T WAN HUYS
D E C L I N TO N S
2016 Prometheus Amsterdam
Voor Jack en Dylan Rose
© 2016 Twan Huys
Omslagontwerp Bart van den Tooren Foto omslag Pool/Getty Images News Foto auteur Sacha de Boer
Zetwerk Mat-Zet bv, Soest www.uitgeverijprometheus.nl isbn 978 90 446 2960 6
‘The only difference between the saint and the sinner is that every saint has a past, and every sinner has a fu- ture.’
oscar wilde
(Lord Illingworth in A Woman of No Importance)
WOORD VOORAF
Stapelverliefd fietsen we vanaf ons huis met zicht op de koe- pel van het Capitool naar The National Mall. We staan aan het begin van een nieuw leven, in een nieuw land, een nieu- we stad, Washington D.C. en we kennen elkaar nog geen ne- gen maanden. Eerder dit jaar ontmoet ik Cheryl, de vrouw van mijn leven, en krijg ik mijn droombaan te pakken, het Amerikaanse correspondentschap. Dit is de jackpot verpakt in het winnende lot van de Staatsloterij. Mijn geluk kan niet op.
Hand in hand staan we samen met tienduizenden Ame- rikanen te vernikkelen van de kou onder het Washington Monument. Over een paar minuten begint een nieuw jaar, een nieuwe eeuw en een nieuw millennium. Het is 31 de- cember 1999, een ijskoude maar magische avond.
Voor het Lincoln Monument op het gigantische podium kondigt in de verte acteur en rapper Will Smith een topcast aan. Bono, Tom Jones, Jessye Norman en Steven Spielberg loodsen ons door de mooiste oudejaarsavond van mijn le- ven. Stiekem drinken we rode wijn uit een paper bag, want alcoholconsumptie in het openbaar is in dit land strikt ver-
boden. We zijn nog geen week in Washington D.C. en nu al trakteert de president ons op een spectaculair feest.
Bill Clinton heeft nog een jaar te gaan in het Witte Huis, maar effectief zit zijn presidentschap erop, zijn erfenis staat vast. Met de America’s Millennium Celebration doet hij nog één keer een beroep op zijn vrienden uit Hollywood voor een duizelingwekkend feest.
Een paar minuten voor twaalf, ceremoniemeester Will Smith verschijnt op het podium.
‘Ladies and gentlemen, the president of the United States!’
Hier hebben we op gewacht, het applaus is overweldi- gend, de schandalen van zijn presidentschap lijken te ver- dampen. Voor het eerst zie ik Bill Clinton in levenden lijve.
Alles wat er over hem gezegd wordt, en meer nog, is waar.
Wat Hillary eerder die avond met haar toespraak niet lukt, ongeïnspireerd, saai, dit wordt nooit wat, lukt Bill moeiteloos. Binnen tien seconden pakt hij zijn publiek in.
Hier spreekt The Natural, een van de meest getalenteerde, charismatische en tegelijkertijd meest gecompliceerde pre- sidenten in de geschiedenis van het land.
Dames en heren, vanavond vieren we de komst van een nieuw millennium. We vieren het verleden en de toekomst.
Terwijl we met verwondering terugkijken naar de verande- ringen van de afgelopen eeuw, dromen we nu over wat de komende duizend jaar ons gaat brengen. Ook al zijn onze herinneringen krachtig, onze dromen moeten nog sterker zijn. Want als onze herinneringen onze dromen overscha- duwen, pas dan zijn we echt oud. Het is het eeuwige lot van Amerika om voor altijd jong te blijven.
10
Bill en Hillary Clinton zijn op weg naar memory lane. Wat rest is een dikbetaalde autobiografie en een eindeloze serie lucratieve toespraken. Langzaam zal de herinnering verva- gen aan de soapserie waarop de Clintons het land hebben getrakteerd.
Twaalf uur, middernacht, de Mall verandert in een vuurzee.
Dit is het bewijs van het Amerikaanse patent op patri- ottisme en entertainment. Onder het toeziend oog van een zittende Abraham Lincoln zie ik Bill Clinton grijnzen.
