Hoog
X13_WaarGeboren Waar bent u geboren? 0 = Anders (Buiten Nederland)
1 = Friesland
2 = Nederland (maar niet Friesland)
X14_TaalDagelijks Welke taal spreekt u dagelijks? 0 = Anders
1 = Nederlands 2 = Fries
X15_Gezinssituatie Wat is uw gezinssamenstelling? 0 = Anders
1 = Alleenstaande/Weduwe/Weduwnaar zonder thuiswonende kinderen 2 = Alleenstaande/Weduwe/Weduwnaar
met thuiswonende kinderen 3 = Samenwonend/Getrouwd zonder
thuiswonende kinderen 4 = Samenwonend/Getrouwd met
thuiswonende kinderen 5 = Inwonend bij ouders/verzorgers
X16_Woonsituatie Wat is uw woonsituatie? 0 = Anders
1 = Op kamers
2 = Inwonend bij ouders/verzorgers 3 = (Mede) eigenaar van een koopwoning 4 = (Mede) eigenaar van een huurwoning 5 = Verpleeghuis
X17_Arbeidssituatie Wat is uw arbeidssituatie 0 = Anders
(hoofdactiviteit) 1 = Studerend of schoolgaand
2 = Werkend voltijd 3 = Werkend deeltijd 4 = Werkend in huishouding 5 = Werkloos 6 = Arbeidsongeschikt 7 = Gepensioneerd/Vut
X18_Inkomen Wat is het bruto inkomen van uw gezin? 0 = Wil niet zeggen
1 = N.v.t., inwonend bij ouders/verzorgers 2 = Onder modaal
3 = Ongeveer modaal (€28.000-€32.000) 4 = Boven modaal
Q01_OudersFRGeb Zijn uw ouders in Friesland geboren? 1 = Nee, geen van de ouders
2 = Ja, beide ouders 3 = Ja, één van de ouders
Q02_TaalMetOuders Welke taal spreekt/sprak u met uw 0 = Anders
ouders? 1 = Nederlands met beide ouders
2 = Nederlands met de ene ouder, Fries met de andere ouder
3 = Fries met beide ouders
Q03_NL_Verstaan Kunt u de Nederlandse taal: Verstaan? 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q04_NL_Spreken Kunt u de Nederlandse taal: Spreken? 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q05_NL_Lezen Kunt u de Nederlandse taal: Lezen? 1 = Helemaal niet
5 = Helemaal wel
Q06_NL_Schrijven Kunt u de Nederlandse taal: Schrijven 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q07_FR_Verstaan Kunt u de Friese taal: Verstaan? 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q08_FR_Spreken Kunt u de Friese taal: Spreken? 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q09_FR_Lezen Kunt u de Friese taal: Lezen? 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q10_FR_Schrijven Kunt u de Friese taal: Schrijven 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q11_NLTaal Algehele beheersing Nederlandse taal 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q12_FRTaal Algehele beheersing Friese taal 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 =
5 = Helemaal wel
Q13_NL_Nuchter NL plaatsnamen: Nuchter 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q14_NL_Hardwerkend NL plaatsnamen: Hard werkend 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q15_NL_Eerlijk NL plaatsnamen: Eerlijk 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q16_NL_Betrouwbaar NL plaatsnamen: Betrouwbaar 1 = Helemaal niet
7 = Helemaal wel
Q17_NL_Trots NL plaatsnamen: Trots 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q18_NL_Ambitieus NL plaatsnamen: Ambitieus 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q19_NL_Lef NL plaatsnamen: Lef 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q20_NL_Ondernemend NL plaatsnamen: Ondernemend 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q21_NL_Openhouding NL plaatsnamen: Open houding 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q22_NL_Innovatief NL plaatsnamen: Innovatief 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q23_NL_Modern NL plaatsnamen: Modern 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q24_FR_Nuchter FR plaatsnamen: Nuchter 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q25_FR_Hardwerkend FR plaatsnamen: Hard werkend 1 = Helemaal niet
7 = Helemaal wel
Q26_FR_Eerlijk FR plaatsnamen: Eerlijk 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q27_FR_Betrouwbaar FR plaatsnamen: Betrouwbaar 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q28_FR_Trots FR plaatsnamen: Trots 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q29_FR_Ambitieus FR plaatsnamen: Ambitieus 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q30_FR_Lef FR plaatsnamen: Lef 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q31_FR_Ondernemend FR plaatsnamen: Ondernemend 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q32_FR_Openhouding FR plaatsnamen: Open houding 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q33_FR_Innovatief FR plaatsnamen: Innovatief 1 = Helemaal niet
2 = 3 = 4 = 5 = 6 = 7 = Helemaal wel
