Een adviesrapport met betrekking tot
de maatschappelijke waarde
van het acteren.
E.G. Bulder
27 februari 2013
Geschreven ten behoeve van:
De opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek van het Noorderpoortcollege te Groningen
Jeugdtheaterschool | Theaterwerkplaats De Prins van Groningen te Groningen
Het NNT Dichterbij Project van het Noord Nederlands Toneel te Groningen
Theatervooropleiding en productiehuis De Noorderlingen te Groningen
Herkenning, confrontatie of uitdaging?
Een adviesrapport met betrekking tot
de maatschappelijke waarde
van het acteren.
E.G. Bulder
Rijksuniversiteit Groningen te Groningen
Faculteit Letteren | Opleiding Kunsten, Cultuur en Media |
Specialisaties: Theater en Kunsteducatie
Geschreven naar aanleiding van een kwalitatief onderzoek naar
het effect van het acteren op de identiteitsvorming en –
ontwikkeling van adolescenten.
~ 3 ~
Inhoudsopgave
Inleiding ... 4
Belangrijkste conclusies van het onderzoek ... 6
Aanbevelingen voor vervolgonderzoek ... 7
Bevindingen en aanbevelingen voor De Noorderlingen ... 8
Bevindingen en aanbevelingen voor het NNT Dichterbij Project ... 11
Bevindingen en aanbevelingen voor de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek ... 13
Bevindingen en aanbevelingen voor de Jeugdtheaterschool ... 16
Bevindingen en aanbevelingen voor De Steeg ... 18
Bevindingen en aanbevelingen voor Theater te Water ... 21
Algemene bevindingen met betrekking tot diverse werkwijzen... 25
Algemene aanbevelingen ... 25
Combinaties van gezelschappen ... 27
De Noorderlingen en De Steeg ... 27
De Noorderlingen en Theater te Water ... 27
Het NNT Dichterbij Project en de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek ... 27
Het NNT Dichterbij Project en de Jeugdtheaterschool ... 28
Het NNT Dichterbij Project en De Steeg ... 28
De Jeugdtheaterschool en Theater te Water ... 28
De Steeg en Theater te Water ... 28
~ 4 ~
Inleiding
Dit adviesrapport is een uitwerking van een kwalitatief onderzoek naar de mogelijke effecten van het acteren op de (sociale) identiteitsvorming en –ontwikkeling van adolescenten. De hoofdvraag van het onderzoek luidt dan ook als volgt: Heeft het acteren effect op de vorming en ontwikkeling van de (sociale) identiteit van adolescenten? En zo ja, welk(e) effect(en)? Er zijn in totaal negenendertig interviews afgenomen met vierendertig verschillende respondenten tussen de 14 en 28 jaar, afkomstig van De Noorderlingen, het NNT Dichterbij Project, de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek van het Noorderpoort College, de Jeugdtheaterschool, De Steeg en Theater te Water. Negenentwintig respondenten zijn eenmalig geïnterviewd, vijf respondenten op een tweetal momenten. Uiteindelijk hoopte ik de maatschappelijke waarde van het acteren te kunnen beoordelen en een advies te kunnen formuleren voor de diverse gezelschappen. De gezelschappen hebben aangegeven dat zij het van belang achten dat hun bijdrage aan en waarde in het kunstenveld en de maatschappij in haar geheel wordt aangetoond. Aan de hand van een theoretisch kader zijn de voor het onderzoek relevante variabelen gedefinieerd. Om de juiste data te verzamelen is er gebruikgemaakt van semigestructureerde interviews, vragenlijsten en directe observatie. De definities uit het theoretisch kader zijn gebruikt om de topiclist van het interview vorm te geven. De vragen zijn opgebouwd rondom een viertal thema’s: ervaringen, het effect op persoonlijk vlak (identiteit en zelfvertrouwen), het effect op sociaal vlak (invloed vanuit de omgeving) en verwachtingen.
~ 5 ~
interessante citaten heb ik geprobeerd om een algemeen beeld te geven van de diverse antwoorden van de respondenten. Een aantal belangrijke punten komen hierin naar voren. Zo is er door de respondenten gesteld dat zij op het podium de vrijheid ervaren om het zelf te onderzoeken en te ontwikkelen. De groep biedt hen een veilige en vertrouwde omgeving waarin deze ontdekkingsreis plaats kan hebben. Het toneel is bij uitstek een plek om te oefenen met diverse mogelijkheden op persoonlijk, sociaal en maatschappelijk vlak en kan worden beschouwd als een middel waarmee de jongere zich kan voorbereiden op de volwassenheid en de eigen plek in de maatschappij. Door de uitdagingen die het individu aangaat kunnen gevoelens van durf en zelfvertrouwen worden ontwikkeld.
In dit beknopte rapport wordt de geïnterviewde gezelschappen advies geven op basis van de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek. De verschillende gezelschappen zullen eerst worden beschreven aan de hand van hun doelstellingen, werkwijzen en doelgroepen. Vervolgens zullen de ervaringen van de respondenten worden beschreven op een drietal manieren: codes en frequenties, begrippen en citaten. Daarna zal de maatschappelijke waarde van elk van de gezelschappen worden beoordeeld en beschreven en zullen aanbevelingen worden gedaan. Ook zal ik adviezen over een mogelijke samenwerking tussen de verschillende gezelschappen. Het adviesrapport is mede tot stand gekomen dankzij de verschillende contactpersonen, spelers, deelnemers en leerlingen van de gezelschappen. Ik zou hen graag willen bedanken voor hun medewerking.
~ 6 ~
Belangrijkste conclusies van het onderzoek
Op basis van de resultaten van het onderzoek kan er worden gesteld dat het acteren van invloed kan zijn op de identiteitsvorming en ontwikkeling van adolescenten. Het acteren kan als een zoektocht en ontdekkingsreis naar het zelf worden beschouwd. Binnen de theatrale speelruimte kan de jongere zonder directe gevolgen experimenteren met identiteiten, rollen, gevoelens, gedachten en ideeën. De adolescent kan op het toneel bepaalde persoonlijke, sociale en maatschappelijke kwesties onderzoeken en tegelijkertijd ervaringen en frustraties uiten en verwerken. Hoe er met dergelijke ervaringen wordt omgegaan is afhankelijk van het individu’s persoonlijkheid. Naast een maatschappelijke vorming, kan het acteren worden beschouwd als een vorm van identiteitsoplossing. Niet alleen kan de adolescent oefenen met en zich voorbereiden op de volwassenheid, ook kan er zelfkennis worden opgedaan. Dit resulteert in leerzame en confronterende ervaringen, waarmee een proces van zelfreflectie gepaard kan gaan. Een succesvolle acteerprestatie zou kunnen zorgen voor leermomenten en gevoelens van zelfvertrouwen. Bepaalde confronterende ervaringen zullen op hun beurt gevoelens van onzekerheid en twijfel tot gevolg hebben.
