- 229 -
HOOFSTUK V111.
NA-PRIMERE ONDER.NS IN KRUGERSDORP.
1. Intermediere Onderwys.
a) P1atte1andse 1aersko1e.
Geen p1aasskoo1 in die Krugersdorpse distrik i s verhef tot intermediere status nie1 hoewe1 verski11ende
skole perioclies na-pri.t11ere Oi.lderwys gegee het ~ Die Hekpoort- skoal het in die jare 1913 en 1915 st anderd 7-klasse gehad~
maar eers in 1933 en 1934 is permanente standerd 7- en 8-k1asse ingeste17 wat aan die einde van 1939 nog bestaan het . l •n Standerd 7-klas het met tussenposes vanaf 1909 tot 1923 aa~ die SteJnkoppies- (Maga1iesburg-) skoo1 be- staan . 2 Verski11ende ander sko1e het ook periodies voor- sieninb' vir onderwys in standerd 7 gemaak, onder andere Hartebeestfont ein 1183 , Kromdraai 41 Mu1dersdrift 5 en
E1andsv1ei 6 . Die aanta1 1eer1inge in die standerd 7-k1as was gewoon1ik baie l aag en het meesta1 van 1 tot 5 gewis- sel7.
Die Departement van Ondervvys het in 1933 geree1 dat
•n standerd 7-k1as by •n 0latte1andse skool ingeste1 kon word as da -r minstens 15 nie-ondersteunde ex standerd 6-1eer1inge was. S1egs Hekpoort kon aan die vereiste voldoen8 .
1. Bekker~ Onderwys in die Bo-r.1oot . . . , 102. 2. Ibid., 172.
3. Hartebeestfontein 118-skoo17 Joernaa1inskrywings.
4. Kromdraaiskoo1, Joernaa1inskrywing 8.11. 112.
5.
Mu1dersdriftskool, Joernaalinskrywing 22.11.•11, 7.11.•12, 7.11.'17, 12.9. 119.6. E1andsvlei skool , Joernaa1inskrywing 16.4. •13, 2. 3. •16.
7. Aangehaa1de skoo1joerna1e.
8. Bekker~ a.w., 173 - 174.
- 230 -
b) Dorpskol e.
Die Krugersdorp-Dorpskool het hoewel dit 'n laer- skool was, tot 1908 ook na-primere onderwys gegee. In Mei 1904 was daar 12 leerlinge in standerd 8 en 9 en 24 in standerd 6 en 7. Tydens die inspeksie in September 1908 was daar 30 leerlinge in en 23 bo standerd 7. Aan die be- gin van 1909 is die ex standerd 6-leerlinge na die Kru- gersdorpse middelbare skoal oorgeplaas 1 .
Die Randgateskool het vanaf 1919 tot 1921 voorsiening vir 'n standerd 7-klas gemaak, maar met die stigting van die l1onument-hoerskool is die klas gestaak2 .
In die gebied Roodepoort~Mariasburg het daar van 1904 tot 1909 gereeld 'n standerd 7-klas bestaan by die Marais- burg3- en Floridaskool 4 . Aan die Roodepoortskool het so
'n klas met tussenposes tot in 1915 voortbestaan
5 .
Aan die einde van 1922 het die Uitvoerende Komitee besluit om intermediere skole te open. Hierdie skole was bedoel vir leerlinge wat nie in staat of begerig was om die matrikulasie-eksaroen af te le nie, maar tog na-primere
onderwys wou geniet. 'n Verdunde leerplan moes in die skole aangebied word, en die werk moes hoofsaaklik van 'n prak- tiese aard wees. Selfwerksaamheid en selfvertroue moes aangewakker word deur saver moontlik volgans die Dalton- plan te werk. Die skoolvakke moes wees~ Enge£8, Afrikaans, Handwerk vir seuns en Huishoudkunde vir meisies, Wetenskap, Matesis en T8k2n, Geskiedenis, Aardrykskunde en Godsdiens-
onderrig. 'n Verdere besluit was dat primere onderwys op
l. Krugersdorp Town School, Joernaalinskrywing.
2. Snyman~ 'n Kart Geskiedenis van Randfontein en distrik, 37 - 38.
3. Arthur Matthe~s-skool, Joernaalinskrywings.
4. Florida School, Joernaalinskrywings.
5. Roodepoo:ct .. nglish Mediwn School, J oernaalinskrywings.
- 231 -
die Rand en Pretoria by standerd 5 sou cindig1 •
Drie skole is vir die doel op die 1Nes-Rand aangewys:
die Krugersdorp Town School, Maraisburg- en Kerkstraat- skool. Aan die begin van 1923 is intermediere afdelings aan die eersgenoemde twee sko1e gestig; by laasgenoemde skool was die inskrywing te laag2 .
Adn die einde van die eerste kwartaal was die inskry- wing by die intermediere afde1ings as volg3~
Skool
Krugersdorp Town School Marais burg
Inskrywing
126 58
St. 6 St. 7 St. 8
100 26
43 14 l
Die interm2diere afdelings hct nie ~is gcgr oei nie , want in 1928 het beide skole geen standerd 8-klas gehad nie. Aan die cinde van die vierde kwartaal was daar in die Kru6ersdorpse intermediere skool net 35 1eerlinge en op Maraisburg slegs 10 in standerd 7. F.W. Mills, wat die skole geinspekteer het, het nogtans gevind dat die intermediere skole in 'n behoeft e voorsien het maar dat dit nodig was om dit van die lacrsKole te skei 4 .
Die Roodepoort English Medium School h.at van die begin van 1929 af 'n intermediere skool geword 5 , terwy1 Randgate in 1936 die status
ver~ry
het 6 .Die intermediere afde1ings by die Krugersdorp Town School9 Roodepoortse dorpskool en Maraisburg is mettertyd afgeskaf. In 1937 hct daar behalwe by die ho~rskole net by die Randgateskool stanJerd 7- en 8-klasse bestaan en
l. T.O.D. Jaarverslag 1922, 13 - 15.
2. Ibid., 1923, 153.
3. Ibid. , 192 3, 50.
4. Ibid., 1928, 52 -53.
5. Minutes Witwatersra~d West School Board, 25.3. '29.
6. Ibid. 9 30.9. I 35.
- 2.32 -
het inspekteur Lynch die stigting van 'n intermedicre skool op Krugersdorp aanbeveel1 .
Gedurende die derde kwartaal 19.39 het die Krugers- dorp-Wc;s-Afrikaansmediumskool aansoek gedoen om verhef te word tot 'n intermediere skool. Die versoek is toege-
sta~n, en die vol6ende jaar het die skool met sy eorste standerd 7-klas b2gin2 .
2. The Krugorsdorp Secondary School.
Die Kruger._.dorpse middelbare skool of 11Grammar School'' was 'n ~koolgcldheffende skool wat in April 190.3 in die Baptistekcrk co~en is. Mej. H. Martin was die hoof en mej. N. Hester die assistente.3. Die skoolgelde het £1.10.0
per kwartaal bcdra4 , terwyl di2 Depart2ment van Ondcrwys
£6 per kind per jaar
ty.!~edra
het 5 . Aan die einde van die stigtingsjaar was die g2middelde inskrywing 24.1 en die gemiddelde besook 19.7 6 .Na drie maande het C.S. Hand vir mej . Martin as hoof or;gevolg. Onder sy leiding was die ui tbreiding 'n biet jie sneller9 maar tog was daar aan die cinde van Junie 1906 nog maar gemiddeld 50. 6 leerlinge op die rol. Op hierdie stadium het hy die hulp gehad van mcj. F.I. Oakeshott en mej. L. Mackay7.
Aan die eindc van 191.3 was daar 104 leerlinge in die skool. Die vaste personecl hct toe bestaan uit~ C.S. Hand (hoof), A.B. Wyn~aard, A. Law, A.C. Malan en mej. C.R. Pl o vnnan 8 .
l . T.O.D. Jaarverslag 19.37, 97.
2. Krugersdorp-Wes-Afrikaansmediwnskool: Feesalbwn, 1.3 . .3. The Krugersdorp Standard7 28. l l . ' a.3.
4. Ibid., .30.~.' 0.3 en 18.7'0.3.
5. ~inutes Wi twatersrand West School Board, 27 . .3. '08. 6. T.O.D. Jaarv8rslag 190.3, Bylae A.