Q34_FR_Modern FR plaatsnamen: Modern 1 = Helemaal niet
7 = Helemaal wel
Q35_VoorkeurTaalPlaatsna Voorkeur taal plaatsnamen (7-punts 1 = Sterke voorkeur voor Nederlands
men7 schaal) 2 = Voorkeur voor Nederlands
3 = Lichte voorkeur voor Nederlands 4 = Geen voorkeur
5 = Lichte voorkeur voor Fries 6 = Voorkeur voor Fries 7 = Sterke voorkeur voor Fries
Q35b_VoorkeurTaalPlaatsn Voorkeur taal plaatsnamen (5-punts 1 = Sterke voorkeur voor Nederlands
amen5 schaal) 2 = Lichte voorkeur voor Nederlands
3 = Geen voorkeur
4 = Lichte voorkeur voor Fries 5 = Sterke voorkeur voor Fries
Q35c_VoorkeurTaalPlaatsn Voorkeur taal plaatsnamen (3-punts 1 = Voorkeur voor Nederlands
amen3 schaal) 2 = Geen voorkeur
3 = Voorkeur voor Fries
Q36_Demografisch Demografische motieven getal 0 - 100
Q37_Ecologisch Ecologische motieven getal 0 - 100
Q38_Economisch Economische motieven getal 0 - 100
Q39_Historisch Historische motieven getal 0 - 100
Q40_PolitiekJuridisch Politiek-juridische motieven getal 0 - 100
Q41_SociaalCultureel Sociaal-culturele motieven getal 0 - 100
Q42_Technologisch Technologische motieven getal 0 - 100
Q43_Anders Andere motieven, namelijk: getal 0 - 100
27 7
17
24 25
Wil niet zeggen N.v.t., inwonend bij ouders/verzorgers Onder modaal Ongeveer modaal (€28.000 – €32.000) Boven modaal Bruto inkomen 2 3 11 64 21 0 0 20 40 60 80 Anders Op kamers Inwonend bij ouders/verzorgers (Mede) eigenaar van een koopwoning (Mede) huurder van een huurwoning Verpleeghuis Percentage Woonsituatie 4 11 37 25 6 2 1 15 0 10 20 30 40 Anders Studerend of schoolgaand Werkend voltijd Werkend deeltijd Werkend in huishouding Werkloos Arbeidsongeschikt Gepensioneerd/Vut Percentage Arbeidssituatie 4 16 4 25 41 10 0 20 40 60 Anders Alleenstaande/Weduwe/ Weduwnaar
zonder thuiswonende kinderen Alleenstaande/Weduwe/ Weduwnaar
met thuiswonende kinderen Samenwonend/Getrouwd zonder
thuiswonende kinderen Samenwonend/Getrouwd met
thuiswonende kinderen Inwonend bij ouders/verzorgers
Taalkundige factoren
77 20 3 0 20 40 60 80 100 Friesland Nederland (maar niet Friesland) Buiten Nederland Percentage Waar geboren 10 32 57 0 20 40 60 80 Anders Nederlands Fries Percentage Spreektaal dagelijks 20 66 14 0 20 40 60 80Nee, geen van de ouders Ja, beide ouders
Ja, één van de ouders
Percentage Ouders in Fryslân geboren
9 38 2 50 0 20 40 60 Anders Nederlands met beide ouders Nederlands met de ene ouder,
Fries met de andere ouder Fries met beide ouders
Percentage Spreektaal met ouders
0 0 0 2 97 0 1 1 4 94 1 1 1 3 94 1 1 2 6 90 0 20 40 60 80 100 Helemaal niet 2 3 4 Helemaal wel Percentage M at e van be he er si ng
Beheersing Nederlandse taal
Schrijven Lezen Spreken Verstaan
5 4 5 11 75 16 9 8 7 60 15 12 12 18 43 38 17 16 14 15 0 20 40 60 80 100 Helemaal niet 2 3 4 Helemaal wel Percentage M at e van be he er si ng
Beheersing Friese taal
6.2
Respresentativiteit steekproef
Leeftijd
Pearson Chi-Square Tests
Groep
Geslacht Chi-square ,482
df 1
Sig. ,488
Results are based on nonempty rows and columns in each innermost subtable.
Geslacht
Pearson Chi-Square Tests
Groep
Leeftijd Chi-square 80,830
df 7
Sig. ,000*
Results are based on nonempty rows and columns in each innermost subtable.
Bijlage 7 Interne consistentie
7.1
Beheersing Nederlandse taal
Reliability Statistics Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items ,901 ,919 4 Item-Total Statistics Scale Mean if Item Deleted Scale Variance if Item Deleted Corrected Item-Total Correlation Squared Multiple Correlation Cronbach's Alpha if Item Deleted Kunt u de Nederlandse taal:Verstaan
14,63 2,016 ,762 ,711 ,897
Kunt u de Nederlandse taal: Spreken
14,67 1,680 ,810 ,742 ,863
Kunt u de Nederlandse taal: Lezen
14,68 1,529 ,898 ,820 ,828
Kunt u de Nederlandse taal: Schrijven
14,75 1,340 ,778 ,736 ,898
7.2
Beheersing Friese taal
Reliability Statistics Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items ,886 ,889 4 Item-Total Statistics Scale Mean if Item Deleted Scale Variance if Item Deleted Corrected Item-Total Correlation Squared Multiple Correlation Cronbach's Alpha if Item Deleted Kunt u de Friese taal:Verstaan
9,99 16,451 ,710 ,617 ,876
Kunt u de Friese taal: Spreken
10,60 12,338 ,836 ,727 ,819
Kunt u de Friese taal: Lezen 10,82 12,802 ,841 ,708 ,817
Kunt u de Friese taal: Schrijven
Bijlage 8 Analyse onderzoeksvraag 1: Voorkeur
In deze bijlage staan alle toetsstatistieken, tabellen en achtergrond informatie behorende bij de
analyse van onderzoeksvraag 1.