~ 7 ~
Aanbevelingen voor vervolgonderzoek
De conclusies die uit het onderzoek naar voren komen, zijn gebaseerd op een kleine, specifieke groep adolescenten die in ongelijke hoeveelheden afkomstig zijn van diverse gezelschappen. Ik zou willen aanraden om in het vervolgonderzoek een grotere groep respondenten te vormen, die in gelijke mate vertegenwoordigd zijn binnen de gezelschappen. Op deze manier zou het onderzoek betrouwbaarder kunnen worden, omdat het gemiddelde effect dichterbij de realiteit komt te liggen en minder zal worden beïnvloed door incidentele gevallen. Daarnaast wordt elk gezelschap in dezelfde mate in het onderzoek gerepresenteerd.
In het huidige onderzoek zijn van alle respondenten slechts vijf op een tweetal momenten geïnterviewd, de anderen eenmalig. Voor verder onderzoek is het eveneens aan te raden om bij een grotere groep pre- en post-metingen te doen in combinatie met directe observatie. Om een duidelijke ontwikkeling, verandering en/of effect aan te kunnen tonen als gevolg van het acteren, is het belangrijk dat de ervaringen en verwachtingen van de respondenten op minimaal twee momenten worden vastgelegd. Tevens is het aan te raden om hierbij ook direct te observeren, om zo het veranderingsproces tussen de twee peilingen waar te kunnen nemen.
~ 8 ~
Bevindingen en aanbevelingen voor De Noorderlingen
Beoordeling door de Kunstraad:
∗ “Bij de Noorderlingen komen jongeren in aanraking met meerdere cruciale aspecten van het theatervak (…) een combinatie van lef, durf, werklust, discipline, openheid en empathie”.
∗ “Met de Productiegroep worden in een jaar vijf voorstellingen gemaakt. Zelf theater maken, onderzoek doen, werken met tekst en werken op locatie zijn aspecten die aan bod komen.” ∗ “De Noorderlingen bekleedt een mooie, maar bescheiden plaats in de keten op het gebied van
talentontwikkeling.”1
Belangrijkste doelstelling: De Noorderlingen wordt beschouwd als productiehuis voor jongerentheater en een vooropleiding voor de toneelschool. De jongeren leren toneelspelen en kennismaken met diverse opvattingen en vormen van theater(maken), de ontwikkeling van het eigen talent staat hierbij centraal.
Werkwijze: De manier van werken bij De Noorderlingen kan worden omschreven als de eigen interpretatie of invulling van een concept. De jongere spelers (tot 18 jaar) krijgen hierbij meer richtlijnen, bijvoorbeeld aan de hand van een script. In het geval van de Productiegroep (vanaf 18 jaar) is dit veelal slechts een kader.
“Dit is in eerste instantie een kwestie van zoeken, van heel veel materiaal verzamelen en alle mogelijkheden onder de loep nemen. Op deze manier blijft er ruimte over voor het ontstaan van iets nieuws. Het verhaal wordt in een later stadium belangrijk.”2
Doelgroep van het gezelschap: De Noorderlingen wordt door de Kunstraad omschreven als een “theaterwerkplaats voor getalenteerde middelbare scholieren.”3 De spelers van de Productiegroep zijn ‘talentvolle, ambitieuze jongeren’ vanaf 18 jaar die verder willen naar de toneelschool.
Doelgroep van de voorstellingen: De voorstellingen zijn gericht op een algemeen publiek.
1
De Kunstraad “Kunst en Cultuur in de Gemeente Groningen - Advies over de plannen van de culturele instellingen in de gemeente Groningen in het licht van de gemeentelijke cultuurnota 2013 – 2016.” Groningen, april 2012. (34)
2
Programmaboekje Jonge Harten Festival 2011.
3
De Kunstraad (34)
PROFIEL De Noorderlingen
Totaal aantal leerlingen 69 leerlingen
Leeftijden 12-18 jaar (Productiegroep 18-20 jaar) Locatie De Noorderlingen (Moesstraat, Groningen) Respondenten 7
∗ Jongens 4 respondenten (18-20 jaar) ∗ Meisjes 3 respondenten (18-19 jaar) Gemiddelde leeftijd 18,71
Soort interviews Reflectief
Opleidingsniveau respondenten VMBO, HAVO, VWO, Gymnasium en MBO Contactpersonen Nicolette Klein Bleumink (zakelijk leider)
~ 9 ~ Ervaringen van de spelers: onderzoeksbevindingen
De vrijheid van een eigen invulling die de werkwijze van De Noorderlingen biedt, wordt door de jongeren als prettig beoordeeld. Als gevolg van het acteren ervaren zij dan ook ontwikkeling op persoonlijk vlak en hun zelfvertrouwen.
∗ Hiërarchie van de categorieën aan de hand van de codes en frequenties Effect op
persoonlijk vlak
Koppeling Ervaringen en verwachtingen
Acteren Zelfvertrouwen Effect op sociaal vlak
Waarom theater? De Noorderlingen lijken relatief veel waarde te hechten aan de ontwikkeling op persoonlijk vlak en de koppeling van het acteren met de wereld buiten het theater. Gezien de doelstelling van het gezelschap – vooropleiding voor de toneelschool – zou dit kunnen leiden tot de volgende verklaring. Niet alleen maken de jongeren een persoonlijke ontwikkeling door en doen zelfkennis op, ook ontwikkelen zij zich op sociaal en maatschappelijk vlak en leren over de maatschappij en haar sociale regels.
∗ Begrippen
Het acteren Het persoonlijke vlak, zelfvertrouwen Het sociale vlak
Emotie Verbeelding Vrijheid Inleving Vernieuwing Vermaak Passie Plezier Leuk Inzicht Uitdaging Reflectie Zelfexpressie Herkenning Leerzaam Jezelf kunnen zijn
Interactie Gezelligheid
Sociaal
∗ Citaten
~ 10 ~
Beoordeling van de maatschappelijke waarde van het gezelschap: Het theater dat wordt gemaakt staat, naar eigen zeggen, met beide voeten geworteld in de maatschappij. De jongeren leren over de maatschappij en de koppeling van het acteren aan de wereld buiten het theater. De focus ligt hierbij op de persoonlijke ontwikkeling van de jongere. De jonge acteur ontdekt wat voor een soort speler hij of zij is, leert de eigen sterke en zwakke punten kennen en gebruiken, leert de eigen grenzen kennen en doet mensenkennis. Op die manier wordt er door de jongere voorbereid op de toekomst als acteur en als ‘speler’ in de maatschappij. Door de inzet van verschillende docenten en regisseurs doet de jongere eveneens mensenkennis op.
“Het is wel een bewustwording voor jezelf in ieder geval (…) Het is heel veel leren over mezelf, heel veel leren over het theater, leren over de maatschappij, heb ik ook wel het gevoel. (…) Wat het ook is, ik weet niet hoe ik dat moet noemen, maar ik vind het leuk om mensen te ontmoeten die ergens heel erg goed en heel erg lang in gedreven zijn.” “Ik merk sowieso dat ik het heel fijn vind dat ze met jou bezig gaan, niet zozeer, ja hoe zeg je dit, je kunt zeg maar op de vloer bezig gaan en zeggen doe het meer zo of doe het meer zo. Maar bij De Noorderlingen kijken ze ook heel erg naar jou buiten de speelvloer en of je het echt wil en hoe je er voor inzet, dat soort dingen krijg je.”
