1.
2.
3.
4.
1.
Daan Hoefsmit, programmadirecteur VWS - ‘We hebben het niet alleen over schulden, maar over bestaanszekerheid’
2.
Rosanne Oomkens, onderzoeker Panteia - Zorgwekkende cijfers en trends
3.
Michelle Achterberg - Schuldhulp: oog voor het jongerenbrein
4.
Talkshow - ‘Schulden zijn geen trending topic voor jongeren’
5.
Verdiepende sessie Jongeren met Schulden Schouders Eronder & Zorgverzekeringslijn Contact
Samenwerking Overdracht
Opbrengsten per gebied
6.
Tips
Verslag Themadag Zorgverzekeringslijn en Schouders Eronder
Daan Hoefsmit, programmadirecteur VWS - ‘We hebben het niet alleen over schulden, maar over
bestaanszekerheid’
‘Wees er snel bij, voorkom dat jongeren nog verder in de problemen komen’. Daan Hoefsmit, programmadirecteur bij het ministerie van VWS op het gebied van schulden, windt er geen doekjes om. Hij weet hoe groot de gevolgen van schulden kunnen zijn.
‘Deze problematiek van jongeren en schulden is dermate groot dat we dit nu integraal moeten aanpakken. De CAK-lijst van wanbetalers is een waardevolle lijst, die gemeenten in staat stelt om jongeren met zorgpremie-schulden op te zoeken en hun schulden aan te pakken.’ Er is geen tijd te verliezen, stelt Hoefsmit. ‘We moeten echt zorgen dat jongeren snel, eerder en beter worden
geholpen. We hebben het niet alleen over het oplossen van schulden, maar over bestaanszekerheid.
Dat is ontzettend belangrijk. Zorgen dat jongeren een dak boven hun hoofd hebben, dat ze werk of een opleiding vinden, dat een kostendelersnorm niet in de weg staat. Dát moeten we regelen.’
Gemeenten hebben die ruimte, zegt Hoefsmit. ‘Dit vraagt om maatwerk. Deze jongeren hebben snel hulp nodig, zodat ze weer uit de problemen komen, anders zijn we zo weer tien jaar verder.’
Volgens Hoefsmit laat de themadag zien hoeveel ambitie en dynamiek er bij de betrokken
professionals zit. ‘Allemaal zien zij de noodzaak en de urgentie van dit probleem. Ik hoop dat we er samen in slagen om jongeren sneller te bereiken.’
Rosanne Oomkens, onderzoeker Panteia - Zorgwekkende cijfers en trends
Een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, kleine buffers en steeds meer
betalingsachterstanden. Onderzoeker Rosanne Oomkens van Panteia schetst een zorgwekkend beeld. ‘En de gevolgen van corona zijn nog niet eens meegenomen.’
Hoeveel jongeren kampen er nu precies met schulden in Nederland? Die vraag is nog niet zo eenvoudig te beantwoorden, stelt onderzoeker Rosanne Oomkens van Panteia, die allerlei verschillende onderzoeken over de schuldenproblematiek naast elkaar heeft gelegd.
Sommige onderzoeken zijn verouderd of hanteren verschillende definities: het gaat over
problematische schulden, risicovolle schulden en betaalachterstanden. Maar er is wel een aantal zorgwekkende trends waar te nemen, stelt Oomkens. Uit onderzoek van Panteia blijkt dat in 2015 tien procent van de jongeren tussen de 18 en 27 jaar hun zorgverzekering niet op tijd betaalden. ‘Te laat betalen hoeft niet meteen op problemen te duiden, maar dit is wel een groot aantal. Zeker omdat we weten dat deze betalingsachterstanden een belangrijke indicator zijn voor bredere financiële
problemen.
Uit recente cijfers van het BKR blijkt bijvoorbeeld dat het aantal jongeren met betalingsproblemen ook stijgt. “Was er eind 2019 nog sprake van 32.000 jongeren, eind 2020 was dat aantal al gestegen naar 34.000. Dit zijn zorgwekkende trends, zeker omdat hun positie erg kwetsbaar is. Ze worden ook hard getroffen door corona. 43 procent van de jongeren tussen de 18 en 24 jaar is door corona minder gaan werken en verdient dus minder. Een grote buffer hebben ze meestal niet, dus de rek is er snel uit.’
Volgens Oomkens zijn data over betalingsachterstanden en schulden een waardevol instrument om vroegtijdig jongeren met geldzorgen op te sporen. ‘Het is vooral belangrijk om er vroeg bij te zijn om grote problemen te voorkomen’.