7. Ibid., 19069 Bylae XVl l l . 8. Ibid., 191.3, Bylae lV.
- 2_3_3 -
Tot 1909 is onderrig gegee aan leerlinge v~n graad l tot matriek, maar vanaf 1910 is die laer afdeling afgcskaf l .
Onderstaande advcrtensiP. is dikwels in die Krugers- dorpse koerant [!;Cplaas 2
11KrugGrsdo.rp Secondary School.
Headmaster: C.S. Hand, B.A. {Oxon) .
Preparationto~ Transvaal Lower and Leaving Certificate and for Cape Examinat i ons.
Particulars may be obtdined on appl ication by l ctter to
C.S. Hand, Esq., _35 .1 Burger Street ''.
Die skool was lat er gehui sves in 'n hout-an-sink- g.:__:bou in Hurr:·"nstraat op die t errein waar die speclgronde van die Kruger sdorp High 3chool was] en waar die leerlinge vgn die Krugor sdorp Town School tans speGl. Die gcbou was
in so 'n swak tocst and dat t oe; dit op 20 Nei 1912 afgebrand het, niemand daaroor getrcur het nie4 , want volgcns di e
go~ondheidsinspekteur van die dorp was dit
,.fast falling into a state of disrepair and becoming a s2rious menace t o the
health of the chi l dr en, attending same" 5.
Na die gebou afgebra 1d net, het die Wesleyaansa Kerk as
d . d. 6
so an1g ge 1en .
Di e skoal h2t 'n skoolkommissic gohad wat die belang2 van die skool bevorder hot. In Junie 1906 was die l ede
l. T.O.D. Jaa..rv8rslag 1906, 27_3 (Diagram) . Ibid. , 1908, Bylae
v .
Ibid., 1909, Bylae Vl.
The Krug8.rsdorp Standard, 26.1.'07 .
Kruger sdor p High School : Magazine October 1953, l l . 2. Tho Krugdr sdorp St~ndard , 26.1. '07.
)• Krugersdorp High School: Magazine March 1916.
4. Minutes ~itwatersrand ~est School Board, 2_3.5.'12. 5. Muni cipality of Krugersdorp~ Mayor' s minutes 1912, 99. 6. Krugersiorp Secondary School 7 Joernaal inskrywing
20.5. 1912.
234 -
van die Kommissie: S.A. McCormick (voorsitter), S. van Niekcrk,E. Broom, Ll. J. Phillips, A.H. James en eerwaarde G. Weavind, met die hoof C.S. Hand as sekreta±is1 .
Die Direktuur van Onderwys, J.2. Adamson, het verga- derings van die Skoolkommissie en Skoolraad bygewoon om die posisie van die skool te bespreek. Die Kommissie het aangedring op stcun van die Inpartement om 'n doeltreffende skoolgebou op to r;g, terwyl die Direkteur 'n mate van
amalgamasie met die Krugersorp Town School voorgestel het.
Op 'n ouervergaduring is die Direkteur so voorstel verwerp en is besluit dat 11the school be carried on on its present lines" 2 .
Op voorstel van die Dirckteur van Onderwys is die een na die ander skoolgeldheff0nde sekondere skool afgcskaf en met ander skole geamalgamGur. Aan die begin van 1908 was nog net die cen op Krug0rsdorp oor, wat met al die ander daarin vcrskil hct dat dit finansieel in 'n g~sonde posi- sie verkeer het3. _Tadat di(; Direkteur verskillende same-
sprG~ings mot die Skoolraad en Skoolkommissie van die
skool gehou h2t, is besluit om alle ex standerd 6-leerlinge in die dorp aan die begin van 1909 na die Seaondary School oor te plaas4 . As g~volg vun die re8ling het die Randfon- tein-9 Burgcrshoop-9 Krugersdorp Town-, Church Street-
en French Rand-skol8 toe as voedingskole van hierdie skool gedien5 .
Leerling~ bo standerd 6 het tot hullo veertiende jaar vry onderwys ontvdng, daarna was die fooic £8 per jaar.
l. Argief ~Jitwatersrand-Wcs-Skoolraad: Minutes of tho Krugersdorp Secondary School Committ-.::8; 25.6.1906.
2. Ibid., 24.10. '06.
]. Minutes ~itwatersrand West School Board, 27.].'08.
4. Ibid., 15.10.'08. 5. Ibid., 11.2.'09.
- 235 -
'n Maksimum van 20% van die l ocrlinge bo vccrtien ja·.:1r kon vry ondorwys on tvang as hullc oucrs bohoeftig was. Lc:or- linge wat verdor as drie myl per tr~in moes kom, is van vry spoorw2gkaartjies voorsien. 'n Toelaag van vyf sjie- lings per kind vir boeke is tocgestaan1 •
Hierdic skoal was nooit popul~r nie, met die g~volg dat baie kindcrs elders heen gestuur is vir hullc mi ddel- bare onderwys. Die toestand was so onbevrcdigend dat die inspektcur van onderwys F.H. Thompson en vcrteenwoordigors van die Shoolraad sol fs 'n samcsprcking met die Skoolkom- missie gcnou ~et om t e bcspreek
11 whether there arc any m2ans of JIJaking t he
Second~ry School more popular and asccrt~in
why children arc sunt out of t he district for higher education" 2 .
Selfs nadat die standerd 6-leerling van die omliggende slcol e daarhcon gekonscmtreer is 7 w.·c:J die inskrywing aan die einde vg_n di2 eerstu kwart··.·.1l 1911 nag net\
Vorm l Vorm 2 Vorm 3 Vorm 4 Vorm 5 Totaal.
8 24 20 5 2 59
Die hoof moos versk~ie kcre v~rduidelik waarom die uitslae van di~ skoal go swak is4 .
Vanaf 1910 het die Skoolkommissi e sowel as di e '.Yi t-
watersrand-~os- en Wit watersbergsc Skoolrade by die De- partement aangedring op 1n
h o~rskool
5.
In Junie 1912 i s vir die dool 'n openbarc vergadering in die §tadsaal gehou. Die Dirckt cur was gcneU om 'n ho~rskool toe te st aan mits die nodiga terrain verkry kon word7 want die bestaandc terr ain was vir di6 doel t e kl ein. Di-.:; Stads- 1 . .M:inut~cl '·Jitw·:itcr~:rand Went School Board, 11.2.'09.~~ . Iflinut.js of the Krugcrsdorp Sc:condary School Committe;~.,
8.8. '10.
3 .
T.D.D. Ja .. rv .. rslag 1911, 97.4. f>-1inutes of th..: Kru·"ersdor p S;:;conrLLry School Conunittc.::;. 5. Ibid. 9 27.9. '10 ,m 28. 6. '11.
- 236 -
raad het toe besluit om standplase 618 tot 630 in Eastern Zxtention aan die Administrasie af te staan vir die bou van 'n hoerskool 1 .
Die afbranding van die Secondary School het nie net die oprigting van 'n hoerskool verhaas nie maar ook die geleentheid gebied om die skool opnuut en doeltreffender
. t . 2
ln e rlg
C.S. Hand het aan die einde van 1913 afgetree3.
Drake het waargeneem as hoof tot aan die einde van die tweede kwartaal 1914 toe die skool gesluit is 4 .
]. Die Krugersdorp High School.
a ) St igting.
J.B.
Die Krugersdorp Secondary School het nie bevredi- ging gegee as inrigting vir na-primere onderwys op Krugers- dor p nie. Die gevolg was dat vertoe t ot die Depar tement van Onderwys gerig is om 'n hoerskool wat die nodige fasi- liteite kon verskaf/. 'l Die Direkteur het sy toestemming
verleen vir die stigting van so •n skool, en die nodige voorbereidings i s getref vir di e opening6 .
Die Krugersdorp High School, met Bngels as voer taal9
is volgens die skooljoernaal geopen op 29 Julie 1914; die Direkteur van Onderwys gee die openingsdatum egter aan as
30 Julie 19147.
Met hierdie skool wou die Departement van Onderwys vasstel of 'n nuwe rigting in die na-primere skole moont-
1. 1-![unicipal ity of Krugersdorp: Mayor' s Minutes, 1912. 2. T.O.D. Jaarverslag 1912, 6],
] . Krugersdorp High School: Magazine October 19539 11.
