Kadernota Datum vaststelling B&W : 2 juni Datum besluitvorming Raad : 30 juni 2020

(1)

Datum vaststelling B&W : 2 juni 2020 Datum besluitvorming Raad : 30 juni 2020

Kadernota

2021-2024

(2)

Inhoud

1 Inleiding en samenvatting ... 3

2 Perspectief ... 5

3 Programma's... 10

1 Economische ontwikkeling ... 11

2 Welzijn ... 14

3 Gebiedsontwikkeling... 18

4 Duurzaamheid... 21

5 Bestuur en veiligheid ... 24

6 Financiën... 27

7 Overhead ... 29

8 Algemene dekkingsmiddelen ... 31

4. Uitgangspunten en kaders (bestaand beleid) begroting 2021 - 2024 ... 36

Bijlage 1, overzicht programma’s ... 41

(3)

1 Inleiding en samenvatting

Hierbij bieden wij u de Kadernota 2021 aan. Het college heeft met deze nota de volgende doelstellingen voor ogen:

 het formuleren van de financiële kaders en uitgangspunten die gelden voor de begroting 2021 en meerjarenraming 2022 – 2024 binnen het bestaande beleid;

 gezamenlijk oplossingsrichtingen bepalen voor het verslechterde financieel perspectief.

Het college legt uw Raad deze Kadernota ter vaststelling voor, waarmee uw Raad de kaderstellende functie uitoefent.

Algemeen perspectief

Het zijn onrustige en onzekere tijden. De ene ‘crisis’ volgt de andere op. Bankencrisis,

schuldencrisis, stikstofcrisis, klimaatcrisis en recent de Coronacrisis. Weliswaar met een steeds wisselende impact, maar met ingrijpende gevolgen voor (delen van) de samenleving. Deze dynamische context vraag om nieuwe oplossingen. Het vergt ook een grotere wendbaarheid en slagvaardigheid van de overheid waarbij grenzen worden verlegd en nieuwe balansen moeten worden gezocht.

COVID-19 heeft een behoorlijke impact op de samenleving en de overheid. De gezondheidszorg is zwaar belast, de economische activiteiten zijn beperkt en de sociale interactie is geminimaliseerd.

Voor ondernemingen en ZZP’ers zijn door de overheid financiële steunpakketten ontwikkeld.

Tevens zijn financiële maatregelen getroffen om de continuïteit van zorginstellingen te garanderen.

Anderzijds zien we dat de crisis ook vernieuwing brengt en perspectieven opent op creatieve manieren van (samen)werken, beperking van mobiliteit en prachtige initiatieven van

samenredzaamheid. Tekenen van een wendbare en vitale samenleving.

De impact van COVID-19 op de landelijke en lokale economie is groot. Een nieuwe economische recessie is niet ondenkbeeldig (IMF, ECB, CPB), die ook de komende jaren nog niet volledig zal herstellen. Lokaal zullen we geconfronteerd worden met een daling van de werkgelegenheid, een naar verwachting toenemende werkloosheid met een dito beroep op bijstandsuitkeringen. Ook verwachten we een toename van de schulden- en zorgproblematiek.

COVID-19 heeft ook impact op de overheidsfinanciën. De Voorjaarsnota van het Rijk voorziet een begrotingstekort en daarmee een stijging van de staatsschuld. Deze stijging is niet onoverkomelijk maar de vraag is wel hoe lang steunpakketten nodig zijn. Wanneer dit te lang duur zal de

Rijksbegroting moeten worden bijgesteld waarbij dit ook gevolgen kan hebben voor de hoogte van de algemene uitkering.

Opbouw kadernota

1. inleiding samenvatting;

2. perspectief

3. uiteenzetting per programma;

4. kaders en uitgangspunten voor het opstellen van de begroting.

(4)

Verwachte ontwikkeling financieel perspectief

Het financieel perspectief is ten opzichte van de Programmabegroting 2020 verslechterd. Dit heeft diverse oorzaken die, net als bij de opzet van de zomerrapportage deze zijn samengevoegd tot een vijftal hoofdonderwerpen. Na de afgelopen jaren zijn er nog maar weinig middelen, behoudens RFS, over om het verwachte begrotingstekort incidenteel terug te dringen.

De ontwikkeling van het verwachte perspectief ziet er als volgt uit:

Verwachte ontwikkeling perspectief 2021 2022 2023 2024

Programmabegroting 2020 (primair) 423 556 1.413 1.618

Structurele effecten jaarrekening 2019 -2.763 -2.763 -2.763 -2.763

Ontwikkeling algemene uitkering 1.480 938 441 1.585

Autonome ontwikkelingen -1.120 -941 -967 -2.261

Effecten COVID-19 pm pm pm pm

Ontwikkelingen RFS 440 500 500 500

Verwacht perspectief stand kadernota -1.540 -1.711 -1.376 -1.321 In bovenstaande cijfers is ook al rekening gehouden met een inschatting van een negatief

herverdeeleffect (€ 1 miljoen) vanwege een andere verdeling van het gemeentefonds met ingang van 2022 ( zie programma 8 voor een nadere toelichting). Dit verwacht perspectief voor de komende jaren vraagt om structurele maatregelen om weer boven de nullijn te komen. In hoofdstuk 2 wordt nader ingegaan op de huidige problematiek en mogelijke oplossingen.

Effecten COVID-19

In de zomerrapportage hebben we aangegeven dat eind dit jaar een meer concrete analyse volgt van de financiële effecten. Mogelijk ontstaat er ook dan pas zicht op een eventueel structureel karakter hiervan. Op dit moment is hier eigenlijk geen zinnig woord over te zeggen, dit heeft alles te maken met de ontwikkeling van de maatregelen zowel lokaal als landelijk. Wanneer de situatie enigszins normaliseert zullen de lokale gevolgen op veel van onze taken wellicht meevallen. De grootste consequenties zullen waarschijnlijk voortvloeien uit de economische effecten van alle maatregelen. Zo is lokaal een hoger beroep op de participatiewet niet ondenkbeeldig evenals een uitgesteld beroep op zorg. In welke mate het rijk hierop het BUIG-budget dan in voldoende mate aanpast en eventueel extra zorgkosten vergoed is niet bekend.

Landelijk kan het zo zijn dat de steunmaatregelen lang aanhouden waardoor rijk gedwongen wordt om uiteindelijk te bezuinigen. Dit zal dan z’n weerslag hebben op de voeding van het

gemeentefonds en daarmee onze algemene uitkering. Om die reden hebben we voor nu een pm- raming opgenomen.

Toelichting overige onderdelen

De overige onderdelen worden in hoofdstuk 2 per programma als volgt toegelicht:

 Beleidsmatige ontwikkelingen;

 Structurele effecten uit de jaarrekening 2019;

 Autonome ontwikkelingen;

 Ontwikkelingen RFS

Ontwikkeling algemene uitkering

Deze wordt bij programma 8 nader toegelicht

(5)

2 Perspectief

Op basis van deze kadernota ziet het verwachte perspectief vertaald naar programma’s er als volgt uit:

Programmaplan

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

1. Economische ontwikkeling -17.631 -17.316 -17.019 -16.737

2. Welzijn -38.236 -38.623 -39.161 -39.705

3. Gebiedsontwikkeling -9.519 -10.041 -9.964 -9.975

4. Duurzaamheid 816 990 1.099 1.199

5. Bestuur & Veiligheid -7.885 -7.797 -7.770 -7.770

6. Financiën -1.862 -3.290 -4.448 -5.438

7. Overhead -14.463 -13.505 -13.333 -13.259

8. Algemene

dekkingsmiddelen 87.056 87.532 88.881 90.025

Saldo van baten en lasten -1.724 -2.049 -1.714 -1.659

Saldo van toevoegingen en

onttrekkingen reserves 184 338 338 338

Resultaat -1.540 -1.711 -1.376 -1.321

Er is in alle jaren sprake van een tekort, dat wordt vooral veroorzaakt door de nog oplopende zorgkosten waarbij de bezuinigingsmaatregelen nog geen rekening mee was gehouden.

Daarnaast merken we op dit in deze opzet al rekening is gehouden met een negatief

herverdeeleffect op de algemene uitkering met € 25 per inwoner vanaf 2022 (€ 1 miljoen). Hoewel we niet kunnen voorspellen wat exact dat effect zal zijn, vinden we het verstandig vooralsnog met dit bedrag rekening te houden.

