bron
Hervadte beeste-spraeck. Uyttenhoven, Anthonette Rams-ey 1660
Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_her013herv01_01/colofon.php
Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn.
De hervadte beeste-spraeck, op-genomen tusschen een rave ende sinjoor den vos, ontrent het ontbijt van de beulingen, van die onlancx binnen Londen over 's Conincx moort ende lant-verraet gejusticieert zijn.
D E R A V E .
MEN magh wel segghen dat een vliegende Craye wat aes achterhaelt. Ick hebbe veel weken, Noort, Oost, Zuyt, ende West, gevloghen, ende gheswiert, maer of schoon hier, en daer wat te kluyven viel, van eenen Dief, Beurse-snijder, ofte Volckjen van sulcke exercitie so hebbe ick met geen beter appetijt, met geen aengenamer smaeck oyt so ten ombijte geweest, als in Engelant. Ick weet niet waer ick noch niet al gheweest hebbe, om te gast te komen. Ick heb in Compagnie van twee ofte drie van mijne Nichten inde Indien gevloghen, van daer op Persien over ghestecken, gedwaelt inde Egyptische wildernissen, al op hoope om delicate vanghst te doen, maer desert, ende drooge spijse, dat meer in de bussen vande Apotekarissen diende voor Mommi, als in onse graghe Maegh. In Turckijen overgevloghen, daer vonden wy wel d'een, ende d'ander inden haeck, ende mette beenen om hoogh hangen maer levende, swierden, ende slingerden soo, ofte immers riepen, ende schreyden, dat ick, ende mijne Nichten weynige beulingen kreegen, het waren oock arme miserabele, uytgeteert, door slavernye in welcx beulingen weynich aengename compostie was.
Wel dat dede ons despereren want daer geen vangxt is, daer verliest de Iager de couragie.
D E N V O S .
Ach lieve bruynette alder onveranderlicxste, outste, en aengenaemste, ick die hier, inde ruychte des gras, onder de schaduwe deses booms my schuyle, wel hoe gy maeckt my wacker, en wat droom ick? Hoore ick niet van Beulingen spreken, hoore ick niet van spijse, van vanghsten van trijpen, ende pensen yets narreren, oft ist uwe stem, ofte ist mijns
hongerende maegh, die my dese dinghen voorstelt, op dat ick my tot d'een, ofte d'ander entreprise soude begeven. Doch nochtans ick droome niet, ick hebbe mijnen steert bepist, mijn oogen afgewist, en daer sit gy doch immers mijn beste Kaertjen, die van soo soet een Kis-kassen sluyt. Wy sijn sulcke oude kennisse, hadt gy my doch oock wat trypjens uyt die vreemde Landen ghebracht: ordinair den lust treckt naer wat nieuws, maer mijn slampamertjen gy hebt wel gebreck geleden, en hoe doch sit naochtans hier soo dick, vet, ende vrolijck.
D E R A V E .
Dats waer, ende niet vreemt, en hoe, ende waerom dat ick hier gekomen ben, dat sal ick u echter wel verhalen.
D E N V O S .
Dat bidde ick u mijn Engeltjen, kompt doch wat naerder ende lagher.
D E R A V E .
Hola! Vosken soo krijght gy my niet, weet gy wel, dat ick al over langh inde werelt geweest hebbe, en dat u streeckjens, ende loosheden my wel bekent sijn, maer dit tot danckbaerheyt, een praetjen van ver wil ick wel houden, om dat ick door uwe Vosse-plichten, naer soo geswiert, gereyst, ende gerost t'hebben aen dese Beulingen, ende delicaet Tractement geraeckt ben.
D E N V O S .
Wel hoe, praet gy van Beulingen, Ick heb den gantschen nacht gepeurt, ende niet-men-dal gevangen, hebt gy wat leckers, deelt my mede, maer immers van my hebt gy niet veel gekregen.
D E R A V E .
U wat mede deelen loos Vosken, dat is immers geen gebruyck, geven, aen dien door welcken yets gekregen heeft.
D E N V O S .
Ick hebbe u in dit Iaer niet gesien wat kan ick u gegeven hebben, ende selfs kompt gy over Zee, Heuvel, ende dal, dat geen Vosse-ganck is, waer soude ick u veel opgedist hebben.
D E R A V E .
Ia doch van die verre Landen, over Turckyen, Ponto Picosto, Hierdersse, Sillivria, Absacq, op Thracien, ontrent Thessalonien, verders over Hardar, Epiro, ende Lacedemonien, swierende drie werf rontom Epoloto, maer alles sonder beulingen, die smakelick waren, en den tocht voortgestelt naer de Zee tot Parent, daer was oock niet leckers voor mijnen beck; ende voor-wint naer Athenen echter vont
ick niet als stinckende Zee-Visch, den honger is altijt goede sausse, het smaeckte even-wel. Ende doen begon d'Europische keucken at te riecken, my wat afwassende inde Zee, en de vlercken gepluckt, inde hoochte gesteygert, daelde voor de groote Stadt Soufia, daer sach ick eenen grooten Bul slachten, maer de slachters namen alles mede, ende ontrent het bloet, bleven soo veel honden, datter geen kans voor my, ende mijn geselschap was, om yets te krijgen: al weder voor 15 dagen lang de streeck houdende tot in Macedonien, inde Bosschagie rustende vonden niet als d'handen van eenen vermoorden Araber.
D E N V O S .
In al dat Landt soude immmers, Raefken Nicht, wel rijckelijck behooren te fricasseren vallen, ende hadde ick daer geweest lichtelijck soude ick een hoentjen, ofte een Patrijsken geknapt hebben.
D E R A V E .
Ia voor Dieven toch, isser wat te krijghen, naer wy geneeren ons niet, als van dat van Dieven komt, ofte by hongers-noot dat hier en daer verworpen is, ende noch niet sonder perijckel gelijck ghy weet, dat niemant sonder sijn vyanden leeft. Wel de beenen selfs gekluyst, om de maegh te vullen, want wy resolveerden recht en hoog af te gaen, naer de Hungersche geberghten, daelden na Siget, maer d'Hungeren hadden selfs honger, datter voor ons weynigh geschaft was. Doch verders naer Garsco laverende, daer saten 7 Toveressen aen ketens, maer die moeders hadden soo de teeringe geset, datter aen alle 7 maer een once vlees aen 'tgebilte sat, echter het was altijt goet mede genomen.
D E N V O S .
Soetjens Coeurken, daer bekent ghy genomen t'hebben.
D E R A V E .
Ia Vosken, maer dat is al begrepen onder de Dieven. Want al dat den Hincker slacht, dat brenght hy buyten, en is voor ons op-gedist.
D E N V O S .
Wel soo, soo wenschte ick wel getransformeert te zijn. Ia hadt ick dat geluck, hoe menichte vrolijcke dagh reysens souden wy doen.
D E R A V E .
Dat geeft u d'Helle-boef in, soo, dan sout ghy onse wiecken wel korten, uwe loosheyt met snelligheydt voorsien, wat sout ghy een louter Gau-dief wesen; den Duyvel selfs knapte u
niet, wel arme Boeren ghy mocht d'Hoenderen wel in u voorbroeck steken.