4. Krugersdor p Secondary School, Joarnaalinskrywings.
5.
Minutes Witwatersrand West School Bo~rd, Var ski ll ende datums.I/Iinutes of t he Krugersdorp Secondary School ComrQ.i t t ee.
6. Minutes Bit~~tersrand West School Board9 Ver skil lende datums .
7 .
T.O.D. Jaarverslag 1914 9 Bylae lV.lik was.
- 237 -
11 lnstead of parall2l and separat e institu- tions for general and comrr1ercial secondary education7 i t is proposed to develop¢ the two branches in the one institution1 i.e.
the ~rugersdorp High School. This will be an interesti ng and an important experiment, since i t will pr ove how far i t is possi ble to do the same thing at other centres 111 . b) Geboue.
Op 14 Maart 1914 het administrateur J. Rissik die
hoek~teen
gel22 van die skoolgebou wat op die hoek van Human- en Boshoffstr< .te opgerig is teen 'n koste van £7018 en 200 leerlinge kon hui:;ves3. Op die openingsda.g was die gebou nog nie vol t ooi nie en is daar derhalwe in di e~ esleyaanso Kark en 'n winkelgebou skoolge~ou tot 15 Sep- tember van daardie jaar 9 toe die nm/a gebou betrek kon word 4 .
In 1920 is vir 'n bedrag v~n £3638. 10. 9 by die skoal aangebou en is dnar vir 'n addi sionele 156 leerlin~e voor- sienjng gemaak
5 .
Die skoal het bohoefte gehad aan 'n koshuis , ~aar
nieteenGtaandc baie pogings deur die Beherende Liggaam aano3ewend is om een t e verkry, het hulle aan die einde van 1939 noc nie daarin gesl aag
n i~
6.
c) In:1krywinJ: on per:>oneel .
Die l ecrl ingc van die middelbare skool is uy die
ho~rskool ingeskrywe. 0 l Ji o openingsdag is 60 inskr y- wings gec'oen7 • .ra.t gev.ri £".sel hL!t Vdn standards 4 tot 10. 01;
l. T.O.D. Jaarversl ag 1915, 20.
2. Krugersdorp High School: Magazine March 19169 6.
] . T.O.D. Ja~rverslag 1014, Byl ae 111.
4. Krugersdorp High School7 Joernaalinskrywings . 5. T.O.D. Jaarverslag 19207 Bylae 111.
6. hlinutes Kru~0rsdorp Hi gh School Advisory Governing Body.
- 2]8 -
die openingsdag hat die person~el bcstaan uit: H.C. Reeve (;mof), ?.A. Quirke, \L R. Riemersma, mej. ;:::.M.O. Oswald, J.B. Drake (tydelik) en mej. L. Machanik (tydelik). Die
laasgeno~mde t wde porsoneellcde was voorh2en aan die middelbar2 ~kool vcrbonne 1 .
Toe die nuwa gabou betrak is, was daar reeds 74 op die rol, wat soos volg in die verskillond.; kla~se ver- deel was : 2
St. 4 en 5
st.
6 St. 7 24St. 8 j t . 9 St. 10
10 12 15 4 9
~ie af skaffing Vdn skoolg2lde vir gewone middalbare ondarwys het di~ skoal t~n go~d2 ~ekom, want alhoaw2l
s~anderd 4 aan did b8~in van 1915 afgaskaf is, kon die p.kool tog mdt 122 op die rol op<~n]. Op ]0 September van daardiG j'l,ar was daar· r.~Gds 163 c _. di.c: rcgistar4 • Volgc._,c.;
di2 rapport v~n ins~aksie in S2ptcmbar 1918 was die inskry- wing v~n die skoal egter onstabiel. Onderstaande syfers bewys dat br;_ie leerlingG na die skoal gekom het sander dj a voorname om ta matriku_l,~er5 :
Aantal ingeskr;zf. Aantal wat dL~
skoal verlaat het.
1915 55 46
1916 50 38
1917 41 20
Hoewel daar sedert stigtin~ mccr as 400 leerlinge in- geskryf is, w. LS da .r in 1919 sl,;gs 150 in die skoal 6 ..
Die ~ersonael i s mcttertyd aangavul, en 'n goeie ver- deling vc-u1. vv2rksaamhede was :Jl0011tlik. In 1920 het die per-
l. Krugers dorp High Sc~·10ol, J o drnaalinskrywing£.
~·~. Idem.
3. Idem.
4. T.O.D. JaarverslJg 1915, 79.
5. Krugersdorp Hi~h School, Jocrnaalinskrywing.
6. T.O.D. Jaarvers1ag 1919~ 79.
H.C.Reeve
R.B.Rogers
- 239 -
soneel bestaan uit1: H.C. Roeve (hoof), L.T. Edwards, 1N.R.
Riemersma, W.T. Gregor, M.J. Kok, J.C. Nicolson, L.C. Mar- lowe, H.J. Siertscma, mejj.
M.E.
Tannah.ill,R.
Blumenfeld, T.K. Player, S.Howe-Gould, E.M. Piercy, H. Muller en mev.A. G. Reeve.
Die inskrywing het gcleidelik tot 1924 aangewas, t oe daar 288 in die skoal was; daarna hot dit 'n dalendc neiging getoon tot adn die einde van 1929, toe daar net 217 kinders was. Vanaf 1930 was daar weer 'n vermuerdering2 .
Op 20 Januarie 1931 het Thomas ~illiams, wat voorheen hoof van Clie Park Town Boys High School op Johannesburg was 9 hoof va.n die skool geword. Daar was toe 162 seuns en 172 meisiGs.
Van 1931 tot 1939 hot die inskrywing nie vee1 gewis- sel nie.
Aan die einde van 1935 het die heer Williams die skoal verlaat om hoof te word van die Normaalkol1cge op Johannes- burg. Hy is op 27 Julie 1936 opgevolg deur R.B. Rogers, wat aan clie einde van 1939 nog hoof van die skoal was3.
d) Buitcmuursc aktiwiteite.
Buitomuurse aktiwiteite het van die beginjare af die actndag van die personcel geniet. In Maart 1916 is begin met die uitgee van 'n skoolblad. Volgens artikels
in die blad het die seuns voetbal 9 hokkie en krieket en die meisies hok~ie gespeel.
Onder leiding v~n kaptein Quirke hat die kadetkorps 'n goeie vertoning gemaak en het 'n a~ntal van hulle die lyfwag gevorm van generaal Bot ha too hy die dorp bosock hut.
Vir die kulturcle sy is daar gcsorg deur die stigting van 'n debatsverenigi ng9 'n musiek- en 'n dramatiese
vereniging4 .
l. Krugersdorp High School, Joarnaalinskrywings.
2. T.O.D. Jaarverslag 1919 - 1930, Lys van sko1e. 3. Krugersdorp High School, Joernaalinskrywings.
4. Ibid. 9 Magazine March 1916.
- 240 -
e) Beherende Liggaam.
Op 'n vergadering van die Witwatersbergs~ Skoolraad wat op 20 November 1913 gehou is en waar op die waarnemendc Direkteur van Onderwys t':~enwoordig was , is ooreengr.kom dut
Witwatersbergse Skoolraad, die
die,_l'vi twatersrand-Wes-Skoolraad en die Skoolkorrunissie van die Krugersdorpse middclbare skoal ~lk dr ie lede sou be- noem om op die eerste Beherende Liggaam van die ho~rskool
t a dicm1 .
Op 11 Februarie 1914 het direkteur J .Z. Adamson di e bcnoemde Bchcrcnde Liggaam bye2ngcroep in die raadsaal van die ~itwatersrand-Wes-Skoolraad. Behalwe die Direk-
t eur van Ondcrwys was teenwoordig P.J . Wannenburg, A. J. G.
d2 la Rey en Y . J. Pretorius van die 1"/i twa tersbergsc S<:ool - raad, \'l.A. Goothlin, A. Scott en A.J. James van di e -'ii twa- tersrand-Wos-Skoolraad en J . Seehoff dn Ll.J. Phil l i ps van die Skoolko;rL:.issie van die Krugersdorp Secondary School.
