Inleiding : de canon van Eindhoven
Citation for published version (APA):
Lintsen, H. W., & Thoben, P. (2009). Inleiding : de canon van Eindhoven. In H. W. Lintsen, & P. Thoben
(editors), De canon van Eindhoven (blz. 11-13). Heinen.
Document status and date:
Gepubliceerd: 01/01/2009
Document Version:
Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record
Please check the document version of this publication:
• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be
important differences between the submitted version and the official published version of record. People
interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the
DOI to the publisher's website.
• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.
• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page
numbers.
Link to publication
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.
If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:
www.tue.nl/taverne
Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us at:
openaccess@tue.nl
providing details and we will investigate your claim.
p.11 > INLE~D~NG
DE CANON
VAN EINDHOVEN
Wat moet iedere Eindhovenaar van de geschiedenis van Eindhoven weten? En, hoe moet die geschiedenis verteld worden? Zie hier de twee centrale vragen van De Canon van Eindhoven. In 2006 publiceerde een commissie onder voorzitterschap van Frits van Oostrom, president van de Koninklijke Nederlandse Academie van Weten schappen, De Canon van Nederland. De aanpak van de commissie werd met enthousiasme begroet. De geschiedenis van Nederland moest tot leven worden gewekt met 50 inspirerende verhalen over ‘iconen’ (ofwel betekenisvolle objecten en persoonlijkheden) uit het historisch erfgoed van ons land. Een dergelijke aanpak is ook het uitgangs punt van De Canon van Eindhoven. Waarom zoiets voor Eindhoven?
DE MOTIVATIE
hen stad, hoe modern ook, heeft zijn geschiedenis nodig. De bewoners worden niet gelukkig in een anonieme wereld, maar willen zich hechten in tijd en ruimte. De concrete sporen die onze voorouders heb ben achtergelaten, kunnen daarbij helpen. Zij vormen de ankerpunten, waarmee wij onze tijd en onze toekomst betekenis kunnen geven. De Sint-Catharinakerk in het centrum van Eindhoven, gebouwd tussen 1860 en 1867, is zo’n ankerpunt. Het vertelt one het verhaal van het rijke roomse leven, van de confrontatie tussen levensovertuigingen en van de teloorgang van de dominante, katholieke ‘zuil’. Wat is er voor in de plaats gekomen? Met welke religies en levensbeschouwingen zijn wij
tegenwoordig omringd? Hoe gingen de stadsbewoners vroeger om met dominantie en diversiteit, en wat kunnen wij daar van leren?
Een monumentaal, historisch gebouw zoals deze kerk leent zich uitstekend voor dergelijke bespiegelingen. Maar wat te zeg gen van de websites ‘Eindhoven-in-beeld’ met een schat aan historische foto’s met reacties en beschrijvingen. Dit voorbeeld geeft aan dat men de geschiedenis niet alleen moet zoeken in het stadsbeeld of het museum, maar ook op zolders, in fotoboeken en bij mensen. Het menselijk geheugen is een schatkamer van histori sche ervaringen, verhalen en gegevens en daarmee van ‘ankerpunten’.
De Canon van Eindhoven heeft tot doel de historie van de stad leesbaar, zicht baar en vooral beleefbaar te maken. Voor Eindhoven vereist dat nogal wat verbeel dingskracht, want de geschiedenis ligt hier niet voor het oprapen. De stadsrechten van Eindhoven zijn even oud als die van ‘historische’ steden zoals ‘s-Hertogenbosch of Amsterdam. Maar twee massale born bardementen veranderden de vooroorlogse stad in een puinhoop. En veel van wat er daarna nog van over was, is tijdens de wederopbouw met niets ontziend enthou siasme op de schop gegaan. Eindhoven is voor de meesten een verzameling iconen van moderniteit, zoals ‘hightech’ industrie, hoogbouw en verkeersinfrastructuur.
Wie echter goed naar Eindhoven kijkt, ziet een rijke geschiedenis. Wie echt een doordringende blik werpt. ontwaart vele tijdsdimensies in architectuur, stedenbouw en wonen. Het gaat erom dat erfgoed op te sporen en tot leven te brengen. En ale dat lukt zal de stad aan kwaliteit winnen. Historisch erfgoed blijkt naast werkgelegenheid, woonklimaat, uit gaansmogelijkheden en andere factoren medebepalend te zijn voor de beleving van bet stedelijk leven.
23 ICON EN
De Canon van Eindhoven presenteert 23 iconen uit het historisch erfgoed van Eindhoven. Zo’n icoon is de Sint Catharinakerk. Een ander voorbeeld is
p.12
het Eindhovens Kanaal uit 1846. Daarin verschijnt heel concreet een burgerij die aan het begin van de negentiende eeuw tegen de verdrukking in de durf had om op eigen initiatief de infrastructuur te verbeteren. Dat betekende bet einde van een lange periode van stagnatie en het begin van de explosieve industrialisatie van Eindhoven. Het verhaal vertelt verder dat het Eindhovens Kanaal tenslotte zijn oorspronkelijke functie verloor en vandaag van belang is voor recreatie, natuurontwik keling en als historisch erfgoed.
En zo zijn er verhalen over Marienhage, de gebroeders Philips, het Van Abbemuseum, de Europacup van PSV uit 1988 en de moskee aan de Willemstraat. Dc 23 iconen kunnen de unieke geschiedenis van de stad uitstekend vertellen. Hoe zijn zij geselec teerd? Welk verhaal moeten zij vertellen?