D E N V O S .
D E R A V E .
Doch oude schoon-sprake, en op die conditie is uwen wille, maer aen 't effect ontbreckende. Maer doch flusjens sal ick u wat anders vertellen, laet ick eerst mijn reyse verhaelt hebben. En ondertusschen hebt ghy lust te riecken wat voor Engelsche beulingen dat ick hier gegeten hebbe, houw daer ick begin al te purgeren.
D E N V O S .
De moort die magh u slaen, is dat in mijnen beck klisteren, seecker dat is uwen ouden vrient geaffronteert, doch, doch, of sy soo gepasseert komen, echter hebbense noch goeden reuck, maer ghy hadt my daer van wel beter konnen dienen, als dat overschot te geven.
D E R A V E .
Nu is mijn hert wat ontlast, excuseert my dat ick u te weynich heb gegeven, nu vinde ick mijn oock dispost om rijckelijck te praten. En ick meijne te vasten, tot morgen teghens den avont, dat d'andere beulingen kout sijn, daer op een generale gastnoodinge gedaen is, te weten van vogels van onser veeren.
D E N V O S .
Een vrient brenght wel een Vrient mede; laet my me slenderen Kameraetjen.
D E R A V E .
Maer gy moest klimmen. Want de tafel is aen de Galge gedist.
D E N V O S .
Daer kom ick niet al vastede ick noch 3 dagen, ick mocht aende bast vast raken.
Want mijn conscientie oock wat ontroert is.
D E R A V E .
Dan souder recht gheschien. En dat gaf noch een snoeperijtjen voor ons.
D E N V O S .
Het blijckt wel dat gy vande Turcken komt, want gy spreeckt noch en doet niet, als barbarische daden.
D E R A V E .
Daer voor heeft ons den Schepper den Beck gegeven, voor sulcke, ende uws gelijcke, maer al genoech daer van, wy toogen so voorts van Slavonien naer Albanien, daer vonden wy eyeren en hinnen genoech.
D E N V O S .
Wel siet gy maeckt my graegh.
D E R A V E .
Lust u dan noch wat van achter, ick kan noch ruym wat missen:
D E V O S .
Neen, neen Vriendinnetien praet maer voort.
D E R A V E .
Wy vloogen dan soo heenen naer 't geberghte van Dalmatien, ende ick kis-kasste van eenen Muyl-drijver die inde snee verstoncken lagh, dit voor een ontbijt, en so verders slincks en recht geswermt, tegens wint en voorwint naer Ragousa, houdende dien ons Compas lancxst de Zee na Venetien, of by avonture daer een borstjen van een Courtisaen in plaets van een Ramsklootjen te fricasseren was. Wy dreven daer van daen soo na Ferara, Boulongien, Florencen, Pisa, Romen, daer hadt ick geern, ja ick en durft niet seggen. Summa ick nam de streeck naer Milanen, Piacense, Modena, Coma, over Switserlandt, ende savonts vermoeyt sijnde over al dit vliegen en rennen, en wy appetijdt hebbende en naer beulingen lustende, soo hadt het haest niet veel geschilt, ofte met den doncker soude ick een Switsersche putse voor een beuling aengegrepen hebben. Dit was een Hansaiquier Quant: dus Beuling mis gevangen, ick sette cours naer d'Alpes over San Godaer en d'helsche Brugh, daer docht my dat ick al bruyloft hoorde, van onder op komende tuyten, al of Cromwel inde Hel gasten gekregen hadt, ick luysterde niet veel, maer ick verheughde my, denckende zijn daer nieuwe gasten, ontwijsselijck moet ick hier of daer de pens-marckt op doen, en doen geslagen met de vlercken snel voort dat het fluyte;
lancxst Basel naer Straetsburgh, ende daer eenen hoop gasten int veldt liggende, meynde ick een vespreytjen te knappen, maer misluckte, het waren Gau-dieven van Lorrainen, daer voor het galgenhout noch gespaert wiert, die my een bergh met hagel na 'tgat gaven. 't Selfde met den staert af-geschut, ick steldet op Spiers, Worms, Frankendael, Franckfurt, en over Ments naer Ceulen. Over 't Sticht van Utrecht naer Hollant, alwaer ick 't gebraden sterck begon te riecken, en ick verhongert sijnde, riep als Cras, Cras, en lancxst de Zeeuwsche Cust, sette ick alle zeylen by recht op Engelandt, Daer kregen wy eerst de snoflucht van die beulingen, en vande quartierkens van die gesellen, welck door u snoot beleyt soo leckere spijse voor ons geworden zijn.
D E N V O S .
Door mijn beleyt? Ick kan qualijck Engels, soude ick daer toe yets gedaen hebben.
D E R A V E .
Door u loosheyt is al 't Verraders werck gerockent, ghy hebt door
u soet gesangh yeder van sijn plicht verleyt. Ende ghy hebt gemaeckt, datter noch recht equiteyt was, die dese ongeluckighe menschen niet gevioleert hebben, doen ghyse de begeerte hebt ingelijft, om boven haren Souverainen Kon: te commanderen.
Ghelijck als Sulpicius de wapenen opnemende, de vergaderde Consuls van Roomen op eenen dagh verjoegh. Soo hebt ghy haer de geheele Coninckl: Familie doen verdrijven. En ick die uwe streecken kenne, sout ghy oock noch soecken met uwe vleyende muyl te verlocken.
D E V O S .
Maer lieve Nichtjen, gy weet wel beters, gy hebt immers geen reden om dus tegens my uyt te varen, dat continueert geen vrientschap; ick hebbe voor u soo dickwils, de darmkens van een lecker kiecken laten leggen.
D E R A V E .
Schaemt gy u niet so te liegen, ick ben pas seer weynige dagen gekomen, ende gy slimmen Lincker, die noyt u gadt uyt Engelandt gehadt hebt, soudt my bout gedeylt hebben; ghy hadt genoech met uwe schelm-stucken te doen als op my te dencken.
D E V O S .
Zijt ghy't niet geweest, soo ist u Zuster, want gy gelijckt malkanderen sonder onderscheyt. Maer echter om dat gy dus veel van mijne gepleechde loosheden roemt, dat ick immers ignorere, verhaelt my daer van.
D E R A V E .
Ach onnoselen bloet! Daer soude ick wel 3 dagen werck aen hebben. Immers hoort toe,
D E V O S .
Wel lustigh: maer praet niet van achter, als flus, daer aen ick genoegh te leckebaerden hebbe.
D E R A V E .
Ia, ja, al sausse op u hoenderbout. Ghy hebt gepractiseert en ingeblasen, ghy hebt den naem Williams in eenen Cromwel doen veranderen, op dat de werelt van sijn ghepleeghde wel-Crom, eeuwigh soude gedencken, hy was een Calis sonder middelen, en van sijn jeucht af inde Kinder-speelen, leerde hy den Kon: speelen. Maer onder Pyrrus vintmen, dat de Schole tot sulcke ydele grootsheden, noch Iustitie, noch Godvruchtigheydt voort-teelen. En wanneer den hooghmoet 't peert van den mensch by den toom leyt, dan sit confusie achter aen.