Uitgangspunt is en blijft dat onze gemeente een begroting presenteert die structureel tenminste in evenwicht en robuust is om tegenvallers op te vangen. Het bovenstaande verwac ht perspectief laat voor de komende periode jaarlijks echter een begrotingstekort zien. Deze situatie vraagt om aanvullende maatregelen. Ingeschat wordt dat de komende jaren de volgende financiële bijstellingen nodig zijn:

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Verwacht financieel perspectief -1.540 -1.711 -1.376 -1.321

Voorgesteld bedrag ombuigingen 2.000 3.000 3.000 3.000

Perspectief na besluitvorming 460 1.289 1.624 1.679 We willen niet alleen de tekorten oplossen. Met onze solvabiliteit zitten we inmiddels in de

gevarenzone (< 20%). Zolang de rente nog laag is het feitelijke effect daarvan beperkt. Echter zal er ongetwijfeld een moment aanbreken dat de rente zal stijgen wat door hogere rentelasten een negatief effect op onze exploitatie zal hebben. Vòòr dat moment moeten we er dus voor zorgen dat onze solvabiliteit verbeter en weer groeit richting de 35%. Feitelijk kan dat alleen door

begrotingsoverschotten (en daarmee positieve rekeningresultaten) te creëren waarmee we onze algemene reserve voeden.

Dit betekent dat we bovenop de al genomen bezuinigingsmaatregelen nog extra maatregelen moeten treffen tot oplopend minimaal € 3 miljoen structureel. Er zijn verschillende manieren om daaraan invulling te geven. Op de volgende pagina’s hebben we een eerste aanze t opgenomen die tot doel heeft richting aan die manieren te geven.

(6)

Oplossingsrichtingen

De gemeente Rheden verkeert in financieel zwaar weer. Bijstelling van inhoudelijk beleid wordt door het college noodzakelijk geacht, om zodoende de duurzame toekomst van de gemeente veilig te stellen. Het college ziet zich geplaatst voor een herijking van taken om:

 onze inwoners een stabiele toekomst te bieden;

 door op inhoud passende keuzes te maken;

 binnen financieel haalbare kaders.

Gelet echter op de huidige bijzondere financieel situatie vindt het college uiterst noodzakelijk om met de raad inhoudelijk richting en fasering te bepalen voor oplossingen. Dit voorwoord heeft als doel in het kort inzicht te geven en beslispunten te duiden.

A. Historisch perspectief: verleden, heden, toekomst

De gemeente Rheden kent een rijke geschiedenis. Er valt enorm veel moois te zien. Landgoederen en kastelen voeren ons terug in de historie; de spoorlijn Arnhem-Zutphen splitst de dorpen doormidden en kronkelt sinds 1865 over ons grondgebied; en de vroegere tolweg Middachterallee is al 200 jaar lang een bezienswaardigheid.

Tegenwoordig genieten we nog steeds van al datgeen in vroeger tijden tot stand is gebracht. Het vormt het DNA van onze gemeente. Dit neemt echter niet weg dat wij voor meerdere opgaven staan. Immers, onze lokale samenleving kent een relatief groot aantal ouderen (t.o.v. het

Nederlands gemiddelde) en in meerdere wijken is sprake van een lage sociaaleconomische kracht.

Zorg voor, en ondersteuning en ontwikkeling van, deze kwetsbare groepen zal onverminderd de komende jaren aandacht vragen van bestuur en samenleving. Alleen met een gezonde

gemeentelijke financiële huishouding kan de zekerheid geven dat deze zorg, ondersteuning en ontwikkeling op een afgesproken niveau kan worden gegeven. De huidige slechte financiële situatie vraagt echter op korte termijn om financiële maatregelen en voor de langere termijn om een koerswijziging om deze zekerheid te kunnen blijven bieden.

In 2023 bestaat de gemeente Rheden 450 jaar. Een uniek moment op verleden, heden en toekomst met elkaar te verbinden. Om het moois van vroeger te koesteren, maar om het heden aan te grijpen om het voor de toekomst nog beter te doen. Zodat de generaties na ons met respect en waardering terugkijken op de nalatenschap van de huidige generatie.

B. Huidig kader: het koersdocument Rheden geeft Energie

Sinds mei 2018 varen we op ons kompas met de titel ‘Rheden geeft Energie’. De vijf dominante thema’s zijn: werk, duurzaamheid, wonen, jeugd en partnerschap.

Aan de inhoudelijke ambitie is niets veranderd. Werk voor onze inwoners is blijvend belangrijk;

investeren in een duurzame gemeente is noodzakelijk voor mens en natuur; een passend

woonaanbod is nodig voor optimale leefbaarheid in de dorpen; zorg en aandacht voor de jeugd is bepalend voor ieders toekomst en tenslotte is partnerschap de motor waarop de lokale

samenleving draait. Daarnaast normaliseren we onze dienstverlening, waarbij maximaal ingezet wordt op eigen kracht van onze inwoners en bieden we die ondersteuning die nodig is. Het perspectief voor de gemeente Rheden ziet er immers anders uit dan was voorzien en gehoopt:

 de zorgvraag van de inwoners is blijvend groot. Zowel voor de Wet maatschappelijk ondersteuning als de jeugdzorg stapelen de structurele tekorten zich op. Zonder dat er zicht is op een afnemende vraag. Het aantal ouderen en jongeren met een zorgvraag is onverminderd groot;

 onze inspanningen op de participatiewet wierpen hun vruchten af maar aan deze positieve trend is plotseling een einde gekomen door de corona-crisis. Het is makkelijk te voorspellen dat de gemeente daar de komende jaren de negatieve effecten van blijft merken, zowel uit menselijk als uit financieel oogpunt;

 en tenslotte vraagt toenemende regionalisering en samenwerking wellicht ook om herverdeling van taken en budgetten tussen gemeentes.

Voor wat betreft het te volgen financieel beleid zijn in de kadernota 2020 algemene uitgangspunten vastgelegd die nog steeds geldend zijn. De belangrijkste luiden als volgt:

 gestreefd wordt naar een evenwichtige financiële situatie. De financiële kengetallen, zoals in de begroting worden opgenomen, geven daarbij inzicht in de financiële ontwikkelingen van onze gemeente. Voorwaarde is dat er balans is in de inkomsten en uitgaven waardoor er sprake is van een sluitend meerjarig perspectief passend bij het gewenste

voorzieningenniveau;

(7)

 de gemeente Rheden streeft naar een begroting welke structureel en reëel in evenwicht is en waarbij elke jaarschijf tenminste sluitend is;

 ten aanzien van het Transformatieplan 2.0: Na de decentralisaties van de Participatiewet, Wet maatschappelijke ondersteuning en de Jeugdwet per 2015, en 4 jaar transformeren, heeft een herijking plaatsgevonden op het oorspronkelijke transformatieplan. Het

beleidsmodel blijkt nog steeds valide, echter de beoogde besparingen zijn niet gerealiseerd.

De 3D-uitgaven zijn in belangrijke mate debet aan de gemeentelijke tekorten. Hier ligt dan ook in 1e instantie de opgave tot het realiseren van bezuinigingen.

C. Probleemanalyse: bijstelling van inhoudelijk beleid noodzakelijk

Onze analyse is dat de inverdieneffecten door Rheden Financieel Stabiel (RFS) leiden tot kostenverlaging. Het betreft zowel de kosten van de bedrijfsvoering als initiatieven die geen doorgang vinden. Echter, deze inverdieneffecten zijn onvoldoende om de kostenstijgingen op te vangen. Conclusie: fundamentelere bijstelling van inhoudelijk beleid is noodzakelijk.

1. Perspectief op sluitende meerjarenbegroting Wat willen we bereiken?

De begroting moet jaarlijks minimaal sluitend zijn. Het huidig perspectief laat dat niet zien.

Wat is de situatie?

De oorzaak voor de huidige exploitatietekorten is gelegen in de sterke stijging van de uitgaven sociale opgave & 3D binnen het totaal van de uitgaven. Een gevolg hiervan is dat de

financiering van andere, klassieke gemeentelijke taken onder druk komt te staan. Ook loopt het verschil tussen de 3D-uitgaven en de Rijksbijdrage verder op.

Wat gaan we doen?

We gaan inhoudelijke keuzes maken die leiden tot een verantwoorde beleidsbijstelling.

2. Robuust weerstandsvermogen Wat willen we bereiken?

Het weerstandsvermogen voor de gemeente moet robuust zijn. De huidige (2019) solvabiliteit bedraagt 20% en ligt ver af de 50% (dat is de bovengrens van categorie B, Provincie, middel risico dat loopt van 20% - 50%).

48% 49%

56% 57% 57% 55%

21% 22% 26% 27% 28% 25%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

JR 2015 JR 2016 JR 2017 JR 2018 JR 2019 B 2020

% aandeel in totale uitgaven

% aandeel Sociale Opgave (incl personeel) % aandeel 3D (incl personeel)

-10.000 -5.000 - 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000

JR 2015 JR 2016 JR 2017 JR 2018 JR 2019 B 2020

Verschil 3D-uitgaven en Rijksbijdrage (IU)

Totaal 3 D - Uitgaven incl p-lasten Totaal 3 D - Int. Uitkering SALDO

(8)

We willen de vermogensstructuur verbeteren door het eigen vermogen (algemene reserve) te vergroten en het vreemd vermogen (geleend geld) te verminderen.