~ 11 ~
Bevindingen en aanbevelingen voor het NNT Dichterbij Project
PROFIEL Het NNT Dichterbij Project
Totaal aantal deelnemers 60 jongeren Leeftijden 14-18 jaar
Locatie Theater de Machinefabriek (Groningen) Respondenten 3
∗ Jongens 1 respondent (14 jaar) ∗ Meisjes 2 respondenten (14-16 jaar) Gemiddelde leeftijd 14,66
Soort interviews Reflectief Opleidingsniveau respondenten VMBO en VWO
Contactpersoon René de Haan (hoofd educatie NNT)
Belangrijkste doelstelling: Het doel van het Dichterbij project is de “jongeren inwijden in het soort totaaltheater dat we [het Noord Nederlands Toneel] maken (…) hen een kijkje laten nemen en laten ervaren wat het is om theater te maken in een professioneel gezelschap.” 4
Werkwijze: Tijdens de voorjaarsvakantie brengen 60 jongeren samen een voorstelling ten tonele. De jongeren geven een eigentijdse visie op de voorstelling die op dat moment door het NNT op de planken wordt gebracht. De hieruit voortkomende voorstelling wordt aan het einde van de week 3 a 4 keer opgevoerd in Theater de Machinefabriek. In het maakproces maken de jongeren kennis met verschillende aspecten van het theater maken: acteren, dansen, muziek maken en podiumtechniek.
Doelgroep van het project: De doelgroep van het project zijn jongeren tussen de 14 en 18 jaar afkomstig uit Groningen, Drenthe en Friesland. Elke jongere kan zich voor het project aanmelden, want “iedereen moet een kans hebben om mee te doen, ongeacht of iemand nou veel of weinig met toneel doet, veel ervaring of talent heeft.”5
Doelgroep van de voorstelling: De voorstellingen zijn gericht op een algemeen publiek.
Ervaringen van de spelers: onderzoeksbevindingen
De respondenten van het NNT Dichterbij Project omschrijven de werkwijze als het geven van een eigen visie op een bestaand concept en een proces waarin zij leren acteren. Daarnaast speelt de samenwerking met andere jongeren een belangrijke rol.
∗ Hiërarchie van de categorieën aan de hand van de codes en frequenties Ervaringen en
verwachtingen
Effect op persoonlijk vlak
Acteren Koppeling Zelfvertrouwen Effect op sociaal vlak
Waarom theater?
4
http://www.nnt.nl/nnt-in-groningen/ (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013)
5
~ 12 ~
Uit de gesprekken met de respondenten van het NNT Dichterbij project is naar voren gekomen dat er veel is gesproken over het acteren zelf en het effect van het acteren op persoonlijk vlak. Ook hier is de verklaring gelegen in de werkwijze: de jongeren worden ingewijd in het acteren. De opgedane ervaringen zijn van invloed op het zelfbeeld en het zelfvertrouwen van de jongeren.
∗ Begrippen
Het acteren Het persoonlijke vlak, zelfvertrouwen Het sociale vlak
Emotie Vrijheid Inleving Inspirerend Mooi Positief Vermaak Passie Plezier Leuk Zelfvertrouwen Uitdaging Durf Angst overwinnen Zelfexpressie Leerzaam Jezelf kunnen zijn
Samen zijn Gezelligheid Samenwerken
Sociaal
∗ Citaten
Beoordeling van de maatschappelijke waarde van het gezelschap: De doelstelling van het project is de inwijding van de jongeren in het theatervak. De voorstelling van het Noord Nederlands Toneel fungeert als uitgangspunt en basis voor het stuk dat door de jongeren samen zullen vormgeven. De onderwerpen en thema’s zijn maatschappelijk relevant en worden door de jongeren met een eigentijdse visie benaderd. De jongeren zullen zich gaan verdiepen en inleven in bepaalde maatschappelijke rollen en kwesties. Dit ontwikkelt hen niet alleen als persoon en acteur, maar ook op sociaal vlak. Zo leren zij samenwerken met anderen, waarmee vriendschappen en gevoelens van verbondenheid gepaard kunnen gaan.
“Ik vind het heel gaaf om te laten zien wat je kan en een stuk te maken met anderen, dat zien ontwikkelen, ik vind het ook heel leuk om voor mensen te staan en hun te laten zien wat we, wat we hebben gemaakt in die periode.”
“Ik had wel verwacht dat er een vast script was, maar ik vind dit ook heel leuk dus.”
“Ja, dat kan ik op zich wel, maar er moet wel structuur in zitten. Van je moet nu dit doen en je moet nu dat doen.” “Hier, moet je een beetje nadenken over hoe denkt Hamlet en daar zijn we eigenlijk op door gegaan. Dus je hebt een beetje een verhaal, maar allemaal heel vaag.”
~ 13 ~
Bevindingen en aanbevelingen voor de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek
PROFIEL Kunst, Theater, Media en MuziekTotaal aantal leerlingen ± 100, verdeeld over 4 leerjaren Leeftijden Vanaf 16 jaar
Locatie School voor de Kunsten (Noorderpoort College te Groningen) Respondenten 6
∗ Jongens 3 respondenten (18-20 jaar) ∗ Meisjes 3 respondenten (17-19 jaar) Gemiddelde leeftijd 18,16
Soort interviews Reflectief Opleidingsniveau respondenten MBO en HAVO
Contactpersoon Linda Jacobsen (docent eerstejaars) Marieke Voorzee (docent tweedejaars)
Belangrijkste doelstelling: De leerlingen van de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek worden door middel van diverse projecten, voorstellingen, workshops en stages voorbereid op de praktijk van het kunstenveld. De jongeren leren diverse facetten van en opvatting over het theater kennen. Daarnaast leren zij acteren en produceren.
Werkwijze: De leerlingen volgen afhankelijk van de gekozen richting diverse lessen. Samen met hun medeleerlingen worden voorstellingen gemaakt. De ene keer is dit op basis van een gegeven concept vanuit de opleiding, de andere keer wordt een eigen idee ten tonele gebracht. Het acteren kan hierbij worden gecombineerd met zang, muziek en dans.
Doelgroep van de opleiding: De doelgroep van de opleiding zijn jongeren vanaf 16 jaar die op MBO-niveau bezig willen gaan in het kunstenveld.
Doelgroep van de voorstellingen: Onder andere medeleerlingen, docenten, familie en vrienden. De doelgroep van de voorstellingen is afhankelijk van de voorstelling of project.
Ervaringen van de spelers: onderzoeksbevindingen
De leerlingen van de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek omschrijven het acteren als een middel dat hen ontwikkelt op persoonlijk én sociaal vlak. Niet alleen stellen zij zich op het toneel kwetsbaar op, het geeft hen ook zelfvertrouwen. De kritiek en feedback van hun medeleerlingen en docenten wordt meegenomen in de verdere ontwikkeling. De opleiding wordt door een aantal van de respondenten omschreven als een voorbereiding op de volwassenheid en de maatschappij.