Nadat die Direkteur verskillendc sake in v~rband met di e hoerskool wat geopen sou word, met die l iggaam b8spreek hct, : et hy vcrtrek em hct die Dchcrendc Liggaam sy eerste vergadering g~hou. By konstituering is P.J. Wannenburg banoom tot voorsit t er en C.C. Allsopp, di o sakretar i s van die -./i twatersrand-Vvos-Skoolraad, tot sckr etaris .
Die tvv..::ede Beherende Li ggaam ve:w di e skoal, wat hul lo ecrste vergadering op 28. 8. 1915 ge ~ou hct 1 het bcstaan uit: R.J. Charlton (voorsitter), P.J. ~annenburg,
Z . D .
Pugh , J. Younger, J. Mall~t, N.J. Pretorius , E.G. Carey ~n F.W.L.:;\vis met C. C. Allsopp as s ckretaris.
Die sekretaris van di e ~itwatersrand-Wes-Skoolraad
hc:t OP6etre(j as sekretaris van di2 Behcrende Liggaam tot eindc 19]69 t oe hy in opdrag van die Departem~nt van Onder- wys .·roes beda.nk as gevolg v··_n die vec.:lvuldigheid Vc"ln wcrk-
saamhede in die skool raadskantoor. H.B. van Hees is toe
1. Notule '!itwatarsbergse S.koolraad; 20.11.191] .
- 241 -
b~nocm tot s~kretaris.
Aan die 0indo v~n 1939 hot die volgcndo here op die :Beherendo Liggaam gedicn~ W.C. Jlalk (voorsitter), H.B.
van H2cs (s,~kretaris), F.G. Wolmarans, H. Friedman,
? Robertson, L.J. Phillips, W. Crewe-Brown ~n D. Charteris.
Die Bchcrcnd2 Liggaam van die Krugersdorp High School h2t deur di~ jare hcen g~rceld byc~ngekom, bahoorlik notulo gohou, m2t die hoof saamgework en saver dit in hulle varmoU was, die bvlang~ van di~ skoal bevordor1 .
4. Die L~onwn;.;nt-hocrskool.
a) Stigting en gro2i.
In medowerking met die Afrik~tansc l(crke hot die skoolkomrais3ic:s v·J.n dL~ ,\frikaansmediumskolc op die \'!es- Rand, in Nov·Jmb.:;r 1919 'n pctisie by di2 · .'i twatersrand- 'iles-0koolraad ingGdien, waarin daar om 'n AfrikaansmGdium-
ho~rskool op Krugersdorp vir die Wcs-Randse dorpe en Krugorsdorpse distrik gavra is 2 . Hicrdie Skoolraad, go-
steun deur die 1.'Vi twatcrsbergso Skoolraad, hct diG stigting van so 'n hocrskool aanbcveol, maar die Departoment van Ondcrwys wou di t aanvanklL.: nio gocdk~Jur nie3. Die Skoal- raad, en vorell ds. Do du Pl:jssis, wou 111et hicrdio bcslui t van die Dcpartcncmt van Ondcrvvys nie; gonoee nL:em nic en wou woet or w0lke grande di6 versock v~n die hand gcwys
Die skoolkommissies \.'~:.s ook nie tevr2de nie, en ver- tecmwoord-i_g . .:;rs van die c::koolkommissi-:.;s van die skole
Kerkstraat, French Rand, Burgorshoop, Randgatc en Roode- poort-Noord h~t in September 1920 besluit o~ 'n afvaardi- ging na di,~ Administratcur en Ui tvoeronde Komi tee to stuur on sterk .J.a.n t0 dring Ol) 'n Afrikaansmediumhoerskool, omd:.:1t
1. i.Tinutes KrugGrsdorp High School Advisory Governing Bocl.y.
2. Minut83 #i twatersrand Pest School Board, 27.11. '19.
3. Ibid., 1.4. '20.
4. Ibid., 12.5.'20.
- 242 -
omdat daar toe reeds 226 Afrikaanssprekende leerlinge in standerds 5 en 6 in die Afrikaansmediumskole was en nog talle die Engelsmediumhoerskool op Krugersdorp besoek het1 .
Die Adrninistrateur was simpatiekgesind, en in Novem- ber van daardie jaar het die Departement van Onderwys be- slui t om so· 1 n skoal op Krugersdorp op te rig2 .
Die 11Afrikaans Medium Hoerskool Krugersdorp" is op l Februarie 1921 3 in die Royal George-Vrymesselaarsaal in Ockersestraat geoped deur T.C. Stoffberg, L.U.K. 9 die voorsitter van rl.ie Beherende Liggaam. Burgemeester J.
Dieperink het ook die woord gevoer en namens die Stadsraad aan die skoal 'n ruim terrein beloof. Die waarnemende hoof was W.R. Riemersma en die t':'/22 tydelike onderwysers J .B.J. Kachelhoffer en L.J. du Plessis5 .
Die skoal is deur die Uitvoerende Komitee geklassi- fiseer as 1n plattelandse hoerskool en kon as sodanig nie leerl inge ingeskryf het ~at nog nie die Laerskoolsertifi-
ka~teksamen
(standerd 6) afgel@ het nie 6 . Gedurende die openingsjaar kon net standerd 7-leerlinge toegelaat word en in die volgende drie jaar elke jaar die volgende stan- derd by. Op die ope11ingsdag ic. net 48 leerlinge ingeskryf,~aar die in~krywing het gou aangewas tot 607.
Op 6 April 1921 het M.J. Kok, die huidi~e hoof van
-~c-L'1->:stra•lt:~kool, ::!n H.L. Brink wat Vd.naf 1939 die hoof van die skoal is, as permu.nente personccllede diens aanvaar
8 .
1. Notule Kerkstraatskoolkommissie, 7.9. 120.
ook Meegedca1 deur dr. M.J. Kok.
2. Minutes 'Vi twatersrand West School Board, 20 .11. 1 20.
3. MonL@ent-hoerskoo1, Joernaa1inskrywing.
4. Meeged2el deur dr. M.J. Kok en .L. BrirL.c
5.
Monument-hoerskool, Joernaalinskrywings.6. Beherende Liggaarn Monument-hoerskoo1, I'Totu1e 29.9. 1 27.
7. Monument-hoerskool ,• J oernaalinskrywings.
8. Idem.
- - ' I ~--
,....,.; __, ...._ ... ~r
P • W • la~IIIUIDllle
.
- 1 •.•
- 24-3 -
Op l September 1921 het die hoof goedkeuring van die Doperterr.ent van Onderwys verkry om die skool Monwnent-
hoer-'-'~~ool te noem. Die Paardekraal-monurnent het toe die wapen van die skool geword.
Gedurendc die stigtingsjaar is die volgende vakke
onderwys~ Afrik::Lans, :Sngels, Rekenkunda, Algebra, Meetkun- de, Natuurwetenskap, Latyn, Geskiedenis, Duits en Bybelse GosY:iedenis.
Op 2 F::;bruarie 192:~ het die skool met sy 126 leerlin~o
in vorms 2 en 3 verhuis na Hoben se gebou, op die hoek van Ockerse- en Boshoffstrate (waar die Skoolraadskantorc t ans is), wa~r 'n kafee verander is tot 'n skoolgebou. Op hierdic d·J.tum hot 1:'.',,8, Schwnann di.::: :)erste perril<:mente hoof en C.J. Rossouw di~ geskiudenisonderwys~r van die skoal geword. In dieselfde muand hot nog drie uddisionele onder-.tysers l ede van di.e personeel ge·\'•tord ~ J. Grundlingh, w:=1t in _a_.t·ril o·;~cvolg is d~r dr. O.Ii. Bornebusch, D.F.
du ~le3sis on ~j . Collier, wie se pos later gevul is ,1eLJ.r meJ. M. de Villiers.
In 1923 et die inskrywing opgeskuif tot 196, twec klaskamers is bygebot<- en cl.ie persone_l is angevul m.ct fnej. Johanna Grundlingh en Carel Pot,cieter, beide in tyde-
l ike hoedaniahe~i. I . van Rooy en E.J. Gregory het in di e derde kvtartaal perm:J.nente bctrekkin,_3s aanvaar.