Later schrijft hij in zijn autobiografie Mijn leven over dit moment: ‘Het was een fantastische avond, maar ik voelde me voortdurend gespannen. Ons veiligheidsteam was al wekenlang zeer alert, want er waren talloze berichten die erop wezen dat de Verenigde Staten door terreuracties zouden worden getroffen. De situatie was zeer bedrei- gend.’
Pas jaren later blijkt dat we die avond door het oog van de naald zijn gekropen. Adviseur en vriend van Bill en Hil- lary Clinton Sidney Blumenthal beschrijft de millennium - aanslagen die op het nippertje zijn voorkomen in zijn boek The Clinton Wars.
‘Al Qaida had die avond terreuraanslagen voorbereid op Washington en Los Angeles International Airport. Simulta- ne aanslagen waren ook gepland tegen het Amman Radis- son Hotel in Jordanië, heilige plaatsen in Israël en het vlieg- dekschip uss The Sullivans in de haven van Jemen. Alle plannen werden verijdeld door de inlichtingendiensten.’
Terwijl de Clintons op weg zijn naar de uitgang, starten Cheryl en ik een wilde droomrit in een ongekende achtbaan van presidentsverkiezingen, terreuraanslagen en oorlogen.
Wat we dan ook nog niet kunnen vermoeden is dat de Clin-
tons beslist niet van plan zijn hun dromen te laten over- schaduwen door herinneringen. Het is precies zoals zijn bio - graaf, Pulitzer Prize-winnaar en Washington Post-journalist David Maraniss, het me later vertelt: ‘Bij Bill Clinton is het verleden altijd de proloog.’
Ook al is het Amerikaanse presidentschap beperkt tot maximaal twee termijnen van vier jaar, het weerhoudt de Clintons niet van hun ambitieuze plan. Als de een niet meer mag, dan brengen ze eenvoudigweg de ander in stel- ling. En zo start, vanaf het vertrek uit het Witte Huis in 2001, een nieuwe presidentscampagne voor een ‘derde termijn’, deze keer niet met Bill, maar nu met Hillary. De Clintons zetten in op een voor Amerikaanse begrippen historische coup. De eerste vrouwelijke presidentskandi- daat en het eerste echtpaar dat los van elkaar het Witte Huis verovert. De eerste poging in 2008 mislukt door de razendsnelle opkomst van Barack Obama, voor de Clin- tons geldt het motto ‘Never give up’. Nu, bijna honderd jaar na de introductie van het vrouwenkiesrecht in de Verenigde Staten, en overigens ook in Nederland, doet Hillary Rodham Clinton een tweede poging. De competi- tie is uitgedund. Afgezien van de bejaarde senator uit de staat Vermont, Bernie Sanders, kan niemand Hillary nog een strobreed in de weg leggen om de nominatie van de democratische partij in de wacht te slepen. Alleen dat al is uniek. Nooit eerder nomineerde de republikeinse of de- mocratische partij een vrouw als presidentskandidaat.
Maar voor de Clintons is het nooit genoeg.
Hillary weet dat haar politieke verbond met Bill, dat ooit zo romantisch begon tijdens hun studentenjaren op Yale University in de jaren zeventig, schipbreuk kan lijden.
12
Hun politieke erfenis is besmeurd door de affaire van Bill met stagiaire Monica Lewinsky. Ook al is Hillary ge- trouwd met de meest getalenteerde politicus van zijn ge- neratie, zijn eeuwige ontrouw heeft geleid tot een drama- tische vrije val, en bijna tot zijn afzetting als president. Nu heeft zij de kans om het beschadigde Clinton-project te redden en hun politieke erfenis te herschrijven. Want dat is het masterplan. Als zij het Witte Huis verovert, staat er in de Amerikaanse geschiedenisboeken: ‘Bill en Hillary Clinton, zij was de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten, en samen waren ze het eerste echtpaar dat gekozen werd tot president van God’s own country.’
Met die zin verlossen de Clintons zich definitief van alle schandalen uit het verleden.