D E N V O S .
Of ghy dit of dat seght het was een gauw man, vol op in Latijn, en inde Rechten, ende in Staets-saken gestudeert.
D E R A V E .
Daerom moest gy dien Quant voor andere kiesen. Dyonisus den vermaerden Tyran van Sicilien, quam oock soo op de been, daer van mijn Over-grootvaers-Vaers Vader, veel wonders soude verhalen, by aldien hy leefde. Ende op dat ick 't verhael van de gepleeghde schelm-stucken in Engelant continuere. Doen nu d'alderberoemste Traiters, het harnas tegens den Kon: hadden aengedorst, Cromwel lichte Krijgs-volck verlaetende sijnen wettigen Kon:, en vreesende noch d'onseeckerheydt vande Verradersche uytkomste, vervolghde den Kon: overal, onder schijn van
gecommandeert te sijn wegens het Parlement, verseeckerde Cambridge. Ende op dat ick niet hange aen hondert duysent gemeene schelmstucken ende moorderijen, door hem, en de sijne aengerecht, soo sal ick maer ontrent de principale hooft-stucken blijven.
D E V O S .
Ick heb al anders van dien man hooren spreken.
D E R A V E .
Volckjen van u nature, doch stracx hebt ghy moeten bekennen dat uwe Conscientie u quelde. Daer gerechtigheyt is, daer wroeckt geen gewisse. Nu Cromwel voor sijn twede stuck, stal al het silver ende gelt van die van Oxford, wreede Tyrannen zijn altijt groote Dieven gheweest. Hier mede lockte hy veel volcx, ende den Verrader kreegh meer als 2000 Verrdaers tot aenhangh, en doen hy nu en dan soo wat uytwerckte door de wapenen, soo gaven de Quakers voor dat hy Moyses was, om het goede Volck te verlossen, en wat doch voor een grouwelijcke verblintheyt, hy dede d'een door d'ander vermoorden, want het is waer dat sulcke Oorlogen gelijck hy aenrechtinghde, tegens sijnen rechten Kon: extraordinaer cruel zijn. Ende of oock schoon de Tyrannen somtijts door onrechtveerdige entreprises, yets winnen, sulcx echter en prospereert, en sy blijven daer van in possessie niet, maer boeten sulcx eyndelijck met ziel, lijf en goet. d'Athenen, het vyer van oproer in Sicilien
aenstockende, hare Opper-hoofden Nicias en Demosthenes geslagen, wierden als die voor eene Tyrannique sake streden, ter doot exemplaetlijck geexcuteert, en noteert, alle de ghevanghen Soldaten van Athenen, wreedelijck gehandelt, en men dede haer versoenen het gestorte bloedt, dat die Volckeren als voor eene geimpetreerde moort opnamen. Cromwel met sijne geassocieerde, zijn oorsaeck ende het in-
strument, daer mede hondert duysendt menschen, en meer omgekomen zijn, soudt van sulcke Quanten geen Beulingen geschaft werden.
D E N V O S .
Ick sal u oock wel wat seggen, maer geeft my noch wat van die staeltjens eerst.
D E R A V E .
t'Sa Neefken Vos, soo ick u Nicht ben, en ghy daer niet hoolic uyt en siet, ick weeter u datelick een half millioen op te tellen: Maer eerst ick't u vergeten te seggen, so practiseerde hy geveynsdelik de Nederlanden d'handen te binden, want het doenmael het eenige bollewerck, en de verseeckeringe van sijne aengenome Meesters, die van het Parlement, was. Klaer was den Tyran, en dit smaeckte hem soo, dat hy te Lowerstost 20 mannen van aensien gevangen, en vermoort hebbende, selfs met het moort-sweert op sijn zijde gegort, de danckpredicatie dede, en daer gebruyckte hy sijn vosse-tonge voor de Trommel, om 't volck onder voorgevens van de saecke van den Godtsdienst voor te staen, tot vrywilligen dienst te krijgen.
D E N V O S .
Was Cromwel dan soo gauw dat hy preecken konde?
D E R A V E .
Ia al een grooten Orateur oock, maer hy gebruyckter niet ten goede; hy kreegh door die predicatie meest den Adel van Licoln op sijn zijde, met het geheele Guarnisoen:
doen dede hy tocht op tocht, en vermoorde en plunderde sijne precieuse Broeders, d'Engelsche aen alle zijden. Te Marsten moore sijnder wel 6000 door 't
sweerts-scherpte omgebracht. Te Naseby wierter wel noch eens soo veel gedoodt, en veel principale gevangens wierden door den Beul geexpedieert. Ontrent Preston bracht diens onverzadelicken Bloedt-suyper noch 12000 man om den hals. Doen hy nu van 's Koninghs zijde soo veel knechts gemassacreert had, sonder die van sijn sijde bleven, doen was 't tijt den Heer en Koniningh te vangen, ende dien oock door een vermomt duyvels-schijn van justitie, de Bijl door sijnen hals te laten gaen; hier mede lagh Monarch en Monarchia, ende den Tyran en sijne Adherenten, om de saeck voor de wereldt wat schijns te geven, dorst die soo niet opheffen, liet als eenen loosen Ypocrijt toe, dat 't Parlement 't Rijck als eenen gemeenen Staet regeren soude: maer noch alsoo de Tyrannije altijdt veel vyanden heeft, soo verfoeyden sulcks voor eerst de Yeren, en sochten Carolus secundus t'herstellen, maer 4000 Yersche koppen wierden door de wapens gedoodt.
D E V O S .
Ghy verhaelt hier van soo veel vermoorden, dooden en ombrengen, dat quam u oock immers niet qualick om beulingen en ander opdissel te krijgen.
D E R A V E .
Daer reckten de becken van onse Mede-gesellen niet aen, dat was al getrouwe Konincks-volck, en gheen Schelmen, noch Verraders. Cromwel dus tot beyde ellebogen nadt van's menschen bloedt, vermoorde noch binnen Drogedagh in Yerlandt 3000 Yeren, binnen den tijdt van anderhalf ure. d'Engelsche trouw aen den Koningh in de Virginia en Caribische Eylanden, wierden gebannen, gedoodt, en van hare goederen berooft, want het water van de Zee konde des Tyrans bloet-dorst niet lessen, en gingh daer over heen, als mhy, gelijck ick naermaels noch seggen sal, soo menigh braef Hollander gekielt heeft, roovende en moordende op dat Volck, doen hy geen Engelsche, Schotten, noch Yeren meer hadt om te berooven en te vermoorden.
Schotlandt ondertusschen hadt oock geern haren Koningh geholpen, maer 't Volck van Montrosse wiert omgebracht, en den Graef op eene Barbarische maniere aen een hooge Galge opgehangen. Hier naer quam Cromwel noch selfs in Schotlandt, en viel verredelijck, eer de Schotten haer noch gedeclaceert hadden, in 't Noorden, met Major Generael Lambert sijnen Beuls Sweerdt-drager, als hy door London in de Karos reedt, en Collonel Whalley, welcks Beulingen ick noch onder de kluyven hebbe, die Collonel Ensebius liet onthalsen; hier op doode Cromwel te Dunbar noch 4000 Schotten, en 10000 gevangens wierden seer qualick en barbaris getracteert.