∗ Hiërarchie van de categorieën aan de hand van de codes en frequenties Ervaringen en
verwachtingen
Effect op persoonlijk vlak
Zelfvertrouwen Koppeling Acteren Waarom theater?
~ 14 ~
In het geval van de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek speelt het zelfvertrouwen naast de persoonlijke ontwikkeling een belangrijke rol. Op het toneel kan de jongere zichzelf blootgeven, wat als leerzaam of confronterend kan worden ervaren. De ontvangen kritiek en feedback wordt door een groot aantal respondenten verwerkt en gebruikt bij de individuele vorming. Het geleerde wordt uiteindelijk gekoppeld aan de persoon die zij zijn buiten het theater.
∗ Begrippen
Het acteren Het persoonlijke vlak, zelfvertrouwen Het sociale vlak
Emotie Verbeelding Vrijheid Inleving Vermaak Passie Plezier Trots Uitdaging Angst overwinnen Zelfvertrouwen Samenwerken Interactie Sociaal ∗ Citaten
“Ja! Ik moet zeggen dat als je op de opleiding zit dan ga je inderdaad het eerste jaar bij jezelf ook heel veel dingen ontdekken en bij theater kijk je heel veel naar jezelf, hoe sta je op het podium en eigenlijk wordt alles, want ja, je krijgt ook best wel vaak kritiek over je heen, over hoe je bent en hoe je doet. Soms heb je hele moeilijke periodes dat je bijvoorbeeld met scènes moeite hebt of zo en daar moet je dan doorheen. Het is niet, het vak theater is wel heel erg kwetsbaar.”
“En dat je ook heel veel leert over jezelf, vooral bij Artiest, dat sprak me heel erg aan. En ja, theater, ik wil zoveel mogelijk leren over theater, ik weet niet of ik na deze opleiding er direct ook op HBO-niveau mee verder ga, maar zijn zeker geen vier jaar geweest van zomaar even… Je leert echt heel veel.”
“Dat is het leuke aan deze opleiding geweest, denk ik. Naarmate ik hier zit, naarmate ik hier twee blokken had doorgebracht, ik merk nu dat ik verhalen vind in mensen, dat je mensen ziet en dat je zelf gaat invullen van dit heb jij gedaan, dit heb je meegemaakt et cetera. Dat houdt het wel heel interessant eigenlijk. En dat je, ja, dat je toch je tijd op een andere manier gaat leren besteden en dingen bewuster meemaakt op één of andere manier.” “Je wordt wel wat eerder volwassen inderdaad, maar dat komt ook weer een beetje door de manier van werken hier op school en samenwerken en dat alles. Maar ik merk ook nog wel, door de puberteit weet ik soms ook nog niet helemaal wat ik precies wil en wanneer ik dan een les in stap en ik moet iets doen, ja dan, die onzekerheid over wat wil ik nou, dan werkt dat niet echt mee in de les of zo, dan doe ik het halfjes, omdat ik niet weet of ik dit wel wil.”
“Ik denk niet echt door het acteren zelf, nou ja door meer ervaring steeds krijg ik wel meer zelfvertrouwen in het spelen zelf, maar verder heeft het me niet echt veranderd als persoon. Meer de school zelf, de manier van werken en hoe er met mensen wordt omgegaan, dat wel.”
~ 15 ~
~ 16 ~
Bevindingen en aanbevelingen voor de Jeugdtheaterschool
Belangrijkste doelstelling: De belangrijkste doelstelling van de Jeugdtheaterschool is het leren toneelspelen. Bij de jongere kinderen wordt fantasie en samenspel gestimuleerd, voor de jongeren gaat het om de eigen spelontwikkeling.
“Met inzet en betrokkenheid [van de jongeren zelf en de docenten] gewerkt aan het verbeteren en ontdekken van het eigen spel vanuit stem, beweging en verbeelding.”6
Werkwijze: De Jeugdtheaterschool biedt voor diverse leeftijden op verschillende niveaus cursussen aan. Veelal worden er in eigen beheer producties gemaakt, soms in samenwerking met andere organisaties. Naast de reguliere lessen kunnen de jongeren zich verdiepen in een bepaald onderwerp, werken aan individuele leerwensen of een eigen voorstelling maken.
Doelgroep van het gezelschap: Kinderen tussen de 8 en 18 jaar kunnen bij de Jeugdtheaterschool terecht (spelers boven de 18 jaar kunnen ‘doorstromen’ naar de Amateurtheaterschool). Het motto hierbij is: “iedereen mag meedoen. Ervaring is een voordeel, maar zeker geen noodzaak.”7
Doelgroep van de voorstellingen: De voorstellingen van het gezelschap zijn, afhankelijk van de leeftijden en niveaus van de spelers, bestemd voor diverse doelgroepen.
Ervaringen van de spelers: onderzoeksbevindingen
Uit de gesprekken met de respondenten van de Jeugdtheaterschool is gebleken dat er veel belang wordt gehecht aan het sociale vlak, wat van invloed is op het zelfvertrouwen. Het samenwerken biedt de jongeren een vertrouwde omgeving en veel vrijheid. Aan de hand van de feedback van anderen proberen de jongeren zich voortdurend te ontwikkelen.
6
http://www.theaterwerkplaatsgroningen.nl/jeugdtheaterschool/ (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013)
7
Idem.
PROFIEL Jeugdtheaterschool
Totaal aantal leerlingen ± 450 leerlingen Leeftijden 8-18 jaar
Locatie Theaterwerkplaats / Prinsentheater (Groningen) Respondenten 6
∗ Jongens 2 respondenten (16-17 jaar) ∗ Meisjes 4 respondenten (17-26 jaar) Gemiddelde leeftijd 17,5
Soort interviews Reflectief
Opleidingsniveau respondenten VWO, MBO, HBO en WO
~ 17 ~
∗ Hiërarchie van de categorieën aan de hand van de codes en frequenties Ervaringen en verwachtingen Koppeling Effect op persoonlijk vlak Zelfvertrouwen Effect op sociaal vlak Acteren Waarom theater? In de gesprekken met de jongeren van de Jeugdtheaterschool komt duidelijk naar voren dat er naast een persoonlijke ontwikkeling waarde wordt gehecht aan de koppeling van de ervaringen en kennis aan het leven buiten het theater. Door het samenwerken met leeftijdsgenoten vinden er wederzijdse beïnvloedingen en leermomenten plaats. Naast een ontwikkeling op persoonlijk vlak, kan de jongere leren over het functioneren en communiceren in een sociale omgeving.