8.1
Toets statistieken voorkeur taal plaatsnamen algemeen
Toets statistieken voorkeur taal plaatsnamen algemeen
t = 72,660; df = 1357; p < 0,001
One-Sample Statistics
N Mean Std. Deviation Std. Error Mean
Voorkeur taal plaatsnamen (5-punts schaal) 1358 2,75 1,395 ,038 One-Sample Test Test Value = 0 t df Sig. (2-tailed) Mean Difference 99% Confidence Interval of the Difference Lower Upper
Voorkeur taal plaatsnamen (5-punts schaal)
72,660 1357 ,000 2,751 2,65 2,85
8.2
Toets statistiek voorkeur taal plaatsnamen per gemeente
Toets statistieken voorkeur taal plaatsnamen per gemeente
X
2= 164,398; df = 58; p = 0,000
Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 164,398a 58 ,000 Likelihood Ratio 169,766 58 ,000 Linear-by-Linear Association 1,221 1 ,269 N of Valid Cases 13598.3
Gegevens voorkeur per gemeente (tabel)
Gemeente * Voorkeur taal plaatsnamen (3-punts schaal Crosstabulation
Voorkeur taal plaatsnamen (3-punts schaal
Total Voorkeur voor
Nederlands Geen voorkeur
Voorkeur voor Fries
Gemeente Achtkarspelen Count 13 9 18 40
% within Gemeente 32,5% 22,5% 45,0% 100,0%
Ameland Count 5 1 1 7
% within Gemeente 71,4% 14,3% 14,3% 100,0%
Het Bildt Count 15 10 10 35
% within Gemeente 42,9% 28,6% 28,6% 100,0% Boarnsterhim Count 2 8 14 24 % within Gemeente 8,3% 33,3% 58,3% 100,0% Bolsward Count 15 15 10 40 % within Gemeente 37,5% 37,5% 25,0% 100,0% Dantumadiel Count 24 14 18 56 % within Gemeente 42,9% 25,0% 32,1% 100,0% Dongeradeel Count 12 19 29 60 % within Gemeente 20,0% 31,7% 48,3% 100,0% Ferwerderadiel Count 8 8 5 21 % within Gemeente 38,1% 38,1% 23,8% 100,0% Franekeradeel Count 21 10 12 43 % within Gemeente 48,8% 23,3% 27,9% 100,0% Gaasterlân-Sleat* Count 8 6 7 21 % within Gemeente 38,1% 28,6% 33,3% 100,0% Harlingen Count 22 4 3 29 % within Gemeente 75,9% 13,8% 10,3% 100,0% Heerenveen* Count 36 32 31 99 % within Gemeente 36,4% 32,3% 31,3% 100,0%
Kollumerland c.a. Count 4 4 16 24
Skarsterlân Count 14 21 20 55 % within Gemeente 25,5% 38,2% 36,4% 100,0% Smallingerland* Count 34 23 28 85 % within Gemeente 40,0% 27,1% 32,9% 100,0% Sneek Count 58 24 20 102 % within Gemeente 56,9% 23,5% 19,6% 100,0% Terschelling Count 8 1 1 10 % within Gemeente 80,0% 10,0% 10,0% 100,0% Tytsjerksteradiel Count 18 13 31 62 % within Gemeente 29,0% 21,0% 50,0% 100,0% Vlieland Count 1 0 0 1 % within Gemeente 100,0% ,0% ,0% 100,0% Weststellingwerf Count 20 9 4 33 % within Gemeente 60,6% 27,3% 12,1% 100,0% Wûnseradiel Count 11 8 14 33 % within Gemeente 33,3% 24,2% 42,4% 100,0% Wymbritseradiel Count 14 11 10 35 % within Gemeente 40,0% 31,4% 28,6% 100,0% Total Count 559 364 436 1359 % within Gemeente 41,1% 26,8% 32,1% 100,0%
Legenda
Xxxxx = Tevreden:
Is nu Nederlandstalig en voorkeur NL > FR
Xxxxx = Tevreden:
Is nu Friestalig en voorkeur FR > NL
8.4
Gegevens voorkeur per gemeente (grafiek)
0 20 40 60 80 100 Wymbritseradiel Wûnseradiel Weststellingwerf Vlieland Tytsjerksteradiel Terschelling Sneek Smallingerland Skarsterlân Schiermonnikoog Opsterland Ooststellingwerf Nijefurd Menameradiel Littenseradiel Lemsterland Leeuwarderadeel Leeuwarden Kollumerland c.a. Heerenveen Harlingen Gaasterlân-Sleat Franekeradeel Ferwerderadiel Dongeradeel Dantumadiel Bolsward Boarnsterhim Het Bildt Ameland Achtkarspelen Percentage G em ee nt eVoorkeur taal plaatsnamen per gemeente
8.5
Toets statistiek motieven in aantallen
Demografische motieven
X
2= 90,001; df = 64; p = 0,018
Ecologische motieven
X
2= 76,699; df = 62; p = 0,099
Economische motieven
X
2= 126,787; df = 72; p = 0,000
Historische motieven
X
2= 147,475; df = 62; p = 0,000
Politiek-juridische motieven
X
2= 65,193; df = 54; p = 0,141
Sociaal-culturele motieven
X
2= 90,699; df = 68; p = 0,034
Technologische motieven
X
2= 69,098; df = 62; p = 0,250
Anders
X
2= 74,475; df = 56; p = 0,050
Chi-Square Tests: Demografische motieven
Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 90,001a 64 ,018 Likelihood Ratio 101,491 64 ,002 Linear-by-Linear Association 3,267 1 ,071 N of Valid Cases 1357
a. 68 cells (68,7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,27.
Chi-Square Tests: Ecologische motieven
Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 76,699a 62 ,099 Likelihood Ratio 82,461 62 ,042 Linear-by-Linear Association 3,361 1 ,067 N of Valid Cases 1358
a. 67 cells (69,8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,27.
Chi-Square Tests: Economische motieven
Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 126,787a 72 ,000 Likelihood Ratio 145,794 72 ,000 Linear-by-Linear Association 41,984 1 ,000 N of Valid Cases 1357
Chi-Square Tests: Historische motieven Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 147,475a 62 ,000 Likelihood Ratio 159,010 62 ,000 Linear-by-Linear Association 44,183 1 ,000 N of Valid Cases 1357
a. 67 cells (69,8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,27.
Chi-Square Tests: Politiek-juridische motieven
Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 65,193a 54 ,141 Likelihood Ratio 74,810 54 ,032 Linear-by-Linear Association 5,937 1 ,015 N of Valid Cases 1357
a. 58 cells (69,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,27.
Chi-Square Tests: Sociaal-culturele motieven
Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 90,699a 68 ,034 Likelihood Ratio 98,226 68 ,010 Linear-by-Linear Association 12,538 1 ,000 N of Valid Cases 1360
a. 74 cells (70,5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,27.