A-:::.n di; ~:;inde vs.n 19~~3 het die ecrstc; 35 kandidatc die Trap l ( vorr:' L1. ) • .Jks;.3..men ::reskryf ·'n 3() van hullc het gesl uag.
In lie middel van 1924- hot die inskrywing tot 230 s.angewas. On di e nodige klasruimtc t e voorsi8n i s die Gedcnksaal bygchuur. Die :per son .:el is aa..ne;evul met D. J , J.
~os~crt en G.F.G. Prigge. Hout - en Na~ldwerkklasse is in n ic.:; l o o p v ·:m d i 2 j aar i ng e s t c l .
Die skoal hct 'n bi bliot eek opg.:.;bou en binne di e
- 244 -
eerste vier jaar van sy bestaan oar m~er as 500 boeke be- skik.
v~n die CGrste 32 kandidate wat in 1924 die Trap 11 (vorm 5)-eks&~en gcskryf het, het 23 geslaag.
In die volgende tien jaar was daar as gevolg van die O.epressi.-;tocstandc geen toename in getall e nie. Soms
het die getalle selfs so gedaal dat sommige van die onder- wysors verplaas mocs word . l
Die skoal was vir sy groei in 'n groat mate afhanklik van lecrlin~e van die pl attelandse g8deelte van die distrilc. Min van hi~rdia ouers kon dit bekostig om sander bourse
hulle : inders na die ho~rskool t e stuur en daar te hou. Die aantal beur se wat beskikbaar ~estel is, was heel tema1
on~oereikcnd. Ni2tcenstaande die aantal leerlinge wat die
Laerskoolsartifil~aatcksamcn in die eerstc klas afg2l@ het, toegeneem het, die bchoefte groat was en die vraag na
·bourse toegencem het , is die a~ntal beskikbar2 bourse
ingekrimp, Nat groat ontevredcmbeid by die VVi twatersbergsc Skoolraad verwck het . Hierdie Ra.tc1. het besl ui t om soos volg by die Dapartemcnt van Onderwys te pr otesteer2
,Dat hierdic Ra':id met die grootste veront- rusting en t eleurstal l ing kennis neem dat die aanta1 Middeli \ re Beurse verminder i s tot op veertien, vergelyk met 29, 23 en 24 to2a2ken in 19219 1922 en 1923 respckticf- 1 iJ:. Die gcdragslyn van die Dcpart ement van Onderwys soos geopenbaar word uit bowestaande syfers word beskou as gelykstaande a in 'n po2;ing van Departemcntsh:::t.l'.I;; om di e r)asgc- stigtc plattclandsc Hoger skoal t e elimi- necr, en die l2erling van die Dist rik van sy aanspraak op Hoger ondcrwys te ontroof, waarop die Raad ten sterkst2 wens t c
protcst ecr".
l. Monument-hocrskool, Jocrnaa.linskrywings.
2. N otule Wi twd.t ersbt::rgs e Skoolraad, 4 .l . '24.
245 -
Geld was skaars, en die totalc bedrag wat vir beur su toegestaan i s hGt tot in 1935 wcinig gLW~isscl. Die ~'Vi t- watersbcrgse Skoolra:_tr] het byvoorbecld in 1924 beurse t or
•Barde v~n £420 ontvang, in 1926 en 1931 was di0 bcdrag
£567 an in 1935 ilOt £470 1 •
Mi ddelbar0 skoolbcurse is op aanboveling van skoal- :rac1e tocge1<::on. LcGrling;J mt • n mini,aum van 60)'{, in die
stqndcrd 6-eksu1~n b~haal het en nie op cia kosto 'n midcL5l bare skoal kon b eso ek ni e, kon in aanmcrking kom vir •n losiesbours van hoogstens £30 ~or jaar. Die bGurs kon hernu word as die loarling minst cns 55% aan die end vun die stand;.;r 7-ja:J..r bcha . .:l.l hot . 2
Varuaf die ovenlnB van die huidige skoolgebou in 19 35 was daur 'n gcL:;idGlike a;~nwas. A'l.n die a indo v~1.n
1935 was daar 2]8 l 2Grlingo in die skoal. Die jaar 1938 het begin met 'n inc-krywing van 307. Aan die uind van die e~rste kwartaul 1939 was daar 358 leerlinge in lie skoal, un in De3~mber van daardie jaar is g~sluit met 320 op die rol.
Schunw.nn is aan
c
i c cinde van 19 J8 bevorder tot in- spoktour van ond2rwys . ~.L. ~rin~ h~t hom opgcvolg as hoof.Aan die ~indo van die CdrstG kwartaal 1939 het die porsonoel van di~ ~kool bostuan uit: ~.L. Brink (waarne- mondo hoClf)~ ;·.J. Gregory, I'.F. ':'/cssuls, J.H. van Dyk, dr. J.J. Piot,)Y'S<J, dr . ? .. :. VCJ.n dcr Morvve 9 J.VI. LanJ'::~,
J.C. Ma-anc, . .;.G. Snyman, L.R. Tonsing, m2jj. i-LM. Stander9
~. 0. de Clorq em t wce tydelikc onllcrwyscrs 9 P. J . van
In \1iG s:t·~ooljoerni:.ial is la.nc lyst;.:; name aangetckcn
l. Notul c '.htm:.~.t8rsbergse Skoolraac:~ 4.1.'24, 5.1. •26, 12 .12. , 30 21l 4 .1. ' 35. 2. T.O.D. Ja8.rvorslag 1933, 22.
- 246 -
van kandidate wat in die jaru
1930
tot1938
die Laer on Hoer Taalbondc..;l:samcm em die Hoer Suid-Afrikaanse Geskiede- ni.8-eksamen met goeie govolg afgel@ het.Vanaf die stigtingsjaar het die onderwysers baie aan- dag gogee aan di2 liggaamlike9 sosiale9 kulturele en sede- liko ontwikkeling van die leorlinge.
In 1922 hot die souns onder leiding van M.L. Brink reeds good gcpr~steor op die rugbyb~ld an het die m2isics aan korfbalkompctisias daolgencern. In hierdic jaar is daar 'n debatsvuroni~ing on 'n Christcn-Studentevereni- ging gcstig. In
1923
is tennisbane gcbou9 en op5
Augus- tus 1924 is 'n ri:c.d etafdal ing gostig met M. J. Kok, C. J.Rossouw "-m I. van Rooy ,,_s offisiere. Die kadetafdGling h" t besond3r goed in dia intcr-ho~rskoolkompetisiGs geprGstecr.
Aan die uindo van
1932
het die hoof in sy jaarvurslag oak melding gamaak van die bestaan van 'n kultuur-, drama-ti~se en 'n wetenskapl ik - veroniging.
Aan die oinde v:_m 19
39
was dio skoal reeds goed gevc·D-ti~ en die trots v~n die Afrikaners in die Krugorsdorpse distrik. Graag het die ouers hulle kinders hierheen ge- stw1r, vvaar 'n betrc.;klik vvye kouse van vakke aangubied i s, goeie vverk gelovv~r is 7 die ver:_;l.ill nrL; bui t arnuur,3c akt i - witeite die nociga a~ndab goniot h~t on die l0orlingc die gelocnthcid gckry hot om voalsydig tc ontwikkcl1
b) Beherunde Liggaam 9 ko: :huise en geb ouc.
Aan di 2 einde van
1920
het die Depart~mont v~nOndcrwys die Witwatorsrand-~es- on die Wi twatersbcrgse Skoolr&dc vorsoc.:k om l''-"Tf'.one aan te beveel om op die eor:Jt
Beh~rende Liggaam to dian van die hoerskool wat g2st i g sou word. Op hulle aanbcvelings is die volgende personc
l. Monumcnt-ho2rslcool9 J ocrnaal in:-.:;krywinc:;s.
oak I eegedecl deur ~.L. Brink.
- 247 -
benoem : T.C. Stoffberg, L.U.K. l 9 J.B. Hugo, W.C.J . Brink,
J.A. Dieperink, J.J. Mostcrt,
P.C.
Raath, ds.P.J.
van Vuurcm, ds. J.H.R. Bartlett en ds.P.J. ).:.