∗ Begrippen
Het acteren Het persoonlijke vlak, zelfvertrouwen Het sociale vlak
Plezier Leuk Vrijheid Mooi Vermaak Passie Uitdaging Reflectief Leerzaam Jezelf kunnen zijn
Gezelligheid Samenwerken
Sociaal Ontspannend
∗ Citaten
Beoordeling van de maatschappelijke waarde van het gezelschap: De Jeugdtheaterschool geeft jongeren de mogelijkheid om kennis te maken met het theater en het acteren. Op het toneel kan de jongere in alle vrijheid en binnen een vertrouwde, veilige omgeving bepaalde maatschappelijk relevante thema’s en onderwerpen onderzoeken en sociale kennis opdoen. De ‘bagage’ die dit oplevert kan worden gekoppeld aan het leven buiten het theater, als onderdeel van de maatschappij.
“Dat je vanaf jonge leeftijd al feedback op elkaar geeft en zo, ik denk dat dat wat uitmaakt.”
“Nou, je hebt hier niet zo heel veel regels. Ik denk dat dat mij heel erg aanspreekt. Normaal op school krijg je opdrachten en dan moet je je aan de regels houden en hier is het vooral van goh, doe maar en als het niet goed is dan hoor je het wel als het anders moet. Dus ik denk dat dat veel vrijheid geeft.”
“Ja, vooral toen ik nog jonger was, je wordt heel, omdat je heel erg moet samenwerken, wordt er ook heel erg naar je persoon gekeken en hoe je op dingen reageert. Of je bijvoorbeeld een haantje de voorste bent of juist heel verlegen bent.”
~ 18 ~
Bevindingen en aanbevelingen voor De Steeg
PROFIEL De Steeg
Totaal aantal spelers Verschilt per productie Leeftijden 17-20 jaar
Locatie Prinsentheater (Groningen) en op scholen Respondenten 2
∗ Jongens 1 respondent (19 jaar) ∗ Meisjes 1 respondent (18 jaar) Gemiddelde leeftijd 18,5
Soort interviews Reflectief Opleidingsniveau respondenten MBO
Contactpersoon Karin Noeken (artistiek leider en regisseuse)
Beoordeling door de Kunstraad:
∗ “Theater De Steeg maakt theaterproducties voor jongeren vanaf twaalf jaar. Jaarlijks worden zo’n 200 voorstellingen gespeeld op en voor scholen (…) Daarmee worden ongeveer 20.000 jongeren bereikt.”
∗ “De Steeg wil jongeren op een toegankelijke manier kennis laten maken met theater. Het gezelschap zet daarnaast theater in als middel om actuele onderwerpen en prangende kwesties invoelbaar en bespreekbaar te maken. Om voorstellingen geloofwaardig en zo herkenbaar mogelijk te maken, spelen jongeren een actieve rol in de ontwikkeling en uitvoering van de voorstellingen.”8
Belangrijkste doelstelling: Productiehuis De Steeg wil jongeren in contact brengen met theater als kunstvorm en hen uitnodigen om mee te discussiëren over de thema’s van de voorstellingen. Dit doen zij aan de hand van voorstellingen “die prikkelen en aan het denken zetten.” 9
Werkwijze: Jaarlijks produceert De Steeg diverse voorstellingen waarin specifieke onderwerpen onder de aandacht van jongeren worden gebracht. De inzet van jongere acteurs zorgt voor een goede aansluiting op de leefwereld van het publiek en een grotere herkenbaarheid en impact van de voorstelling. De jonge spelers brengen eigen verhalen en ervaringen in. De Steeg onderhoudt nauwe banden met het onderwijs, maar wordt ook regelmatig benaderd door bepaalde organisaties om specifieke onderwerpen onder de aandacht van jongeren te brengen.
Doelgroep van het gezelschap: Jonge acteurs in opleiding (met name studenten van de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek van het Noorderpoort College) tussen de 17 en 20 jaar.
Doelgroep van de voorstellingen: De voorstellingen worden gemaakt voor jongeren vanaf 12 jaar en worden gespeeld op scholen in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.
8
De Kunstraad (30)
9
~ 19 ~
“De voorstellingen zijn zodanig opgebouwd dat iedereen er op zijn of haar eigen niveau uithaalt wat er in zit.”10
Ervaringen van de spelers: onderzoeksbevindingen
De werkwijze wordt door de respondenten omschreven als een eigen invulling van een bestaand concept. In dit proces ervaren zij veel vrijheid en zelfstandigheid. Samen met de andere jongeren wordt de voorstelling vormgegeven door de verschillende ideeën met elkaar in samenhang te brengen.
∗ Hiërarchie van de categorieën aan de hand van de codes en frequenties Ervaringen en
verwachtingen
Effect op persoonlijk vlak
Koppeling Acteren Zelfvertrouwen Waarom theater?
Effect op sociaal vlak De respondenten stellen dat de werkwijze hen vooral heeft ontwikkeld als persoon en als acteur. De thematiek van de voorstelling is afgestemd op een specifieke doelgroep, waartoe de jongeren zelf ook behoren. Niet alleen vinden zij het leerzaam om dergelijke voorstellingen te spelen en effecten te kunnen constateren bij de jongeren, ook worden ze zelf aan het denken gezet. Op die manier worden hun ervaringen uit het theater gekoppeld aan het dagelijkse leven.
∗ Begrippen
Het acteren Het persoonlijke vlak, zelfvertrouwen Het sociale vlak
Emotie Leuk Inleving Plezier Verbeelding Vrijheid Mooi Passie Inspirerend Uitdaging Angst overwinnen Zelfvertrouwen Leerzaam Zelfrespect Durf Zelfexpressie Trots Herkenning Interactie Erkenning ∗ Citaten 10
http://www.desteeg.info/pages/desteeg/algemeen.htm (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013)
“Ik heb nu pas sinds twee jaar dat ik me helemaal vrij voel op het podium. Dat ik kan doen wat ik wil, behalve als er een regisseur op zit, want dan moet je gewoon doen wat hij wil, daar kun je wel je eigen ding bij doen, maar sinds ik zelf dingen maak, heb ik de totale vrijheid, dat het me niks meer kan schelen wat mensen er van vinden, als ik maar mijn ding kan doen.”
~ 20 ~
Beoordeling van de maatschappelijke waarde van het gezelschap: De maatschappelijke waarde van het gezelschap is gelegen in de actuele onderwerpen en thema’s die in de voorstellingen aan bod komen. Deze onderwerpen vinden hun aansluiting bij verschillende schoolvakken en zouden kunnen zorgen voor herkenning bij de doelgroep. De jonge acteurs bieden een nieuw of ander perspectief op bestaande thema’s. De voorstellingen zullen op deze manier dan ook gemakkelijker een doorwerking kunnen vinden, omdat de “de drempel van [de] voorstellingen laag [is] en de impact groot.”11
11
http://www.desteeg.info/pages/desteeg/algemeen.htm (Laatst geraadpleegd op 27 februari 2013)
“Ik heb voor De Steeg gekozen, omdat ik ook voorstellingen van hen heb gezien vorig jaar, en ik weet dat ze educatieve voorstellingen maken, voor jongeren en dat vind ik zelf ook heel erg leuk en interessant. En de onderwerpen waar het altijd over gaat, dat ligt ook heel dicht bij mij, dus daarom vind ik het ook fijn om dat te doen.”
