University of Groningen
Het civiele geding in de toekomst
Wesseling-van Gent, Elisabeth Margaretha
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date:
1987
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Wesseling-van Gent, E. M. (1987). Het civiele geding in de toekomst. s.n.
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.
More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne- amendment.
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
Download date: 24-03-2022
rbl? ll\
trlsg r f * b +
- F f f u .
rFdd ..r.a
& & rËcà- Ll' rkb.Í
e baÉ!d- a ï:r bcrocp
r.rr- J9en
rrrrrrgzl6n
hnfrt geldr
* xctcar dar agclegd -Êt tijklr€id ern hoger
pro- rgrbreide ruhrerniet Fr*g tunnen
co- 3aann een ea&-n der-
c-ndaard-
or'er en redt-ngeïn-
rrtCrg in-
<r.Lling ts
.r{ !k.650.
a1 \a!Ílandse I Èt.hoolen,
SAMENVATTING
Voorwerp van deze studie is aanpassing en vernieuwing van de regels van hel burgerlijk proces in eerste aanleg naar aanleiding van de integratie van kanton- gerecht en rechtbank.
Integratie brengt met zich mee, dat het burgerlijk procesrecht zal moeten worden aangepast op die hoofdpunten waarop de wijze van procederen bij het kantongerecht en de rechtbank van elkaar verschillen.
Anderzijds vormt een dergelijke wijziging van procesregels een goede aanlei- ding om bepaalde onvolkomenheden en inconsequenties in het huidige systeem te verbeteren
Het eerste, thans nog bestaande, verschil tussen kantongerecht en rechtbank betreft de wijze van behandeling en afdoening van zaken door de rechter. De kantonrechter spreekt als enkelvoudige rechter recht, maar bij de rechtbank geldt als wettelijk uitgangspunt de collegiale rechtspraak.
Zowel in de vorige als in deze eeuw zijn in de literatuur talloze argumenten voor unusrechtspraak en voor collegiale rechtspraak aangedragen. Deze argu- menten worden in het eerste hoofdstuk geinventariseerd. Geen van deze argu- menten hebben bij de wetgeving tot invoering en uitbreiding van de mogelijk- heid van unusrechtspraak in burgerlijke zaken bij de rechtbank een rol gespeeld. Evenals in het verleden geven ook bij het huidige bij de Tweede Kamer aanhangige wetsvoorstel tot verruiming van de mogelijkheid van behandeling van burgerlijke zaken door enkelvoudige kamers, waarin ook bij de rechtbank enkelvoudige rechtspraak uitgangspunt wordt, bezuinigingsoverwegingen de doorslag.
Unusrechtspraak bij de rechtbank als uitgangspunt vergemakkelijkt integra- tie van kantongerecht en rechtbank omdat de wet dan geen opsomming behoeft te bevatten van zaken die door een unus moeten worden behandeld.
Bij het geïntegreerde gerecht van eerste aanleg dient de unus m.i. in alle gevallen-met begrip van de huidige kantongerechtszaken-de mogelijkheid te hebben eenzaak naar de meervoudige kamer te verwijzen.
Een tweede verschil in de wijze van procederen bij het kantongerecht en de rechtbank dat in het tweede hoofdstuk wordt behandeld, is dat in kantonge- rechtszaken mondeling kan worden geprocedeerd, in rechtbankzaken niet.
Mondeling procederen komt voornamelijk aan de zijde van de gedaagde voor, nl. in ongeveer 9090 van de gevallen en betekent dus vooral mondeling verweer voeren.
aorr 1986.
175
In meer dan driekrvart van de zaken, waarin mondeling wordt geconclu- d e e r d , is h e t f i n a n c i ë l e b e l a n g g e r i n g , n l . m i n d e r d a n f 1 5 0 0 , - . B o v e n d i e n komt mondeling procederen het meest voor indien het een zgn. contracrzaak betreft.
Er is een duidelijk verband tussen mondeling verweer voeren en het ontbre- ken van een procesvertegenwoordiger aan de zijde van de gedaagde. De moge- lijkheid om mondeling te concluderen behoort daarom in alle gevallen rvaarin rechtsbijstand niet verplicht is, te worden toegelaten.
Bij integratie van kantongerecht en rechtbank vormt de regeling van de proces- vertegenwoordiging een van de belangrijkste problemen. In procedures ten overstaan van het kantongerecht is procesvertegenwoordiging immers niet
"er- p l i c h t , m a a r in p r o c e d u r e s v o o r d e r e c h t b a n k w e l .