D E N V O S .
Wat Rave, hoe brenght ghy Cromwel en sijn Mede-gesellen soo veel bloedtvergieten en moorden op den hals; ick denkcke dat sy in den Krijgh gestorven zijn.
D E R A V E .
Ghy sult noch al wat andere hooren: ja Vosken ghy zijt slim genoegh om te verstaen, dat, al dat men met ongerechtigheydt ende onwettige wapenen doet, om
Koninckrijcken, ofte andere Princen dominien te usurperen, naer den regel van de Christelijcke Theologie, moorden is, ende in de Goddelijcke recht en Vyerschare, daer voor geoordeelt werdt.
D E V O S .
Terwijl Cromwel soo wel preecken konde, badt hy niet, doen hy soo veel woorden, als ghy seght met de sijne gedaen hadt.
D E R A V E .
Ia doch, hy liet sijn gebedt als een Vast- en Bede-dag over al aen placken.
D E N V O S .
Wel wat was dat gebedt, ende aengeplackten Brief.
D E R A V E .
Dit gebedt, komende uyt de Moeder-borst, van geveynstheydt, bestont eerst, dat hy sich met sijn bloethonden, Godt om vergiffenis souden bidden, dat sy in 't strijden haer te veel op hare macht verlaten hadden, voor d'aengerechte Rooverye ende plunderinge, voor de boosheyt, ende Goddeloosheyt sijns Legers. Om dat hy al het Volck, dat contrarie sijn gevoelen was, niet en hadt verdreven, en verders dat hy van het gevolgh des Konincx noch niet genoech en hadt omgebracht. Tot voltreckinge van dit gebedt, liet den Tyran veel eetlicke Luyden met koelen moede dooden. Item voor de Beurs tot Londen onthalsen den Ambass: vanden Ko: die aen den Tyran gevangen gesonden was, soo sloten de bloet-dogghen den Bidde-dagh. Maer Godt wouw sien offer noch yets van Christelicke beweginge in't hert van dien Engelschen Nero was en besocht hem met een pestilentiale koorts. In plaets dat sijn conscientie ontroert soude werden, soo namen de boosheden in sijn gemoet toe, gelijckmen vanden boosen Marcus Lepidus ten tijde van Sylla leeft want desen fameusen Moorder wel-krom, op dat het gemeende Volck als geen comiseratie, ende deernis tot haren gerechtigen Ko: ende die onnoosele tengere verdreven Familie, en soude hebben, liet alle s'Koninx beelden met bijlen aen stucken kappen, als noch onversadicht van het levende bloet gestoort voor Withal. Ende desen titel die Cromwel overdobbel eygen was, op d'oude Beurs, ende op het West-eynde van St.Pauwels Kerck te Londen stellen. Den Tyran, den laetsten vande Koningen is gestorven in het eerste Jaer vande herstelde vryheyt in Engelant in't Iaer onses Heeren op den 30 January. Ende siende dat uyt die beelden geen bloet en quam, om sijnen, ende sijns mede Schelmen balgh, tegen mijne komste vol bloetbeulingen te laden, soo liedt hy den vermaerden Konincx-man, Brown Bussel inde gemelde Stadt daer by onthalsen.
D E N V O S .
Hoe konden andere Potentaten, soo veel moorts, ende bloetstortinge verdragen, ende dagelicx voor hare oogen sien, van hunne oude geconsoedereerde sterven?
D E R A V E .
Yeder was uytgemergelt door den langhduerighen oorlogh 't welck den Tyran mede viel, maer even-wel hielt hy de Staten in falousie, aen welcke Iohns, ende Stricklant als Ambassadeurs, ende Vogels van eender veere gesonden wierden, ende doen hy sijne Schlem-stucken binnen hadde, ende Fortuna naer hem noch hellende in Schotlandt, soo
vertrocken sy binnen 3 Maenden haestelick, precipiterende Hollandt, om te resolveren, voor den gebooren tijdt, wanneer het swaerwichtige saken sijn daer toe de
Vroetschappen, en alle de Proventien met hunne stemmen moeten concureeren, ende soo haest was Stricklant niet in Engelandt, of den Tyran begon in praeticque te leggen, sijne Galge strecken in Zee strecken, om den armen Passagier, ende Koopman te Water te berooven, ende te ruineren.
D E V O S .
Ist mogelick ick hebbe noyt so veel omstandicheden gehoort. En het is niet wonder, 't geene ick lest een Boer inde schrift hoorde lesen, doen ick daer by loerde op een boutjen. Job 8 de daden van al die Godt vergeten, ende d'hope van de goddeloose geveynsde sullen te niet gaen, ende al hun wercken sullen ghebroken werden, soo licht, als het Bouw huys van eene spinne. Maer lieve Nicht kompt doch wat naerder, Ick kan so qualick luyde roepen.
D E R A V E .
Hola Kock, ick hebt nu al eens gesecht dat ick't niet doen en sal en al neemt gy nu den Bybel by 't hooft, meent gy dat ick u daerom te meer vertrouwen sal, neen doch, al genoegh, gy soudt my licht soo veel leeren, dat ick selfs voor Beulingen soude dienen, doch gy brenght my oock wat inde sin, te weten dat de Muylstrijckers, Dieven en Moorders niet moeten vreesen soo langhe het Volck sot is. Nu ick moet al meer seggen. Als nu de Schotten 't werck vande Schotten noch al so wat goet hielden, so sneden Monck, en Harrison daer oock vlees uyt, Ende Cromwel veel Collonellen, Baronnen, en Capiteynen, die wegens de schotten de wapens teghens hem voerden, vangende liet daer van Mr. Love, ende met Gibbens op Tourbergh al mede den kop afbijlen.
D E N V O S .
Diemen inden Oorlogh vanght, sijn gereputeert van Prisonniers de guerre, die lost, ofte rantsoenneertmen d'een tegens d'ander, maer men laeter den Dief-hencker, met de Bijl niet doorkappen.
D E R A V E .
Dat scheelde den Moordenaer niet, om confiscatie van goet, soude hy den ganschen Engelschen Adel, selfs met eenen slagh, d'hoofden afgekapt hebben, hadt sulcx slechts konnen geschieden, volgens sijnen helschen Raetsman Mr. Pieter, die hem oock gestadigh prees, ende flatteerde met de namen vande voortreffeliexste mannen, inde H.Schrifture bekent. Om voort te gaen Cromwel Monck, en Harrison, dooden noch by Fise 2000 Schotten, 2000 andere drevense inde Morassen, en daer in gesonken tot over 't hooft lietense sticken. De Schotten in Schotlant geen tegenstant siende, verlieten't selfde, en met 16000 man quamen
naer Engelant, Cromwel, Lambert, ende Harrison daer achter met hare bloethonden, terwijl dat Monck den Kon: Schotlandt afnam. Dese 16000 Schotten, te Worchester 10000 Man te hulpe krijgende, daer wierden de 3 Croonen wederom gelijck in prijs opgehangen.
D E N V O S .
Hoe drie Konincx Croonen opgehangen, gingmen dan een verkeertjen spelen.
