Aandachtspunten bij de verzorging van een zorgvrager met een verblijfskatheter. Bousery Patricia Docent KTA Brugge. Inleiding

(1)

Aandachtspunten bij de

verzorging van een zorgvrager met een verblijfskatheter

Bousery Patricia Docent KTA Brugge

Inleiding

KB februari 2006:

Verpleegkundige handelingen die zorgkundigen, onder toezicht van een verpleegkundige, mogen verrichten.

Het observeren van het functioneren van een blaassonde en het signaleren van problemen

(2)

Zorgvrager met een verblijfskatheter

Inhoud:

Anatomie van het urinestelsel

Wat is een verblijfskatheter

Wanneer plaatst men een verblijfskatheter

Soorten verblijfskatheters

Complicaties + aandachtspunten

Taak van de zorgkundige

Anatomie van het urinestelsel

(3)

Anatomie van het urinestelsel

Wat is een verblijfskatheter?

Een verblijfskatheter is een dun en soepel slangetje dat in de blaas blijft voor kortere of

langere tijd en waarlangs urine wordt afgevoerd in een urinecollector.

Aan het uiteinde: ballonnetje, gevuld met steriel water, die zorgt dat de katheter niet uit

de blaas kan glijden

(4)

Wat is een verblijfskatheter?

(5)

Wat is een verblijfskatheter?

Soort materiaal:

latex (= rubber)

latex met laagje silicone of hydrogel

full silicone

Diameter:

Uitgedrukt in Charrières (Ch)

1 Charrière = 1/3 mm

van Ch 6 – Ch 26 (kleurcode)

Wat is een verblijfskatheter?

Uiteinde katheter:

Rechte punt (Nelaton)

Kromme punt (Tiemann)

Alleen gebruikt bij mannen, vooral wanneer een vergrote prostaat het inbrengen bemoeilijkt

Tweeweg- of drieweg

Tweeweg = standaard

Drieweg = spoelkatheter (met extra kanaal voor continue blaasspoeling)

(6)

Wat is een verblijfskatheter?

Soorten opvangsystemen

Gewone urinecollector

Beenzakje

Kraantje (katheterventiel)

Wat is een verblijfskatheter?

(7)

Indicaties voor verblijfskatheter

Afvoer van urine verzekeren

Onvolledige blaaslediging (urineretentie)

Bij aandoeningen van de urethra (plasbuis)

Bij prostaatlijden

Bij neurologische aandoeningen (CVA, MS, &)

Bijwerking medicatie (neuroleptica)

Ongewild urineverlies (incontinentie)

Gedurende of na bepaalde operaties

Indicaties voor verblijfskatheter

Urineretentie door prostaatproblemen

(8)

Indicaties voor verblijfskatheter

Uitvoeren van blaasspoeling

Na operaties waarbij de blaas continue moet

gespoeld worden (blaasoperaties, prostaatoperaties)

Indicaties voor verblijfskatheter

Bepalen juist urinedebiet

Bijhouden van een vochtbalans

Voorkomen infecties in directe omgeving

Vb. decubituswonde stuit bij incontinente zorgvrager

Comfort verzekeren

Vb. bij terminale, palliatieve zorgvragers

(9)

Soorten verblijfskatheters

Transurethrale Suprapubische

Soorten verblijfskatheters

Transurethrale katheter

Via urethra (plasbuis) ingebracht

Indien blaassonde voor relatief korte tijd aanwezig moet blijven (< 6 weken)

Voordelen:

Eenvoudig en snel te plaatsen (VK of arts)

Makkelijk te vervangen

Nadelen:

Verhoogde kans op infecties

Meer kans op blaaskrampen

Kans op kwetsuren van urethra

(10)

Soorten verblijfskatheters

Suprapubische katheter

Via buikwand in blaas gebracht (juist boven schaambeen)

supra = boven

os pubis = schaambeen

Indien katheter voor langere tijd aanwezig moet blijven (> 6 weken) of van blijvende aard is

Soorten verblijfskatheters

Suprapubische katheter

Voordelen:

Minder kans op infecties

Minder blaaskrampen

Nog spontane mictie mogelijk

ZV kan nog seksueel functioneren

Nadelen:

Plaatsen kan enkel door gespecialiseerde arts (uroloog)

Irritatie mogelijk ter hoogte van insteekplaats

Dagelijks wondzorg ter hoogte van insteekplaats

(11)

Complicaties en aandachtspunten

Infectie

Katheter loopt niet af

Irritatie en kwetsuren ter hoogte van meatus

Blaaskrampen

Voortdurende drang tot plassen

Lekkage van urine naast katheter

Druknecrose (decubitus) achterzijde dij

Complicaties en aandachtspunten

Infectie

Oorzaak:

Niet steriele werkwijze bij plaatsen van de katheter

Preventie:

Vermijden van steriliteitsfouten bij inbrengen van de transurethrale katheter

(= verpleegkundige handeling)

(12)

Complicaties en aandachtspunten

Infectie

Oorzaak:

Opstijgende infectie via lumen van de katheter of via ruimte tussen urethra en katheter

Preventie

Handhygiëne

Intiem toilet minstens 2 x daags

ZV voldoende laten drinken (2L / dag) = natuurlijke spoeling van katheter en blaas

Complicaties en aandachtspunten

Infectie

Oorzaak:

Terugvloei van urine, van collector of afvoerleiding, terug naar de blaas Preventie:

Terugvloei van urine voorkomen collector moet steeds lager hangen dan de blaas (geen contact tussen aftapkraan en grond!)