“Nou, eigenlijk wel heel erg zelfstandig. (…) heel veel zelfstandigheid, zelf opdrachten maken, zelf scènes maken en dat laat je dan zien en dan geeft zij commentaar. En dan samen maak je een voorstelling, dus het is echt, de opdrachten doe je zelfstandig en dan ga je samen scènes maken en een stuk maken en ideeën bij elkaar inbrengen.”
~ 21 ~
Bevindingen en aanbevelingen voor Theater te Water
Beoordeling door de Kunstraad:
∗ “Theater te Water wil toegankelijk theater maken voor een breed publiek. Het gezelschap hecht veel waarde aan theater als sociale gebeurtenis. Met een herkenbare speelstijl en heldere verhaallijn streeft het gezelschap herkenning en identificatie na.”
∗ “Ieder jaar krijgen twaalf spelers de kans om zich te ontwikkelen. Met deze ervaring kunnen ze eventueel doorstromen naar het theateronderwijs.”12
Belangrijkste doelstelling: Theater te Water brengt het theater naar de mensen, in de Noordelijke provincies, toe en fungeert als platform en kweekvijver voor (jong) talent. Het gezelschap wil een zo’n breed mogelijk publiek aanspreken en hen in aanraking brengen met het theater, om te laten zien hoe mooi toneel kan zijn en hoe zonde het is dat dit beperkt zou blijven tot een zogenaamde ‘bovenlaag’.
Werkwijze: Per jaar worden er een tweetal producties gemaakt. De zomerproductie vindt plaats aan boord van theaterschip De Verwondering, de winterproductie wordt gespeeld in diverse plaatselijke dorpshuizen, theaters en buurtcentra in Groningen, Drenthe en Friesland. De spelers worden spelmatig gecoacht, zodat het eigen talent kan worden ontdekt en ontwikkeld. Eerst wordt er twee maanden lang gerepeteerd, uiteindelijk wordt de voorstelling 50 tot 70 keer opgevoerd.
Doelgroep van het gezelschap: Spelers met diverse achtergronden, motivaties en leeftijden zijn de doelgroep van Theater te Water. Redenen om bij Theater te Water te gaan spelen zijn onder andere een leerzame stageplaats, als oriëntatie op het theaterveld, het opdoen van ervaring of gewoon een halfjaartje ertussenuit.
“Theater te Water werkt met acteurs zonder (afgeronde) opleiding en biedt hen de gelegenheid om ervaring op te doen.”13
12 De Kunstraad (28)
13 Idem.
PROFIEL Theater te Water
Aantal spelers 6 spelers per productie Leeftijden Vanaf 17 jaar
Locatie Aan boord van theaterschip De Verwondering
(Zomerproductie) en in diverse buurt- en dorpshuizen in de Noordelijke provincies (Winterproductie)
Respondenten 10
∗ Jongens 7 respondenten (18-28 jaar) ∗ Meisjes 3 respondenten (18-22 jaar) Gemiddelde leeftijd 21,4
Soort interviews Reflectief (5 respondenten) & Pre- en post (5 respondenten) Opleidingsniveau respondenten HAVO, VWO, MBO, HBO en WO
~ 22 ~
Doelgroep van de voorstellingen: De voorstellingen zijn geschikt voor een algemeen publiek vanaf 12 jaar.
Ervaringen van de spelers: onderzoeksbevindingen
∗ Hiërarchie van de categorieën aan de hand van de codes en frequenties Winterproductie 2011-2012
Ervaringen en verwachtingen
Effect op persoonlijk vlak
Zelfvertrouwen Koppeling Acteren Waarom theater?
Effect op sociaal vlak Uit bovenstaande tabel blijkt dat het acteren de respondenten persoonlijk ontwikkelt en hen gevoelens van zelfvertrouwen geeft. Het acteren zelf en de koppeling van het acteren aan de wereld buiten het theater lijkt minder relevant te zijn.
Zomerproductie 2012 Ervaringen en
verwachtingen
Effect op persoonlijk vlak
Koppeling Acteren Zelfvertrouwen Effect op sociaal vlak Waarom theater? Effect op persoonlijk vlak Zelfvertrouwen Ervaringen en verwachtingen
Koppeling Effect op sociaal vlak
Waarom theater?
Acteren
Bij de spelers van de Zomerproductie 2012 valt een duidelijke ontwikkeling te constateren (uiteraard logisch, aangezien deze respondenten twee maal zijn geïnterviewd). De respondenten hadden verwacht dat zij zich vooral als persoon en als acteur zouden ontwikkelen. Zij verwachtten in mindere mate effecten te ervaren op het sociale vlak en het zelfvertrouwen. Na afloop van de ‘ervaring’ bleek het hen meer zelfvertrouwen te hebben gebracht en leek het meer van invloed te zijn geweest op het sociale vlak dan gedacht. Ook het acteren bleek een aanzienlijke minder belangrijke rol te spelen.
∗ Begrippen
Winterproductie 2011-2012
Het acteren Het persoonlijke vlak, zelfvertrouwen Het sociale vlak
Emotie Plezier Verbeelding Leuk Inleving Vrijheid Positief Passie Inspirerend Uitdaging Durf Reflectie Angst overwinnen Zelfexpressie Zelfvertrouwen Jezelf kunnen zijn
Leerzaam
Interactie Samen zijn Samenwerken
~ 23 ~
Zomerproductie 2012
Het acteren Het persoonlijke vlak, zelfvertrouwen Het sociale vlak
Enthousiasme Grensoverschrijdend Plezier Genieten Energie Rust Passie Leuk Vrijheid Mooi Positief Gevoel Ontwikkeling Angst overwinnen Spontaniteit Zelfvertrouwen Zelfkennis Groei Zelfexpressie Uitdaging Reflectie Jezelf kunnen zijn
Inzicht Samenwerken Mensenkennis Gezelligheid ∗ Citaten Winterproductie 2011-2012
De acteerervaring is door deze respondenten als een uitdaging en confrontatie ervaren. Zo hebben zij continu gestreefd om beter te worden. De sfeer in de groep is als prettig en stimulerend ervaren.
Zomerproductie 2012
In de gesprekken met de spelers komt naar voren dat de acteerervaring tegelijkertijd leerzaam en confronterend is geweest. Niet alleen hebben de respondenten zich veilig en gerespecteerd gevoeld door de anderen in de groep. Ook hebben zij het samenwerken soms als beklemmend ervaren. Ondanks dergelijke ervaringen hebben zij zelfkennis en mensenkennis kunnen ontwikkelen.
“Nou, toen ik hier kwam vond ik de sfeer ook heel erg belangrijk. Ik merkte dat iedereen anders was en iedereen lekker zichzelf kon zijn.”
“Precies, precies. Want je wordt natuurlijk wel in het diepe gegooid. Je staat natuurlijk voor een publiek, en je geeft jezelf eigenlijk dan en….nou ik merk dat ik daar toch een soort van overheen ben gegroeid denk ik dan ook.” “Ja, het is een beetje kennismaken met, je wordt eigenlijk heel erg geconfronteerd met nou ja, dit moet je kunnen en nou is het niet zo, je moet het, als je het te eng vind, dat ze dan zeggen ja, niks mee te maken, je doet het maar gewoon, omdat het natuurlijk ook heel erg persoonlijk is en het acteren heeft gewoon heel erg veel met jezelf te maken.”