Chi-Square Tests: Technologische motieven
Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 69,098a 62 ,250 Likelihood Ratio 81,669 62 ,048 Linear-by-Linear Association 1,338 1 ,247 N of Valid Cases 1356
a. 69 cells (71,9%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,27.
Chi-Square Tests: Anders
Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 74,475a 56 ,050 Likelihood Ratio 84,227 56 ,009 Linear-by-Linear Association 7,250 1 ,007 N of Valid Cases 1356
8.6
Toelichting motieven in proporties
Alleen de gemiddeld toebedeelde aantal punten weergeven is een manier om absolute waarden te
vergelijken. Maar er kan ook vergeleken worden op basis van relatieve waarden. Want als een
respondent bijvoorbeeld 25 punten toekent aan motief 1, beïnvloed dat de opties die de respondent
nog heeft voor motief 2 t/m 8, want er zijn nog maar 75 punten te verdelen en niet meer 100. Per
respondent is de puntenverdeling bij de motieven onderling afhankelijk van elkaar. Als de
respondent alle motieven even belangrijk zou vinden zou elke keuze 12,5 punten (afgerond 13
punten) toebedeeld krijgen en heeft de respondent maar één motief voor de taalkeuze van de
plaatsnamen, dan zal deze 100 punten krijgen. Een motief wat niet belangrijk wordt geacht door de
respondent, zal geen punten toebedeeld krijgen. Op deze manier zijn de respondenten ingedeeld in
een van de categorieën (0 punten, 1-13 punten, 14-25 punten, 26-50 punten, 51-100 punten) en is
per motief weergegeven hoeveel respondenten in een bepaalde categorie vallen. Deze cijfers zijn
omgezet naar percentages, zodat ze makkelijker met elkaar te vergelijken zijn (bijlage 8.6), en
vervolgens in grafieken gezet (bijlage 8.7).
Hoewel deze methode iets anders is, geven de motieven in proporties globaal hetzelfde
beeld weer als de motieven in punten. De technologische en politiek-juridische motieven worden
door alle groepen niet als erg belangrijk ervaren. Ook ecologische motieven worden niet vaak
genoemd, vooral NL-respondenten vinden dit motief onbelangrijk. De mening over historische,
economische, demografische en sociaal-culturele motieven als uitgangspunt voor de taal van
plaatsnamen is wisselend. NL-respondenten noemen vaak economische motieven, terwijl
FR-respondenten meer waarde hechten aan sociaal-culturele, demografische en historische
argumenten.
8.7
Gegevens motieven in proporties
Gegevens motieven in proporties (tabellen)
Gegevens motieven in proporties (grafieken)
Demografische motieven 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P e rc e n ta geTotaal Nederlandstalig Geen voorkeur Friestalig
Ecologische motieven 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P er ce n ta ge
Totaal Nederlandstalig Geen voorkeur Friestalig
Economische motieven 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P er ce n ta ge
Totaal Nederlandstalig Geen voorkeur Friestalig
Historische motieven 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P er ce n ta ge
Totaal Nederlandstalig Geen voorkeur Friestalig
Politiek-juridische motieven 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P er ce n ta ge
Totaal Nederlandstalig Geen voorkeur Friestalig
Sociaal-culturele motieven 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P er ce n ta ge
Technologische motieven 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P er ce n ta ge
Totaal Nederlandstalig Geen voorkeur Friestalig
Anders 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 0 1-13 14-25 26-50 51-100 P er ce n ta ge
8.8
Motieven plaatsnamen: Anders
NL =
Voorkeur voor Nederlandstalige plaatsnamen
GV = Geen voorkeur voor de taal van de plaatsnamen
FR =
Voorkeur voor Friestalige plaatsnamen
Punten totaal
Motief
Voor-keur
Punten Omschrijving
340 Demografisch NL 160 Provincie van Nederland, dus plaatsnamen in het Nederlands / We zijn Friesland dus waarom zou het dan in het Nederlands zijn
GV 25 Onderdeel van Nederland
FR 155 Afkomst / Ik woon in Fryslân / Omdat ik Frys ben 20 Ecologisch FR 20 Natuur / Biologisch
40 Economisch NL 40 Realisatie is voor de gemeenten erg duur, ook voor de particulier zijn er kosten aan verbonden
100 Historisch NL 100 Toen ik opgroeide elke plaatsnaam in Friesland in het Nederlands op het bordje stond
100 Politiek-juridisch FR 100 Autonomie
191 Sociaal-cultureel NL 30 Taal / Uitstraling van een dorp GV 20 Sociaal
FR 141 Taal / Folkloristisch / Fries praten
0 Technologisch 0
790 Herkenbaarheid / Begrijpelijkheid
NL 880 Alle Nederlanders moeten het begrijpen kunnen / Herkenbaarheid (buiten Friesland) / Het moet voor iedereen duidelijk zijn in welke plaats hij is. We wonen in Nederland en niet in Friesland / Nederlands is voor iedereen toegankelijk / Plaatsnamen zijn er voor herkenbaarheid en bereikbaarheid dus niet alleen voor de eigen Friese bevolking / Verstaanbaarheid (voor de rest van Nederland) / We wonen in
Nederland dus andere mensen moeten het ook kunnen begrijpen / Wij wonen allemaal in Nederland. Dus iedereen dient ABN te lezen en te schrijven. Daar komt bij dat het voor toeristen zeer respectloos is als je alles in het fries op een verkeersbord zet / Dat veel friezen alsnog fries tegen je gaan praten ook al spreek je die taal niet / Het niet kunnen lezen en schrijven in de Nederlandse taal / Duidelijkheid voor iedereen 325 Gevoel NL 150 Gevoel / Puur op eigen gevoel
GV 30 Gevoel (bij de naam/plek) / Hoe je je bij die plek en mensen voelt FR 145 Gevoel
500 Onbelangrijk NL 100 Vind het niet van belang
GV 400 Er zijn veel belangrijkere zaken om je druk over te maken dan in welke taal de plaatsnaam moet zijn / Niet belangrijk / Totaal onbelangrijk / Erg vervelende en nutteloze vraag! Hoe kan je je vredesnaam Dedgum en Sneek in 1 lijstje noemen? Ik heb voor de beoordeling van de genoemde punten geprobeerd de gemiddelde Fries weer te geven.