Afname
Risicogedrag
Verslag Themadag Zorgverzekeringslijn en Schouders Eronder
Michelle Achterberg - Schuldhulp: oog voor het jongerenbrein
Jongeren willen graag zélf keuzes maken, vinden autonomie erg belangrijk en zijn gevoelig voor druk van leeftijdsgenoten. Om jongeren met schulden te helpen is het belangrijk om deze kennis uit de neurowetenschap goed in te zetten. ‘We zien vaak dat interventies dit gedrag bestrijden, maar je kunt dat ook omdraaien’, stelt
ontwikkelingspsycholoog en postdoctoraal onderzoeker aan de Erasmus Universiteit, Michelle Achterberg.
‘Wat verandert er allemaal in het adolescentenbrein en wat heeft dat voor gevolgen voor het
gedrag?’, begint Achterberg, die aan de Erasmus Universiteit onderzoek doet naar hersenontwikkeling en sociaal gedrag bij kinderen en jongeren. Er gebeurt van alles in het jonge brein. Enerzijds neemt het cognitieve vermogen toe, maar er is ook een drang naar spanning, een grote sociale gevoeligheid. ‘Dit heeft zowel positieve uitkomsten - jongeren ontdekken de wereld, sociale vaardigheden nemen toe - maar aan de andere kant zien we ook een piek in angsten, gevoelens van depressie en risicogedrag.’
Tijdens de adolescentie zijn de hersenen volop in ontwikkeling. Er is ook sprake van een afname van het aantal hersencellen maar het aantal verbindingen neemt wel toe. ‘We weten inmiddels dat dit via een specifiek patroon verloopt. De hersencellen in het cognitieve hersengebied ontwikkelen zich langzamer dan in de emotionele gebieden, die echt pieken tijdens de adolescentie.’ Dit alles zorgt volgens Achterberg voor een disbalans en kan leiden tot risicovol en roekeloos gedrag. ‘Er is maar weinig impulscontrole en jongeren zijn gevoelig voor snelle beloningen.’
Dit risicogedrag heeft volgens de ontwikkelingspsycholoog mogelijk een evolutionaire functie.
‘Verkenningsgedrag vraagt ook om meer autonomie en onafhankelijkheid. Tegelijkertijd is het belangrijk om een sociaal netwerk op te bouwen om het te redden in deze wereld.’
Het kan volgens Achterberg nuttig zijn voor professionals om deze onderliggende motieven in te zetten, in plaats van te bestrijden bij de aanpak van schulden. ‘Bijvoorbeeld door jongeren waar mogelijk zelf keuzes te laten maken, vertrouwen te geven. ‘Laat ze zelf proberen, maar blijf in de buurt om hulp te bieden waar nodig. Ook de inzet van rolmodellen om zo een positieve ‘groepsnorm’
te creëren kan helpen. Denk bijvoorbeeld aan een buddy-systeem. Op deze manier kunnen inzichten van uit de neuropsychologie echt helpen in de praktijk.’
Bereiken
Buddy
Vasthouden
Talkshow - ‘Schulden zijn geen trending topic voor jongeren’
‘Begrip, geduld en zoek die samenwerking’. Jongerenwerker Jaouad Najih van Opr€cht (https://wijzijnoprecht.nl/)in Arnhem vat de opbrengst van de Themadag mooi samen.
Hoe kunnen we jongeren met schulden bereiken en hoe krijg je ze in beweging? Dat is de vraag waar vier professionals - schuldhulpverlener van het jaar John Wildenberg van Farent in Den Bosch, Anna- Laura van Eeden van Puur Zuid in Amsterdam, Albert Pronk van Stichting Xtraplus in Den Haag en Jaouad Najih uit Arnhem - over in gesprek gaan.
Hoe jongeren met schulden te bereiken, het blijkt dé vraag waar veel gemeenten en professionals mee worstelen, laat een digitale rondgang zien. ‘Het gemeentehuis heeft een te hoge drempel voor
jongeren. Kom uit dat torentje en zoek jongeren zelf op’, is het advies van een Brabantse professional.
John Wildenberg vertelt over het escaperoomspel dat Farent voor het onderwijs heeft ontwikkeld.