(13)

Complicaties en aandachtspunten

Infectie

Oorzaak:

Niet respecteren van het gesloten drainagesysteem (loskoppelen van katheter en collector)

Preventie:

Zoveel mogelijk respecteren van het gesloten systeem

Complicaties en aandachtspunten

Respecteren van gesloten drainagesysteem

Door gebruik van collector met kraantje

Bij gebruik van beenzakje nachtzak aan beenzakje koppelen

(14)

Complicaties en aandachtspunten

Infectie

Oorzaak:

Groei van ziektekiemen in steenaanslag in de katheter

Preventie:

ZV voldoende laten drinken

Aanzuren van de urine vit C, sinaasappelsap, veenbessensap

Gebruik van silicone katheter

Complicaties en aandachtspunten

De katheter loopt niet af

Oorzaak:

Knik in katheter

Collector boven blaasniveau

Katheter verstopt (aanslag, bloedstolsel,&)

Geen urineproductie (nierblokkage)

Interventie:

Knikken opsporen en opheffen

Collector lager dan blaasniveau

ZV voldoende laten drinken

Rapportage!!!

(15)

Complicaties en aandachtspunten

Irritatie en kwetsuren insteekopening

Oorzaak:

Door tractie op de katheter

Heen en weer schuiven katheter in urethra

Uittrekken van de katheter door ZV

Preventie:

Collector bevestigen zodat tractie vermeden wordt

Gebruik van beenzakje bij mobiele zorgvragers

Katheter fixeren

Complicaties en aandachtspunten

Irritatie en kwetsuren insteekopening

Fixatie van een verblijfskatheter

(16)

Complicaties en aandachtspunten

Blaaskrampen – blaasspasmen - voortdurende drang tot plassen

Oorzaak:

Aanwezigheid van een vreemd voorwerp in de blaas

Katheter of ballon liggen tegen de blaaswand

Interventie:

Gebruik van een katheterventiel

Ballon iets lossen

ZV veel laten drinken

Katheter anders fixeren

Complicaties en aandachtspunten

Lekkage van urine naast de katheter

Oorzaken:

Blaasspasmen

Te dunne katheter

Verstopping van de katheter

Knik in katheter of afvoerleiding

Interventie:

Knikken opsporen en opheffen

Observeren en rapporteren aan verpleegkundige

(17)

Complicaties en aandachtspunten

Druknecrose (decubitus) achterzijde dij

Oorzaak:

De katheter bevindt zich onder de dij van de liggende of zittende zorgvrager

Preventie:

Katheter en leiding van collector steeds boven het been leiden

Taak van de zorgkundige

Observatie diurese

Observatie hoeveelheid urine (/24u)

Observatie uitzicht urine (kleur, helderheid)

Normale hoeveelheid bij normale vochtinname:

1200 tot 1500 ml /24u

Normale uitzicht:

helder, lichtgele kleur

(18)

Taak van de zorgkundige

Observatie diurese

Afwijkingen:

Weinig, donkergekleurde urine

Onvoldoende vochtopname

Nierinsufficiëntie (nierblokkage)

Ziekten van galblaas of lever

Troebele urine + vlokken en bezinksel

Te weinig vochtopname

Infectie

Rapportage!!!

Taak van de zorgkundige

Ledigen van urinecollector

Dagelijks (vast tijdstip) of indien collector is ¾ vol + rapportage debiet

Indien katheterventiel meerdere malen per dag

Handhygiëne!

(19)

Taak van de zorgkundige

Ledigen van urinecollector

Werkwijze:

Handen ontsmetten + gebruik van handschoenen

Kraantje openen + collector ledigen in recipiënt

Kraantje sluiten

Kraantje schoonmaken (ontsmetten)

Recipiënt ledigen en spoelen

Handschoenen verwijderen

Handen ontsmetten

Taak van de zorgkundige

Overige aandachtspunten

Intiem toilet minimum 2 x daags

ZV voldoende laten drinken

Gesloten drainagesysteem respecteren

vervangen van collector is verpleegkundige taak!

Katheter en leiding bovenbeens fixeren – tractie vermijden – knikken opheffen

Urinecollector steeds lager dan de blaas

Abnormaliteiten observeren en rapporteren

(20)

Bedankt

& voor uw aandacht!