Zbersohn.Tot aan di~ 2indc van 1939 hot die Beherende Liggaam uitsluitlik b0staan uit vooraanstaandc lede van die drie sustergemcontcs van die Afrikaanso KJrke en kon die kerk derhalwe groat s~ggcnsKap behou in die bepaling van die
d d . , . d. k 1 2
aar van lG on0erwys ln 12 s oo Op elkc Beherende Liggaam het c0n of meer prcdikanto gedien. In 1931 was selfs vyf van die lade predik3ntc3. Aan die cindc van 1939 het op dL; Liggaam gGdicn4: M.H.O. Kloppors (voor- sitter), ds. A.T. Martinson (vise-voorsit ter), A.J . de la Ray, ~~·.';{. Viljocm, Dr. P.S. Pretorius, J.F. Bolton, C.L.
van der Mcrwc, W.F. Boshoff en A.B. v.d. Linda.
Die ~eh~rondc Liggaam h~t gere~ld byucn~ekom en die skoal deur die jarc hcGn daadwcrklik gesteun. Deur die bemoeiingc van hierdic Liggaam is dd~r aan die begin van 1922 'n seunskoshuis in Johnson se gcbou in Luipaardstraat geopen, waar 37 scuns met M.L. Brink as huisvader gchuisv~~
is. Volgens 'n inspcksierapport in Mei van daardie jaar' hat die koshuis goed aan sy doel bcantwoord, was dit baie goed qitgerus en ukononies en goed bestuur5.
Totdat die huidiga ~oderne seunskoshuis opgerig is,
was die Monu.rno1.t-koshuis in verskillcnde .::;eboue gehuisvc::::
en moos daar soms v~~l ongcrief en selfs gebrek verduur word.
Die ko3hui s is later van Johnson se gcbou verskuif na
l . Minutes Jitwatersrand West School Board9 20.11.'20 en 12. l . I 21.
Vg1. oak Notul8 '·.!itwat c:rsbergsa Skool raad, 21.1. ' 21.
2. N.H. of G. G8m2~nte Krugcrsdorp: Gedenkskrif9 29.
3. Beherund8 Ligg<::..J.m Monwn0nt-hoorskool, Notule 31.7.' 31. 4. Ibid. 9 22 .11. '39.
5. Monum~nt-hoUr:_::-cool9 Jocrnaalinskryvvings .
- 248 -
die Transvaal Hotel-gebou in Joubertstraat, vandaar na die ou Hervormde pastorie in Derdestraat in Distriksdorp en vandaar w~er na drie ander huise taamlik ver van mekaar waarvan die hoofgebou die een op die hoek van Bodenstein- en Derdestrate was 1 .
In 1923 is lie Harmoni~koshuis vir meisies onder
)'\
beskerming van die N.H. of G. Gemeente Krugersdorp in Von Brandisstraat teenoor die huidige Tegniese Kollege go- open. Die inri.:ting is beheer deur 'n Kerkraadskommissie 9
waarvan ds . J.J. Krige tot aan sy dood in 1936 die voor- sitter was 2 . . ev. Blommenstein~ die eerste huismoeder is opgevo1g deur mev. Krogh, wat tans nog die matrone van die meisies·'.oshuis is3.
Op 31 Oktober 1938 is hierdie koshuis verskuif na Ottoplein4 , waar die Provinsia1e Administrasie 'n koshuis wat £6,657 gekos het, opgerig het
5 .
Met die ontvangs van die Ossewaens aan die einde van 1938 is die Monumentkoshuis verdoop tot Hendrik Potgieter- koshuis en die Harmonie-koshuis tot Christina Pretorius- koshuis6.
In 1939 het die P~ovinsiale Administrasie beide kos- huise oorgeneem7 .
Vo1gens di2 koshuisopgawes in die Vers1a3 van dL.
Transvaalse Onderwysdepartement vir die jare 1933 tot 1939 hot die aanta1 meisies wat daarin gehuisves is, ge- wissel tus·.;en 17 en 28 en die aantal seuns tussen 19 en ~-5 ,
l. Meegedeel deur M.L. Brink.
2. N.H. of G. Geme2nte Krugersdorp: Gedenkskrif, 29.
3. Meegedeel deur dr. M.J. Kok en M.L. Brink.
4. Monwnent-hoerskool, Joernaalinskrywing.
5. T.O.D. Jaarverslag 1938, Bylae XVl.
6. Meegedeel deur ~.1. Brink.
7. T.O.D. Jaarverslag 1939, Bylae Xlll.
- 249 -
Die ou Monument-hoerskoolgebou was ondoeltreffend en die skoolgronde baie beknop. In Maart 1926 het die Provin- siale Raad egter £15,000 vir die oprigting van 'n nuwe
gebou gestem. Dit het egter vier jaar geduur voordat daar finaliteit bereik kon word in verband met die terrein
waar die skoal opgerig sou word, en toe moes daar nog vier jaar gewag word alvorens die nodige geld beskikbaar was . l
Die Stadsraad het verskill ende stukke grond vir ~n nuwe hoerskooL~ebou s.angebied, en die Beherende Liggaam het besl~it om die stuk tussen Kruger- en Jeppestraat naby die stasie en in die omgewing van die ou YorJ:anyn aan te neem . 2 Die '.'.ri t1.vntersbergse Skoolraad, gesteun dcur die skoolkoEw.issies VJ.n l\1ulde:r·sdrift en Van ·.-Iyksrust het egter teen hierdie terrein geprotesteer9 hoofsaaklik op grond daarvan dat die nabyheid van die witsand van die mynhoop nadelig sou wees vir die gesondheid van die leerlinge en die terrein in 'n mindcrwaardige deel van die dorp gelee is3. Op versoek van die Witwatersbergse Skoolraad het di~ Stadsraad toe 6 tot 8 marge grand noordoos van Bn grensende aan die Paardekraal-monument-terrein aangebied4 .
Op uitnodiging van die Behcrende Liggaam het die Ad- ministrateur en Uitvoerande Komitee in 1923 beide tarreine kom besigtig maar albei afgekcur en aanbevcel dat Ottoplain in Distriksdorp verkry word5 . Die Stadsraad het Ottoplein
goedgunstigli\~ afgo~~tas.n, en in September 1930 is daar eindelik finalitcit bcreik in verband met die grond 6, maar as gevolg van gebrek aan geld i~ die hoeksteen van die l. Moml.ment-hoerskool, Joernaalinskrywings.
2. Beherende Liggaam Llonument-hoerskool, N otul e 27.5. ' 2 6.
3. Notule Witwatarsber~sc Skoolraad, 27.8. '26. 4. t'.1inutes K1.·ugcrsdorp Town Council, 16.6. '28.
5. Behercnde Liggaam Monum2nt-hoerskool, Notule 30.5.'29 en 28.8. '29.
6. Ibid., 25.9.'30.
- 250 -
skoolgebou~ wat deur Gerard Moerdyk antwerp is, eers op 5 September 1934 deur administrateur S.P. Bekker gele.
Op 18 Mei 1935 was die gebou voltooi en het die Direkteur van Onderwys G .. A..C. Kuschke dit formeel geopen l .
By die hoofingang van die gebou is by die wapen van die skoal hierdie woorde uitgebeitel~
11Laat h.:::t volk meer en meer in elke zaak zijn toevlucht tot God nemen want de Heer wil dat.
President Paul Kruger.
Paardek'a-~1 Desember 1896."
5.
Die Bekker-skoolplaas.Direkteur J.i. Adamson het vanaf 1912 sterk gcpleit vir die oprigting van skoolplase wat Sdlfonderhoudend kon wees. Vir so 'n inrigting sou voldoende grond1 werks- winkels, klask'm~ers en koshuise noodsaaklik wees.
11The extent of the farm will depend on its kind . . . . fhe object of the workshop
training would be to develop an all-round handy-man As regards classrooms, these ought to be of the nature of simple laboratories where the rudimental prin- ciple3 of agriculture could be demonstra- ted . . . . As regards hostels~ these would be necessary9 since the school-farm would be a centre to which pupils dravm from all the schools in a certain district would be brought" 2 .