856 Eigen mening NL 540 Eerste ingeving / Eigen ervaring / Eigen mening / Eigen interpretatie / Ervaring in de steden zelf / Puur op eigen gevoel en eigen mening / Persoonlijke voorkeur / Persoonlijk
2215 Geen motivatie NL 772 Moeilijk om aan te geven, bijna nooit geweest / n.v.t. / Kan geen antwoord geven / Overige / Geen motieven / Geen mening / Geen motivatie voor bv. al dan niet hebben van een stropdas
GV 1143 Geen antwoord / Geen enkel argument, ze doen maar / Geen mening / Geen motieven / Kan ik niet over oordelen / Buitenlandse afkomst, onbekend met de gebieden / Maakt me niet uit / Neutraal / Geen voorkeur en daarom ook geen beweegredenen
FR 300 Niet van toepassing / Helemaal niet 1593 Onbekend
terrein, geen associaties
NL 393 Bij mij roepen de plaatsnamen geen enkele associatie op / Plaatsen zijn mij onbekend / Niet goed bekend buiten Leeuwarden. Moeilijk erover te oordelen
GV 1000 Ik heb geen kennis over deze plaatsnamen en kan daarom geen zinnig antwoord op deze vraag geven / Ik heb geen associaties bij geen van deze gemeenten / Ik kan niet oordelen over plaatsen waar ik niks van af weet / Ik heb niet zoveel met de plaatsen, dus ik heb de middenmoot gekozen / Niet bekend met deze plaatsen / Geen voorkeur voor Friese of Nederlandse plaatsnamen / Heb er eigenlijk niet zoveel mee / Het maakt mij niet uit
FR 200 Geen associaties met de genoemde plaatsen / Geen affiniteit met Fries 556 Overige NL 480 Nederlandse naamgeving is beter / Plaatsnamen in het Nederlands zijn makkelijker / Ten opzichte van Nederlanders is het niet leuk / Tweetalig / Friesche namen zijn belachelijk / Friese plaatsnamen zijn onhandig / Friesland hoeft niet afgescheiden te worden van de rest van Nederland/ Friesland is in Nederland dus graag Nederlands houden / Friesland is Nederland/ Friesland moet zich niet onderscheiden / Hoeft van mij niet in het Fries
GV 46 Samenhorigheidsgevoel / Toerisme / Bewoner van Ooststellingwerf en daarom bewoner van het Neder-Saksisch taal gebied
FR 30 Sport, trots 1304 Vraagstelling
(onduidelijk)
NL 230 Panellid vind dit een debiele vraag / Deze vraag is niet duidelijk geformuleerd en moeilijk te beantwoorden / Domme vraag
GV 500 Domme vragen / Vraag is moeilijk te beantwoorden / Vraagstelling is niet correct, is niet voor alle plaatsen tegelijk te beantwoorden / Deze vraag vind ik niet te beantwoorden / Vreemde vraag
FR 574 Onzin / Begrijp de vraag niet / Ik vind dit een vreemde vraag / Snap de vraag niet / Alle namen bij elkaar waren voor mij niet logisch bij elkaar. Daarnaast kende ik niet alle plaatsen waardoor ik dit niet goed kan beantwoorden / Die gemeentes hebben geen duidelijk verband / Ingewikkelde vragen
471 Onduidelijk antwoord
NL 326 Scheepvaart / Ligging / Sociale milieuen / Bekende die er vandaan komen / De keuzemogelijkheden bij de plaatsen heb ik nooit op gelet bij deze plaatsen / De rest van de wereld / Hadden ook anderen kunnen zijn / Weten waar ik ben / Het niet kunnen lezen en schrijven in de Nederlandse taal
Bijlage 9 Analyse onderzoeksvraag 2: Segmentatie
9.1
Toets statistieken segmentatie voorkeur (Alle factoren, Chi
2/ANOVA)
p-waarde (significantie)Aantal groepen 3 5 3 5 2 4 2 4
Leeftijd 18-91 25-91 18-91 25-91
Geen voorkeur Inclusief ‘Geen voorkeur’ Exclusief ‘Geen voorkeur’
Geslacht 0,525 0,682 0,179 0,438 0,256 0,514 0,072 0,314 Chi2 Leeftijd 0,211 0,183 0,378 0,010 0,091 0,117 0,184 0,005 ANOVA/t2 Opleiding 0,696 0,765 0,615 0,594 0,905 0,767 0,782 0,594 ANOVA/t2 Gezinssamenstelling 0,192 0,046 0,188 0,081 0,235 0,044 0,187 0,075 Chi2 Woonsituatie 0,006 0,002 0,004 0,003 0,001 0,001 0,002 0,005 Chi2 Arbeidssituatie 0,671 0,690 0,854 0,914 0,636 0,668 0,545 0,782 Chi2 Inkomen (bruto) 0,638 0,760 0,434 0,627 0,474 0,684 0,318 0,598 Chi2 Gemeentecategorie 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Chi2 Taal gemeentenaam 0,000 0,000 0,007 0,042 0,000 0,000 0,002 0,022 Chi2 Plaatsgrootte categorie 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Chi2 Taal plaatsnaam 0,000 0,004 0,011 0,057 0,000 0,001 0,003 0,031 Chi2 Waar bent u geboren? 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Chi2 Welke taal spreekt u
dagelijks?