Los van de vraag rvelk systeem van procesvertegenwoordiging c.q. rechts- bijstand voor het geïntegreerde gerecht van eerste aanleg dient te gelden, acht ik vervanging van het verplicht procuraat door verplichte rechtsbijstand gervenst.
Met de vervanging door verplichte rechtsbijstand aanvaardt men tevens de mondigheid van procespartijen. Bovendien vervalt dan de dubbele rechts- bijstand waaraan een partij is gebonden wanneer hij in een ander arrondisse- ment procedeert dan waar zijn advocaat is gevestigd.
In het verleden is het criterium om de rechtsmacht van de kantonrechter te be- palen en uit te breiden vooral het bij het kantongerecht geldende procesrecht ge- weest. Voor eenvoudige zaken diende een eenvoudige procesgang beschikbaar te zijn. Het ontbreken van de eis van verplichte procesvertegenwoordiging werd daarbij als een voordeel gezien. Inmiddels worden echter ook ingewikkelde kwesties-bv. op het terrein van het arbeidsrecht en het huurrecht-voor de kantonrechter uitgevochten.
Uit kwantitatief onderzoek bij de kantongerechten te Amsterdam en Gronin- gen blijkt dat vertegenwoordiging van partijen bij het kantongerecht op grote schaal voorkomt. Nagenoeg alle eisers en ongeveer de helft van alle gedaagden laten zich door een gemachtigde bijstaan. Deze bijstand verschilt naar gelang het type zaaken het financieel belang vandezaak.
Zowel algehele invoering van de eis van verplichte procesvertegenwoordiging bij het geintegreerde gerecht van eerste aanleg als gehele afschaffing ervan kun- nen theoretisch worden onderbouwd. Hoe logisch beide systemen afzonderlijk op basis van aangevoerde argumenten ook kunnen zijn, beide zijn op verschil- lende gronden politiek niet haalbaar. Algehele invoering van vertegenwoordi- ging stuit af op financië1e gevolgen voor de gefinancierde rechtsbijstand aan on- en minvermogenden. Algehele afschaffing zal op te grote weerstanden van de betrokken beroepsgroepen afketsen.
Als tussenweg stel ik voor dat voor bepaalde zaken wel en voor andere zaken geen verplichte procesvertegenwoordiging cq. rechtsbijstand geldt. Aan het be- grip'eenvoudigezaak'waarvoor in ieder geval geen procesvertegenwoordiging verplicht dient te worden gesteld, kan m.i. een nieuwe inhoud worden gegeven aan de hand van de thans beschikbare kwantitatieve gegevens. Het door mij voorgestelde systeem is in het derde hoofdstuk uiteengezet. Ook andere rechts-
1 7 6
b i j r latt Z o t k o n v e r i gere
U
e n d
V e f S l
cedu cedu t i j e n De o p c ( b e s l i s ling i t o e p a
A a kantc aan d v a n e proce o n d e l V o o r dure m i n s
I n v a n t derh, spraí I n tevel
D i o p g ( t e r , (
o
t i e . v a n d e n m i n ,
D v a n h o u p r o (
t
-.istandverleners dan advocaten dienen voor bepaalde zaken te worden toege-
l c l l .
.ori'el bij het kantongerecht als bij de rechtbank wordt geprocedeerd overeen- . ..mstig de regels van de dagvaardingsprocedure en de algemene regeling van de
r'rzoekschriftprocedure-de 12e titel van Boek I WvBRv-, alsmede van apart - r' regelde verzoekschriftprocedures.
Uit een vergelijking in het vierde hoofdstuk tussen de dagvaardingsprocedure r:: de verzoekschriftprocedure van de 12e titel blijkt dat beide typen procedures
:rschillen. De 12e titel geeft een summiere regeling van de verzoekschriftpro- ,:Jure, waardoor de rechter een grotere armslag heeft dan in dagvaardingspro- ..,Jures en waardoor-als keerzijde-de rechten (en plichten) van procespar-
'en minder uitgebreid zijn bepaald.
De algemene regeling van de verzoekschriftprocedure is ook van toepassing :. contentieuze zaken, dat wil zeggen op zaken waarin partijen een geschil ter '.'slissing aan de rechter voorleggen, hoewel dit oorspronkelijk niet de bedoe-
:rg is geweest. Op één ïype zaak kunnen derhalve twee typen procedures van 'epassing zijn.
.\anpassing van het burgerlijk procesrecht in het kader van integratie van . -:ntong€r€cht en rechtbank dient voor de wetgever een goede aanleiding te zijn ..,n deze onwenselijkheid een einde te maken. Voor het geïntegreerde gerecht
.rn eerste aanleg dienen alle contentieuze zaken geregeerd te worden door één -:ocedure, die ik de contentieuze procedure noem. Alle overige zaken dienen
rder de l2e titel of apart geregelde verzoekschriftprocedures te vallen.