Nieteensta~nde vurige pleidooi2 deur Adamson, land-
bougenootsk~p~~ 8n kultuurorganisasi2s om meer voorragte vir die plattel ~ndue kind, het die skoolplaas-idee eers in 1934 gekrist;:lliseer toe c:vJ.rninistrateur S.P. Eekker voorgestel hot om beter fasilitcite vir die plattelandse kind te verskaf. Besluit is om 'n skama van skool~~asc
in die lewe te roep waarby die Departemcnt van die beste
1. Monument-hoerskool, Joernaalinskrywing.
2. T.O.D. Jaarverslag 1916, 19 - 20.
- 251 -
plase sou aankoop as 'n studieterrein vir kinders t ot hul agste standard. Die doel wus om skoolplase op ver skillen- de plakke in die provinsie op te rig1 waar die t oestande sou afwissel volgens die klimaatsomstandighede. Die leer- linge sou op die gewone wyse onderwys word ; maar bowen- dien oak praktiese onderrig in boordery ontvang. Pl atte- landse beursleerlinge sou vanaf standerd 4 na die skoal -
pla~s oorgeplaas word. In st:-tnderd 6 kon hulle pr obeer om 'n ho~rskoolbeurs te verower. Misluk dit, kon hulle nag tv·we jc:·=tr op die ::::koolpla;",; bly, :w.n die einde waarvan hulle weer kon probeer om 'n bGurs vir ho~rskoolstudie
te verkry . l
In 1935 is 'n skoolplaas in die Krugersdorpse distrik ge:;;..,tig. Die skoolplaas is vcrnoem na di e stigtor daarvan ailininistrateur S.P. Bekker. Die Bekker-skoolplaas , 585 marge groot 9 is aangele op 'n godeel te van die plaas
Zeckoehock ongeveer vier myl noordoos van Magaliesburg- stasie, wat r1eur die Provinsiale Administrasie van oud- inspekteur T.C. ~toffberg gekoop is.
Op 18 Mei 1935 het admini strat eur Bekker 'n vergade- ring ln vcrband met die oprigt ing van 'n skoolplaas op
~agaliesburg ~chou. ~ie vergadering is bygewoon deur 'n gr oat aant al belangstellendes on tweo verteenwoor digers V8ll die · .. i t ,at 2r sborgse Skool raad. Nieteenstaande die :...>koolraad holil nie dadelik met die aa.nkoop van Zeekoehoek vir 'n skoal <Jl ac..s wc.J.. verenig nie en ecrs sekerheid wou he in ver band met ~:;c..;:~ere sak2 7 byvoorbGeld die posisie VJn voedin,;skolo ~L wat m.C)t die st:=1nderd 7-. en 8-klasse van Hekpoort gaan gebeur , is Zeekoehoek tog aangekoop en het di e werk in Augustus 1935 daar begin.
Di e skoolplaas i s direk deur die Departement beh8er
l. T.O.D. Jaarversla.g 19349 14.
- ~2-
en nie dcur die Skoolraad nie, sodat die Departement 'n vrye hand in die ontwikkclingstadium kon he. Die skoal -
plaas het cgter die hulp van 'n adviserende komitee gehad, wat bustaan het uit vyf lode~ een aangewys deur die Admi- nistrateur, een deur die Skoolraad benoem en drie wat deur d . l 8 ouers go l0k" S ls . . l
E.J.C, Kuschke, wat benoem is tot hoof, het op 21 Augustus 1935 met sy wcrksaamhcdc op Zeekoahoek begin.
'n Boereplaas moos omeoskep word in 'n skoolplaas dour hom, J.B. Malan en 'n aantal naturelle. 'n Groot En moeilik2 taak is met durf aangcpak. Terwyl diG ·1,"·3Wone bocraeryb2drywighc::de voort.~asit i s , moos die bestaande geboue in orde gcbring word en opmetings, paai e en damrne gcmaak word. Borne en struika is uitgchaal op die plato vvaar die koshuiso gebou moos word. DL~ bcdrywighede het van sonop tot sononder geduur.
Die alg:.:hele sameworking van die omgc::wing en Skoal - raad is nio verkry ni89 derhalwe het nie Administrateur op l l Novembc::r 1935 'n openbarc:: vorgadering op Hekpoort
toegesprce~ om di 2 ouers tot medew8rking te bewoeg. Op 5 Junic 1936 hct die voorsitter en 'n paar 1~~~ van die Skoolraad die Administratcur by di e skool plaus ontmoet veral in vc;rband met die stand2rd 7- an 8-klas:;e by di e Helpoortskool. Die Administrat 2ur h~t verklaar dat niks gedocn sou word om bestaandc:: f~~ilitcite by skole te be- l omm2r nie em dat oucrs die vry~; keuse sou he om die skoal- ryl aas te onder st cun 2 .
Op 3 Augustus 1936 het die eersto drie leerlingo hullJ vir inskrywinb aangemeld. Blykbaar i s daar e~rs m2t skoal - werksaamhode begin nada.t dc.~ar moer l eer l ingo opgcdaag het.
J .B. Malan hot terugg2koer na sy vor ig0 skool 7 en 1. Notulc 1Ji t w.·:.t 0r sbcrgsc Skoolraad, 30.8. ' 35, 29.5. '35
en 30. 1 . ' 3 6 . 2. Ibid. , 29.11. ' 35 en 26. 6.' 36.
- 253 -
H.A. Venter (v~r vectc2lt) en J.F. du Toit (vir tuinbou) is ae::.n die skoal bcmocm. Die skoolplaa.s hot begin vorm aanncem, en aan die begin van Maart 1937 was daar a1 57 luarlinge, met 5 personeellcda asook 'n matrone, assis- t0nt-matronc, pla~svoorman9 3 ambagsmanne, 'n vragmotor-
b~lstuurder en 'n aantal naturelle op die skoolp1aas work-
~.·_wm. Aan die be:gin v2-n 1938 is di2 Zeckoehoekskoo1 met hoof ?. Botha Jn a1 na die skoo1pla~s oorgcbring. Die gets.llc:: h:_;t aa.nc;;.;v/.J.s 9 e.m op 8 April 1938 was daar reGds 140 l:::.:=r1ingc in die kool, van wie 71 in standerdB 7 en 8 was 1 . Aan die einde van 1939 was daar re~ds nega onJer-
wysers aan di2 sLoo1 werksaa.m, bcncwc.;ns diu houtwurkin- strukteur7 wat G. tn 47 s12uns in die ~landworksentrum onder- rig gcgu~ het, ,o...:Jook die huishoudkunde-instru.lctriso, wat 29 mcisies van standerd 5 tot 8 in IIuishoudkunde onderrig hut 2 .
In diG bcginjare is die p0rsonccl en lC:erlinge so ingespan in die boerdery-aangc1eenthede dat selfs die Direktcur v~n Onderwys 'n wa~rskuwende woord moes rig om te waak teon ooreising.
In Mc::i 1938 hat beamptes van die Departerrent van Landbou 'n ontled\ng van die grand van die skoo1pla~s g:.~maa'ci: ._:n sodoende di8 hoof -:'':1 personcel in staat gestel or: valle € -bruik te m-'lu.:-. v:Tn die natuur1ikc drukr·:1g van
In 1939 hat die skoolplaas vier marge onder
t~tb.:dr:
,s .
.;had, .;n koring, hawer, gars en 1us ern gesa .. i.~egcnti2~ ko~ie is gcmelk, en dan was daar nog 'n hoender- bocrdery van meer as vyfhonderd hennc, 'n byoboerdery, varke 7 skape9 pcrdc9 Brocnte en vrugte. Die melk9 grocnta
en vrugte is aan die koshuis vcrkoop of e1derG bemark.
l . Bekker: OndcrDy~ in die Bo~ioot . . . , 185- 191.
2. Bekker-skoo1p1aa,~7 Kwartaalstaat 8 Desember 1939.
3.
T.O.D. Jaarverslag 1938, 31 .- 254 -
Sclfs 'n sierlike lecuhok is gebou waarin 'n paar lceus aangehou is. Ongelukkig is die hoof op 'n dag dour 2~n
van die locus aangcval en sodanig verwond dat sy been af- gesit moes word.