0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Chi2 Zijn uw ouders in Friesland
geboren?
0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Chi2 Welke taal spreekt/ sprak u
met uw ouders?
0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Chi2 Algehele taalbeheersing NL 0,201 0,123 0,133 0,147 0,669 0,158 0,471 0,257 ANOVA/t2 Algehele taalbeheersing FR 0,203 0,338 0,160 0,337 0,152 0,332 0,221 0,494 ANOVA/t2
9.2
Toets statistieken segmentatie voorkeur (alleen significante factoren,
Chi
2)
Variabele NL (%) GV (%) FR (%) n p-waarde Toets
Woonsituatie 0,006 Chi2
Op kamers 1,5 0,9 0,4 37
Inwonend bij ouders/ verzorgers 4,3 2,6 3,6 143
(Mede) eigenaar van een koopwoning 24,7 17,2 21,9 865
(Mede) huurder van een huurwoning 10,2 5,7 5,2 286
Verpleeghuis 0,1 0,0 0,1 3 Anders 0,4 0,4 1,0 24 Gemeentecategorie 0,000 Chi2 Stadsgemeente 18,7 8,5 8,0 478 Plattelandsgemeente 12,7 10,3 14,8 514 Combinatiegemeente 9,7 7,8 9,4 366
Plaatsgrootte categorie 0,000 Chi2
Groot 24,5 13,4 10,9 663
Middel 12,3 9,3 14,2 487
Klein 4,3 3,9 7,1 209
Waar bent u geboren? 0,000 Chi2
Friesland 26,9 21,6 28,8 1049
Nederland (maar niet Friesland) 12,2 4,4 3,0 266
Buiten Nederland 2,1 0,7 0,4 43
Welke taal spreekt u dagelijks 0,000 Chi2
Nederlands 19,9 7,4 5,0 780
Fries 15,7 16,3 25,5 439
Anders 5,6 2,9 1,8 140
Zijn uw ouders in Friesland geboren? 0,000 Chi2
Ja, beide ouders 21,4 18,3 26,3 271
Ja, één van de ouders 6,7 4,2 3,2 896
Nee, geen van de ouders 13,0 4,2 2,7 191
Welke taal spreekt/ sprak u met uw ouders? 0,000 Chi2
Nederlands met beide ouders 22,8 8,8 6,1 512
Fries met beide ouders 12,1 14,4 23,9 685
Nederlands met de ene ouder, Fries met de andere ouder
0,9 0,8 0,8 34
Anders 5,3 2,7 1,3 127
Taal gemeentenaam 0,000 Chi2
Nederlands 31,8 19,2 20,7 974
Fries 9,4 7,4 11,5 384
Taal plaatsnaam 0,000 Chi2
Nederlands 34,2 20,9 23,4 1066
9.3
Toets statistieken segmentatie voorkeur (Alle factoren, multinomial
logit regressie)
Likelihood Ratio Tests
Effect
Model Fitting
Criteria Likelihood Ratio Tests
-2 Log Likelihood of Reduced
Model Chi-Square df Sig.
Intercept 2,613E3 ,000 0 . X02_Leeftijd 2,615E3 1,489 2 ,475 Q11_NLTaal 2,616E3 2,812 2 ,245 Q12_FRTaal 2,617E3 4,052 2 ,132 X01_Geslacht 2,617E3 3,290 2 ,193 X11_Opleiding 2,622E3 8,291 8 ,406 X15_Gezinssituatie 2,624E3 10,901 10 ,365 X16_Woonsituatie 2,628E3 14,305 10 ,160 X17_Arbeidssituatie 2,626E3 13,248 14 ,507 X18_Inkomen 2,618E3 5,130 8 ,744 X07_Gem.Cat 2,621E3 7,967 4 ,093 X09_PlaatsgrootteCat 2,629E3 16,113 4 ,003 X13_WaarGeboren 2,615E3 1,864 4 ,761 X14_TaalDagelijks 2,625E3 11,797 4 ,019 Q01_OudersFRGeb 2,616E3 2,859 4 ,582 Q02_TaalMetOuders 2,644E3 30,926 6 ,000 X08_TaalGemeente 2,615E3 1,328 2 ,515 X10_TaalPlaatsnaam 2,614E3 ,610 2 ,737
9.4
Toets statistieken segmentatie voorkeur (Alleen significante factoren,
multinomial logit regressie)
Parameter Estimates
Voorkeur taal plaatsnamen (3-punts schaala B Std. Error Wald df Sig. Exp(B)
95% Confidence Interval for Exp(B) Lower Bound Upper Bound Voorkeur voor Nederlands Intercept -1,289 ,190 45,819 1 ,000 [X09_PlaatsgrootteCat=1] ,861 ,210 16,871 1 ,000 2,366 1,569 3,569 [X09_PlaatsgrootteCat=2] ,539 ,212 6,443 1 ,011 1,714 1,131 2,599 [X09_PlaatsgrootteCat=3] 0b . . 0 . . . . [X14_TaalDagelijks=0] ,722 ,284 6,482 1 ,011 2,059 1,181 3,590 [X14_TaalDagelijks=1] ,729 ,221 10,846 1 ,001 2,074 1,344 3,201 [X14_TaalDagelijks=2] 0b . . 0 . . . . [Q02_TaalMetOuders=0] 1,484 ,310 22,850 1 ,000 4,410 2,400 8,104 [Q02_TaalMetOuders=1] 1,372 ,212 41,736 1 ,000 3,944 2,601 5,980 [Q02_TaalMetOuders=2] ,502 ,437 1,317 1 ,251 1,651 ,701 3,890 [Q02_TaalMetOuders=3] 0b . . 0 . . . .