Bill en Hillary zijn zeer spaarzaam met interviews. Journa- listen zijn in de ogen van de Clintons onbetrouwbare sujet- ten. Tijdens mijn correspondentschap in de Verenigde Sta- ten kreeg ik beiden toch voor de camera. Hillary Clinton sprak ik uitgebreid over haar autobiografie Living History.
Bill Clinton interviewde ik na zijn presidentschap op zijn kantoor in Harlem en later tijdens zijn bezoek aan paleis Soestdijk. Verder sprak ik voor dit boek uitgebreid met vrienden van de Clintons, adviseurs, oud-collega’s en vijan- den. Makkelijk was dat niet, want de campagnestaf van Hil- lary Clinton houdt streng toezicht op interviews met vrien- den van haar en Bill. Totale controle is het devies, in de hoop uitglijders te voorkomen. Toch lukte het vertrouwe- lingen met naam en toenaam ‘on the record’ te spreken voor dit boek, want dat was mijn plan: geen boek gebaseerd op roddel en achterklap van anonieme bronnen. Daar zijn er al genoeg van. Gelukkig waren, na enig aandringen, ook Clin- ton-getrouwen bereid hun hart te luchten over het meest
complexe en fascinerende echtpaar dat al een kwarteeuw de Amerikaanse politiek domineert.
Twan Huys
Amsterdam, januari 2016
14
‘SHE WOULD BE FABULOUS’
In de wereld van de Clintons betekent een nederlaag altijd weer een opmaat naar de overwinning. Acht jaar na haar verlies van Barack Obama loopt Hillary vandaag, 14 juni 2015, zelfverzekerd, breed lachend en wijzend naar de ima- ginaire vrienden in het publiek, het podium op.
Een zonnige middag op Roosevelt Island in New York.
Meer dan vijfduizend van haar aanhangers staan opeenge- pakt voor hun kandidaat. Hillary Clinton presenteert in haar eerste campagnespeech haar visie voor Amerika. De afgelopen weken doet ze het slecht in de peilingen. Het maakt niet uit, ook al is ze nog steeds stroef in charisma en retorica, Hillary straalt. ‘Ik mag dan niet de jongste kandi- daat zijn in de race, ik word wel de jongste vrouwelijke pre- sident in de geschiedenis van de Verenigde Staten.’
Dit is bekend terrein voor de Clintons. Als een Mexi- caanse piñata zijn ze de afgelopen decennia keer op keer ka- pot gemept. Maar in Hillaryland is dat eerder een aanspo- ring en een bron van inspiratie. ‘Ik ben al door veel mensen voor rotte vis uitgemaakt, maar niemand heeft ooit kunnen zeggen dat ik snel opgeef.’
Ze wacht een seconde en krijgt waar ze om vraagt, een aarzelende ovatie van New Yorkers. Iedereen begrijpt wat ze bedoelt. Haar huwelijk met Bill, niemand gaf er een cent voor. Het dramatische verlies tijdens de presidentscampag- ne van Barack Obama in 2008. Ieder ander zou op zoek gaan naar een grot in de Grand Canyon. Bij de Clintons is het motto: geef nooit op.
Tien jaar eerder, aan de vooravond van Hillary’s eerste pre- sidentscampagne, spreek ik Bill Clinton over de kansen van zijn vrouw. Hij heeft uitdrukkelijk de opdracht van haar campagnestaf over dit thema te zwijgen als het graf. Maar Bill Clinton laat zich niet dresseren.
In de verte nadert de presidentiële stoet over de Amster- damsestraatweg Paleis Soestdijk. Motoragenten met zwaai- licht ruimen de weg, fietsers blijven nieuwsgierig staan.
Zelfs prins Bernhard zou hebben opgekeken van dit protse- rige vlagvertoon. Precies twee jaar na de dood van de prins gaat het paleis vandaag voor het eerst in zijn lange geschie- denis open voor een speciale gast. Eindelijk krijgen we toe- gang tot het vorstelijke onderkomen van de Oranjes.
Op het bordes van het paleis staat een curieuze mix van gasten uit de wereld van het grote televisieamusement en de politiek. Ze kunnen hun opwinding nauwelijks bedwingen.