Het weerstandsvermogen is sterk afgenomen door meerjarige exploitatietekorten.

Wat gaan we doen?

We gaan inhoudelijke keuzes maken die leiden tot een verantwoorde begrotingsbijstelling.

3. Herverdeling gemeentefonds Wat willen we bereiken?

Een begroting die past binnen het financieel volumeverloop van het gemeentefonds.

Met ingang van het jaar 2022 wordt de algemene uitkering van het Rijk op basis van nieuwe parameters verdeeld. Deze herverdeling heeft naar verwachting grote effecten voor de gemeenten. Op macroniveau wordt een verschuiving van middelen voorzien van:

 plattelandsgemeenten naar steden;

 klein naar groot.

Op basis van deze verschuiving moet de gemeente Rheden rekening houden met een lagere algemene uitkering. Vooralsnog wordt rekening gehouden met een negatief effect van jaarlijks één miljoen euro.

Wat gaan we doen?

Vanuit het voorzichtigheidsprincipe houden we rekening met een daling van de uitkering van het gemeentefonds met jaarlijks één miljoen euro.

D. Kansrijke kaders: verlagen uitgaven en/of verhogen opbrengsten

Kort samengevat is onze ambitie College tweeledig. Enerzijds het voeren van een gezond financieel beleid met een jaarlijks (minimaal) sluitende begroting, en anderzijds het realiseren van een robuust weersstandsvermogen. De fasering hiervoor is als volgt:

 binnen 1 jaar een begroting op tenminste de nullijn en bij voorkeur erboven;

 binnen 5 jaar naar een robuust weerstandsvermogen.

Kader 1: Verlagen uitgaven

Het college van B&W vraagt uw raad een keuze te maken (lees: kader te stellen) op basis van de hieronder opgenomen twee scenario’s. De twee scenario’s komen voort uit de gedachte dat de gemeentelijke taken zijn te positioneren als twee uitersten op een continuüm met aan de ene kant de sociale taken en de andere kant de klassieke taken. Voor beide scenario’s geldt dat de totale besparing bestaat uit zowel de impact op materieel budget als ook en op het aantal mensuren.

Scenario 1

De noodzakelijke bezuinigingen lossen we op bij de bron, namelijk de sociale opgave en de 3D’s in Programma 2 (Welzijn). We brengen de uitgaven terug naar het niveau van 2015 (aangevuld met de indexering). Dit was het moment waarop de taken en budgetten vanuit het Rijk werden overgeheveld naar de gemeenten. Dit betekent tegelijkertijd dat we het voorzieningenniveau van de overige gemeentetaken kunnen behouden op het huidige niveau. Vragen die we moeten beantwoorden zijn:

 welke specifieke (sociale) taken en/of voorzieningen willen we afschalen en/of vertragen?

(9)

 welke taken blijven we zelf doen of willen we toch over laten aan derden (inwoners, instellingen, markt e.d.)? Liggen hier mogelijkheden tot besparing?

Scenario 2

We geven prioriteit aan de sociale opgave en de 3D’s en laten de bijbehorende uitgaven op het huidige niveau (2019). Het voorzieningenniveau van de overige taken schalen we af tot een wettelijk minimum. De bezuiniging raakt dan met name de andere programma’s (Economische Ontwikkeling, Gebiedsontwikkeling, Duurzaamheid, Bestuur & Veiligheid). Vragen:

 welke specifieke (klassieke) taken en/of voorzieningen willen we afschalen en/of vertragen?;

 welke taken blijven we zelf doen of willen we toch over laten aan derden (inwoners, instellingen, markt e.d.)? Liggen hier mogelijkheden tot besparing?

Om een indruk te geven wat het zou betekenen indien een keuze tussen sce nario 1 en scenario 2 wordt gemaakt, is in bijlage opgenomen een overzicht van taakvelden met bijbehorende

budgetten. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen wettelijk en bovenwettelijke taken, zodat ook duidelijk is op welke taakvelden er (nog) ruimte is. Dit is van belang omdat het goed denkbaar is dat de uiteindelijke keuze om de herijking in te zetten een mengvorm is van beide scenario’s.

Kader 2: Verhogen opbrengsten

Het college van B&W vraagt uw raad een keuze te maken voor een of meerdere van de onderstaande opbrengst verhogende maatregelen:

 maatregel 1: Het doorvoeren van een verhoging van de onroerendzaakbelasting (OZB);

 maatregel 2: De focus volledig op resultaat leggen. Hiertoe voeren we de

organisatieontwikkeling versneld door en kantelen naar volledige programmasturing;

 maatregel 3: Het rendement van de medewerkers vergroten. Aandacht voor medewerkers en gerichte sturing zorgt voor optimaal werkplezier en een gezonde werkbelasting met een hoger rendement tot gevolg.

Daarnaast dient extra ingezet te worden op meer samenwerking, het gebruik van eigen bijdrages en cofinanciering. Niet direct een maatregel, maar wel een mogelijkheid om de druk op onze begroting te verlichten.

Beide kaders moeten richting geven voor een besparingspotentieel dat ten minste 3 miljoen euro (de optelsom van 2 miljoen structureel tekort en de verwachte 1 miljoen minder uitkering

gemeentefonds vanaf 2022) boven de saldi ligt, die met de begroting 2020 e.v. zijn vastgesteld om op korte termijn weer boven de nullijn te komen. Hiermee kan ook een start worden gemaakt om op de middellange termijn ruimte te scheppen voor het weer creëren van een robuuste begroting.

Voor het behalen van het realistische doel om tenminste een solvabiliteit te creëren van 35%, zijnde het midden van de middel categorie B van de provincie, moet gedacht worden aan een bedrag van 1 tot 3 miljoen boven de kortetermijndoelstelling.

E. Gemeenteraad aan zet: inhoudelijk beleidskaders aanpassen

Het aanpassen van de inhoudelijke beleidskaders is broodnodig. Anders ontstaan er over een langere periode tekorten op de begroting. Doen we niets, dan is uiteindelijk extra geld uit het gemeentefonds nodig en daarmee levert de gemeente haar financiële zelfstandigheid voor een deel in (artikel 12-status). Naast streng financieel toezicht betekent dit ook: een verplichte OZB-stijging tot het niveau van 20% boven het landelijk gemiddelde; afval en riool 100% kostendekkend;

begrotingscorrecties zowel technisch als beleidsmatig en tenslotte het terugbrengen van de algemene reserve tot het minimum.

Wat ons nu te doen staat is ‘bezuinigen met beleid’. We moeten doordacht en bewuste keuzes maken voor zowel structurele als incidentele aanpassingen. En zeker geen onherstelbare schade aanrichten voor de lange termijn, juist om de eerder genoemde opgaven te kunnen oppakken. Uw kader vormt de opdracht voor het college. Dit in analogie met het rapport van de

Rekenkamercommissie waarbij de gemeenteraad de koers uitzet. Het op een juiste manier bediscussiëren en vaststellen van de kaders is cruciaal voor onze latere verantwoording. Ter ondersteuning bij het maken van keuzes is in bijlage 1 een meer gedetailleerd overzicht van de programma’s opgenomen.

(10)

3 Programma's

(11)

1 Economische ontwikkeling

Bestaand beleid

Onze inzet is een duurzame en stevige economie. Iedereen die kan, moet kunnen werken. Daarom willen we meer banen voor onze inwoners. We vragen nadrukkelijk de ondernemers en het

onderwijs hierbij te helpen en stimuleren de inwoners om zelf actief te zijn in het vinden van werk.

Ook ambiëren wij een goed woon- en vestigingsklimaat met aantrekkelijke winkelgebieden en bedrijventerreinen.

Door afval te zien als grondstof maken we met elkaar de omslag naar een circulaire economie.

Onderwijsinstellingen ondersteunen we bij het voorkomen van achterstanden, het terugdringen van schooluitval en huisvesting. Wij bouwen aan een gezonde toekomst voor recreatie en toerisme met daarbij specifieke aandacht voor de toegankelijkheid van Nationaal Park De Veluwezoom.

Met ons beleid dragen wij bij aan:

 goed onderwijs

 fatsoenlijke banen en economische groei

 minder ongelijkheid Perspectief

Ondanks dat het niet duidelijk is hoe diep de Coronacrisis de Rhedense economie treft, is het wel duidelijk dat wij met een recessie rekening moeten houden. Dat zet het halen van onze doelen onder druk. Minder banen zal leiden tot een lagere uitstroom van mensen uit de bijstand en wellicht ook tot een hogere instroom.

Er is geen financiële ruimte om extra stimuleringsmaatregelen te treffen waardoor wij vooral onze werkwijze aan moeten passen en wellicht andere accenten moeten zetten. Voor ondernemers willen wij zorgen dat wij goede voorwaarden scheppen voor een optimaal ondernemersklimaat.

