Visie en Waardepropositie Jeugdzorg/Jeugddomein

People Intelligence

Visie en Waardepropositie Jeugdzorg/Jeugddomein

Grip op budget, zicht op morele waarde en regie over organisatie primair proces

Van: Harold van Garderen en Arno Terra Voor: Wethouders, bestuurders en managers jeugdzorg, onderwijs en sociaal domein Versie: 2.3 Datum: 7 juni 2021

Samenvatting

Het zichtbaar maken van de daadwerkelijke impact van zorg/hulp, onderwijs en sociale omstandigheden op kinderen en jongeren lukt matig tot niet met de combinatie van inkopen op PxQ, certificering van kwaliteit, sturen op doelmatigheid met KPI’s, financiële verantwoording en vragenlijsten voor cliënttevredenheid.

Door het toevoegen van narratieve besturingsinformatie en deze in balans te brengen met bovengenoemde

sturingsmechanismen realiseren 4vitae en partners daadwerkelijke besturing van de impact van het jeugdhulp/zorg/onderwijs/

sociaal/domein landschap.

Een besturingsfilosofie is mooi, maar het gaat om een praktische realisatie die regie geeft over de organisatie van het primair proces en die grip geeft op het budget op basis van zicht op de morele uitwerking van beleid én uitvoering.

Samen met onze partners in Nederland en België helpen we gemeenten/regio’s en zorgaanbieders om te gaan werken vanuit gezamenlijke (morele) opgaven en deze narratief te evalueren vanuit de praktijken (werkloer en burgers samen).

Hiermee ontstaat enerzijds

A. Meer handelingsruimte voor medewerkers en professionals.

B. Daadwerkelijk zicht op wat er gebeurd in de zorg/hulpverlening via de ogen en oren van burgers en medewerkers.

En anderzijds geeft het

C. Managers en bestuurders meer regie over het primair proces en de ontwikkeling van het zorg/hulplandschap als onderdeel van de maatschappij.

D. Politici, gemeenteraad en beleidmakers grip op de daadwerkelijke toewending van budget op basis van morele overwegingen.

Situatie jeugdzorg

Jeugdzorg is een sector met veel historie. Ooit ontstaan vanuit “weduwen en wezen” is deze in 1905 uitgebreid met justitiële jeugdzorg en jeugdbescherming. In 2015 is de jeugdzorg/hulp overgedragen van Rijk naar gemeenten, waarna een bont landschap ontstond van lokale, regionale en landelijke aanbieders (voor specialistische zorg) en gemeenten zelf (jeugdteams en voorliggende voorzieningen).

Daarbij valt op dat het professioneel discours (vertrouw ons), meten van kwaliteit (mensen met de juiste kwalificaties en organisaties met de juiste processen) de boventoon voeren, evenals doelen, het inkopen zelf en sturen met KPI’s. De vraag of zorg/hulp ook echt goed goed voor zowel cliënten als medewerkers wordt niet gesteld en daar wordt ook niet op bestuurd.

Langs een geheel andere lijn speelt ook dat ouders primair verantwoordelijk zijn voor hun kinderen en dat hulp en zorg bij opvoeden - conform It takes a village to raise a child - veel meer is dan wat ouders en eventuele hulp- of zorgverleners doen.

Mede hierdoor is er veel te doen over de jeugdzorg/hulp. De bestuurlijke uitdaging om de baten van jeugdzorg (maar

bijvoorbeeld ook passend onderwijs) blijkt lastig in te vullen met de huidige wijze van besturen. Sturen lukt wel, maar besturen van het zorg/hulplandschap niet.

Visie van 4vitae

Jeugdzorg/hulp werkt door interactie tussen mensen (kind/jeugdige, gezin/voogd, hulp/zorgverlener). KPI’s, processen en diploma’s zijn randvoorwaardelijk. De waarde van de

hulp/zorg is er niet mee te meten of te sturen . Jeugdzorg ¹ is geen machine.

Deze waarde - en die van “the village” - is wel zichtbaar te maken met behulp van verhalen die zowel hulp/

zorgverleners als kind/jeugdige als gezin/voogd vertellen over de hulp/zorg andere factoren die daar invloed op hebben zoals onderwijs, de (thuis)situatie en historie (bijvoorbeeld ziekte, trauma). Opgroeien is een complex proces en jeugdhulp/zorg is een aspect binnen dat leefsysteem.

Voor het besturen van het complex leefsysteem is andere besturingsinformatie nodig die een andere vorm van besturen dan allen met doelen, taken en processen mogelijk maakt.