Paleis Soestdijk draagt bij aan de exclusieve sfeer. Hier speelden tenslotte de prinsjes, paradeerden Oranjeklanten op Koninginnedag, bedwelmde gebedsgenezeres Greet Hof- mans koningin Juliana en regelde prins Bernhard zijn Lockheed-miljoenen.
Het paleis, door het Nederlandse volk cadeau gedaan aan kroonprins Willem, de latere koning Willem ii, is vandaag het domein van de oprichter van de Nationale Postcode Lo- terij, Boudewijn Poelmann. Ter ere van de gast is het paleis
16
voor even het centrum van Nederland. In het publiek zie ik Ruud Gullit, Caroline Tensen, Martijn Krabbé en Henny Huisman. Zelfs premier Balkenende heeft de kabinets - onderhandelingen met Wouter Bos vanmiddag speciaal onderbroken om hier aanwezig te kunnen zijn.
Het land staat even stil, zo ook de presidentiële limousi- ne voor de trappen van het paleis. Als de eregast energiek uit de auto stapt, hoor ik een dame achter me bewonderend zeggen: ‘Ooo, hij is veel groter dan ik dacht.’
Ook al heeft de tweeënveertigste president van de Ver- enigde Staten alweer vijf jaar geleden het Witte Huis verla- ten, voor de gasten van de Postcodeloterij maakt dat niet uit. Een superster is gearriveerd, iedereen wil hem aanraken en is starstruck. Het miezerige Hollandse weer doet daar op deze donderdagmiddag, 7 december 2006, niets aan af. Voor Bill Clinton is dit vertrouwd terrein, hij geniet intens van de aandacht en mengt zich met groot genoegen onder de gas- ten.
Een dag eerder ben ik vanuit mijn correspondentenstand- plaats New York ingevlogen voor een exclusief gesprek met Clinton. Het is mijn tweede ontmoeting met de oud-presi- dent, en ook vandaag verloopt het interview verre van vlek- keloos.
Bill Clinton komt niet voor niets naar Soestdijk. Hij ont- vangt van Boudewijn Poelmann een cheque ter waarde van een miljoen euro voor zijn Clinton Climate Initiative, on- derdeel van de Clinton Foundation. Zijn toespraak over het broeikaseffect en de opwarming van de aarde wordt van- middag zelfs live op televisie uitgezonden door de nos, on- der de vreugdeloze titel Clinton op Soestdijk. Mijn vragenlijst is eerder toegestuurd aan zijn staf. Driftig is er geschrapt in de gespreksonderwerpen. Het klimaat en de inzet van de
Clinton Foundation voor goedkope aidsmedicijnen in Afri- ka zijn toegestane gespreksonderwerpen. Alle andere the- ma’s zijn off limit.
Een lastige missie, want thuis in de Verenigde Staten spe- culeert het journaille driftig over de aanstormende kandida- tuur van Hillary Clinton voor het presidentschap. Het is niet een kwestie van of, maar van wanneer. Dat weet ook de staf van Bill Clinton, en dus is dit onderwerp absoluut taboe.
Hillary Clinton heeft zich na haar periode als First Lady in het Witte Huis ontpopt tot een zeer succesvolle senator voor de staat New York. Een cadeautje van haar ontrouwe echtgenoot, zeggen haar vijanden. Misschien wel een troost- prijs van de natie na het Lewinsky-schandaal. Hillary stond vanaf dat moment te boek als ‘de meest vernederde vrouw in de Amerikaanse geschiedenis’.
Als iemand het antwoord op de verborgen ambities van zijn vrouw weet, dan is het natuurlijk haar echtgenoot, met wie ik vanmiddag twintig minuten mag converseren. Een unicum, want de Clintons hebben een bloedhekel aan de pers. In hun ogen zijn ze in het Witte Huis aan flarden ge- scheurd door een roedel hyena’s met bloeddoorlopen ogen.
‘Hillary Clinton is niet gek en niet dom,’ vertelt de voor- malige Witte Huis-woordvoerder van haar man, Mike McCurry me. ‘Ze is heel praktisch en weet dat ze voorzich- tig moet zijn met de media. “Ik speel met vuur,” zei Hillary altijd tegen me.’