In Dieren zullen wij de vernieuwing van het Callunaplein afronden en voor de Hoofdstraat in Velp zullen wij onderzoeken welke aanpassingen er mogelijk zijn om het belangrijke winkelgebied én de belangrijke verkeersader zo optimaal mogelijk voor alle gebruikers aan te kunnen passen.

Het vergroten van het economische profijt van onze aantrekkelijke, toeristische gemeente zal een aandachtspunt blijven.

Wij zullen ons verder inspannen om mensen zonder baan mee te laten doen aan de samenleving en zullen onze re-integratie aanpassen waar wenselijk. Het credo daarbij is meedoen naar mogelijkheden en voor uitstroom is gerichte opleiding een belangrijk instrument.

Onze inzet binnen het onderwijs richten wij onveranderd op het vergroten van de kansen- gelijkheid voor onze inwoners. Daarbij zetten wij ons in op een levenslang leren, van Vroegtijdse Voorschoolse Educatie; via het basis- en middelbaar onderwijs tot volwassenen educatie.

Een belangrijk uitgangspunt voor de uitvoering binnen dit programma is de samenwerking binnen de Triple helix (Onderwijs, Ondernemers en Overheid) om vanuit ieders belang een gezamenlijke kracht te ontwikkelen.

(12)

Financiële ontwikkelingen

1. Economische ontwikkeling (x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Autonome ontwikkelingen

Leerlingenaantallen Titus Brandsma -53 -53 -53 -53

Leerlingenvervoer -180 -198 -217 -235

Leerplicht -18 -18 -18 -18

Jeugd- en onderwijsbeleid -8 -8 -8 -8

Buig inkomsten 30 30 30 30

Buig uitgaven -432 -432 -432 -432

BBz -55 -55 -55 -55

WsW -56 -52 -48 252

Re-integratie -4 -4 -4 -4

Recreatie en toerisme -5 -5 -5 -5

subtotaal -781 -795 -810 -528

Structurele effecten jaarrekening 2019

subtotaal 0 0 0 0

Afwijkingen op 'Rheden Financieel Stabiel'

subtotaal 0 0 0 0

Totaal -781 -795 -810 -528

Autonome ontwikkelingen Leerlingenaantallen Titus Brandsma

Het bedrag van de doorcentralisatie Titus Brandsma is verhoogd als gevolg van met name de toename van het aantal leerlingen.

Leerlingenvervoer

Op basis van de Ontwerpbegroting 2021-2024, inclusief de gewijzigde begroting 2020 van de BVO DRAN (vastgesteld door het AB op 5 april 2020) is de bijdrage van de gemeente aangepast. In de aanpassing is meegenomen de indexatie en het resultaat van de aanbesteding.

Leerplicht

Op basis van de Meerjarenbegroting 2021-2024 en de gewijzigde begroting 2020 van de MGR (vast te stellen door het AB op 25 juni 2020) is de bijdrage van de gemeente aangepast. De aanpassing vloeit voort uit een wijziging in de verdeelsleutel (aantal schoolverlaters).

Algemeen jeugd en onderwijsbeleid

Door het Rijk zijn de middelen voor onderwijsachterstanden (OAB) herverdeeld voor in ieder geval de periode tot en met 2022. Voor Rheden betekent dit in 2020 een verhoging van de begrote doeluitkering van € 795 k naar € 903 k. De extra middelen worden ingezet voor een intensivering in samenhang met het jeugdbeleid. Niet bestede middelen moeten worden teruggestort. Het financiële effect voor de begroting is daardoor nihil.

Algemeen jeugd en onderwijsbeleid

Er zijn afspraken gemaakt over indexering (€ 8 k) Buig - Inkomsten

Volgens het nader voorlopig budget van het Rijk voor 2020 ontvangt Rheden € 30 k meer dan was opgenomen in de Programmabegroting 2020. Vanaf 2020 maakt de BBZ (Bijstand Besluit

Zelfstandigen) - Gevestigden onderdeel uit van het Buig-budget. Tot en met 2019 waren de baten en lasten hiervan begroot onder Overige Bijstand. BBZ - Starters waren al onderdeel van BUIG. De bijstelling van het nader voorlopig budget is een tussenstand, waarin de realisaties van vorig jaar én de conjuncturele situatie van vlak voor de Coronacrisis (CEP, CPB) zijn verwerkt. Deze

bijstelling wordt niet in de maandelijkse betalingen aan gemeenten verwerkt. Bij de vaststelling

(13)

van het definitieve budget 2020 (eind september) zal rekening worden gehouden met de actuele conjuncturele situatie.

Buig - Uitgaven

De verwachte uitgaven zijn hoger door hogere kosten voor algemene bijstand, met name door De verwachte uitgaven zijn hoger door hogere kosten voor algemene bijstand, met name door loonkostensubsidies en groei in het aantal en van het gemiddeld bedrag uitkeringen. Er zijn hierbij geen bovenwettelijke regelingen die wij vanuit BUIG betalen gecompenseerd. De effecten vanuit de Coronacrisis, groei van het aantal bijstandsgerechtigden, zijn in dit overzicht nog niet

meegenomen.

BBZ

Voor levensvatbaarheidsonderzoeken BBZ is budget toegevoegd en zijn middelen beschikbaar gesteld via het Gemeentefonds.

WsW

Op basis van de Meerjarenbegroting 2021-2024 en de gewijzigde begroting 2020 van de MGR (vast te stellen door het AB op 25 juni 2020) is de bijdrage van de gemeente aangepast. De aanpassing vloeit voort uit hogere uitstroom, lagere SW kosten en aanpassingen in de verdeelsleutel (aantal arbeidsjaren SW-medewerkers).

Beschut Werk

Begin van het jaar was een toename zichtbaar van personen met een indicatie voor Beschut Werk.

Wanneer de trend zich doorzet kan dit tot een overschrijding van het budget leiden. Op dit moment is het te vroeg om een resultaat te melden. De effecten vanuit de Coronacrisis, lager aantal

meldingen, zijn in dit overzicht niet meegenomen.

Re-integratie

Rheden heeft, samen met vier andere regiogemeenten, de einddeclaratie van het ESF project Midden-Gelderland ingediend. Naar verwachting zal de controle en afwikkeling hiervan pas in 2021 door de subsidieverstrekker kunnen plaatsvinden. Ook is de einddeclaratie project Dreamjobs bij de Provincie aangeboden. .Hiervan wordt de dit jaar nog de vaststelling verwacht. De beide subsidiebedragen zijn niet begroot en zijn t.z.t. incidentele baten. De effecten vanuit de Coronacrisis, het stilliggen van veel projecten, zijn in dit overzicht niet meegenomen.

Inburgering

De gemeente krijgt bij de meicirculaire 2020 structureel middelen om haar regierol bij de nieuwe wet inburgering te versterken. Daarnaast komen er incidentele middelen beschikbaar voor de invoering van de wet en voor een impuls aan de inburgering te geven. De verdeling over de gemeenten is nog niet bekend.

Recreatie en toerisme

De geraamde inkomsten op dit product zijn niet meer van toepassing en waren onterecht in de Programmabegroting 2020 opgenomen.

Wat gaat het kosten

Programma 1. Economische ontwikkeling

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Lasten 33.028 32.713 32.416 32.134

Baten 15.397 15.397 15.397 15.397

Reserves

Toevoeging

Onttrekking

Resultaat -17.631 -17.316 -17.019 -16.737

(14)

2 Welzijn

Bestaand beleid

Welzijn behandelt een breed beleidsspectrum waarbij eigen kracht en zorg voor onze inwoners centraal staat. We willen dat inwoners waardig oud kunnen worden. Daarom helpen we oudere inwoners om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen en te kunnen meedoen. We hebben oog voor onze kwetsbare inwoners en willen eenzaamheid voorkomen en bestrijden. Mantelzorgers,

vrijwilligers en initiatieven uit de buurt ondersteunen we van harte. Zij zijn het goud van onze samenleving!

Jongeren moeten zich kunnen ontwikkelen tot gelukkige, zelfstandige volwassenen. Met onze partners proberen we problemen onder jongeren te signaleren en ongewenst gedrag te voorkomen, maar ook hun talenten te ontplooien. We hebben aandacht voor kinderen in armoede en andere financieel kwetsbaren. Sport en bewegen blijft belangrijk voor iedereen. We stimuleren de fysieke, maar ook de mentale en sociale gezondheid van mensen. We zorgen voor duurzame

sportaccommodaties.

Ons erfgoed willen we in goede staat doorgeven aan volgende generaties. Wij zijn er trots op.

Cultuur vinden we belangrijk, zowel voor de ontwikkeling (van talenten) van kinderen als voor volwassenen. Elkaar ontmoeten en samen dingen doen, delen en genieten.