‘Schulden zijn bepaald geen trending topic, maar door het op deze manier te verpakken, weten we jongeren preventief te bereiken. Ze voelen tijdens het spel ook echt de stress van schulden. En daarna gaan we met zo’n klas in gesprek en dan worden er ook echt mooie verhalen gedeeld.’
Albert Pronk vertelt hoe jongeren met allerlei uiteenlopende vragen bij het JIP terecht kunnen. ‘Het eerste contact is met een jongerenadviseur, wanneer blijkt dat er sprake is van schulden dan komen ze bij ons terecht. Heel laagdrempelig allemaal.’ In Arnhem wordt gewerkt met een buddy-systeem waarbij leeftijdsgenoten - die soms zelf met schulden hebben geworsteld - aan jongeren in de wijk worden gekoppeld. ‘Hoe we de jongeren bereiken? We werken vanuit de presentiegedachte, we zijn aanwezig in de wijk, we zijn een bekend gezicht en dat werkt.’ De jongerenwerkers van Opr€cht zitten ook bij de kantonrechter, waarbij de rechtbank jongeren ook meteen kan doorverwijzen. ‘We werken ook met de CAK-lijst, ik ben al langs de deur geweest en heb zo jongeren weten te bereiken. De sleutel zit ‘m echt in het outreachend werkend. Deze jongeren met schulden komen niet naar ons, wij moeten ze opzoeken. Het gaat echt om maatwerk.’
Daar is zijn Amsterdamse college Anna-Laura van Eeden het helemaal mee eens. Ook zij benadrukt het belang van het persoonlijke contact, van de relatie met de jongeren. ‘Zorg dat je ze vast blijft houden, dat je ze niet laat vallen wanneer ze niet op komen dagen. Probeer al in de eerste gesprekken resultaat te laten zien. Investeer in dat vertrouwen, dat is zo belangrijk.’ Veel van de jongeren die zij begeleidt, worden doorverwezen door ketenpartners. Het is daarom belangrijk dat ook andere professionals - jongerenwerkers en sociaal werkers - wel kennis hebben van schuldhulpverlening en hoe de keten eruitziet.’
Leefwereld
Het is volgens ‘het panel’ belangrijk om aan te sluiten bij de leefwereld van jongeren. In Arnhem zijn de jongerenwerkers ook bij het eerste gesprek met de schuldhulpverlener. ‘Dan bekijken we met z’n drieën hoe we dit traject ingaan.’ Volgens Albert Pronk moeten professionals bij de gemeente ‘op hun woorden letten.’ ‘Dan gaan er zoveel afkortingen over tafel. Dat is niet alleen voor jongeren niet te begrijpen, maar voor heel veel Nederlanders niet.’
In Den Bosch werkt John Wildenberg aan preventieve activiteiten die aansluiten bij de jongeren. ‘Wil jij miljonair worden? Dat willen ze allemaal. We proberen ze aan te spreken met informatie over bitcoins en andere cryptocurrency. Vandaaruit kunnen we het ook hebben over plannen maken, over sparen en keuzes hebben. Zo halen we de focus weg van schuldenproblematiek, maar zo werken we wel aan bepaalde skills.’
Anna-Laura van Eeden in Amsterdam heeft positieve ervaringen met een nieuwe gesprekstechniek
‘Sturen op Zelfsturing
(https://www.lsta.nl/system/refinery/resources/W1siZiIsIjIwMjAvMTEvMTEvNHZxYWJ5b3hyMl9GbHllcl9 UcmFpbmluZ19TdHVyZW5fb3BfWmVsZnN0dXJpbmdfMjAyMV8ucGRmIl1d/Flyer%2520Training%2520Stu ren%2520op%2520Zelfsturing%2520%25282021%2529.pdf?sha=e5e55f70d2dcc7e1)'. ‘Dat gaat uit van stress-sensitief werken. Je gaat echt zoeken en graven naar de motivatie bij de jongeren. Wat wil hij of zij? Wat zijn de dromen en hoe kom je daar? En dit werkt echt, is mijn ervaring. Het zorgt ervoor dat er minder weerstand is.’
De vier panelleden benadrukken stuk voor stuk hoe belangrijk de relatie met de jongeren is. Jaouad Najih: ‘Pieken en dalen horen bij Schuldhulpverlening, er zijn maar weinig jongeren die er zo doorheen fietsen. Dus geef die onvoorwaardelijke steun.’