' oordat een onderzoek wordt gedaan naar de hoofdlijnen van een nieuwe proce- - lre moet allereerst worden vastgesteld aan welke vereisten een procedure ten-
: : n s t e d i e n t t e v o l d o e n .
1n hoofdstuk vijf beschrijf ik vijf minimumvereisten, die m.i. bij herziening .:n het procesrecht steeds voor ogen moeten worden gehouden nl. hoor en we- .,:rhoor, onpartijdigheid van de rechter, openbaarheid van behandeling en uit- .:raak, motivering van de beslissing en beslissing binnen redelijke termijn.
In volgorde van ouderdom gerangschikt is hoor en wederhoor het oudste en r\ ens belangrijkste minimumvereiste of beginsel van behoorlijk procesrecht.
Daarin ligt het fundamentele recht op verdediging besloten alsmede het recht : gelijke behandeling. Het volgende beginsel is de onpartijdigheid van de rech- ,.:. dat mede wordt gewaarborgd door diens onafhankelijkheid.
Openbaarheid en motivering dateren beide uit de tijd van de Franse Revolu- -'. Door openbaarheid van behandeling en uitspraak kan de deugdelijkheid ,:n de rechtspraak worden gecontroleerd. Door controle kan wantrouwen wor- .Jn weggenomen. Tenslotte heeft openbaarheid betekenis voor de rechtsvor-
r I n g .
Door de motiveringsplicht is de rechter verplicht zich rekenschap te geven ,rn de gronden voor zijn beslissing en legt hij verantwoording af voor de in- ..ud van zijn beslissing, waardoor controle mogelijk is. Ten opzichte van de -:ocespartijen heeft de motivering als functie partijen omtrent de beslissing van
t
t 7 7d e r e c h t e r in t e l i c h t e n o f p a r t i j e n in s t a a t te s t e l l e n h e t a a n w e n d e n v a n e e n r e c h t s m i d d e l t e o v e r w e g e n .
D o o r t e b e p a l e n d a t e e n re c h t e r l i j k e u i t s p r a a k b i n n e n re d e l i j k e t e r m i j n m o e t w o r d e n g e g e v e n , r v o r d t v o o r k o m e n d a t d e r e c h t e r z i j n b e s l i s s i n g s t e e d s w e e r k a n u i t s t e l l e n , z o d a n i g d a t d e w a a r d e v a n d e u i t s p r a a k v e r m i n d e r t .
In het laatste hoofdstuk van dit proefschrift wordt het voorstel tot het creëren van eén procedure voor contentieuze zaken uitgewerkt.
H e t e e r s t e e l e m e n t i s d e p r o c e s i n l e i d i n g . E e n k e n m e r k e n d v e r s c h i l t u s s e n d e dagvaarding en het verzoekschrift is de wijze van oproeping van de wederpartij.
Dit vindt in de dagvaardingsprocedure plaats door betekening van de dagvaar- d i n g d o o r e e n d e u r w a a r d e r a a n d e g e d a a g d e . I n d e v e r z o e k s c h r i f t p r o c e d u r e zendt de griffie het verzoekschrift vergezeld van een oproeping aan de verweer- d e r . D e r e g e l d a t e l k p r o c e s i n l e i d e n d s t u k m o e t u ' o r d e n b e t e k e n d , i s n a a r m i j n mening overbodig. Met inzending van de procesinleiding ter griffie r.vaarna de griffie voor oproeping van de wederpartij en verzending van de procesinleiding zorg draagï., kan worden volstaan in de gevallen waarin naam, adres en woon- p l a a t s v a n d e w e d e r p a r t i j b e k e n d z i j n . D e e i s e r i s v e r p l i c h t d e z e g e g e v e n s i n h e t p r o c e s i n l e i d e n d s t u k t e v e r m e l d e n e n t e r s t a v i n g e e n u i t t r e k s e l u i t h e t b e v o l - kingsregister bij te voegen. Betekening door een deurwaarder blijft verplicht in de gevallen waarin de wederpartij geen bekende woon- of verblij fplaats in Neder- land heeft, in de gevallen van collectieve oproepingen en overige in de wet be- paalde gevallen. De rechter moet de bevoegdheid worden toegekend in de geval- len waarin de griffie heeft opgeroepen en twijfel over de ontvangst van de pro- c e s i n l e i d i n g b e s t a a t , b e t e k e n i n g a l s n o g t e b e v e l e n .