Wij dragen met ons beleid bij aan de volgende Global Goals:

 einde aan armoede

 einde aan honger

 gezondheid & welzijn

 schoner drinkwater & goede sanitaire voorzieningen Perspectief

De negatieve gevolgen van de Corona crisis zijn veelvuldig in beeld. Een positief effect is de toegenomen zorg voor elkaar. Deze kracht van de samenleving is belangrijk om op voort te borduren en te bestendigen om een samenleving te krijgen waarbij de kwetsbaren ondersteund worden: met elkaar en voor elkaar.

De stijgende lasten voor de gemeente die gepaard gaan met de uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo, leiden tot een pad om met inwoners en partners op zoek te gaan naar een adequate en betaalbare zorg. Dat is nodig om de ondersteuning ook in de toekomst voor mensen in een kwetsbare situatie te kunnen waarborgen. We ontwikkelen op dit moment een stevige sociale basis, waarbij in onderlinge samenwerking vorm wordt gegeven aan de beoogde transformatie.

Vanuit een nieuwe woonvisie pakken we overkoepelende thema’s zoals

woningbouwprogrammering, wonen en zorg, verduurzamen woningvoorraad aan. Ook het huisvestingsvraagstuk voor arbeidsmigranten en zorgcliënten willen wij oplossen. Er zijn wijken waar de leefbaarheid onder druk staat doordat er teveel van dit soort woonvormen aanwezig is.

Wij zijn trots op het culturele aanbod in de gemeente. Vanuit de nieuwe cultuurnota en willen wij zorgen dat zoveel mogelijk inwoners en bezoekers van onze gemeente kunnen genieten van dit aanbod.

De gezondheid van onze inwoners geniet vanzelfsprekend onze aandacht. Van de wieg tot het graf kennen wij doelgroepen waarvoor wij specifieke programma’s ontwikkelen. Integraliteit en

samenwerking tussen partners staan daarbij centraal. Bijvoorbeeld de Jeugdzorg, onderwijs en sportverenigingen om drugs- en alcoholgebruik tegen te gaan.

(15)

De Corona-crisis zal waarschijnlijk leiden tot meer armoede en een grotere schuldenproblematiek.

Wij zullen maatregelen treffen om dat zoveel mogelijk te voorkomen.

Financiële ontwikkelingen

2. Welzijn (x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Voorzieningen Wmo - Hulpmiddelen 0 154 154 154

Doelgroepenvervoer - Wmo-vervoer 207 234 265 217

Doelgroepenvervoer - Instellingenvervoer -239 -245 -256 -268

MGR -59 -59 -59 -59

Jeugd 0 0 0 -600

Volksgezondheid -17 -17 -17 -17

Jeugdgezondheidszorg -13 -13 -13 -13

Preventief Jeugdbeleid -57 -57 -57 -57

subtotaal -178 -3 17 -643

WMO -500 -500 -500 -500

Jeugd -2.130 -2.130 -2.130 -2.130

Volksgezondheid 70 70 70 70

subtotaal -2.560 -2.560 -2.560 -2.560 Afwijkingen op 'Rheden Financieel Stabiel'

56.2 afromen monumentenfonds -100

58 efficient inrichten werkprocessen apv 22

nieuw - Budgetplafonds Wmo / Jeugd 500 500 500 500

subtotaal 422 500 500 500

Totaal -2.316 -2.063 -2.043 -2.703

Autonome ontwikkelingen Voorzieningen Wmo - Hulpmiddelen

Op basis van het B en W-voorstel "Voorgenomen gunning hulpmiddelen Wmo" is het budget verhoogd met € 154 k waarbij door het college is besloten deze verhoging in 2020 en 2021 te dekken uit een bestemmingsreserve. De verhoging heeft te maken met oplopende aantallen van verstrekkingen en hogere prijzen bij de nieuwe aanbesteding.

Doelgroepenvervoer - Wmo-vervoer

Doelgroepenvervoer - Instellingenvervoer

MGR

Op basis van de Meerjarenbegroting 2021-2024 en de gewijzigde begroting 2020 van de MGR (vast te stellen door het AB op 25 juni 2020) is de bijdrage van de gemeente aangepast. De aanpassing vloeit voort uit extra werkzaamheden en aanpassingen in de verdeelsleutel, waarbij onder andere is meegenomen dat Rheden gebruik gaat maken van de inkoop van Huishoudelijke Hulp via de MGR.

Jeugd

Toewijzing van deel van mutatie dekkingsmiddelen nieuwe jaarschijf 2024 aan volumegroei (€ 100 k) en loon- en prijsstijgingen (€ 500 k).

(16)

Volksgezondheid

Verhoging bijdrage GGD als gevolg van de loon- en prijsontwikkeling 2021 conform de begroting 2021 van de VGGM.

Jeugdgezondheidszorg

Verhoging bijdrage Jeugdgezondheidszorg als gevolg van de loon- en prijsontwikkeling 2021 conform de begroting 2021 van de VGGM.

Preventief Jeugdbeleid

Structurele verhoging bijdrage Veilig Thuis als gevolg van de loon- en prijsontwikkeling 2021 conform de begroting 2021 van Veilig Thuis.

Wmo (Huishoudelijke Hulp, Begeleiding, Dagelijkse Ondersteuning)

Bij Wmo is sprake van een forse stijging van het aantal cliënten voor Huishoudelijke Hulp.

Daarnaast is er een toename bij Begeleiding en afname bij Dagelijkse Ondersteuning.

Jeugd (Zorg in Natura)

Bij Jeugd is sprake van een toename van het aantal jeugdige cliënten en een stijging van de omvang van de zorg.

Volksgezondheid

De rijksbijdrage voor het rijksvaccinatieprogramma (GGD) is in 2019 per abuis twee keer in de Programmabegroting verwerkt.

Afwijkingen op ‘Rheden Financieel Stabiel’

56.2 afromen monumentenfonds

Deze maatregel wordt dit jaar al gerealiseerd. Omdat deze maatregel een incidenteel effect heeft vervalt dat effect voor 2021.

58 efficiënt inrichten werkprocessen apv

Deze maatregel is in 2021 al volledig gerealiseerd.

nieuw - Budgetplafonds Wmo / Jeugd

Als gevolg van de oplopende kosten is, bovenop de maatregelen waartoe al besloten is bij de begroting, aanvullend het voornemen om budgetplafonds in te stellen. In de totalen van de programma’s was daar dus nog rekening mee gehouden, die vertaling vindt hiermee plaats.

Programma 2. Welzijn

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Lasten 40.544 40.830 41.369 41.913

Baten 2.308 2.208 2.208 2.208

Reserves

Toevoeging

Onttrekking 10 164 164 164

Resultaat -38.227 -38.459 -38.997 -39.541

Overige ontwikkelingen Sportbedrijf

‘SPUK’: Zoals in de Kadernota 2020 al is aangegeven is vanaf 2019 de sportvrijstelling uitgebreid.

Het sportbesluit, waarmee ter beschikkingstelling onder het verlaagde tarief kon vallen, kan niet

(17)

meer worden toegepast door de gemeente. Dat betekent dat de gemeente geen BTW meer in rekening mag brengen voor de ter beschikkingstelling van sportaccommodaties, máár ook dat de voorbelasting niet meer in aftrek kan worden gebracht. De gemeenten kunnen echter een beroep doen op de regeling specifieke uitkering stimulering sport (SPUK). Hiermee wordt vooraf een bijdrage aangevraagd voor de verwachte BTW last. Of het hele bedrag zal worden toegekend is afhankelijk van het totaal van de aanvragen en het beschikbare budget. Het vervallen van de vooraftrek betekent voor de gemeente Rheden een verhoging van de exploitatielasten en via hogere investeringen van de kapitaallasten, onder andere voor het nieuwe zwembad. In hoeverre deze gecompenseerd kunnen worden door de SPUK is niet vooraf exact te bepalen.

Wmo - Beschermd Wonen

B & W-voorstel "Regionale bestuurlijke uitgangspunten beschermd wonen" : Hierin zijn de

regionale bestuurlijke uitgangspunten vastgesteld die de basis vormen voor de verdere uitwerking van de doorcentralisatie van beschermd wonen. De centrumgemeenteconstructie stopt vanaf 2022 en daarmee ook te volledig historisch verdeling van de middelen die het Rijk beschikbaar stelt.

Vanaf dat jaar wordt een deel van de middelen objectief verdeeld, leidend tot een volledig objectieve verdeling in 2031 (het zgn. ingroeipad). De gemeente ontvangt vanaf 2022 middelen voor nieuwe cliënten. In de Programmabegroting 2021 zullen baten en lasten op basis van een inschatting van aantal nieuwe cliënten worden verwerkt.

Voogdij en 18+

Voor het jaar 2020 hebben we op basis van een aanvraag voor extra middelen een bedrag van 778K ontvangen. De regeling wordt binnenkort opengesteld om ook voor 2021 een aanvraag te doen. Het is nog niet bekend hoe hoog dit bedrag zal zijn en of het ook daadwerkelijk toegekend zal worden. Om die reden is er nog geen rekening gehouden met een bedrag.

