Informatiebrief
Van College van B&W Eemnes
Aan Gemeenteraad van Eemnes
Portefeuillehouder R. van Benthem RA Datum 7 december 2020
Informatie bij Aldric Meda Tel. nr. 304
Geheim of openbaar (Wet openbaarheid van bestuur)
OpenbaarOnderwerp
Herijking gemeentefonds
Kennisnemen van
Ontwikkelingen rondom de herijking van het gemeentefonds.
Gemeentefonds herverdeling
Het gecombineerde effect van de herijking sociaal domein (rapport AEF) en klassieke taken (Cebeon) laten het volgende beeld zien:
Voor 60% van de gemeenten ligt de bandbreedte tussen -/- 30 en + 30 euro per inwoner
Voor 85% van de gemeenten is dat tussen -/- 60 en + 60 euro per inwoner (op het plaatje tussen de rode strepen).
Dat betekent dat 15% van de gemeenten hogere herverdeeleffecten laten zien.
Gemeente Eemnes
Per € 10/inwoners betekent voor Eemnes een effect van € 90.000.
Bij € 30 is het financieel effect € 270.000 en bij € 60 is dat € 540.000.
In onderstaande grafiek worden de gevolgen in een effectenwolk weergegeven. Rood is negatief en groen is voordeelgemeente. De grootte van de stip is het effect per inwoner. Het beeld is dus behoorlijk divers.
De effecten van de herijking van het onderdeel wat is onderzocht door AEF (sociaal domein) waren voor het grootste deel van de gemeente negatief, omdat vooral de grote gemeenten veel kosten aan de jeugdzorg besteden. Dat betekende een verschuiving van klein naar groot.
De herijking van het klassieke deel heeft dat meer in evenwicht gebracht. Ook doordat de bijzondere status van de 4 grote steden (hoge specifieke uitkering) deels wordt afgebouwd. Ook wordt een groter deel van de potentiële OZB-opbrengst in mindering gebracht op de algemene uitkering, namelijk 90% (was 70%) en wordt hiervoor het landelijk gemiddelde WOZ-tarief van 2017 gebruikt.
Gemeenten met een laag OZB-tarief (o.a. de grote steden doordat de gemiddelde woningwaarde daar hoog is) ondervinden daar de nadelen van. Het beeld van het klassieke domein is daardoor evenwichtiger.
Kijken we naar de verdeling per gemeenteklasse, dan is het volgende beeld van toepassing.
Gemeente Eemnes
Voor ons is de klasse 0 – 20.000 inwoners relevant. Dat is de eerste kolom. We zien een behoorlijk divers beeld, variërend van een enkele grote plus van € 140 tot een nadeel van € 100 per inwoner.
Maar ook negatieve bedragen van € 100 tot € 130.
Bij de klasse 50-50.000 inwoners is er zelfs een uitschieter naar € 200 nadeel per inwoner.
In de kolom kleine gemeenten is de grootste groep te vinden tussen ca € 40 voordeel tot ca € 80 nadeel. Per saldo is het circa 0, doch er zijn grote verschillen.
Vervolg
Het VNG congres heeft als motie aangenomen dat er alleen ingestemd wordt met de herijking GF als de koek groter wordt. Kortom een groter gemeentefonds.
De concept rapporten (nog vertrouwelijk) van AEF over de kostenstijging jeugdzorg en sociaal domein laten zien dat gemeenten er objectief enkele honderden miljoenen op tekort komen. Deels door kostenstijging, maar vooral door vergrijzing (sociaal domein) en beter bereik (jeugdzorg).
De doelstelling van de minister was de herverdeling bekend te maken bij de decembercirculaire 2020 met een (geleidelijke) invoering met ingang van 2022.
Vanwege de grote verschillen qua effecten is de consultatie uitgesteld, om die verschillen nader te analyseren. De adviesaanvraag zal nu pas in januari aan de ROB (Raad Openbaar Bestuur)
plaatsvinden. Dat betekent een advies in maart, daarna bestuurlijke consultatie van de VNG.
Het kabinet heeft al eerder de compensatie van gemeenten voor het sociaal domein en jeugdzorg doorgeschoven naar het nieuwe kabinet.
Gegeven de vertraging zal de invoering van de herverdeling niet in 2022, maar pas per 2023 plaats vinden. Hierover zal de minister van BZK deze week een brief richting de Tweede Kamer sturen.
BZK stelt verder voor uit te gaan van een herverdeling van € 15/inwoner per jaar als ingroeimodel met een voorlopig maximum van € 60. En dan na 4 jaar het model weer te evalueren.
Het herijkingsproces met de nieuwe maatstaven en bedragen per maatstaf wordt wel in 2021 afgerond. Dus de systematiek zou tot een akkoord moeten leiden.
In januari wordt de adviesaanvraag openbaar en is per gemeente het effect van de nieuwe verdeling voor het jaar 2017 (ijk-jaar) inzichtelijk. In de meicirculaire 2021 zullen die cijfers geactualiseerd worden naar het ijk-jaar 2019 (dan zijn de definitieve cijfers over 2019 beschikbaar).
Wat betekent dat?
De verwachting was een herverdeeleffect met ingang van 2022. Dat wordt nu 2023 en dat betekent dat we meer tijd krijgen om ons daar op voor te bereiden. In januari 2021 zal (naar verwachting) het effect bekend zijn. Tegelijkertijd liggen er behoorlijke claims vanuit de gemeenten op het bordje van het nieuwe kabinet. Naast jeugdzorg en sociaal domein (twee rapporten worden binnenkort
openbaar), is dat ook de energietransitie, de wet inburgering, de tekorten BUIG:
In een recent advies van de ROB is bijvoorbeeld aangeven dat als gemeenten alles op willen pakken wat er nu op hun bordje ligt of komt, er per kleine gemeente een beslag van 6-7 fte nodig is om de energietransitie uit te voeren. Tot nu toe hebben we als gemeente slechts eenmalig geld gekregen voor de verplichte transitieplannen. Geld voor de uitvoering ontbreekt.
De ramingen van het CPB laten een stijging van de werkloosheid zien, met name onder jongeren. Die komen samen met ZZP’ers sneller in de gemeentelijke bijstand. De BUIG systematiek van een budget gebaseerd op T-2 (in 2021 dus op basis van de uitgaven 2019 is in de coronacrisis niet houdbaar).
De VNG heeft de nieuwe wet inburgering afgewezen vanwege onvoldoende compensatie voor gemeentelijke kosten (meer taken, dan ook meer geld)
Gemeente Eemnes
In onze Kadernota 2022 zal naast het begrotingsjaar 2022 (geen grote effecten c.p.), voor de jaren 2023 en daarna het effect van de herverdeling worden opgenomen, inclusief een proeve van mogelijke maatregelen. Wellicht behoren we bij de voordeelgemeenten, dan wordt het een heel andere Kadernota.
De tijd die we nu ‘krijgen’ is ook nodig om helder te krijgen wat we van het nieuwe kabinet mogen verwachten. Dat is niet alleen qua financiën, maar ook wat voor nieuw beleid er mogelijk komt.
Voorts beginnen we in 2021 met de ombuigingen in het sociaal domein en de jeugdzorg. In de loop van 2021 moeten de eerste (structurele) effecten daarvan zichtbaar worden. Ook de andere maatregelen van spoor 1 uit de Kadernota Ombuigen worden in 2021 ingevoerd om te komen tot structureel evenwicht van onze begroting in 2023 en 2024.