Schouders Eronder & Zorgverzekeringslijn
Op 30 maart gingen professionals uit de schuldhulpverlening in een verdiepende sessie aan de hand van de Schouders Eronder Methodiek verder met de vraag: Hoe kunnen we jongeren met schulden (eerder) bereiken? Het verslag van deze bijeenkomst lees je hier
(https://www.schouderseronder.nl/verslag-themadag-zorgverzekeringslijn-en-schouders- eronder#verdiepende-sessie-jongeren-met-schulden-schouders-eronder-zorgverzekeringslijn).
CAK-lijst (https://www.hetcak.nl/zakelijk/regelingen/regeling-wanbetalers/gemeenten/lijst-van- wanbetalers)
Verdiepende sessie Jongeren met Schulden Schouders Eronder &
Zorgverzekeringslijn
De professionals die deelnemen aan het tweede deel van de themadag zijn stuk voor stuk actief op het thema schulden. Ze nemen dan ook een hoop ervaring en kennis mee. De grote vraag die tijdens deze verdiepende sessie op tafel ligt luidt: hoe kunnen we jongeren met schulden – het liefst zo vroeg mogelijk - bereiken? Een week eerder gingen de deelnemers hier samen met bijna honderd collega's over in gesprek tijdens de themadag van Schouders Eronder en Zorgverzekeringslijn. De grote
belangstelling geeft aan hoe hoog de urgentie is. Ook corona versterkt het risico op schulden doordat veel jongeren hun bijbaantje zijn kwijtgeraakt.
Aan de hand van de Schouders Eronder Methode wordt dit vraagstuk vandaag verder ontleed.
Projectleider Anne Vreeman: ‘Professionals in de uitvoering zien goed waar de losse problemen zitten, maar schakelen vaak te snel door naar de oplossing. Aan de hand van deze methode maken we vandaag eerst een goede probleemanalyse. Wat zijn de ervaringen in de praktijk, de inzichten uit de wetenschap? Op welk gebied knelt het?’ Professionals leren op deze manier een vraagstuk methodisch
‘aan te vliegen’ om daarna op zoek te gaan naar mogelijke oplossingsrichtingen.
Niki van Loon van Zorgverzekeringslijn is onder de indruk van de betrokkenheid van de deelnemers.
‘Het is volgens mij zo goed om op deze manier – en dat werkt ook online – met professionals uit alle delen van het land – ervaringen en kennis uit te wisselen.’
Contact
Jongeren vragen zelf niet snel om hulp. Volgens de deelnemers van vandaag is het belangrijk om te investeren in de persoonlijke relatie. Het zijn jongerenwerkers, maar ook leerkrachten, sportcoaches die ‘hun jongeren’ kennen en problemen kunnen signaleren. Belangrijke partners voor
schuldhulpverleners bij de vroegsignalering van jongeren met schulden. ‘Jongeren zien me vaak, kennen mij, de drempel om naar mij toe te stappen is dan niet zo hoog’, vertelt jongerenwerker Jurjen Lind, die ook regelmatig een spreekuur houdt waar jongeren met alle vragen – ook over geldzaken terecht kunnen. Een collega is het met hem eens: ‘Wij moeten zelf aanwezig zijn op de plaatsen waar de jongeren zijn. Zichtbaar en laagdrempelig. Jongeren gaan zichzelf niet op het gemeentehuis melden.’
Een andere bron voor schuldhulpverleners zijn ambulante hulpverleners – zoals de GGD’ers in de wijk – die bij gezinnen waar allerlei problemen spelen, over de vloer komen. ‘Het is belangrijk dat andere professionals op de hoogte zijn wat schuldhulp inhoudt. Klantmanagers of wmo-consulenten kunnen goed uitvragen, wat speelt er bij de rest van het gezin’, adviseert een van de deelnemers. ‘Vaak is geld voor het hele gezin een probleem en het is zaak om dan al hulp aan te bieden.’
En ook werkgevers – jongeren hebben vaak een eerste bijbaantje – signaleren vaak veel, weet Niki van Loon van Zorgverzekeringslijn. ‘Pas kregen wij een telefoontje van een heel betrokken teamleider die zich zorgen maakte over de zorgverzekeringsschulden van zijn jonge pizzabezorgers.’
Woorden als ‘outreachend werken’, dichtbij én laagdrempelig vallen veelvuldig. ‘Het laagdrempelig contact is zo belangrijk. Probeer meteen kleine problemen op te lossen, dan komen mensen ook met grote problemen’, stelt een van de deelnemers.