Jeugd

Wet wijziging woonplaatsbeginsel Jeugdwet : Implementatie van deze wet was voorzien vanaf 2021 en wordt naar verwachting één jaar uitgesteld. Het nieuwe woonplaatsbeginsel sluit aan bij de Basisregistratie Personen (BRP) en voor jeugdigen in verblijf bij de verblijfplaats direct voorafgaand aan (aaneengesloten) verblijf. Een en andere kan betekenen dat zorgkosten door andere gemeenten moeten betaald. Op dit moment is nog geen inschatting gemaakt van de mogelijke implicaties hiervan voor onze gemeente.

(18)

3 Gebiedsontwikkeling

Bestaand beleid

Wij werken aan een duurzame en kwalitatieve woon- en leefomgeving in elk van de zeven dorpen en het buitengebied. Samen met inwoners, bedrijven en organisaties bepalen we wat de

voorwaarden zijn voor een aantrekkelijke en gezonde omgeving waar iedereen zich thuis voelt. We blijven de historische karakteristieken van dorpen en buitengebieden koesteren. De relevante beleidsthema’s hierbij zijn: Ruimtelijke Ordening; Mobiliteit en infra; Natuur en landschap.

 industrie, innovatie en infrastructuur

 veilige en duurzame steden

 bescherming van zeeën en oceanen

 herstel ecosystemen en behoud biodiversiteit Perspectief

De invoering van de Omgevingswet is met een jaar uitgesteld naar 1 januari 2022. Dit geeft iets meer tijd om alle noodzakelijke wijzigingen in gang te zetten. De impact van de wijziging is enorm.

Het heeft bijvoorbeeld effecten op de verhoudingen tussen inwoners en ondernemers die een (ruimtelijk) initiatief willen nemen, over de wisselwerking tussen de raad en het college, op tal van procedures binnen de gemeente en last but not least op de financiën (legesverordeningen).

Naast onze inzet op deze systeemverandering, gaat het ‘’echte’’ werk aan de woon- en leefomgeving natuurlijk gewoon door. Een grote opgave is de transformatie van het

Ziekenhuisgebied in Velp en ook de renovatie of nieuwbouw of verplaatsen van het gemeentehuis zal de komende jaren vorm krijgen. Verder is de uitvoering van de Zuidflank Rheden gestart en zal de komende jaren tot een enorme kwaliteitsimpuls voor dit gebied leiden.

De uitvoering van het beheerplan van openbaar groen, wegen en riool vindt plaats.

De Posbank staat onder druk door een continue toename in het gebruik waarbij er te weinig (economisch) profijt in het dorp Rheden is. Wij gaan aan de slag met een integrale aanpak waarin het stationsgebied Rheden een voorname rol is toegedicht.

Vanuit het rivier Klimaat Aanpak, met o.a. Rijkswaterstaat, provincie, Zevenaar, Westervoort en Arnhem, Natuurmonumenten, aan het verbeteren van het gebied rondom de IJssel tussen grofweg de A12 tot en met veerpont Rheden. De integrale aanpak draagt bij aan ruimte voor de rivier, hogere natuurwaarden, een duurzaamheidsimpuls, meer recreatie mogelijkheden en een beter gebruik van landbouwmogelijkheden.

(19)

Financiële ontwikkelingen

3. Gebiedsontwikkeling (x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Openbaar Groen -18 -18 -18 -18

Onderhoud gebouwen -13 -13 -13 -13

subtotaal -31 -31 -31 -31

subtotaal 0 0 0 0

Totaal -31 -31 -31 -31

Autonome ontwikkelingen Openbaar Groen

Ten behoeve van de rattenbestrijding moeten wettelijk verplichte acties worden ondernomen voor een bedrag van € 18.000.

Onderhoud gebouwen

Met de omzetting van de reserve onderhoud gebouwen in een voorziening, kunnen daar niet langer bestaande kapitaallasten uit worden gedekt. Een voorziening moet, qua hoogte, aansluiten met de onderliggende onderhoudsplannen. Kapitaallasten zijn daarvan geen onderdeel en komen nu ten laste van de exploitatie.

Programma 3. Gebiedsontwikkeling

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Lasten 12.244 12.141 12.064 12.075

Baten 2.726 2.101 2.101 2.101

Reserves

Toevoeging

Onttrekking 167 167 167 167

Resultaat -9.351 -9.873 -9.796 -9.807

Overige ontwikkelingen

Leges uitvoering werkzaamheden voor particulieren

Eind 2020 wordt de legesverordening aan uw Raad voorgelegd; hierin zal ook een voorstel worden opgenomen voor leges ter dekking van de kosten van werkzaamheden voor particulieren,

uitgevoerd door de buitendienst.

Financiële gevolgen Omgevingswet

De Omgevingswet komt er aan. Met de wet wordt het stelsel van ruimtelijke regels voor het beheer

(20)

plekken in de gemeentelijke organisatie en dat heeft financiële gevolgen. De invoering gaat gepaard met incidentele lasten, bijvoorbeeld voor het opstellen van kerninstrumenten, trainen van medewerkers en omschakelen naar nieuwe werkwijzen, en structurele lasten, bijvoorbeeld voor het aansluiten op digitale voorzieningen. Op basis van een eerste raming aan de hand van het

financieel dialoogmodel van de VNG en afgezet tegen gemeenten met een vergelijkbare omvang, komen we tot een totaal benodigd budget van 1,1 miljoen euro. De op dit moment beschikbare middelen van ruim 200.000 euro zijn daarmee niet voldoende. In de komende periode scherpen we deze raming verder aan en komen hier bij de Begroting 2021 met een gedetailleerd voorstel op terug. Daarnaast kan de invoering van de omgevinswet ook gevolgen hebben voor de legesheffing omdat meer bouwwerken vergunningsvrij worden.

(21)

4 Duurzaamheid

Rheden duurzaam en toekomstbestendig

Duurzaamheid heeft de afgelopen jaren een prominente plaats gekregen in ons beleid. Het gaat hierbij vooral over een goed klimaat en een verstandig energieverbruik. De urgentie om de snelle opwarming van onze aarde tot staan te brengen lijkt steeds meer weerklank te vinden. De weg die we hebben ingezet met het coalitieakkoord ‘Rheden geeft energie’ zetten we ook in 2021 voort. De focus zal vooral liggen op bewustwording, gedragsverandering, besparen en wijkgerichte

veranderplannen. Daarbij willen we vooral dat iedereen zijn of haar steentje kan bijdrage n aan de opgave maar ook kan profiteren van de lagere kosten voor verwarming en elektra die de

verduurzaming van huis en energie opwek met zich meebrengt.

We werken daartoe samen met onze partners in de regio, samen met onze buurgemeentes, samen met onze inwoners, ondernemers en initiatiefgroepen. We hebben daarbij aandacht voor de balans tussen de draagkracht in de samenleving, landschappelijke en ecologische waarden en het werken aan een verduurzaming van onze samenleving. De opgave is groot en het traject nog lang.

Maatschappelijke betrokkenheid, lokale ecosystemen (inclusief biodiversiteit) en circulaire

lokale/regionale economie spelen daarbij een rol. In een toekomst- en klimaatbestendig Rheden is voor iedereen een plek zolang we het duurzame evenwicht goed in het oog houden.

Bestaand beleid

Wij werken aan een duurzame toekomst. Wij dragen ons steentje bij aan het beperken van de klimaatverandering. Dit doen we door het stimuleren van energiebesparing en duurzaam opwekken van energie. Wij willen ons afval zoveel mogelijk gescheiden inzamelen zodat het geschikt is voor hergebruik. Van afval naar grondstof is daarbij onze filosofie; er is op dit beleidsthema dan ook een nauwe verwevenheid met een onderdeel uit programma 1 de circulaire economie. Daarnaast beheren en onderhouden we onze openbare ruimte en ons gemeentelijk vastgoed zo duurzaam mogelijk. Wij pakken onze voortrekkersrol op en laten zien hoe we de opgave gezamenlijk waarmaken onder het motto "Minder praten meer doen”.

De beleidsthema’s zijn:

a. klimaat en duurzame energie b. afval, schoon water en milieu c. functioneel en duurzaam vastgoed

Wij dragen met ons beleid bij aan de Global Goals op het gebied van duurzame en betaalbare energie, van het aanpakken van en aanpassen aan klimaatverandering en van verantwoorde consumptie en productie.

Perspectief

Duurzaamheid heeft de afgelopen jaren een prominente plaats gekregen in ons beleid. De weg die we hebben ingezet met het coalitieakkoord ‘Rheden geeft energie’ zetten we voort. De focus zal vooral liggen op bewustwording, gedragsverandering, besparen en wijkgerichte veranderplannen.

We werken daartoe samen met onze partners in de regio, samen met onze buurgemeentes, samen met onze inwoners, ondernemers en initiatiefgroepen. We hebben daarbij aandacht voor de balans tussen de draagkracht in de samenleving, landschappelijke en ecologische waarden en het werken aan een verduurzaming van onze samenleving. De opgave is groot en het traject nog lang.