HET PROCES
De Canon van Eindhoven is een van de initiatieven van de commissie ‘De Negende van Eindhoven’, die door bet college van burgemeester en wethouders in 2007 is ingesteld. Dc commissie kreeg de opdracht: Ret zichtbaar maken van de historische wortels van het moderne Eindhoven, bet aanwijzen van sporen in de stad van haar cultuurhistorie, in samenspraak met de Eindhovenaren. Inmiddels is deze opdracht doorgegeven aan de Stichting ‘De Negende van Eindhoven’. Onder verantwoordelijk heid van de commissie en de stichting is de Canon uitgewerkt door een werkgroep. (Zie bet colofon voor de samenstelling van de commissie, het stichtingsbestuur en de werkgroep.)
Dc werkgroep is begonnen met een lijst op te stellen van ruim 100 iconen. Daaruit zouden er 20 uitgekozen moeten worden. Ret Eindhovens Dagblad publiceerde deze lijst en riep de lezers op hun voorkeur uit te spreken. Lezers deden dat in groten getale.
Ook kon de Eindhovenaar zich laten horen op diverse bijeenkomsten met als hoogtepunt bet debat in de Catharinakerk, waaraan tweehonderd mensen deelnamen. Andere bijeenkomsten werden belegd met de Van Abbestichting, Sociëteit Concor dia, Rotary Eindhoven Noord, Heemkun
dige Studiekring Kempenland, Vrienden van Museum Kempenland Eindhoven, Academisch Genootschap en Sociëteit Transmissie. De werkgroep ontving van alle kanten reacties. Van de Van Abbe sticbting kreeg de werkgroep uitvoerig commentaar.
Op basis van de ‘raadpleging’ van de Eindhovense ‘bevolking’ en interne dis cussies in de werkgroep hebben diverse aanpassingen plaatsgevonden in de oorspronkelijke opzet en zijn 23 iconen geselecteerd, die tezamen De Canon van Eindhoven vormen.
HET HISTORISCH VERHAAL
De Canon van Eindhoven zet een specifiek historisch beeld van de stad neer. De werk groep heeft gekozen voor een focus op de laatste twee eeuwen. Dc gescbiedenis van Eindhoven is dan als een smeulend lont, dat tot ontbranding komt in de negen tiende eeuw en als dynamiet ontploft in de twintigste eeuw.
Dit beeld is gedetailleerd uitgewerkt in een apart hoofdstuk ‘Een korte geschiede nis van Eindhoven’. Dit boo fdstuk deelt de geschiedenis in in zeven historische periodes: Tot 1232; 1232-1795; 1795-1850; 1850-1890; 1890-1920; 1920-1970; Na 1970. Ret behandelt iedere periode op een sys tematische manier, namelijk aan de hand van zeven thema’s, ook wel vensters ge noemd: Fysieke omgeving en stadsbeeld; bestuur en politick; nijverheid en industrie; levensovertuiging en religie; infrastructuur; onderwijs en cultuur; alledaags leven, recreatie en sport.
DE CRITERIA
Bij de selectie van de iconen heeft een aantal criteria een rol gespeeld. Allereerst dient een icoon betekenisvol en aanspre kend te zijn voor de burger. Ret moet verder verscbillende vensters (minstens twee) openen op de geschiedenis van Eindhoven. Zo is bet Eindhovens Kanaal cruciaal geweest voor de ontwikkeling van de infrastructuur, maar tevens voor de nijverheid en industrie van Eindhoven. Ook moet een icoon interessant zijn voor uiteenlopende periodes van de
p.13
geschiedenis van Eindhoven. Een icoon uit een bepaalde periode (bijvoorbeeld de Sint-Catharinakerk uit de periode 1850-1890) moet belangrijke historische ontwikkelingefl kunnen behandelen in de periodes daarvoor en/of daarna (bijvoor beeld het verhaal van de katholieke zuil tussen 1920 en 1970). Tot slot, een icoon dient zjchtbaar, tastbaar en opvallend te zijn, en authentiek als historisch artefact. Alle iconen bij elkaar vertellen de geschie denis van Eindhoven, aithans het histori sche verhaal dat de stichting ‘De Negende van Eindhoven wil neerzetten. Maar het verhaal gaat verder. Alle iconen bij elkaar leggen ook relaties met de geschiedenis van Nederland en die van Europa en de wereld (de Verlichting, industriële revolu tie, Tweede Wereldoorlog, multi-culturele samenleving). Dc Canon van Eindhoven is dan de specifieke, Eindhovense invulling van de geschiedenis van de mensheid.
HET VERVOLG
De Canon van Eindhoven is bedoeld als een opmaat voor verdere activiteiten. Zij zal toegankelijk worden via een eigen website. Eindhovenaren kunnen op de 23 iconen reageren, verbeteringen aanbrengen en hun eigen verhalen eraan toevoegen. Het zijn dit soort verhalen die een geschiede nis tot leven brengen. De Canon als wiki’ kan tevens een inspirerende basis zijn voor bet ontwikkelen van onderwijsmateriaal en onderwijsactiviteiten. Verder zouden inwoners, toeristen en buitenlandse werk nemers de geschiedenis op locatie kunnen gaan beleven. Nagenoeg alle iconen zijn zichtbaar in de stad en bieden de gelegen heid met kiassieke en moderne middelen hot historische verhaal te vertellen en to verbeelden. Hier liggen kansen voor uit eenlopende organisaties en instellingen om samen met de stichting ‘Dc Negende van Eindhoven’ vorm te geven aan de iconen van Eindhoven en daarmee ook aan hun eigen identiteit.