Bestuurbaarheid van een complex systeem ontstaat - zowel op niveau van praktijken, als organisaties als:

Het meten van klanttevredenheid, lengte van wachtlijsten, proceskwaliteit en outcome is dan ook grotendeels zinloos.

1

Complex lijkt het toverwoord om te zeggen dat je niets kunt doen, niet kunt veranderen.

Niets is echter minder waar. Complex wil zeggen dat je niet moet plannen en van A naar B moet willen. Anders gezegd:

proces en inhoud vallen samen, ze beïnvloeden elkaar!

Hoe dan wel? Nou, je moet vanuit A een stap zetten die wel mogelijk is en dan kijken wat er gebeurd. Dat heet in de complexiteitswetenschap “Adjacent Possible”. Oftewel de

“Naastgelegen Mogelijkheid”

In het ergste geval moet je een stapje terug. Nou, dan doe je gewoon een stap in een andere mogelijke richting. Zo simpel is

het.

1. Beleid alleen wordt geformuleerd als opgave en deze wordt vertaald naar alle organisaties in het zorglandschap (dus inclusief de Village) . ²

2. Als de waarde van zorg of onderwijs (of het gebrek daaraan) zichtbaar wordt gemaakt middels duiding van vertelde ervaringen van alle betrokkenen . Zo komt de betekenis van zorg voor mens en maatschappij in beeld. ³

3. Als deze duiding wordt gebruikt voor verantwoording op de opgave gevolgd door wijzigingen in de inkoop en ⁴ democratische aanpassing van de opgaven en/of het zorg/hulplandschap.

4vitae zorgt voor het beschikbaar komen van genoemde andere besturingsinformatie (op narratieve basis) en helpt bij het inrichten van het anders besturen. Zie bijlage A en onze website voor meer achtergrondinformatie.

Praktische implicaties

Bovenstaande klinkt wellicht allemaal wat ingewikkeld. Dat klopt ook want besturingstheorie en -filosofie is ook geen lichte kost. De praktische implicaties van bovenstaande visie zijn echter eenvoudig en staan samengevat in onderstaande tabel:

Waardepropositie

4vitae heeft verstand van narratieven (verhalende informatie), bedrijfsvoering, systeemkunde en zorgethiek . Wij zijn geen ⁵ specialisten op het gebied van jeugdzorg, onderwijs en sociaal domein.

Wij helpen organisaties de intelligentie van mensen te omarmen voor besturen, transformeren, innoveren, includeren en beveiligen! Dat doen die organisaties inhoudelijk vooral zelf. Wij begeleiden de overgang van doelsturing naar opgavematig werken én we van faciliteren het daarop volgende proces én we zorgen dat de juiste inhoud bij de juiste persoon komt op het juiste moment. De rest doen uw klanten, stakeholders en medewerkers.

Dimensie Huidige praktijk

Zicht op impact Jongeren, ouders, hun sociale netwerk en medewerkers gaan in één proces individueel vertellen over of hulp/zorg hen helpt c.q. hoe zij hulp/zorg geven/verlenen gedurende de uitvoering.

Evaluatie van deze narratieve informatie op collectief niveau geef direct en continu zicht op het geheel én veranderingen daarin. De narratieve informatie komt naast andere sturingsinformatie.

Deze benadering vervangt de huidige 3 vragenlijsten voor meting achteraf (cijfers, analyse) van client-tevredenheid (CEO)door gemeente/regio en aanbieders en medewerkerbeleving (MBO).

Het mogelijk om bij afsluiting van een traject een aantal van de CEO/MBO vragen te blijven stellen.

Inkoop Gemeente en aanbieders (GI, zorgaanbieders, jeugdteam en voorliggende veld gaan optrekken van uit een gezamenlijke opgave die ook gezamenlijk wordt geëvalueerd. De bestaande opdrachtgever - opdrachtnemer relatie waarin doelen, PxQ, KPI’s en certificering leidend zijn gaat naar de achtergrond.

Besturing Doordat continu zicht ontstaan op de betekenis van hulp en zorg, kan een aanbieder of maatschappelijke partij zelf monitoren hoe de ontwikkeling van het vervullen van haar opgave verloopt. De gemeente/regio kan dit zelfs voor het gehele zorglandschap en - in overleg met de stakeholders (zie verantwoorden) - bijsturen. Bijvoorbeeld door in te zetten op training van hulp/

zorgmedewerkers. Of indien dit niet mogelijk of gewenst is zorg/hulp die niet helpt af te bouwen en de vrijgekomen middelen weg te bezuinigen, in te zetten waar deze wel maatschappelijk rendement heeft of er innovatie mee te stimuleren of zelf in gang te zetten.

