Sturen op gemengde wijken
André Ouwehand-OTB
Jeroen van der Velden -Platform31
Gemengde wijken
Sturen op gemengde wijken – programma
Onderzoek gemengde wijken - casestudie Zuidwijk
André Ouwehand-OTB
Onderzoek Sturen op gemengde wijken in zes steden
Jeroen van der Velden -Platform31
Gesprek over sturen op gemengde wijken
Gemengde wijken
Sturen op gemengde wijken – vragen
1. Is er binnen de gemeente(n) waarin u werkt zorg over tweedeling/de cumulatie van kwetsbare groepen?
2. Wordt er gestuurd op het mengen van wijken?
a. door sloop-nieuwbouw?
b. middels het huurbeleid?
c. middels woonruimteverdeling?
d. middels beheer?
3. Helpt het sturen op mengen?
Gemengde wijken
23-11-2017
Challenge the future
Delft University of Technology
Onderzoek gemengde wijken/
casestudie Zuidwijk
André Ouwehand, OTB – onderzoek voor de gebouwde omgeving TU Delft
Gemengde wijken
Waarom sturen op menging in wijken?
Tweedeling Segregatie/
buurteffecten Concentratie
kwetsbare groepen/
overlast
Gemengde wijken
Tweedeling
•SCP: Verschil in Nederland (2014)
•Bovenlaag en precariaat
daartussen vier sociale segmenten
•Tweedeling valt mee door nivellering
•Toename verschillen tussen:
- hoogste en laagste inkomens - hoog- en laagopgeleiden
Gemengde wijken
Segregatie:
ruimtelijke uitsortering
•Er is ruimtelijke spreiding naar inkomen/etniciteit
•Selectie-effecten niet alleen door voorkeur:
• achterstand (inkomen)
• achterstelling (woonruimteverdeling en hypotheekverstr.)
• aanbod (ruimtelijke spreiding over de stad)
• afwegingen (voorkeur, ‘soort-zoekt-soort’)
•Uitsortering is een feit, maar is dat een probleem?
Gemengde wijken
Buurteffecten
•Idee SV: concentratie lage ink./etn. minderheden leidt tot buurteffecten (zelfstandig effect van de buurt op de ontwikkelingskansen van bewoners)
•Verondersteld negatief effect op:
• sociale samenhang
• integratie
• sociale mobiliteit/economische ontwikkeling
•Verondersteld positief effect van menging:
• contact
• rolmodels
• sociaal kapitaal
Gemengde wijken
Onderzoek over menging
•Buurteffecten in Nederland zeer beperkt, maar niet geheel onbelangrijk
•Weinig contact tussen nieuwe en oude bewoners:
weinig rolmodel, weinig integratie
•Sociaal kapitaal: niet zozeer de buurt, maar opleiding, werk en familie bepalen netwerken
•Klein indirect effect: ≥ 50% minderheden→
minder contact→ taalbeheersing→ arbeidskansen
Gemengde wijken
Onderzoek over menging
•Menging is wel goed voor:
• de leefbaarheid van de wijk: verdunning problematiek
• versterking economisch draagvlak voorzieningen
• versterking reputatie
•Er is meer dan buurteffecten: niet alleen vanuit sociale geografie kijken, ook vanuit antropologie, opvoeding, educatie: Is het er goed wonen?
•Wat vinden bewoners van menging?
Casus Zuidwijk
Gemengde wijken
Menging maakt verschil
instroom en ingreep in Zuidwijk
Gemengde wijken
Zuidwijk
Rotterdam
Gemengde wijken
Gemengde wijken
Gemengde wijken
Gemengde wijken
•Besteedbaar inkomen:
• 1995 Zuidwijk hoger dan deelgemeente en stad
• 2008 ,, gelijk aan deelgemeente, lager dan stad
• Index 2008-1995 Zuidwijk lager dan deelgemeente/stad
•Hoger aandeel huishoudens met pensioen en uitkering
Bevolkingssamenstelling
(ontwikkeling) inkomen Zuidwijk/deelgem./stad
Gemengde wijken
Bevolkingssamenstelling
aandeel niet-westerse allochtonen/buurt en wijk
Gemengde wijken
Interview buurten
Gemengde wijken
Velden: 55
+-woningen/sloop-nieuwbouw
Gemengde wijken
‘Lage’ Kampen: geen ingreep
Gemengde wijken
Burgen: renovatie & sloop-nieuwbouw
Gemengde wijken
Instroom in oudbouw
beeld van de instroom
•Instroom van vooral allochtone bewoners concentratie probleem
• voor leefbaarheid/decorum/reputatie, zeggen autocht.
Gemengde wijken
Gemengde wijken
Gemengde wijken
Gemengde wijken
Gemengde wijken
Instroom in oudbouw
beeld van de instroom en houding
•Vooral instroom allochtone bewoners concentratie probleem
• voor leefbaarheid/decorum/reputatie, zeggen autocht.