Het tweede aspect betreft de rol, de rolzitting en taak','an de rolrechter die wel in de dagvaardingsprocedure, maar volgens de wet niet in verzoekschriftproce- dures bestaan. De rol dient voor de contentieuze procedure te gelden, aangezien op deze wijze de aanhangige zaken kunnen worden geïdentificeerd via het rol- nummer en het verloop van de procedure kan worden gevolgd.
De rolzitting heeft een nuttige functie in verband met het constateren van ver- s t e k . O m d i e r e d e n a c h t ik h a n d h a v i n g g e w e n s t . D e r o l z i t t i n g e n f u n g e r e n d a a r - naast als plaats waar de voor de conclusiervisseling en de vervulling van andere f o r m a l i t e i t e n n o o d z a k e l i j k e w e r k z a a m h e d e n l v o r d e n v e r r i c h t . E e n a a n t a l v a n d e z e f o r m a l i t e i t e n k a n a d m i n i s t r a t i e f ' u v o r d e n a f g e r v i k k e l d , z o a l s h e t t o e s t u r e n en verzenden van conclusies en akten naar en door de griffie. Er dient een centrale r o l r e c h t e r t e z i j n , d i e d e r o l b e h a n d e l i n g v o o r z i j n r e k e n i n g n e e m t .
Als derde hoofdlijn wordt het procedureverloop beschreven. In de conten- t i e u z e p r o c e d u r e d i e n e n s c h r i f t e l i j k e e n m o n d e l i n g e e l e m e n t e n t e w o r d e n v e r e - n i g d . D i t b e t e k e n t s c h r i f t e l i j k e c o n c l u s i e w i s s e l i n g e n o v e r n e m i n g v a n h e t c o m p a r i t i e - n a a n t w o o r d s y s t e e m , w a a r i n d e r e c h t e r n a h e t w i s s e l e n v a n d e e e r - s t e s c h r i f t e l i j k e s t u k k e n b e k i j k t o f d e k r v e s t i e g e s c h i k t i s v o o r e e n in l i c h t i n g e n - e n s c h i k k i n g s c o m p a r i t i e .
D e w e t d i e n t p a r t i j e n te v e r p l i c h t e n i n h e t p r o c e s i n l e i d e n d s t u k e n in h e t a n t - w o o r d d a a r o p a l l e k a a r t e n o p t a f e l te l e g g e n , m e t b e h o u d v a n d e m o g e l i j k h e i d v a n e i s w i j z i g i n g .
r 7 8
b l ,
l l * h "
a
a - }.
fr*
;-
t
t
È È
t
f.
I
)
I
) h
I
rr'ïreft de bewijsvoering zou partijen bij wijze van experiment-in een ,: arrondissement uit te voeren-onder bepaalde omstandigheden moe- '-lr'n toegestaan hun getuigen ter gelegenheid van de comparitie mee te - .. \\'aarna ze zonder voorafgaand vonnis zouden kunnen worden ge-
r)p deze wijze kan de meerwaarde van de bewijslevering door middel ,.igen op dezelfde zitting als die van de comparitie worden beproefd.
.lgens dient de wet een regeling van de incidenten in de contentieuze pro- .r' bevatten. Voor reconventie, voeging en tussenkomst, vrijwaring, : _r. r'erwijzing wegens onbevoegdheid van de rechter, verwijzing wegens
_:igheid of verknochtheid van zaken en desaveu, dient de huidige regeling :r de dagvaardingsprocedure voor de contentieuze procedure overgeno- '. orden. De regeling van wraking en rechtsweigering, die algemeen geldt, .r voor de contentieuze procedure gelden.
, . , : s t e h o o f d l i j n b e t r e f t d e u i t s p r a a k . H e t h u i d i g e s y s t e e m v a n tu s s e n v o n - -:r c'indbeslissingen moet vereenvoudigd worden. Voor de contentieuze .:'c' dient het onderscheid in de verschillende tussenvonnissen opgeheven ..:lr flet als uitzondering het provisionele vonnis. Van dit tussenvonnis is
- : ' l i j k h o g e r b e r o e p m o g e l i j k . V a n d e o v e r i g e t u s s e n v o n n i s s e n d i e n t tu s - - .ippel uitgesloten t e w o r d e n , te n z i j d e r e c h t e r d i t u i t d r u k k e l i j k in h e t ' .rr-stêêt. Tussenvonnissen moeten in beeinsel mondeline kunnen worden - - . . ken.
t
]
I a
1 7 9