Maatschappelijke betrokkenheid, lokale ecosystemen (inclusief biodiversiteit) en circulaire

lokale/regionale economie spelen daarbij een rol. In een toekomst- en klimaatbestendig Rheden is voor iedereen een plek zolang we het duurzame evenwicht goed in het oog houden.

(22)

Binnen het uitvoeringsprogramma Klimaat zetten wij verder in op de grootschalige opwek van duurzame energie. Wij onderzoeken waar dat binnen onze gemeente gewenst en mogelijk is.

Hierbij loopt parallel een regionaal traject (Regionale Energie Strategie). De komende periode staat vaststelling daarvan en uitvoering op de agenda.

Het eind van het programma markeert tevens de overgang naar het inbedden van doelen in de

‘’staande organisatie’’. Bij alle besluiten zal een afweging moeten worden gemaakt welke bijdrage er is aan onze duurzaamheidsdoelen.

Financiële ontwikkelingen

4. Duurzaamheid (x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Huisvuil / inzameling kunststof 244 244 244 244

Huisvuil / vergoeding Nedvang -65 -65 -65 -65

Subsidie Zwerfafval -50 -50 0 0

Subsidie Zwerfafval 50 50 0 0

Kosten inkoop en aanbesteding -2 -2 -2 -2

subtotaal 177 177 177 177

Huisvuil -18 -18 -18 -18

subtotaal -18 -18 -18 -18

subtotaal 0 0 0 0

Totaal 159 159 159 159

Huisvuil / inzameling kunststof en vergoeding Nedvang

Door de gewijzigde verdelingssystematiek vallen de kosten voor inzameling van PMD voor de gemeente goedkoper uit. Dit voordeel wordt voor een deel teniet gedaan door de lagere vergoeding van Nedvang.

Subsidie Zwerfafval

De ontvangen subsidie (€ 50.000) wordt door de gemeente bestemmingsgericht ingezet waardoor het financieel resultaat per saldo nihil is. De looptijd is t/m 2022.

Kosten inkoop en aanbesteding

De incidenteel hogere kosten op inkoop en aanbesteding, uitgevoerd door De Connectie bedragen

€ 80.000. Dit bedrag is onderdeel van de betreffende investeringen die worden geactiveerd, de jaarlast stijgt daardoor met 2K.

Structurele effecten jaarrekening 2019 Huisvuil

Aanpassing van bedragen op basis van werkelijke kosten in het afgelopen jaar.

(23)

Programma 4. Duurzaamheid

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Lasten 9.228 9.054 8.895 8.795

Baten 10.044 10.044 9.994 9.994

Saldo van baten en lasten 816 990 1.099 1.199

Reserves

Toevoeging

Onttrekking

Resultaat 816 990 1.099 1.199

(24)

5 Bestuur en veiligheid

Bestaand beleid

De kwaliteit van het bestuurlijk handelen is van belang voor een sterke en duurzame gemeente.

Meer dan ooit leeft het besef dat gemeente en inwoners gelijkwaardige partners zijn. Om die reden omarmen we partnerschap en passen we onze bestuursstijl daarop aan. Daarbij hoort dat wij inwoners helderheid geven over onze veranderende rol. Wat mogen zij van ons verwachten, wat verwachten wij van hen en welke afspraken maken we samen? Die rolduidelijkheid is nodig om samen met onze partners vraagstukken op te lossen.

Veiligheid is een basisvoorwaarde voor plezierig wonen in onze gemeente. Iedereen moet zich veilig voelen en ieders omgeving moet leefbaar zijn. Daarom bestrijden we geweld, discriminatie en criminaliteit.

 Partnerschappen voor de doelen

 Vrouwen en mannen gelijk

 Vrede, veiligheid en rechtvaardigheid

In dit licht vormt het binnen onze gemeente ontstane 18e goal (Deel en geef door) een mooi slot:

als gemeente bieden wij meer voor onze inwoners door enerzijds best practices te delen met anderen en anderzijds te leren van anderen. Rheden deelt graag haar best practices met derden en wij nodigen collega-gemeenten en andere organisaties uit om hun best practices met ons te delen.

Rheden is daarin ondernemend, initiatiefrijk en proactief.

Perspectief

De Corona-crises heeft een zeer groot effect op dit programma. Wij komen nu langzaam maar zeker vanuit de crisisbeheersing naar het nieuwe normaal. Hoe dat er uit ziet is ongewis en er zal veel flexibiliteit worden gevraagd van onze partners, inwoners, ondernemers en onszelf om continue op een nieuwe werkelijkheid te acteren.

Samenwerking en afstemming met onze partners staat daarbij centraal in onze aanpak. Hierbij werpen investeringen uit het verleden nu de vruchten af. Wij kennen elkaar, kennen elkaars rollen en verantwoordelijkheden en kunnen vandaaruit eensgezind optrekken.

Het belang voor onze reeds geplande aandacht voor arbeidsmigranten wordt door de Corona-crisis verder benadrukt en zal zeker van invloed zijn op ons handelen de komende periode.

Hoewel het de afgelopen maanden minder prominent in beeld was, zullen wij zeker ons blijven focussen op het voorkomen van ondermijning, in al haar gedaanten. Hierbij maken wij gebruik van de instrumenten die de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Bibob) ons geeft.

Ook voor de wijze van besturen vraagt het nieuwe normaal om flexibiliteit en

aanpassingsvermogen. Wat zo normaal leek, blijkt dat ineens niet meer te zijn: gesprekken met inwoners op het marktplein, raadsavonden met insprekers in het gemeentehuis, bijeenkomsten met wijken dorpsverenigingen of de 1-op-1 interactie tussen lokale bestuurders en politici en de mensen waarvoor zij werken. De komende periode moeten we met elkaar ontdekken welke vorm de noodzakelijke democratische interactie gaat krijgen.

(25)

Financiële ontwikkelingen

5. Bestuur en veiligheid (x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Wijkveiligheid -10 -10 -10 -10

Brandweer -77 -77 -77 -77

Regio Arnhem Nijmegen -24 -24 -24 -24

subtotaal -111 -111 -111 -111

Raadsvergoedingen -65 -65 -65 -65

subtotaal -65 -65 -65 -65

125 integrale inzet boa's 18

subtotaal 18 0 0 0

Totaal -158 -176 -176 -176

Autonome ontwikkelingen Wijkveiligheid

Correctie budget wijkveiligheid. Budget uit raadsvoorstel veiligheidsmonitor bedoeld voor alcohol- en drugsbeleid was voor 10k incidenteel opgenomen in plaats van structureel.

Brandweer

Verhoging bijdrage brandweertaken als gevolg van de loon- en prijsontwikkeling 2021 conform de begroting 2021 van de VGGM.

Regio Arnhem Nijmegen

In overeenstemming met het concept B&W-voorstel “Oprichting Openbaar Lichaam Regio Arnhem Nijmegen” wordt ter dekking van het aandeel van de gemeente Rheden in de proces - en

bureaukosten van de GR Regio AN € 24 k extra begroot. Voor het uitvoeren van opgaven door de GR worden in deze Kadernota nog geen middelen gereserveerd. In het najaar 2020 kunnen hiervoor de lasten en baten op basis van de uitgewerkte opgaven, na aanbieding aan de

gemeenteraden, verwerkt worden in de Programmabegroting 2021 van de gemeente Rheden. Over het voorstel moet nog door College en Raad besluitvorming plaatsvinden.

Structurele effecten jaarrekening 2019 Raadsvergoedingen

De stijging komt voort uit extra kosten voor arbeidsongeschiktheids- en pensioenvoorziening voor raadsleden. Daarnaast stijgen de kosten o.a. als gevolg van indexering en verhoging vergoeding fractievoorzitters.

Afwijkingen op ‘Rheden Financieel Stabiel’

125 integrale inzet boa's in 2020 al volledig gerealiseerd,

(26)

Programma 5. Bestuur & Veiligheid

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Lasten 7.911 7.823 7.796 7.796

Baten 26 26 26 26

Reserves

Toevoeging

Onttrekking 0 0 0 0

Resultaat -7.885 -7.796 -7.770 -7.770

(27)

6 Financiën

Uitgangspunt voor dit programma is nog steeds het waarborgen van een solide financiële positie van de gemeente blijkend uit een evenwichtige en sluitende (meerjarig)begroting in combinatie met een voldoende reservepositie. Duidelijk is inmiddels dat dit uitgangspunt zwaar onder druk staat. Deze programmadoelstelling moet overigens in samenhang worden gezien met hetgeen is opgenomen in:

 de paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing;

 de paragraaf Financiering;

 programma 8 Algemene dekkingsmiddelen.

Voor het overige bestaat dit programma uit vooral financieel-technische (voorgeschreven)

‘taakvelden’ en kent verder geen beleidsinhoudelijke doelstellingen.