D E R A V E .
't Is jammer dat ghy my niet verstaet, dien dagh segh is was een bloedich
schouw-toneel, den Ko: strijdende om sijn recht, ende Cromwel voor de Tyrannye, Fleedwod, Lambert, Harrison, ende Hacker tot medehulpers hebbende. Den Ko:
wiert gheslagen, 3000 Peerden ontvluchten, anders bleef alles, Hertogen Graven, Baronnen, ende Ridders in grooten getalle, 6 Collonellen te Peerde, 13 Collonellen te Voet, ende Luytenanten Collonels te Peerde, 8 te Voet, 6 Majoors te Paerde, 13 te Voet, 37 Ritmeesters, 73 Capiteyn te Voet, 55 Quartier-Meesters, 89 Luyenanten, 2 Majoors Generael 76 Standaerts 99 Vaendels, 9 Predicanten, 6 Chirurgijns, 156 Veltteeckens, Canon, Legeertuygh, s'Konincx Standaert, sijn Karos, ende Peerden, sijnen Ko: Tabbaert, sijn ordre vanden Cousebant, ende of schoon de water beken, door 't gestoorte bloet van duysenden geslachte soldaten, geverft ende root geworden was, soo most hy noch aen Sathan sijnen Meester op-offeren, 2 gevanghen Heeren namentlick den Graef van Darby, ende den Ridder Fetherston, ende andere van mindere conditie, die op 't Schavot, door de Bijl gekapt wierden, onder 't benefitie voor den Tyran, vande confiscatie haerder goederen.
D E V O S .
Dat heeft bloet gekost.
D E R A V E .
Gewis was het doen slachtijt; hier saghmen de wercken Godts, die de Konincklicke Harpe, noch meer wouw beproeven, ende lancxst den Lande laten dwalen, om 't sijnder tijdt, alleen door een machtige hant sijnen gesalfden miraculeuselick op den throon te brengen. Daer van Augustinus handelende vande Goddelicke Voorsienicheyt, seer treffelick spreeckt. De schrift, onder andere brenght u den gesalfden Iongelinck David by, welcks vyanden onmogelick waren te tellen, de Goddeloosheyt, en ontrouwe van die, de vervolgingen welcke sy hem aendeden, d'hinderlagen die sy hem leyden, den langen tijt, dat sy hem persecuteerden, de rebellye, ende wederspannicheyt sijns Volcx, en sijns
Zoons uyt sijne Lendenen geboren. De Conspiratie van sijne principale Raets-luyden, Officieren, ende Domestique Dienaers. Maer Godt den gesalfden davoriserende.
Constitueerde hem Ko: over Israël, niet tegenstaende alle d'empeschementen, ende obstaculen van sijne benijders. Daer over hy oock sijn Harpe slaet, ende sijnen Godt roemt, in den 144 Psal.
Gelooft zy God, mijn troost tot allen tijden, Die mijn handen seer scherpelick leert strijden, Die mijn vingers leert krygen seer snel, Wiens goetheyt my bewaert, en niement-el.
Hy is mijn Burght, mijn steen, mijn heyl alleyne, Mijn Schilt daer op ick betrouwe seer reyne:
Hy is 't die (spijt der vyanden gewelt) Dit Volck onder mijn Koninckrijck stelt.
Verders op 't leste van 't eerste deel.
Ghy zydt de Heer, die daer behoedt en sparet De Koningen, en seer vlijtigh bewaret
Uwen knecht David, voor de sweerden fel, Die over hem getrocken waren snel.
Waer dewijl ick aen die materie rake, vande Voorsienicheydt, ende Providentie onses Scheppers. Luystert, wat David noch inden 18 Ps. Singht 14 vers.
Mijn Godt leeft die my sterckt, en maeckt geduldigh;
Hy is mijn heyl, prys weert seer menighvuldigh, Die my sterckheyt om my te wreecken geeft, En doet dat 't Volck vreedelick onder my leeft.
Hy doet dat mijn Vyanden my niet schaden, En verhooght my boven al die my smaden:
Hy verlost my door sijn genade groot, Van der stouten gewelt, en wederstoot.
D E V O S .
Die vergelijckenis en is soo vreemt niet, gy moet al oudt sijn, dat gy soo veel gelesen hebt.
D E R A V E .
Ick ben altijt soo oudt, dat ick voel, dat gy met my scheert, maer streelt gy al soo voort, gy Lincker sult my echter niet bedriegen. Yder weet dat de Raven oudt sijn, ende ick was al hondert jaer eer ick konde singen.
D E N V O S .
Ia ick hoor u somtijdts heel moy singen, Ia het oude Galge-lietjen
altijt Cras Cras. 't Welck weynigh sangh maeckt, maer echter de toehoorders veel speculatie, ende bedunckens geeft. Maer Raefken Nicht, als gy dus singht, hebt gy wel ontbeten, oft singht gy so van honger?
D E R A V E .
Gy oude schalck, maeckt my niet quaet, of ick vliege heenen.
D E N V O S .
Ey neen! Ey neen! Wy sijn sulcke oude Cluyvertjens, stooren wy ons niet, en verhaelt my noch wat van d'oude schriften.
D E R A V E .
Daer is den tijt kort toe, so ick alleen maer kortelincx soude verhandelen der verlossinghe van Elias, Elisee, Ieremie, Ezechias, van Daniel vande drie kinderen inden vuyrigen Oven, van Michee, van Ionas, Item de verlossinge van Samaryen, ende boven al die van Egypten, ende van Babylonien. Verders de verlossinge van Petrus en de Paulus. Act. 12.16. waer uyt voor d'een geleert werdt Godt te beminnen, ende voor d'ander Godt te vreesen. Ick hebbe oock selfs in mijnen tijdt, groote miraculen in Europa gesien, door Gods bestieringe, inde doot van veele Tyrannen (verdruckende de Volckeren, onder't pretext van Religie,) ende by consequentie de Religie om de schatten, ende goederen vande gemeenten, welcke dootschielick is opgekomen, juyst doen sy 't sweert hadden verheven, om hare executien te doen. In Duytslant, doen alle Steden onder s'Keysers macht gebracht waren, Maeghdenburgh, alleen overich, ende noch strengh belegert, en dus s'Lants saken, ende de vryheyt vande Religie, gelijck als in eenen disperaten staet, subitelick verweckte Godt, den Ko: van Vranckrijck, die met den Hertogh Mourice de vyanden verdreef, ende alles in voorighen stant herstelden. Het ander mirakel hebbe ick voor la Rochelle gesien.
Dese Stadt, om datse geworden was, de refugue, ende schuylhoeck van die vande Religie, naer de schrickelicke, ende onmenschelicke massacres, ende moort-plegingen, in Vranckrijck aengerecht, onder 't pretext van een Houwelick, wierdt 8 maenden lanck furieuselick bestormt ende beschoten, met 32000 Canon-schooten: en doen die Stadt, dat Rochelle nu ghebracht was, tot d'extremiteyt, en van vivres, en oorlochs amonitie, en by consequentie, om haestelick gefortceert te werden, Godt sondt 500 mijlen voor't minste daer van daen, een vreemde natie, dwingende de belegeringe op te breken, ende verloste doenmael de Stadt. Maer Vosken neef ick hebber noch al naerder, ende meer, maer ick wil allemans vriendt blijven. Die veel sechtmoet veel antwoorden, het is best, eer ick naerder kome dat ick swijge,
want men soude al te klaer, ende antastelick sien, ende voelen, waer Tyrannye gepleecht is.