Ook social media kunnen helpen bij het bereiken van jongeren. Jongerenwerker Jurjen Lind maakt hier veelvuldig gebruik van. ‘Ik heb ook een training ‘online jongerenwerk’ gevolgd. Het is belangrijk om te weten hóe social media in te zetten. Ik heb nu een persoonlijk account op Insta, dat werkt beter dan een algemeen account van de organisatie. En ik ben erg actief en post ook wekelijks wel iets over geldzaken – wat te doen wanneer je achttien wordt, hoe zit het met DUO? En ik merk dat het werkt, jongeren sturen me nu ook een berichtje met een vraag over geldzaken.’ Ook de inzet van populaire influencers op social media kan helpen om bepaalde boodschappen rondom geldzaken onder de aandacht van jongeren te brengen.
Samenwerking
Jongerenwerker Jurjen helpt jongeren bij het oplossen van ‘kleine’ financiële problemen en schakelt bij grote schuldenproblematiek met een schuldhulpverlener van de gemeente. Ook die korte lijntjes, die samenwerking met andere professional is belangrijk. ‘Ik werk in een kleine gemeente, we weten elkaar te vinden. Ik ga ook vaak mee met de jongeren naar een eerste gesprek.’
Een begeleider in de maatschappelijke opvang benadrukt het belang van een klein ‘doorbraakbudget’, een klein bedrag dat de cliënt soms kan lenen van de hulpverlener. ‘Om de week door te komen en nieuwe schulden te voorkomen. Tien of vijf euro is vaak al genoeg. Ze moeten dit ook terugbetalen, en ook dat is dan weer een overwinning. Het vieren van dit soort successen is erg belangrijk.’
Een andere belangrijke voorwaarde is dat betrokken partners ‘de sociale kaart in de gemeente’ goed kennen. Zij moeten kennis hebben over de ‘wereld van de schuldhulp’. Begrippen als bewind en
schuldhulp worden nogal eens door elkaar gebruikt, merken de professionals. ‘En dan zit zo’n jongere al helemaal in de weerstand of komt met verkeerde verwachtingen naar ons toe. Het is belangrijk om ketenpartners ook goed te informeren wat we wél en wat we niet doen.’
Verslag Themadag Zorgverzekeringslijn en Schouders Eronder
Overdracht
Zorg voor een warme overdracht. Mensen met schulden – en jongeren in het bijzonder – vinden het erg vervelend om hun verhaal wéér te moeten vertellen. ‘Dan raak je ze heel snel kwijt. Deze jongeren hebben vaak al heel wat hulpverleners versleten. Zorg voor een goede rapportage, een warme
overdracht wanneer een jongere wordt overgedragen aan een collega of aan een andere organisatie.’
Samenwerking is dé sleutel naar succes, concludeert Niki van Loon van Zorgverzekeringslijn. ‘Zet elkaars kennis en kunde in, zodat niemand het wiel opnieuw hoeft uitvinden. Mijn ervaring is dat mensen in de uitvoering elkaar echt wel weten te vinden, maar op andere lagen wordt het samenwerken – soms ook door zaken als subsidietoekenning – lastig.”
Anne Vreeman benadrukt dat Schouder Eronder Methode professionals in de toekomst kan helpen om complexe vraagstukken te lijf te gaan. ‘We zien hoeveel waardevolle inzichten er worden gedeeld door het vraagstuk op deze manier gezamenlijk vanuit zoveel verschillende perspectieven te ontrafelen.
Opbrengsten per gebied
De opbrengsten per gebied zullen hier spoedig gepubliceerd worden.
Verslag Themadag Zorgverzekeringslijn en Schouders Eronder
Tips
Omgekeerde toets (https://www.stimulansz.nl/de-omgekeerde-toets-methodiek/?
gclid=Cj0KCQjwmIuDBhDXARIsAFITC_57z8Egs7pX-K8cBUC2muHwS-Il1F4AcjfGJ-At-AwPyC- YiQApMQEaAg7-EALw_wcB)
https://www.coachcenter.nl/inspiratie/de-4-vragen-die-je-leven-veranderen-volgens-byron-katie/ - vragen die je je jongere kan stellen om hun waarneming te verbeteren
Cirkel Gedragsverandering (https://www.movisie.nl/tool/cirkel-gedragsverandering) Handlichting - Info handlichting (https://www.doehetzelfnotaris.nl/uitleg/handlichting/)
Wij maken gebruik van cookies.
Lees meer over cookies
OK Nee, bedankt