Financiële ontwikkelingen

6. Financiën (x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Baten OZB 131

Stelposten prijsstijgingen en autonome

kostenontwikkeling -75

Stelpost loonontwikkeling -1.046

subtotaal 0 0 0 -990

subtotaal 0 0 0 0

Totaal 0 0 0 -990

In de huidige meerjarenbegroting is voor de jaren 2021-2023 al rekening gehouden met deze prijsontwikkeling. Het jaar 2024 komt nu voor het eerst in beeld en omdat 2023 daarvoor als basis dient voor 2024 de prijsontwikkeling nog wel opgenomen te worden. De ‘tegenhanger’ hiervan is de hogere algemene uitkering in 2024 (programma 8).

(28)

Autonome ontwikkelingen Baten OZB

De opbrengst OZB wordt jaarlijks met de verwachte inflatiepercentage verhoogd. Voor de nieuwe jaarschijf 2024 moet deze verhoging nog worden verwerkt, vooralsnog is uitgegaan van 1,5%. Bij het opstellen van de begroting worden de percentages voor alle jaarschijven nog opnieuw

beoordeeld op basis van meest actuele cijfers over de verwachte inflatieontwikkeling.

Stelposten prijsstijgingen en autonome kostenontwikkeling

Dit betreft de budgetten voor de nieuwe jaarschijf 2024 voor de stelposten prijsstijging en autonome kostenontwikkeling. Op dit onderdeel is eenzelfde bedrag aangehouden als in de voorafgaande jaarschijven

Stelpost loonontwikkeling

In de meerjarenbegroting houden we rekening met een jaarlijkse stijging van de salarislasten. Dit bedrag betreft de jaarlijkse verhoging voor de nieuwe jaarschijf 2024 t.o.v. het begrote bedrag in 2023. De verhoging heeft betrekking op de verwachte stijging van salaris en pensioenlasten.

Vooralsnog is rekening gehouden met 4% van de loonsom van de jaarschijf 2023. Ook op dit onderdeel zal bij de het opstellen van de programmabegroting opnieuw naar de verwachte inflatie van dat moment worden gekeken. Er ligt hierbij een relatie met de raming van algemene uitkering waarover de meicirculaire meer informatie biedt.

Programma 6. Financiën

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Lasten 2.794 4.222 5.380 6.501

Baten 932 932 932 1.063

Reserves

Toevoeging

Onttrekking

Resultaat -1.862 -3.290 -4.448 -5.438

(29)

7 Overhead

Het BBV schrijft voor dat de kosten voor overhead afzonderlijk zichtbaar worden gemaakt.

Gemeenteraden zijn daarmee in staat ook de overhead tussen gemeenten te vergelijken voor zover die gemeenten ook vergelijkbaar zijn. Onder overhead wordt verstaan alle kosten die

samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces.

Feitelijk gaat het dan om zowel salariskosten van management en ondersteunende teams (zoals financiën) maar ook om kosten voor ICT, huisvesting, tractie enz.

Financiële ontwikkelingen

7. Overhead (x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Klant in Beeld 7 7 7 7

Connectie -177 -153 -184 -86

Personeelsfeest -24

subtotaal -170 -146 -177 -103

Gelders Archief 30 30 30 30

Onderhoud Gemeentehuis -50 -50 -50 -50

Kosten inkoop en aanbesteding -100 -100 -100 -100

subtotaal -120 -120 -120 -120

subtotaal 0 0 0 0

Totaal -290 -266 -297 -223

Autonome ontwikkelingen Klant in Beeld

Project Klant in Beeld is afgerond en daarmee kan het restant budget vrijvallen.

Connectie

Verhoging jaarlijkse bijdrage Connectie conform de 1e bestuursrapportage Connec tie en de meerjarenbegroting 2021-2024 van de Connectie.

In de nog vast te stellen meerjarenbegroting van De Connectie zijn voor het programma 2!Connect middelen opgenomen voor uitvoering van noodzakelijke ICT-maatregelen. De komende periode wordt dit programma in overleg met de deelnemende gemeente nader uitgewerkt. In de eerste uitwerking van het programma was er sprake van zeer forse gemeentelijke inzet (2000 uur). Uit de nadere uitwerking blijkt wat de gefaseerde inzet moet zijn. Als de vraag groter is dan de bezetting dan moeten we om uitvoering te geven aan de regionale samenwerking op het programma extra inhuren.

Personeelsfeest

In de meerjarenbegroting wordt rekening gehouden met een personeelsfeest, dat elke twee jaar wordt georganiseerd. Dit betreft het budget voor 2024.

Structurele effecten jaarrekening 2019 Gelders Archief

Het eerder opnemen van de bijdrage e-depot bleek achteraf niet nodig, een deel hiervan kan nu

(30)

Onderhoud Gemeentehuis

In de voorziening onderhoud is het gemeentehuis niet meegenomen ivm met het lopende project.

Er worden kosten verwacht voor het verhelpen van storingen en incidentele onderhoudswerkzaamheden.

Kosten inkoop en aanbesteding

De begeleiding van inkoop en (Europese) aanbesteding is onderdeel van de ta ken die zijn overgegaan naar De Connectie. Bij de overgang op 1 juli 2017 was daar structureel 0,7 fte formatie mee gemoeid. Daarnaast was het altijd al zo dat voor grotere projecten (binnen het projectbudget) aanvullend extra expertise werd ingehuurd. In de afgelopen periode is het inkoopbureau van De Connectie doorontwikkelt en in staat om alle aanbestedingen voor de

gemeente Rheden uit te voeren. In plaats van zelf bij projecten externe expertise in te huren (zoals voorheen) zijn we steeds meer extra inzet (bovenop de structureel 0,7 fte) bij het inkoopbureau van De Connectie gaan afnemen. Het is voor beide partijen voordeliger wanneer wij standaard alle begeleiding voor inkoop en (Europese) aanbesteding voortaan bij De Connectie afnemen. Op basis van wat minimaal gemiddeld jaarlijkse nodig is, kan De Connectie het inkoopbureau uitbreiden met (goedkopere) vaste formatie. Hierdoor stijgen de kosten structureel met € 100.000. Hier staat tegenover dat er binnen toekomstige projectbudgetten geen budget meer hoeft te worden opgenomen voor begeleiding van inkoop en aanbesteding, tenzij er sprake is van een samenloop van veel projecten in enig jaar en de noodzakelijke vraag voor begeleiding daarvan de beschikbare formatie overstijgt.

Programma 7. Overhead

(Bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024

Lasten 14.777 13.680 13.508 13.434

Baten 314 175 175 175

Reserves

Toevoeging

Onttrekking 7 7 7 7

Resultaat -14.456 -13.498 -13.326 -13.252

(31)

8 Algemene dekkingsmiddelen

Aan dit programma zijn geen beleidsmatige doelstellingen gekoppeld. Het is, conform BBV, bedoeld om afzonderlijk inzicht te bieden in de volgende algemene dekkingsmiddelen, bestaande uit:

 lokale heffingen;

 de uitkering uit het gemeentefonds(algemene uitkering);

 dividenden;

 het saldo van de financieringsfunctie;

 overige algemene dekkingsmiddelen (voor zover van toepassing).

Financiële ontwikkelingen

8. Algemene dekkingsmiddelen (x €

1.000) 2021 2022 2023 2024

Algemene uitkering

Effect september- en decembercirculaire 2019 1.218 1.432 1.294 2.807

Effect meicirculaire 2020 262 597 237 -131

Effect herverdeling 2022 0 -1.091 -1.091 -1.091

subtotaal 1.480 938 441 1.585

Dividend Alliander -26 -32 -32 -32

subtotaal -26 -32 -32 -32

subtotaal 0 0 0 0

Totaal 1.454 906 409 1.553

Algemene uitkering

Het heeft onze voorkeur een zo actueel mogelijke berekening van de algemene uitkering te maken, bij voorkeur dus op basis van de meicirculaire 2020. De algemene uitkering zoals deze in de meerjarenbegroting is opgenomen is in principe gebaseerd op de meicirculaire van 2019. In het laatste stadium van het opstellen van de begroting kwam de septembercirculaire beschikbaar. Deze liet een flinke stijging zien van het zogenaamde accres, waarbij het de vraag was of dit houdbaar zou zijn omdat ook bij het Rijk de laatste jaren sprake is van een flinke onderuitputting (wanneer het Rijk minder uitgeeft daalt uiteindelijk ook de algemene uitkering). We hebben op dat moment vanuit behoedzaamheid, bovenop de berekening van de meicirculaire 2019, rekening gehouden met een deel van het gepresenteerde voordeel in de septembercirculaire. Inmiddels is er meer zekerheid.

In deze kadernota geven we nu de berekening van de algemene uitkering weer op basis van de decembercirculaire en los daarvan een inschatting van het effect van de meicirculaire 2020.