Afbeeldingen bij
De diptiek met de portretten van Federico da Montefeltro en
Battista Sforza (Montefeltro-diptiek) van Piero della Francesca:
Prestigestuk of persoonlijk aandenken?
2012.
Masterscriptie kunstgeschiedenis, Rijksuniversiteit Groningen.
Afb. 1. Piero della Francesca, De Montefeltro diptiek, voor en achterzijde, ca. 1466 (portret van Federico da Montefeltro) en ca. 1472 (portret van Battista Sforza en de
triomfwagens), olieverf en tempera op paneel, 47 x 33 cm (elk paneel), Florence, Galleria degli Uffizi.
Afb. 3. Een bladzijde uit een inventarislijst van 1890 van de Galleria degli Uffizi waarin de
Afb. 5. De medaille van Clemente van Urbino uit 1468, brons.
Afb. 6. Francesco Laurana, Buste van Battista Sforza , 1474, marmer, Florence, Museo Nazionale del Bargello.
Afb. 8. Piero della Francesca, Brera-altaarstuk of Pala
Montefeltro,1469-74, olieverf op paneel,
2
3a
3b 4 5
1
1- Costanza da Montefeltro (de eerste Costanza). 2- Bianca Maria Visconti.
3- a – Sveva da Montefeltro (als stiefmoeder van Battista).
b - Sveva da Monfefeltro (in haar hoedanighied als kloosterlinge Seraphina Sforza).
4- Battista Sforza.
1 2 3 4 6 7 8 5 1- Victoria. 2- Federico da Montefeltro. 3- Giovanna da Montefeltro.
4- Felice-Feltria (dochter uit het eerste huwelijk van Federico). 5- Costanza da Montefeltro (de tweede Costanza).
6- Aura da Montefeltro.
7- Girolama en Agnese (Agnesina) da Montefeltro (hun beeltenis is verborgen achter die van de andere zusters).
8- Guidobaldo da Montefeltro.
Afb. 11a. Reconstructie van de Montefeltro diptiek met doorlopend landschap en aangepaste hoogte van de horizon volgens Hessler.
Afb. 12a tot en met d.
Afb. 13a en b. Het landschap met het klif van Maiolo en de toppen van Valmarecchia, in vergelijking met het heuvellandschap achter het portret van Battista. (reconstructie door Nesci et al.).
Afb. 15. Pedro Berruguete, ook wel toegeschreven aan Pietro di Spagna, Federigo da Montefeltro en zijn zoon
1 2 3 4 5 6 Afb.18. Detailafbeeldingen van kunstwerken waarop Federico da Montefeltro en profil is
afgebeeld.
1. Piero della Francesca, De Montefeltro diptiek, detail: portret van Federico da Montefeltro, ca. 1466, Florence, Galleria degli Uffizi.
2. Piero della Francesca, Brera-altaarstuk of Pala Montefeltro, 1469-74, Milaan, Pinacoteca di Brera.
3. Justus van Gent, De Communie van de apostelen, 1472-1474, Urbino, de Galleria Nazionale.
4. Justus van Ghent, Federico da Montefeltro, zijn zoon Guidobaldo en anderen, luisterend
naar een redevoering, ca. 1480, Londen, Royal Collection.
5. Pedro Berruguete, ook wel toegeschreven aan Pietro di Spagna, Federigo da Montefeltro
De afbeeldingen en bijbehorende tracings zijn in chronologische volgorde weergegeven. Uit de tracings blijkt dat de kunstenaars de gelaatscontouren van de hertog op verschillende manieren weergeven. De verschillen zijn niet te verklaren door de gevolgen van veroudering.
1. Disto kaakrelatie met dekbeet (Profiel met terugliggende onderkaak en forse kinpunt). De neus-liphoek (de hoek tussen de onderkant van de neus en de bovenlip) is ongeveer 90 graden. Diepe kinplooi.
2. Neutro kaakrelatie met juist gepositioneerde kin (Recht profiel: de onderkaak ligt recht onder de bovenkaak) met neus-liphoek kleiner dan 90 graden. Diepe kinplooi.
3. Disto kaakrelatie met terugliggende kin (Profiel met terugliggende onderkaak). De neus-liphoek is groter dan 90 graden. Diepe kinplooi. Dit profiel hoort bij een persoon met een edentate (tandeloze) kaak.
4. Disto kaakrelatie met terugliggende kin (Profiel met terugliggende onderkaak). De neus-liphoek is ongeveer 90 graden. De kinplooi is verstreken (ondiep).
5. Disto kaakrelatie met terugliggende kin (Profiel met terugliggende onderkaak). De neus-liphoek is ongeveer 90 graden. Diepe kinplooi.
6. Disto kaakrelatie met terugliggende kin (Profiel met terugliggende onderkaak). De neus-liphoek is kleiner dan 90 graden. De kinplooi is verstreken.
De contouren van de gemutileerde neus verschillen. De verschillen in de contouren van het onderste deel van de kin en de hals kunnen worden verklaard door veranderingen in
lichaamsgewicht.
Opmerkelijk is dat dezelfde kunstenaar - Justus van Ghent - het profiel van de hertog op verschillende wijze uitbeeldt, en wel zodanig dat op het eerder vervaardigde kunstwerk (nr.3) de hertog staat afgebeeld met een “ouder” (tandeloos) profiel dan op het later vervaardigde werk (nr. 4).
Afb. 19. Kunstwerken met afbeeldingen van Battista Sforza en profil.
Piero della Francesca, De Montefeltro diptiek, voorzijde, ca. 1466, portret van Battista Sforza, Florence, Galleria degli Uffizi.
Domenico Roselli?, Portret van Battista Sforza, Pesaro, Musei Civici.
Francesco Laurana, Buste van Battista Sforza, ca. 1474, Florence, Museo Nazionale del Bargello.