D E V O S .
En ondertusschen hebt ghy soo rijckelick van Oom wel-krom ghesproocken.
D E R A V E .
Dats waer, dat is, om dat het den gevalueersten Tyran is geweest die noch oyt inde Werelt geleeft, ende die sijne boosheden uyt d' afgronden der hellen ontfangen heeft, ende daerom breke ick andere exempelen af, om sijne bloetdorsticheyt, ende Barbarische Historie in 't kort te voltrecken. Maer flucx verwachte ick uwe objecten.
D E N V O S .
Wel, wel, ick sal soo lange op mijn luymen leggen, gaet voort gaet voort.
D E R A V E .
Naer dese ombrenginge van de Schotten, liet den Tyran alle den Adel noch in Schotlant overgeschoten, tot Ellet vergadert, vangen, en naer Engelant in Schepen voeren, om als de voorige getyranniseert te werden. Gelijckmen in alle Tyrannen heeft geexperimenteert, dat bloetdorst onuytblusselijck is. Cromwel het hoeckjen te boven, tsa Hollanders sta by, Zweert en Bijl ter snede gestelt, ghy hebt doch oock rijckdom en schatten, Ick moet daer achter; En om een pretext te vinden, soo liet hy door het Parlement verbieden het uyt ende inbrengen van alle Koopmanschappen, anders als met Engelsche Schepen, op verbeure van goet en Schip, het stont d' Engelsche Koopluyden wel aen, en oock hielt daer mede het scheeps-volck int Lant, om sijnen Verraderschen spronck op Hollant te doen te bedecken, en flucx spoogh hy sijn Oorloghs-vyer daer op uyt, en stal en roofde de Koopvaerdy-schepen, met dosijnen en vijf-en-twintigen. En tot proef-begin van bloetdorstigheyt op den Hollander, ranste Blaeck voor eerst den Admirael Tromp aen, schoot een Schip in den gront, en ontstal hem een met 150 gevangens. En of schoon d'Hoogh-Mog: Staten 2 expresse Ambassadeurs sonden, en gelijck baden om den Vrede, nochtans den Tyran scheen noch niet versadicht, hy moeste noch meer Schats, hy moest noch meer bloets hebben. En daer een Tyrannisch gemoet is, daaer en is soo ten eersten geen vreedsamigheyt geprepareert.
D E N V O S .
Ick weet niet, ghy praet die dingen soo fatsoenelijck, dat ick haest mede soude ghelooven, dat Cromwel en sijne mede-Regenten, eenen hoop schelmen geweest zijn.
D E R A V E .
Soo gy anders meende, so pickte ick u d'oogen uyt den kop. d'Hollantsche Ambassadeurs onverrechter saeke vertreckende, soo stal den Moordenaer by d'Eylanden Orkneijs 12 Hollantsche Oorloch-Schepen, ende ruineerde, ende verjoegh menichte Harinckbuyse. Item tusschen Calis, ende Douvres joegh hy noch 30 Hollantsche Schepen aen flerssen op de Strant, daer vander 10 ghenomen verbrant, ende inden gront gheschoten wierden. Korts daer aen besprongen de Roovers de Hollandtsche Fransche Vloot, maer mis vongen sy daer, doch daer wiert veel bloet ghestort, 2 Hollantsche Oorloghs-Schepen, ende 2 Branders raeckten inden gront.
D E N V O S .
Dat ginck niet veel bete5r als met de Konincx ghesinde, ende Schotten, het was al om bloet, ende goet te doen, hoor ick wel.
D E R A V E .
Luystert Raes-bol, het wort al laet, noch stal hy diefachtich, ontrent Duyns 6 groote Hollantsche Schepen, onwaerdeerlick geladen, Item noch 6 andere die uyt den dienst vande Venetianen quamen, aensienelicke Schepen, ende daer by seer rijck geladen.
D E N V O S .
My verwondert niet meer, als over de langhmoedicheydt Godts, dat hy dat
boose-Mensch, niet levende inde Helle en heeft laten sincken, ofte gelijck als Pharo in een Roode Zee verdroncken is, Cromwel met sijne Complieen van eene Zee van Teer, ende Solffer niet en is ingeslockt. Wel hoe dien vervloeckten Predicker heeft hy den Onderganck van Semacheris, Nabuchodonoser, Belcathar, Herodes, ende verscheyde andere niet gheconsidereert, om daer uyt exempelen te trecken om Godt te vreesen. Ick sien dien booswicht heeft vrywillich gesondicht, ende dienvolgens, isser geen sacristie voor sijne schult overich geweest, maer de verwachtinge van een schrickelick oordeel, ende een eeuwich durende vuyr. Hebr. 20.
D E R A V E .
Dat gy een oprechte beeste waert, ick soude duncken, dat ick u al binnen hadde, maer al praette gy als Brughman, ick sal u altijt suspect houden. Wel hoe Vosken Neef, hoe keert ghy dus het Rockjen om?
D E V O S .
Is het waer dat ghy seght, soo kan ick niet anders spreken. Ende oock kan ick van u niet anders oordeelen, want de gansche werelt hout u voor eerlijck, ende voor een Dier dat de waerheydt professeert.
Maer dien Cromwel, dien Tyran, dat Helsch-serpent kan ick niet beter vergelijcken, als by den Draeck, Apoc. 12. Vers 9. die, met sijne Engelen, sijne valsche Adherenten ter neder geworpen is.
D E R A V E .
Ten kan met sulck volck niet anders gaen. Denijs den tweeden Tyran van Sicilien, door Timoleon uyt sijne Tyrannije verdreven, wiert eyndelijck genootsaeckt om sijnen kost te krijghen, te Corinthen van deur tot deur te gaen bedelen, ende op de Fluyt ende Trommel te speelen, singende daer onder om een stuck broots te krijgen, soo sal 't met den Iongen Cromwel noch gaen, ende veele van sijn mede gevluchte.
Loopen sy met de Lazarus-kleppe hier of daer niet lancxst de wegen, soo sullen sy doch als den wederspannigen Absalon, die sijnen Vader en Koninck hadt verdreven, welcken de galge verdient hebbende, met sijn hayr-tuyten tot een merckelijcke straffe Godts, aen de Eycke verhangen en gedoodt wiert, 2 Sam. 18. Ofte als sijnen Raetsman Achitophel, hun selfs verworgen.
D E V O S .
Bruynken Nicht, al weer wat anders, verhaelt doch eens hoe dat het de Tyrannen al verders maeckten.
D E R A V E .