Geen voorkeur Intercept -,836 ,179 21,753 1 ,000
[X09_PlaatsgrootteCat=1] ,610 ,209 8,521 1 ,004 1,840 1,222 2,771 [X09_PlaatsgrootteCat=2] ,224 ,208 1,158 1 ,282 1,251 ,832 1,881 [X09_PlaatsgrootteCat=3] 0b . . 0 . . . . [X14_TaalDagelijks=0] ,494 ,304 2,652 1 ,103 1,639 ,904 2,972 [X14_TaalDagelijks=1] ,305 ,245 1,554 1 ,213 1,357 ,840 2,192 [X14_TaalDagelijks=2] 0b . . 0 . . . . [Q02_TaalMetOuders=0] ,847 ,333 6,454 1 ,011 2,333 1,214 4,484 [Q02_TaalMetOuders=1] ,518 ,231 5,032 1 ,025 1,679 1,068 2,641 [Q02_TaalMetOuders=2] ,317 ,445 ,508 1 ,476 1,373 ,574 3,284 [Q02_TaalMetOuders=3] 0b . . 0 . . . .
Bijlage 10 Analyse onderzoeksvraag 3: Imago
10.1 Toets statistieken imago plaatsnamen: totaal
Alle respondenten
Wilcoxon signed rank test
Imagokenmerk Mean NL Mean FR Significantie
H u id ige Nuchter 4,29 4,24 p = 0,052 Hard werkend 4,13 4,09 p = 0,059 Eerlijk 4,00 3,96 p = 0,151 Betrouwbaar 3,98 3,96 p = 0,382 Trots 4,31 4,28 p = 0,329 Aan vu lle n d e Ambitieus Lef 3,51 3,54 3,62 3,61 p = 0,000 p = 0,022 Ondernemend 3,87 3,82 p = 0,026 Open houding 3,71 3,68 p = 0,161 Innovatief 3,55 3,54 p = 0,560 Modern 3,48 3,46 p = 0,175 Test Statisticsc FR plaatsnamen: Nuchter - NL plaatsnamen: Nuchter FR plaatsnamen: Hard werkend - NL plaatsnamen: Hard werkend FR plaatsnamen: Eerlijk - NL plaatsnamen: Eerlijk FR plaatsnamen: Betrouwbaar - NL plaatsnamen: Betrouwbaar FR plaatsnamen: Trots - NL plaatsnamen: Trots Z -1,945a -1,892a -1,435a -,875a -,975a Asymp. Sig. (2-tailed) ,052 ,059 ,151 ,382 ,329 FR plaatsnamen: Ambitieus - NL plaatsnamen: Ambitieus FR plaatsnamen: Lef - NL plaatsnamen: Lef FR plaatsnamen: Ondernemend - NL plaatsnamen: Ondernemend FR plaatsnamen: Open houding - NL plaatsnamen: Open houding FR plaatsnamen: Innovatief - NL plaatsnamen: Innovatief FR plaatsnamen: Modern - NL plaatsnamen: Modern -4,065b -2,285b -2,230a -1,401a -,582a -1,357a ,000 ,022 ,026 ,161 ,560 ,175
10.2 Toets statistieken imago plaatsnamen: voorkeur Nederlands
Respondenten met voorkeur voor Nederlandstalige plaatsnamen
Wilcoxon signed rank test
Imagokenmerk Mean NL Mean FR Significantie
H u id ige Nuchter 4,20 4,00 p = 0,000 Hard werkend 4,02 3,81 p = 0,000 Eerlijk 3,85 3,67 p = 0,000 Betrouwbaar 3,88 3,69 p = 0,000 Trots 4,22 4,00 p = 0,000 Aan vu lle n d e Ambitieus Lef 3,35 3,40 3,34 3,29 p = 1,000 p = 0,007 Ondernemend 3,76 3,56 p = 0,000 Open houding 3,58 3,40 p = 0,000 Innovatief 3,41 3,28 p = 0,002 Modern 3,34 3,21 p = 0,002 Test Statisticsc FR plaatsnamen: Nuchter - NL plaatsnamen: Nuchter FR plaatsnamen: Hard werkend - NL plaatsnamen: Hard werkend FR plaatsnamen: Eerlijk - NL plaatsnamen: Eerlijk FR plaatsnamen: Betrouwbaar - NL plaatsnamen: Betrouwbaar FR plaatsnamen: Trots - NL plaatsnamen: Trots Z -4,296a -5,081a -3,822a -4,113a -4,654a Asymp. Sig. (2-tailed) ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 FR plaatsnamen: Ambitieus - NL plaatsnamen: Ambitieus FR plaatsnamen: Lef - NL plaatsnamen: Lef FR plaatsnamen: Ondernemend - NL plaatsnamen: Ondernemend FR plaatsnamen: Open houding - NL plaatsnamen: Open houding FR plaatsnamen: Innovatief - NL plaatsnamen: Innovatief FR plaatsnamen: Modern - NL plaatsnamen: Modern ,000b -2,721a -4,268a -3,914a -3,064a -3,126a 1,000 ,007 ,000 ,000 ,002 ,002
10.3 Toets statistieken imago plaatsnamen: geen voorkeur
Respondenten zonder voorkeur voor de taal van de plaatsnamen
Wilcoxon signed rank-test
Imagokenmerk Mean NL Mean FR Significantie