Verantwoorden Er wordt verantwoording genomen door alle partijen - zowel intern als met de stakeholders - op basis van de gezamenlijke opgave. Ook financieel en juridische aspecten spelen daarbij een belangrijke maar secundaire rol. Verantwoorden worden verantwoordingsgesprekken op basis van gelijkwaardigheid.

Bijvoorbeeld “laat zo thuis mogelijk opgroeien” of “zorg dat kinderen leren wat ze kunnen leren”. Hierdoor ontstaat ruimte voor

2

professionals., maar ook de plicht om te vertellen of dat wel of niet lukt.

Door grootschalige en continue inzet van zogenaamde deel & duidingspunten ontstaat een stroom narratieve data vanuit

3

meerdere perspectieven die beschikbaar komt voor besturen op basis van opgaven.

Samen met financiële, economische en juridische KPI’s.

4

Vanuit die invalshoeken helpen wij overheden en zorgorganisaties/netwerken zonder inhoudelijk een consultancy-positie in te

5

nemen. U blijft aan het roer, wij zorgen voor evaluatie en het toenemen van bestuurbaarheid.

Zo bouwen wij mee aan een maatschappij waarin organisaties op gestandaardiseerde wijze gezamenlijke maatschappelijke opgaven sneller, effectiever en duurzamer realiseren. Dat staat centraal in alle trajecten waar we in stappen

Wat doen we?

Wij helpen u eerst om zicht te krijgen op wat er écht gebeurd in jeugdhulp en jeugdzorg. We helpen u bestaande onderzoeken naar klanttevredenheid en medewerkertevredenheid samen te

voegen en aan te passen zodat echte vertelde ervaringen - vaak van duizenden mensen - centraal komen te staan.

Vervolgens helpen wij u om te gaan werken vanuit een

gezamenlijke opgave aan het besturen van het jeugdzorgdomein (opgroeien, leren, socialiseren).

Wij helpen u dus om daarvoor de evaluatie-, verantwoording-en besturingsprocessen aan te passen aan het feit dat er nu narratieve besturingsinformatie beschikbaar is gekomen. Uiteraard helpen we u ook deze te integreren en in balans te brengen met bestaande financiële, economische en juridische vormen van analyse en sturing.

In Figuur 1 staat een voorbeeld van de zichtbaarheid op het eigen handelen die ontstaat als een jeugdteam gezinscasussen narratief evalueert.

Voor wie?

Omdat er gewerkt wordt vanuit een gezamenlijke opgave zijn er op gemeentelijk/regionaal niveau drie soorten bestuurders die belang hebben bij narratieve besturen van het sociaal domein in het algemeen en jeugdzorg en onderwijs in het bijzonder:

•Wethouders jeugdzorg, onderwijs en sociaal domein die willen sturen op zowel kosten als de betekenis van de geboden hulp.

•Bestuurders van (jeugd)zorginstellingen, maatschappelijk organisaties en uitvoeringsinstanties (en met hen alle organisaties en medewerkers die daarin actief zijn) die hun morele afwegingen en/of hun bijdragen zichtbaar willen maken naar

stakeholders.

Figuur 1: Voorbeeld van besturingsinformatie op basis van 50 jeugdhulp-casussen in een Nederlandse jeugdzorgregio. Te zien valt dat er verbanden zijn ontdekt tussen (a) besparingen door goed matching tussen interventiesoort en

gezinsstructuur en (b) er aanwijzingen zijn dat er een cluster van (oranje) casussen in waarvoor de kosten oplopen als er een persoon met overheersende invloed in het gezinssysteem aanwezig is. Deze nieuwe informatie is feitelijk bestuursinformatie die zowel bruikbaar is voor interne aanpassingen als voor verantwoording naar stakeholders als ketenpartners en

gemeenten omdat hiermee aanpassingen in de sturing en bestruring kunnen worden onderbouwd (let op: er is geen sprake van bewijs omdat er ook casussen zijn met eenzelfde samenstelling waarbij geen kostenverhoging optreedt. Het is wel zeer nuttig om ook dat te doorgronden.

Het gaat niet meer over wat ù wilt weten van mensen Het gaat om wat mensen willen dat u weet

•Trainingsorganisaties die de impact van hun training of methode op het welzijn van zowel medewerkers als cliënten/inwoners zichtbaar willen maken en/of die impact willen optimaliseren gedurende de training en/of die het duurzame effect van de training willen monitoren van afstand zodat tijdig wordt bijgestuurd door bijvoorbeeld verloop van medewerkers of verandering van klantnoden.