Hadt ick so wel, op de Beulingen van die Schelmen niet te gast geweest, voorwaer het soude my so wel niet lusten. Maer om dat gy u so wat bekeert, of immers dobbel geveynst thoont, so sal ick 't maer te liever doen. Cromwel al rovende dus aenden buyt komende, stelde sich gheweldich op, ende als een wonder der wonderen vande Tyrannye, meynde dat hy het levende beelt Colosses was, door welcx beenen, de Schepen uytter Zee, binnen Rhodis komende, met volle Zeijlen, onder door-liepen.
Want sijne geweldighe beenen van Scheeps-macht stapten van Engelant, tot Hollant, ende aen het rooven gewent, ende geverft in't diefachtich coleur, niemant
verschoonende ruckte met sijnen Clauw 7 Oorlochs-Schepen, yder van 22 stucken, een Fregat met 8 stucken, ende een Brander, vande Fransche Konincklicke vlagge om dat Vranckrijck Duynkercken niet soude ontsetten, 't welck de Tyrannen van Engelant, doent voor hun te boyte gedeelt was, met de Franchoysen hielpen winnen.
Korts daer aen weder d'Hollanders naer 't hert gesteken, by Kentis knock, doch 3 Schepen wierden maer ontreddert, daer naer stal hy noch 20 Hollantsche Schepen met den Convoyer. En dat nemen ginck so aen, dat alle d'Engelsche Havens vol geroofde Schepen lagen. Dit rooven, ende buyt, stont den Tyran soo wel aen, dat hy sich Meester boven sijne Parlements-Meesters
maeckte, ende op dat yeder om best stelen, ende rooven soude, hingh hy voor de Matroosen een premium op sy souden lustich, ende van alle kanten de Signoors van Amsterdam, en Zeelant bestelen, beloofde 2 pont Sterlincx voor yder last, 6 ponden voor yeder stuck Canon, ende 10 ponden voor yeder stuck Canon, dat met de Schepen te gronde soude gaen, ofte verbrant werden.
D E N V O S .
Wel dat was eenen drommel van eenen Cromwel.
D E R A V E .
Doen daer naer 150 Hollantsche Coopvaerdy-schepen uyt Vranckrijck quamen, daer van kreegh den Tyran 50 stucx, en 9 vande 80 Convoyers Oorloghs-Schepen, sonder die in den gront geschoten waren, en doenmael dreven inde wiege vande Baren en Golven over de 2000 dooden, 1500 Hollanders wierden te Londen gevangen gebracht.
Dits niet tot roem van den Tyran, want het van sijn Barbarische Doggen oock veel steerten koste, en konden oock voortaen soo gemackelijck niet rooven, of duysenden en duysenden vande kleyne mede-roovers, wierden naer d'Helsche Rivier gesonden, om 't Vaertuygh te bereyden tegens d'aenstaende komste van haren Opper-Tyran.
D E V O S .
Ia ick kan wel duncken, dat daer men dorst de vlegels moeten gaen, want als ick selfs somtijts meene bout te eten, so krijge ic inde plaets, wat op mijn huydt, vande Strop.-Ionckers de Boeren. Soo dat ickwel hoore, dat gfy maer in't gros optekent de schade die Hollandt, door dien Europischen dwingelant heeft geleden.
D E R A V E .
Dats waer, want of den Tyran wat verloor hy verloor niets, als dat hy te voorens gestolen hadde, en 't Engels gestorte bloet dat was van des Konincx Onderdanen, geperst tot roven ende bloet vergieten, door sijn strenge Bijl, ende Sweert, gelijck sijns Tyrans schade om Volck ende Schepen inde Middelantsche Zee, ende in verscheyde oecasien genoch aengetekent is.
D E N V O S .
Wasser dan niemant die sich bemoeyde, om dat bloet storten, ende rooven te doen cesseren, en sich instelde als Mediateur, de Staten soecken sulcx over al wel te doen, hadden sy doen niet eenen Vrient.
D E R A V E .
Neen, want groot en kleyn, hoorde liever van den Duyvel spreken, als van Oli-vier, want door hem brandt de gantsche Zee, hy was een
bloetsuyper van sijnen Kon:, Vyant van Vranckrijck, door't Verraders aenransen en nemen van desselfs Schepen, Spanjen dat hadde hy oock in den neus, om de silvere Mijnen t'ontstelen, Denemarcken daer greynsde hy als Ysegrim de wolf tegens, om dat sijne Schepen inde Sond aengehouden waren. Portugal, daer hadde hy oock een Roofpretentie op, summa op yeder Potentaet en Prins, die veel Schats hadden en best te besteelen waren, daer was hy heymelijck, ofte openbaerlijck Vyant mede4. Maer Hollandt alleen, dat de grootste schade leet en de spitse moest af-bijten, sont noch eenen Brief om van Vrede te spreken, doch den loosen wel-Crom doenmael uytvlucht om den buytshalven siende, wees 't versoeck te rugh, met voor-gevens, dat hy met een Provintie in plaets van 7. Niet konde handelen.
D E N V O S .
Wel wasser niemant die hem boter in sijnen pap stack, alias Rattekruyt, om te bezien, daer zijn in Vranckrijck sulcke machtige ende hoogh-beminde Koningen omgebracht, ende in andere Landen Princen vande grootste qualiteyt, kondemen hier den Tyran niet de rest geven.
D E R A V E .
Hy was onder Duyvels sauvegarde, om het Contracts-halven met hem opgerecht.
Maer echter daer zijn veel aenslagen op hem toegeleyt, maer Sathan stiet hem aen, en waerschoude hem t'elckens, en de voornemers hebben door sijnen Pensioen-Beul, een ellendigh Tractement genoten. Maer dat waren al kinderen des Konincx, en Martelaers stervende voor de gerechtigheydt, daer mede ick en mijne medegesellen met alle respect en eerbiedigheyt geleeft hebben.
D E N V O S .
Hoe liepet noch verders af tusschen den Tyran, ende de loffelicke Hollanders?
D E R A V E .
Op dat ick 't kort make, naer veel roovens ende steelens, distrueren, vernielen en verbranden van Schepen, ende 't massacreren van duysendt en duysent Luyden, soo isser een Vrede gesloten, dewelcke vol impertinente en schandaleuse articulen, en circumspectien is geweest, en echter roofde den Tyran en sijne Successeurs, noch onder verscheyde preterien ende Commissien, tot dat hy voor den Duyvel is gevlogen, ende Rychard sijnen Successeur is hem ergens gaen soecken, ende is sijn beyrs niet wel gespeckt om die verre reys te doen, soo sal hy licht onderweegh met de Swijnen dras moeten eten.
D E N V O S .
Ghy hebt my veel wonders in 't langh ende breedt verhaelt, en ick bemercke wel dat ghy vry al meer soudt seggen, maer 't schijnt dat u de mage jeuckt, ende dat ghy nieuwen apetijt krijght, om achter de Beulinghen te sitten, 't is niet vremt, want terwijl sy met soo veel Schelm-stucken, dieverijen, moorderijen, sacralegien, Konincksmoort, verdruckinghen van onnosele Weduwen en Wesen, onrechtveerdige confiscatien, gevult, en ghesouten zijn, soo moetense voor u seer delicaet zijn.
D E R A V E .