“Ja, ik vind het heel erg interessant, omdat je heel veel leert, dat je elke avond weer op hetzelfde niveau moet zitten. Dat is heel heftig eigenlijk, want het klinkt heel saai, om elke dag hetzelfde te doen, maar dat is totaal niet saai, omdat je gewoon, het is elke dag weer anders, dus je staat voor een andere zaal, je zit, de een voelt zich blijer dan de ander en dat kun je soms ook… dan heb je een keer ruzie, dan ben je moe en dan vind je die stom en dan heb je dat in je hoofd, je zit met examenstress in je hoofd. Elke dag is heel anders.”
~ 24 ~
Beoordeling van de maatschappelijke waarde van het gezelschap: De voornaamste maatschappelijke waarde is gelegen in de doeleinden en doelgroep van het gezelschap. De toegankelijke theatervorm en maatschappelijk relevante thema’s zorgen ervoor dat iedere toeschouwer er op zijn of haar manier en niveau wat uit kan halen. Als er wordt gekeken naar de maatschappelijke waarde van het gezelschap op het vlak van het acteren is dit vooral terug te zien in de persoonlijke ontwikkeling van de acteurs die de acteerervaring tot gevolg kan hebben. De werkwijze staat open voor individuen met diverse achtergronden, niveaus, aspiraties en doeleinden. Voor de één is het een leerzame stageplaats en plek om ervaring in het acteren op te doen, voor een ander een manier om te ontdekken wat hij of zij leuk vindt en wil bereiken in het leven. Door het samenwerken met anderen wordt er door de respondenten naast persoonlijke kennis, ook sociale kennis opgedaan. Dergelijke kennis kan door de individuen worden toegepast in het dagelijkse, sociale leven.
“Het is, het moet niet teveel worden, want je moet je lekker en een beetje veilig voelen in een groep, en een beetje dat je alles kan zeggen, dat je gerespecteerd wordt inderdaad, dat je gewoon een beetje je ding kan doen. Dat je niet constant bezig moet zijn met randdingen of groepsdingen en ja, inderdaad een beetje conflict is nooit verkeerd inderdaad, dat kan ook mooie dingen…”
“Ja precies, je leert heel veel over jezelf en de mens als sociaal dier, laat ik het zo zeggen. Dus je leert daar echt ontzettend veel over. Ook omdat je ook zo lang met elkaar, je bent gewoon vier maanden… of nou… nee, twee en een half, vier maanden in totaal plusminus. Vier, vijf maanden ben je of zo ben je zo intens met elkaar bezig en je leert enorm veel van elkaar en over elkaar en al die dingen. Dat zeker.”
“Ja, de regisseur zegt wel dingen, maar het zit heel erg op het grensvlak ik wil gewoon niet dat het een prestatie wordt, mijn basis is het moet leuk zijn en zodra het richting dat het goed moet zijn, dat gaat bij mij, dat snijdt bij mij al. Dus ja, kritiek, als het kritiek is dat het goed moet zijn, ja, daar kan ik niet zoveel mee. Dat is niet mijn drijfveer, zeg maar.”
“Het bleef vrij lang wazig, maar dat ligt aan jezelf. Dat ligt aan de spelers zelf. Hoe sneller jij het kan en zoveel mogelijk laat zien, totdat de regisseur zegt ‘we geven de rem erop en dit is waar je moet zijn’. Want als jij, als de speler dit doet, maar de regisseur wil dit, ja, daar kan de regisseur vrij weinig mee.”
“Ja, natuurlijk. Eigenlijk kan je met alles wat de regisseur zegt wel iets. Het is alleen de vraag waar ga je dat vandaan halen, waar ga je het zoeken en waar ga je het vinden? En dat soort dingen meer. Maar… vooral de wetenschap van ik ben een denker en daar moet ik gewoon iets mee, zodat ik dat goed kan inzetten en dat het niet een, zoals het nu is, een…”
~ 25 ~
Algemene bevindingen met betrekking tot diverse werkwijzen
In de interviews heb ik de respondenten vragen gesteld over de werkwijze van de gezelschappen waarbij zij spelen of hebben gespeeld. Het samenwerken is door bijna alle respondenten als prettig ervaren. Samen met anderen wordt er toegewerkt naar een interessant, inspirerend, leuk en mooi eindproduct. In dit proces worden verschillende ideeën en meningen samen gebracht. Voor de ene respondent is het samenwerken een voordeel, omdat het hem of haar de nodige steun kan bieden, voor de ander is dit ervaren als een ‘teveel op elkaars’ lip zitten’. Eén van de respondenten noemt het acteren dan ook terecht een proces van geven en nemen.
De manier van werken kan grofweg worden onderverdeeld in een tweetal soorten: vanuit een vast script of vanuit de eigen invulling. Een aantal van de respondenten geeft aan dat zij het prettig vinden als er al een rol of personage voorhanden is, anderen stellen de vrijheid en het zelf bedenken op prijs. Ook wordt er door de respondenten gesproken over een combinatie van een vastgelegd concept, met enkele richtlijnen en de ruimte voor een eigen interpretatie. De ene respondent vindt het fijn als hij of zij zichzelf herkent in de gespeelde rol, de ander gaat graag de uitdaging aan om een personage te spelen die verder van het zelf afligt. In beide gevallen wordt de jongere met zichzelf geconfronteerd en leert zichzelf goed kennen.
Algemene aanbevelingen
De mate waarin een jongere een persoonlijke en sociale ontwikkeling door kan maken als gevolg van het acteren is afhankelijk van de manier van werken van het gezelschap en de hoeveelheid aandacht die hieraan wordt besteed. Kijkend naar de visies van de gezelschappen ten opzichte van de ervaringen van de spelers kan er worden geconcludeerd dat deze veelal in grote lijnen overeenkomen. Op basis van de bevindingen en conclusies van het door mij gedane onderzoek en de informatie uit dit adviesrapport zou ik de diverse gezelschappen een aantal algemene adviezen willen geven.
“Ik heb het liefst nog dat ik zoveel mogelijk zelf mag bedenken eigenlijk. Wel dat er enigszins richtlijnen zijn, vind ik het prettigst, maar dat ik daarin nog wel heel vrij ben en met z’n allen kunnen creëren.”
~ 26 ~
1.
Probeer continu de eigen doelstellingen en motivaties duidelijk voor ogen te houden. Wat willen we uiteindelijk bereiken? Wat willen wij dat het de spelers brengt? Wat stellen we centraal? Op die manier weten de spelers wat zij kunnen verwachten en zal dat beter overeenkomen met hetgeen zij uiteindelijk zullen ervaren.2.