Aan die oind~ van
1939
was di~ Bekker-skoolpl~as nog in sy kluutcrjare, en die geboue was nog van tydclikc aar' Die dubbelvcrdicpingskoolgebou, die laerskoolgebou9 die drie koshuise, talle onderwyscrswonings1 buitegeboue, modern tocg~rustc kookkuns- en houtwurklokale, hospitaal, kombuis on cotsaal benewens sportgeriewe en so ~~cr is cars later opg0rig1 .Die Bckkur-skoolplaas het vanaf
1937
in 'n groat behoefte voorsi...;n in die Krugerlldorpse distrik c..n vcrctl in die I'l!oot. l"~~t hL;rdic Inrigt ing kon na-primere onder- wys pla: 3lik bckom word en kon ook •n bietjie landbou-ond~..-rwys v-.;rkry word.
Die skool_9laas hot van die gewone intcrmedi6r2 skoal op die plattelcind daarin ve1·.3kil dat dit nie net ruim~r
fasiliteit2 soos Huishoudkunde, Houtwork, Metaalwcrk en bocrdery gebied het nie maar veral ten opsigto vnn die atmosfoer van ~~rklikhcid waarin locrlinge gawcrk on .~e-
l eaf het. Die skool9lats wou nio net bocre vorm nie maar wou aan di:..: l~crlingo wat onder gewonu omst,mdihcdo nie verder us stand~rd 6 sou gaan nic, di~ eclo~nthcid vir vcelsydige kontakta bi ed, prakties sowol as intelloktueel, wat daartoe kon l ei dat die kind sy natuurlike aanleg vir
ee~ of ander beroep of ambag ontdck.
Die l acrvakke i s so ingarig dat daar ge~n moei likh2id ondervind is wat bctrcf dio aanslui ting by die hocrs\-cool na
st~nd2rd
6 ofs t ~nderd 8
nie2 .
l. Bekker~ Ondcrwys in die Bo-Nroot . . . . 192 - 19.1<
2. T.O.D. J,;_arversla.g 1936, 167.
- 255 -
6. Die Witwatersrandsc Tegniese Koll~ge.
a) Hocr Handel skool Krugersdorp1 •
Die Ho~r Hqndelskool op Krugersdorp is met sl egs 'n paar studente geopen in 'n vierkamerwoning in Kommis- sarisstraat (waar Greaterman se winkel nou is) op l April
1927. Die opening is waargeneem deur meneer Charlie Warden. Die hoof van die inrigting was J.G. Nicholson, wat op 27 Junie 1927 oorlede is en opgevolg is de~r
R.F. Clark.
Die inskrywing het vinnig aangewas: in 1928 moes by die huis wat as skoolgebou gedien het aangebou wor 09 en in 1930 is kamers in Ockersestrattt langs di e Swan-hotel
oak in gebruik geneem.
P.P. Breytcnbach, wat in 1927 aangesluit het by die personeel v:~.n die 1.Ii twatersrandse Tegni cse Kollege en op Krugersdorp as assist ant diens gedoen het, het Clarke in Julie l929 as hoof opgevolg. Daar was toe 70 studente in die skoal.
Op 'n ruim stuk grand wat deur die Munisi)al i teit van K::t;'tlgcrsdorp in die sentrale gedeel te van die dorp naby die stasis, geskenk is, is 'n skoolgebou teen 'n koste van £10,000 opgerig. Die hoeksteen is in September 1930 deur die Goewerneur-Generaal, die Graaf van Clarendon gel§. Op 29 April 1931 io die gebou formeel geopen deur bur-;emeester ~Ialse. Die personeel van die skoal was toe~
P.P. Breyt snbach, D.J. Joubert, :r.riejj. Mil lward, Fr ei dus, A.M. ~<idd sn J/.2V. Barris .
By 1934 het die studentetal so t oegeneem dat addisio- nele klas~runers op~crig moes word. In daardie jaar het nmr. en mev. Breytenbach 'n koshuis met een kosganger in
die pastor ie Vdn 'n .2n,g;else kerk begin. In 1936 het die l. Ho~r Handol skool Krugcrsdorp, Aandenkingsblad 1927~1948.
oak Meugcdcel dcur P.P. Brcytenbach.
- 256 -
kollcge sy eie rn~isieskoshuisgebou in Blommcnsteinstraat in Distrikssorp ·5ekry.
Behalwa die gewonc handalskoolvakke het die kollege
r~imskoots voorsiening vir die liggaamlike, kulturele en sosiale ontwikh .. ~ling v . .:tn die studonte gamaak. Van die aanvangs.jare af is sportsoorte soos rugby, sokker, tGnnis, hoklcie, atlcti;..;k en :::;_.,err; beoefen. Ja2.rl iks is ds.ar 4 n konsert, 'n w~.~tlemoenfces, 'n dans an ander sosiale by- eenkomste i~:chc·~~ om die 1\,:]erlinge kul tureel en sosiaal te vorm.
Die skoal is verdecl in di-.::: huise~ Minerva, Al:Jollo en Juno, wat nie net op die sportvelde nie maar ook in die klaswerk met mckaar gekompetecr h~t.
b) Die Wes-Randse TegniesG Kollege l .
Die Ambagskool op Randfontein, •_,nt aan die begin van 1939 geopen is, het sy ont staan te danke aan die snell~
uitbreiding van mynontwikkeling op die Wes-R~nd. Baie jare lank moes seuns wat 'n voorbereidende kursus vir 'n leerjongskap wou volg, na Johannesb~rg gaan om ambags-
klasse by te woon. Met die bevolkingsvcrmeerdering op dL_;
Wes-Rand het die behoefte aan so 'n inrigting steeds nood- saakliki.:!r geword. Die 11Randfont2in J~states Gold Mining Company" hct toe 'n stuk 2;rond vun byna ses akkers groat atm die hoofweg in Randfontcin vir di~ doel aangebied.
Op 23 November 1938 hat raadslid J .B. Mackenzie die hoekstecn gelc van 'n gebou wa t byna · ,14, 000 gekos het.
Die helfte van die bodrag is op die pond vir pond-stelsel van die Staat vcrkry. Die Kamer van Mynwese het £5,000 bygedra, terwyl die balans uit bydraes van die publiek verkry is.
l. Snyman~ 'n Kart geskiedenis van Randfontein en Di strik, 41.
3.... ook Mecgedeel dcm:c P. P. Breytenbach.
- 257 -
Die skoal is geopen met 150 scuns en scwc ~Jersoncel
lede onder di..::: hoofskap van P.P. Breytenbach, die hoof van die Hoer Handelskool op ~rugersdorp. Onderrig is gcgce in die skoolvakke Afrikaans, ~ngels, Matcsis en Wetenskap en in die werkswinkels is 'n aanvang gemaak met die op- leiding vir ketelmakers9 skrynwcrkers9 dr~aibankwerk~rs
en elcktrisiens.
Die Stadsraad van Bandfontein hat onderneem om vir 'n tyJperk va~ 40 jaar ja~rliks 'n sam van £300 tot die fonds.::: van di2 Inr:i ;ting by tc dra.
7.
Ursuline Conv2nt.Die St. Ursula Order van Landen het in 1903 die
11Dollar' s Farm" 7 tien 3.kkers groat, in Distril<::'~dor::_. van mnr. Dollar gekoop om 'n kloosterskool op te rig.
Op die tarrcin9 wat baie mooi gele~ is, w~~ 'n wonin~
en andcr geboue wat bedocl vvas vir 'n meule 7 'n board met sewehonderd vrugtebome, 'n tennisbaan, swembad en tv·ieG
windmeulcms1 .
'n Geregistreerde privaatskool is op die eiendom gcopcn op 9 Februar ie 1904 r2t 25 inwonende en 12 dag- skoliere. Die leerlingc was nog almal in prim§re klasse.
In hooftrekke is die leerplanne van die Transvaalse Onder- wysdepartement gcvolg. Besondere aandag is gcgee aan karaktervorming, mu iek en naaldwerk. Hollands is as tweede taal onderrig, totdat dit op aanbeveling van die Onderwysdepartement vcrvang i c deur Afrika~ns. Om hulle te bekw:1e:1J11 in die t weede ta.al het die nonne Ta:OJ.lbond- eksamens afgcle.
Die leerlinLc is in die beginjare ingeskryf vir die publieke eksarnens van die 11English College of Preceptors".
Vanaf 1913 het die skoal kandidate ingEskryf vir die 1. The Krugersdorp Standard, 12.12~03.