Ia wel perfect, ghy sout niet gelooven, hoe uytmuytende ende excelleny dat sy sijn, want 't sijn daer by leckere becken geweest die niet als Lammer, ende Patrijs-Bauten, met Canary suycker overdroopt, aten: wy sullender oock onse winter provisie van opdoen, ende onse Dienaers de Beulen, hebben noch de Bilstucken, voor ons in den tooch aen de Galge gehangen, om datse tegens dat onsen vasten kompt, te korter ende te delicater souden sijn.
D E V O S .
Gy lieden sijdt geluckigh, ende kompt gemackelick aenden kost, de tafel wert u te voorens ghedeckt, ende opgedist, en het wert u van alle Menschen heretelick gegunt, maer wy kommender soo wel niet aen, wy moeten dagelicx ons huydt, ende leven in perijckel stellen, ende door de Boeren Galge-stroppen heenen kruypen, ende als wy al wat krijgen, soo wenschen de Boeren, ons de pestilentie in't herte, en 't is al de moort die slae den Vos.
D E R A V E .
Soo verscheyde wert de kost gewonnen. Maer flus wout gy wat objectien by brengen, waer steken die nu?
D E N V O S .
Niet men dal ick heb nu niet te segghen, ghy hebt my den mont gestopt, maer doch alleenelick, dat de verblinde Engelsche de Tyrannen soo eerden, met uyt alle Provintien, Landen ende Steden addressen van verootmoedinge, van onderwerpingen, toe te senden, en roepende dat Godt, miraculeselick sulcke mannen, sulcke Cromwels hadt verkooren, om 't Volck, als Moyses, d'Israelieten van Pharos persecutien te verlossen, van Konincklicke overlasten te verlichten, sy swoeren haer, met al het Crygs-volck trouwe totter doot.
D E R A V E .
Dats waer, dat deden sy al dickwils, sy swoeren lustigh aen, doen
dien eersten Moyses, Olivier in triumph naer d'Helle gevoert was, soo wasser qualick eenen Engelsman, ofte stack oock de vinger-vorck op, aen Iosua (aen Rychard) die wiert Salomon genoemt, een verkooren instrument van Godt, en swoeren hem tot het leste droppel bloedt onderdanigheyt: summa sy deden onder een gheblancketten schijn millioenen Goddeloosheden. d'Apologue Ioathams in't Boeck der Rechteren.
Cap 9. vers 9. Soude hier gevoechelijck konnen geappliceert werden, hoe dat de boomen gegaen waren, om eenen Koningh te salven, en wat yeder boom antwoorde, uyt welcke Apologue te sien is, de differentien tusschen goede Princen en Tyrannen, want de goede Princen noy am,bitieus en zijn, en soo sy komen te regeren, dat is tot voordeel, support, voortsant en bescherminge haerder Onderdanen, maer Tyrannen, usurperen, en vervolghen doorgaens d'aithoriteyt ende de macht die naer niet en competeert, ende wanneer sy in 't Prinsdom gestabileert zijn, soo sien sy nergens op, als naer hun profijt, en om yeder te gormanderen, en 't volck te verdrucken, ende 't selfde niet naer de Iustitie ende equiteyt, en naer de wetten des Landts te goeverneren, maer naer haren drift, ende apetijt, die sy willen doen houden in de plaets van alle wetten.
D E N V O S .
Ick heb altijt gedacht dat het Godt eens verdrieten soude, ende dat eenen ouden Ceeroys, Gelon, Hieron, Pisistratus, door eenen Monck soude verwecken, want somtijts geexperimenteert is, inde Griexsche schriften, hoe dat Godt door het uytstellen vande verdiende straffen der booswichten, soo sterck in hare Ziele, ende conscientie laboreert, dat sy haer tot leetwesen, berouw, ende bekeeringen, haerder
Schelm-stucken begeven. 'tIs beter seydt Themistocles laet wijs gheworden, als noyt wijs geworden.
D E R A V E .
Soo is 't met Monck gegaen, opgeweckt naer Godts voorsienigheyt, ende naer dat den tijdt verbuit was, als 't anderen tijde Xenocrite aenstelde tegens de tyrannye van Aristodemus, die den Tyran met de sijne sluyte, ende t'onder bracht, en soo wierdt 't Volck ende 't Vaderlandt verlost, ende Xenocrite met groote eere en prerogativen gebenisiceert.
D E V O S .
Monck heeft het heel fraey aengeleyt, ende is u al gunstich geweest u aen sulcke goede Beulingen, ende geroockt vlees t'helpen, en dan noch 't hooft van Harrison, ende Mr. Pieter, voor Schaeps-kopkens
op te dissen, om d'oogen, ende herssentjens te kluyven. Man ick hoor dat 't hooft van Mr. Pieter maer een oyr heeft, die heeft u den Hencker onknapt.
D E R A V E .
Doch niet, maer een oude koppelarsse, kraekelende met hem in Schotlant, over 't verdiende gelt van een jonghe Heere, hem aengebracht, heeft die, hem vanden kop gescheurt, ende aengaende Monck die heeft een triumphante Romeynsche daet ghedaen, ende ee yeder groot, ende kleyn soude hem daer over soenen, ende naer vermogens presenten geven. Daer toe hy door Godts conditie, de voorsichticheyt van Crijps gebruyckte, om Lambert te disabuseren, ende op te houden, die het eyndelick inden noodt, aen het verstant onbrack, met sijne Anhangers, gelijck Godt, van d'ander sijde, oock gemeenelijck, met verraders, ende Moordenaers doet, ghelijck als d'Historien ijpons leeren, ende onder ander inden verrader, ende Moordenaer Laarchus te sien is, ende hoe verders ambitie, ende onrechtveerdigge begeerlicheyt, hare Slaven, die ongeluckige, ende miserabele Menschen, ruineert,
ende eyndelik het is manifest voor de gantsche werelt, dat boose raetsplegingen, ende faicten, in duygen, ende ruine vallen, op d'hoofden en van die daer van Autheurs en daer van d'executeurs sijn. Want Tyrannye, is de Morder van alle injustitie, ende wreetheydt, en hare nobelste partijen sijn sanguinan, bloetlustigh, ende 't herte irreconciliabel, hare wreetheydt, verdooft, alle andere affecten huns herten, sy sijn oock vol inconstantie, en tot besluyt, daer, waer in de Tyrannen, duncken seeckerheyt te vinden, gelijck als hier op de Crijgs-Officieren, vertrouwen was gestelt, daer in leydt meerendeels haer verderf, ende onderganck. En dan doen de Volcken d'oogen open, en komen met de vreught en blijdschap van d'oude Cyrenen, uytspogende het quaet Talent tegens de Tyrannije, ende achtende dat de punlijcke straffe maer accessoir en was, ontfingen, salluteerden, carrasseerden, en omhelsden met vlietende tranen en kniebuyginge haren wettigen Prins, niet als een gemeen Heer, maer in een oprechte liefde, als of het Beelt van een Godt waer geweest, verbranden den Tyran Calbra levendigh tot stof, en Leander wiert levendig in eenen lederen sack genaeyt, en in de Zee geworpen. Adieu Vosken ick zien dat mijne mede-mackers ter Beulingh trecken, ick moet voort, sy souden de beste voor my niet laten.
E Y N D E .