Houd om de zoveel tijd reflectie- en beoordelingsgesprekken, zowel met de spelers als met de organisatie zelf. In het geval van de organisatie is het belangrijk dat er wordt nagegaan of de doelstellingen veranderd zijn of aangevuld kunnen worden. In het geval van de jongeren is het van belang dat er wordt gekeken of de doelstellingen overeenkomen met de ervaringen van de jongeren.3.
Het is goed om het gezelschap of de groepen zo gemêleerd mogelijk te houden. Let hierbij op een goede afstemming wat betreft de leeftijden, achtergronden en ambities van de spelers. Hierbij is het belangrijk dat het groepsproces centraal wordt gesteld, zodat de verbondenheid van de groep wordt vergroot. Op die manier worden de jongeren ook in sociaal opzicht gestimuleerd, zodat het samenwerkingsproces, en daarmee de kwaliteit van het stuk, aanzienlijk verbeterd.4.
Om ervoor te zorgen dat de jongeren zich goed kunnen ontwikkelen, is het belangrijk dat zij hierin worden begeleid. Het is dan ook van belang dat ieder individu evenveel ruimte, vrijheid en aandacht wordt geboden. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van persoonlijke gesprekken, het laten invullen van reflectierapporten en directe observatie.~ 27 ~
Combinaties van gezelschappen
Tijdens de gesprekken met de verschillende respondenten is het mij opgevallen dat een groot aantal van de respondenten op het moment of in het verleden bij meerdere, verschillende gezelschappen spelen of hebben gespeeld. Dit zijn combinaties van de zes gezelschappen onderling, maar ook van deze gezelschappen met andere initiatieven. (Zie pagina 29)
Naast de voorkomende combinaties zijn er een zevental combinaties die eveneens interessant kunnen zijn. Dit zijn combinaties die ik in mijn onderzoek niet ben tegengekomen, het kan uiteraard zijn dat deze combinaties al wel bestaan.
De Noorderlingen en De Steeg
De samenwerking tussen deze twee gezelschappen zou interessant kunnen zijn, omdat hun werkwijzen beide een belangrijke maatschappelijke waarde toekennen aan het theater. De Noorderlingen en De Steeg onderzoeken en bespreken onderwerpen die in het verlengde van de jongeren liggen. Uiteraard worden er ook kwesties behandeld die verder afstaan van de jongeren. Door de eigen invulling en visies van de jongeren krijgen deze thema’s een interessante, actuele en maatschappelijke relevantie.
De Noorderlingen en Theater te Water
Deze gezelschappen leggen de nadruk op verschillende aspecten. De Noorderlingen stellen in hun werkwijze de persoonlijke ontwikkeling van de jongere en de koppeling van het theater aan de buitenwereld centraal. De ontwikkeling van de jongere als acteur vloeit hier uit voort. In het geval van Theater te Water is dit juist andersom. In eerste instantie ligt de nadruk op de ontwikkeling van het acteren, wat wellicht van invloed zou kunnen zijn op de persoonlijke ontwikkeling. De jongeren van de Productiegroep van de Noorderlingen ambiëren allen een professionele acteercarrière. Van de spelers van Theater te Water is dit veelal niet het voornaamste uitgangspunt om mee te doen aan een productie.
Het NNT Dichterbij Project en de opleiding Kunst, Theater, Media en Muziek
~ 28 ~ Het NNT Dichterbij Project en de Jeugdtheaterschool
Ook bij deze twee ‘gezelschappen’ is een eerste kennismaking met het acteren het belangrijkst. Voor velen is het een leuke en gezellige manier om met andere jongeren samen te werken. Als gevolg van de vertrouwde en veilige omgeving die hierbij wordt gecreëerd kan de jongere zich op persoonlijk en sociaal vlak ontwikkelen. Het acteren is voor beide gezelschappen een manier om de zelf te onderzoeken en te ontdekken en de eigen ideeën kwijt te kunnen.
Het NNT Dichterbij Project en De Steeg
In beide gezelschappen staat een eigentijdse visie op bestaande, actuele en maatschappelijke kwesties en onderwerpen centraal. Op die manier kunnen de jongeren een eigen voorstelling vormgeven in het verlengde van henzelf en hun leeftijdsgenoten. Zij kunnen zich inleven in de personages en thematiek en hen betekenis geven op basis van de eigen ideeën en ervaringen.
De Jeugdtheaterschool en Theater te Water
Een combinatie van deze gezelschappen is ietwat lastig, gezien de doelgroepen waar beiden zich op richten. De Jeugdtheaterschool richt zich op jongeren tot en met 18 jaar die nog naar school gaan en het acteren daarnaast, als hobby, willen beoefenen. De doelgroep van Theater te Water bestaat veelal uit jongeren die hun middelbare school hebben afgerond. Toch zou een dergelijke combinatie interessant kunnen zijn als een jongere die de Jeugdtheaterschool heeft gedaan, ‘doorstroomt’ naar Theater te Water om meer acteerervaring op te doen.
De Steeg en Theater te Water
De Steeg en Theater te Water zijn moeilijk met elkaar te vergelijken, gezien hun diverse doelstellingen en doelgroepen. De Steeg richt zich met haar voorstellingen vooral op jongeren, Theater te Water wil met haar voorstellingen een breder, algemeen publiek aanspreken. Daarnaast verschillen de werkwijzen van elkaar: Theater te Water maakt gebruik van een vast script, bij De Steeg wordt er gewerkt vanuit een bestaand concept, maar met veel ruimte voor een eigen invulling. Toch zou het interessant zijn als Theater te Water eveneens voorstellingen zou ontwikkelen die gericht zijn op en gespeeld door jongeren. Op die manier kunnen de maatschappelijk relevante thema’s een andere, doch eigentijdse visie worden gegeven.
Voor verdere informatie en/of mondelinge toelichting kunt u contact opnemen met mij, Esther Bulder.
~ 29 ~ 1 4 1 2 1 1 1 2 1 2 3 1 3 1 3 2 1 1 1 1 2 2 1 3 1 2 4 2 4 3 2 3 2 1 2 3 1 1 2 0 1 2 3 4 5 KTM en De Noorderlingen KTM en TTW KTM en De Steeg KTM en JTS KTM en anderen De Noorderlingen en JTS De Noorderlingen en NNT Dichterbij Project De Noorderlingen en anderen De Steeg en anderen NNT Dichterbij Project en anderen TTW en anderen JTS en anderen
Meisjes Jongens 14-16 jaar 17-20 jaar 21+ jaar
NB. Onder ‘anderen’ wordt verstaan:
Projecten op school, Jonge Harten Festival, Groninger Studenten Toneel, Zwart Wit Theater, Jonge Sla Theater, Shakespeare Theater Diever, Slochteren Project, DNA (een zelf opgericht cabaretduo), Tryater, de Amateurtheaterschool, plaatselijke jeugdtheaterscholen en andere projecten.
(Nog) niet voorkomende, doch interessante combinaties: 1. KTM en NNT Dichterbij Project
2. De Noorderlingen en Theater te Water 3. De Noorderlingen en De Steeg
4. NNT Dichterbij Project en De Steeg 5. NNT Dichterbij Project en JTS 6. Theater te Water en De Steeg
~ 30 ~