Wat levert het op?

•Zicht op maatschappelijke waarde - De morele impact van zorg/hulp (welke interventie/behandeling/zorg/hulp van

welke aanbieder doet goed en welke niet) wordt continu zichtbaar en komt beschikbaar besturingsinformatie. Dan kan er gestopt worden met zorg die geen goed doet en kunnen op basis van opgebouwd inzicht inkoopafspraken worden aangepast.

•Grip op budget - Door deze zichtbaarheid kunnen bestuurders gefundeerde keuzes maken in het aanbod die zij wel of niet willen/kunnen bieden vanuit publieke middelen. Hiermee kan ook democratische verantwoording aan de samenleving worden afgelegd.

•Regie over ontwikkeling zorglandschap - Het innoveren van het het zorglandschap is hét primaire proces voor overheden en zorgbestuurders samen. Door overzicht van het zorglandschap komen gaten, ondermaatse woestijnen, over-aantrekkelijke paradijzen en overbevolkte gebieden in het zorglandschap in beeld. Hiermee. kunnen bestuurders gefundeerde keuzes maken in het aanbod dat zij willen bieden, ontwikkelen of juist afbouwen vanuit publieke en/of private middelen.

Het ontdekken van trends en veranderingen in vertelde informatie en daarop aanpassen maakt

besturen van de balans tussen het morele, het

organisatorische zorg(landschappen) mogelijk. Zie

Figuur 1 in bijlage A.

Bijlage A - Model voor de besturing van de balans tussen morele, juridische en economische aspecten van publieke goederen

In deze korte bijlage presenteren we ons model voor gelijktijdige en gezamenlijke besturing van publieke goederen zoals jeugdzorg, onderwijs en het sociale domein.

Links zie we de klassieke productdriehoek tussen kwaliteit, prijs en kwantiteit. In inkoop en sturingsprocessen wordt daarnaast natuurlijk gekeken naar economische en juridisch aspecten. Daarbij worden echter vooral doelen nagestreefd waardoor sociale en morele aspecten buiten beeld blijven tijdens inkoop, maar ook tijdens verantwoording, bij monitoring, enzovoort.

Om dat gebrek te repareren brengt 4vitae rechts het morele aspect in om de balans tussen het morele, juridische en economische te herstellen. Dit gebeurd vanuit, en gaat gepaard met het formuleren van opgaven naast de eerder genoemde doelen. Een opgave is - in tegenstelling tot een doel - niet haalbaar, niet analyseerbaar, maar wel evalueerbaar op basis van narratieve informatie. Voorbeelden van opgaven zijn:

•Kinderen/jongeren helpen leren wat ze kunnen leren.

•Kinderen/jongeren zo thuis mogelijk opgroeien.

•Een inclusieve maatschappij zijn.

Dit soort opgaven bestaan naast elkaar vanuit beleidsvelden, maar vloeien samen in de praktijk van alledag van medewerkers, onderwijzers, jeugdwerkers, inwoners en gezinnen die zorg of hulp krijgen. Daarom is gezamenlijke evaluatie vanuit meerdere perspectieven nodig om zicht te krijgen op de vraag of de opgave nog centraal staat of dat doelen leidend zijn of dreigen te worden.

Door tijdens het evalueren goed te letten op de aspecten naast de hoofdlabels in beide driehoeken én de opgave leidend te maken wordt besturing van de genoemde balans bereikbaar.

Over 4vitae

4vitae [spreek uit: voor ‘viteh] betekent voor mensen. 4vitae vat teams, organisaties, bedrijven, netwerken en de maatschappij dan ook op als zowel productie als sociale systemen.

4vitae helpt organisaties de intelligentie van mensen te omarmen voor besturen, transformeren, innoveren, includeren en beveiligen! Wij bouwen mee aan een maatschappij waarin organisaties op gestandaardiseerde wijze gezamenlijke

maatschappelijke opgaven sneller, effectiever en duurzamer realiseren. Dat staat centraal in alle trajecten waar we in stappen.

Alle diensten en toepassingen van 4vitae zijn wetenschappelijk gefundeerd in systeemkunde, complexiteitskunde, organisatiekunde, narratologie en zorgethiek.

Contact

www.4vitae.nl p/a Groenelaan 49 3904 KT Veenendaal

dr. Harold van Garderen harold@4vitae.nl +31 (6) 2909 7305

drs. Arno Terra arno@4vitae.nl +31 (6) 4760 5986