H u id ige Nuchter 4,20 4,22 p = 0,684 Hard werkend 4,06 4,11 p = 0,427 Eerlijk 4,00 3,95 p = 0,201 Betrouwbaar 3,96 3,99 p = 0,637 Trots 4,30 4,35 p = 0,184 Aan vu lle n d e Ambitieus Lef 3,54 3,55 3,71 3,69 p = 0,004 p = 0,005 Ondernemend 3,89 3,85 p = 0,188 Open houding 3,73 3,70 p = 0,304 Innovatief 3,56 3,59 p = 0,772 Modern 3,50 3,46 p = 0,360 Test Statisticsc FR plaatsnamen: Nuchter - NL plaatsnamen: Nuchter FR plaatsnamen: Hard werkend - NL plaatsnamen: Hard werkend FR plaatsnamen: Eerlijk - NL plaatsnamen: Eerlijk FR plaatsnamen: Betrouwbaar - NL plaatsnamen: Betrouwbaar FR plaatsnamen: Trots - NL plaatsnamen: Trots Z -,407a -,795a -1,278b -,471a -1,329a Asymp. Sig. (2-tailed) ,684 ,427 ,201 ,637 ,184 FR plaatsnamen: Ambitieus - NL plaatsnamen: Ambitieus FR plaatsnamen: Lef - NL plaatsnamen: Lef FR plaatsnamen: Ondernemend - NL plaatsnamen: Ondernemend FR plaatsnamen: Open houding - NL plaatsnamen: Open houding FR plaatsnamen: Innovatief - NL plaatsnamen: Innovatief FR plaatsnamen: Modern - NL plaatsnamen: Modern -2,882a -2,798a -1,315b -1,029b -,290a -,914b ,004 ,005 ,188 ,304 ,772 ,360
10.4 Toets statistieken imago plaatsnamen: voorkeur Fries
Respondenten met een voorkeur voor Friestalige plaatsnamen
Wilcoxon signed rank-test
Imagokenmerk Mean NL Mean FR Significantie
H u id ige Nuchter 4,49 4,57 p = 0,134 Hard werkend 4,30 4,41 p = 0,025 Eerlijk 4,16 4,31 p = 0,001 Betrouwbaar 4,12 4,28 p = 0,001 Trots 4,43 4,59 p = 0,001 Aan vu lle n d e Ambitieus Lef 3,67 3,71 3,89 3,95 p = 0,000 p = 0,000 Ondernemend 4,00 4,13 p = 0,020 Open houding 3,86 4,02 p = 0,001 Innovatief 3,71 3,83 p = 0,017 Modern 3,64 3,77 p = 0,048 Test Statisticsc FR plaatsnamen: Nuchter - NL plaatsnamen: Nuchter FR plaatsnamen: Hard werkend - NL plaatsnamen: Hard werkend FR plaatsnamen: Eerlijk - NL plaatsnamen: Eerlijk FR plaatsnamen: Betrouwbaar - NL plaatsnamen: Betrouwbaar FR plaatsnamen: Trots - NL plaatsnamen: Trots Z -1,500a -2,243a -3,463a -3,395a -3,241a Asymp. Sig. (2-tailed) ,134 ,025 ,001 ,001 ,001 FR plaatsnamen: Ambitieus - NL plaatsnamen: Ambitieus FR plaatsnamen: Lef - NL plaatsnamen: Lef FR plaatsnamen: Ondernemend - NL plaatsnamen: Ondernemend FR plaatsnamen: Open houding - NL plaatsnamen: Open houding FR plaatsnamen: Innovatief - NL plaatsnamen: Innovatief FR plaatsnamen: Modern - NL plaatsnamen: Modern -5,028a -4,563a -2,324a -3,468a -2,392a -1,980a ,000 ,000 ,020 ,001 ,017 ,048
10.5 Toets statistieken imago plaatsnamen: zonder neutraal
Omdat gemiddeld 38% van de respondenten de vragen over de associaties met de imago kenmerken
beantwoord heeft met een 4, wat op een 7-punts schaal een neutrale mening weergeeft, worden de
resultaten ook sterk naar een gemiddeld neutrale mening toegetrokken. Om te kijken of de
resultaten ook sterk wijzigen als deze neutrale groep buiten beschouwing wordt gelaten is de dataset
gefilterd van respondenten die een neutrale mening hebben en is opnieuw de Wilcoxon
rangtekentoets toegepast. De uitkomsten leveren nauwelijks nieuwe informatie op wat inhoudt dat
de respondenten met een neutrale mening niet een duidelijke stempel op de onderzoeksuitkomsten
drukken. Voor de volledigheid worden de onderzoeksuitkomsten hier nog wel besproken.
Totaal Voorkeur Nederlandstalige plaatsnamen Geen voorkeur voor taal plaatsnamen Voorkeur Friestalige plaatsnamen NL FR p-waarde NL FR p-waarde NL FR p-waarde NL FR p-waarde
Huidige imago Nuchter 4,26 4,36 0,000 4,53 4,84 0,000 4,18 4,14 0,008 4,07 3,89 0,000 Hard werkend 4,19 4,13 0,117 4,87 4,73 0,032 3,95 3,84 0,114 3,44 3,55 0,403 Eerlijk 3,98 3,92 0,546 4,62 4,48 0,276 3,77 3,74 0,948 3,26 3,34 0,776 Betrouwbaar 3,96 3,93 0,754 4,61 4,52 0,486 3,77 3,74 0,966 3,07 3,25 0,210 Trots 4,47 4,42 0,994 5,02 4,95 0,958 4,25 4,17 0,650 3,89 3,92 0,804 Aanvullende imago Ambitieus 3,17 3,37 0,007 3,65 3,80 0,305 2,99 3,14 0,114 2,71 3,00 0,032 Lef 3,22 3,33 0,048 3,66 3,71 0,104 3,03 3,16 0,130 2,79 3,03 0,616 Ondernemend 3,78 3,70 0,235 4,19 4,08 0,119 3,59 3,55 0,938 3,38 3,32 0,850 Open houding 3,51 3,47 0,061 3,97 3,84 0,013 3,25 3,37 0,383 3,09 3,09 0,295 Innovatief 3,24 3,26 0,267 3,64 3,63 0,469 3,06 3,10 0,951 2,87 2,94 0,341 Modern 3,14 3,13 0,680 3,50 3,39 0,092 2,97 2,99 0,886 2,78 2,91 0,384