De Clintons zijn dus altijd op hun hoede voor de pers en dat maakt mijn positie er deze middag in paleis Soestdijk niet makkelijker op.
Vlak voor mijn vertrek uit New York publiceert de New York Post van Rupert Murdoch, niet de meest betrouwbare krant van de stad, op de voorpagina het bericht ‘I am in’.
Hillary’s beslissing staat vast, haar aankondiging kan nu ie-
18
der moment komen, meldt de krant in kapitalen. Wat er ook gebeurt, ik kan een vraag over haar mogelijke kandida- tuur niet laten passeren.
Bill Clinton wandelt ontspannen binnen voor het inter- view. Ik vertel hem dat ik bij hem in de buurt woon en refe- reer vooral niet aan onze eerdere ontmoeting drie jaar eer- der op zijn kantoor in Harlem in New York. Nadat we hebben gesproken over de gevaren van de rijzende zeespie- gel en de hopeloze situatie in Irak na de Amerikaanse inval, laat ik hem de voorpagina zien van The New York Post. Wat volgt is een opzichtige ontkenning die meer weg heeft van een bevestiging. Uit alles blijkt dat Bill Clinton Hillary aan- moedigt zich toch vooral te mengen in de race. Dit is zijn passie: politiek, macht en de immense invloed van het Oval Office. Niettemin is deze man door de wol geverfd. Hij zit niet te wachten op krantenkoppen, weegt zijn woorden zorgvuldig en navigeert handig door het mijnenveld.
The New York Post meldt vandaag op de voorpagina: ‘“I’m in.” Hill really going for prez run.’ Klopt dat?
Bill Clinton: ‘Zij heeft nog geen beslissing genomen. Ik heb haar gisteravond net voordat ze naar bed ging nog gebeld.’
En nog geen nieuws?
‘Sinds ik op reis ben, spreken we elkaar een paar keer per dag. Weet je wat het is? Ze heeft altijd gezegd dat ze erover na zou denken. Iedereen stort zich nu in de presidentsrace, en zij wil het weloverwogen doen. Ze praat er met veel men- sen over, maar ik geloof niet dat ze al een beslissing heeft ge- nomen. Ze heeft zonder meer de meeste ervaring binnen onze partij en ze heeft een geweldige staat van dienst in de senaat. Dat geldt ook voor het Witte Huis en de tijd daar- voor. Ze moet het serieus overwegen.’
Uw voorganger Harry Truman zei ooit: ‘Het presidentschap is als een wilde rit op een tijger, het is een slopende affaire.’
‘Hillary zou het fantastisch doen, maar het is waar, de baan is zwaar en de campagne slopend. Wij zijn op een punt in ons leven gekomen waar we minder door ambitie worden gedreven dan twintig jaar geleden.’
U zegt: ze moet het doen?
‘Nee, want het is een zeer persoonlijke beslissing. Als ze be- sluit zich kandidaat te stellen, dan zal ik haar ten volle steu- nen. If she were to run and win, she would be a fabulous pre- sident!’
Na afloop van ons gesprek krijg ik een woedende woord- voerder van Clinton in mijn nek. ‘Dit was tegen alle afspra- ken. De president mag zich niet mengen in de verkiezings- strijd. Hoe durf je hem te vragen naar de kandidatuur van zijn vrouw?’
Precies zes weken later, op 20 januari 2007, stelt Hillary Clinton zich kandidaat voor haar eerste presidentiële cam- pagne met de slogan I am in to win.
De New York Post blijkt zowaar over prima bronnen te beschikken, tot aan haar slogan toe. Het komt voor nie- mand als een verrassing. Sinds het vertrek van de Clintons uit het Witte Huis in januari 2001 willen ze terug naar het centrum van de macht. En niemand binnen de democrati- sche partij twijfelt aan Hillary’s kansen.
Totdat drie weken later senator Barack Obama zich mengt in de strijd. In de ogen van de Clintons is Obama een volkomen onervaren en dus kansloze amateur. Hoe durft hij haar überhaupt uit te dagen, zij vertegenwoordigt toch het establishment en dus het grote geld. Maar met zijn roep om verandering verslaat Obama de ongekroonde koningin
20