• voor leefbaarheid/integratie zeggen allochtonen
•Dominantie van één groep (Antillianen): probleem
•Instromers moeten zich aanpassen: ‘wij’ en ‘zij’
•Grote verschillen houding autochtone bewoners:
afzetten / onmacht / ‘we willen niet discrimineren’
/ diversiteit is verrijking
Gemengde wijken
Instroom in oudbouw
gedrag
•Verschil in houding heeft minder gevolg voor gedrag: men probeert goed met elkaar om te gaan, is tot hulp bereid
•Anderen aanspreken op gedrag is lastig
• voor autochtoon - allochtoon
• ook voor allochtoon - allochtoon (zeggen Antillianen)
•Neiging tot afstand nemen/inschakelen instanties
•Roep om woningtoewijzing/beheer in te zetten
Gemengde wijken
Betekenis sloop-nieuwbouw
•Positief effect op wijkwaardering:
• fysieke kwaliteit; enige kritiek over modern. bouw
• leefbaarheid: overlastgevers vertrokken (geldt alleen voor buurt waar dat probleem was, geen uitstraling)
• bevolkingssamenstelling:
- ook veel allochtoon, - niet uit één land,
- kopers werken, dus leven ze geregeld, ze zijn ‘netjes’
Gemengde wijken
Betekenis sloop-nieuwbouw
•Geeft vertrouwen in de toekomst, bij autochtone bewoners en allochtone middenklasse
•Kritiek van oudere allochtonen en alleenstaande allochtone ouders: nieuwbouw is niet voor ons
•Wens: meer sociale huurwoningen,
mix van koop en huur en terugkeerrecht
Gemengde wijken
Conclusies
•De etnische diversiteit is door instroom gegroeid
problemen voor leefbaarheid en integratie
•Gemêleerde samenstelling bevolking belangrijk, zowel naar inkomen als naar etniciteit:
• niet alleen instroom allochtonen met lage inkomens
• ook instroom van werkende, ‘nette’, mensen
• bij koopwoning gegarandeerd, bij sociale huur inzet woonruimteverdeling
•Beheer/instituties spelen belangrijke rol: grenzen stellen, contact bevorderen, fysiek beheer
Gemengde wijken
Platform31-onderzoek
Kwetsbare wijken in beeld – maart 2017
- Leefbaarheid stokt of gaat achteruit
- Concentraties kwetsbare groepen nemen toe - ? - Stedelijke vernieuwing in een impasse
- Sinds crisis nauwelijks herstructurering
Hoe verder?
Platform31-onderzoek (1) Sturen op gemengde wijken
Kernvraag:
Is de gemengde wijk nog relevant
als beleidsconcept?
Platform31-onderzoek (2) Sturen op gemengde wijken
Thermometer in het land
Onderzoek 6 steden – Leeuwarden/ Groningen/ Breda/ Tilburg/ Nijmegen/ Ede
Gesprekken +/- 40 professionals:
- gemeente (wijken & wonen & sociaal domein) - corporaties
- grotere zorgpartijen
Platform31-onderzoek (3)
Wordt er nog gestuurd op menging?
- Concentraties kwetsbare groepen nemen toe
- Zorgen over complexen/ buurten met goedkoopste huurwoningen - Geen visie – betaalbaarheid & beschikbaarheid topprioriteit
- Weinig beleid
- Nauwelijks sloop-nieuwbouw (alleen kleinschalig en vervangend)
Platform31-onderzoek (4)
Waarom geen herstructurering?
Terugkerende argumenten:
- ‘Wat wordt het individu er beter van?’
- ‘Bij sloop moet je ze toch ergens anders weer huisvesten’, - ‘Springplankwijken zijn ook nodig’
- ‘Dit is gewoon onze doelgroep’,
- ‘We moeten roeien met de riemen die we hebben’,
- ‘Misschien juist bij concentratie in een complex niet slopen.’ – uitstromers
Platform31-onderzoek (5)
Waarom geen herstructurering?
Terugkerende argumenten:
- ‘Door woningwet minder ruimte om andere woningen te bouwen’
- ‘Welk product kan ik nog terugplaatsen?’ (kleiner en duurder)
- ‘Kapitaalvernietiging!’ – door waarderen op marktwaarde minder haalbaar - Betaalbaarheid, beschikbaarheid (‘de klus is nog niet af’) en duurzaamheid
gaan voor
- ‘De slechte woningvoorraad is al gesloopt’
Platform31-onderzoek (6)
Waarom minder herstructurering?
Conclusies:
1. Wetenschappelijke inzichten zijn doorgedrongen – ‘heeft het nut?’
2. Verschuiving brede doelgroep naar onderkant – ‘willen we het nog?’
3. Woningwet en woningmarkt maakt beleid lastig – ‘kunnen we het nog?’
4. Stedelijke partijen hebben andere prioriteiten – ‘nu even niet’
Platform31-onderzoek (7)
Hoe wordt gestuurd op menging?
Interventies
– Directe toewijzing – statushouders / uitstromers – bijv. Nijmegen – Gespiegeld bouwen - nog steeds maar minder en moeizamer – Soft skills woon- en zorgconsulenten - bijv Tilburg, Leeuwarden – Stopzetten instroom urgenten – bijv. Groningen
– Rotterdamwet - bijv Tilburg en Nijmegen – Spreiding voorzieningen – v.b. Tilburg – Wijkballotage – bijv. Wonen+ Breda
Platform31-onderzoek (8) Knelpunten
Knelpunten mengen:
- Gemeente wil vaak wel, maar corporaties willen/ kunnen minder - Woningwet knelt
- Marktpartijen ontwikkelen nauwelijks in aandachtwijken - Beperkingen woonruimteverdeelsystemen
- Zorgpartijen sturen op individuele zorg
Platform31-onderzoek (9) Knelpunten
Knelpunten andere strategie: ‘roeien met de riemen die je hebt’
- Ambulante zorg loopt achter op de extramuralisering
- Samenwerking zorgorganisaties, corporaties en gemeente - Preventiever werken - privacywetgeving lastig
Sturen op gemengde wijken – vragen
1. Is er binnen de gemeente(n) waarin u werkt zorg over tweedeling/de cumulatie van kwetsbare groepen?
2. Wordt er gestuurd op het mengen van wijken?
a. door sloop-nieuwbouw?
b. middels het huurbeleid?
c. middels woonruimteverdeling?
d. middels beheer?
3. Helpt het sturen op mengen?
