J.A.S., Stradavits reyse ter walvis-vangst · dbnl

(1)

Gedaen en rymsgewys beschreven door J.A.S. chirurgyn op het schip Zaandykker Hoop onder commandeur d' heer S. Timmer in 't jaer ons Heere M. D. CC. LXXIX

J.A.S.

bron

J.A.S., Stradavits reyse ter walvis-vangst. Gedaen en rymsgewys beschreven door J.A.S. chirurgyn op het schip Zaandykker Hoop onder commandeur d' heer S. Timmer in 't jaer ons Heere M. D.

CC. LXXIX. P.J. Parys, Antwerpen 1779

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/jas_005stra01_01/colofon.php

© 2018 dbnl

(2)

(3)

Schoon ik ben in de konst van dichten onbedreven Zoo heb ik niet te min deés Reys op Rym beschreven

Niet uyt een eydel waen, uyt eerzugt ofte baet Maer om dat't beter vlyt als men spreekt op de maet Niet om dat groot en kleyn my zou met lof verryken Want myn onkundighyd zal uyt myn Versen blyken

Zoo wie myn fouten leest verdraegt die met gedult, Die syn onkunde leyd is buyten alle schuld.

J.A.S., Stradavits reyse ter walvis-vangst

(4)

[Stradavits reyse ter walvis-vangst]

ALs ik was in myn jeugt, in't bloeyën myner jaeren, Vond ik my als belust om op de zee te vaeren,

En naer ik eene weyl, my zelven had beraên, Besloot ik, dat ik eens zou nae Stradavits gaen.

En mits ik my van jongs had tot de konst begeven Van d'Edel Chirurgie, waer in ik was bedreven,

Zoo kwam ik op een Schip , terstond als Chirurgyn, Met hoóp, dat Godt op zee zou mynen lyds man zyn.

D'heer Timmer was't bevel als Commandeur gegeven;

Ons Schip wird met den Naem Zaandyker Hoop beschreven.

Wy staken van de wal uyt achtbaer Amsterdam, Wanneer men korts daer naer in d'haeve Tessel kwam.

Als men had in deés haev' acht dagen lang gelegen Zoo was't dat wy den wind na wensch uyt Oosten kregen,

De Loods bragt ons in zee tot aen de laeste ton:

Net op den zesden Meert men onse Reys begon.

Hy wenschte ons Godts hyl, geluk ten allen tyden, En dat men zoo gezond mogt keeren als wy schyden

En wende wederom, ter vaderlandsche Ree Wy zeyden hem adieu; en staken in de zee.

Verlieten 't vaderland en al ons goede vrinden,

Met hoóp van naer der hand, hun weêr gezond te vinden Ik groete hun te saem, voor't laest in myn gemoed, Gelyk een stervend' Mensch, aen all' syn vrinden doet.

(5)

Den wind liet ons niet toe den regten coers te zeylen, Dog gisten van het land, des avonds zeven meylen;

De stilt' was 's anderdags verselt met kouden mist, Zoo dat m'heeft tot vermaek met alle man gevist.

't Is ieder een bekent van over vele Jaeren Dat in de Noorder Zee altyd veel visschers vaeren

Die met de visscherye dus komen aen hun brood En spysen zoo het volk met visschen kleyn en groot.

Niet verre van ons schip zag men twee Hoekers prangen Die men zag, zoo het scheén, met hoopen visschen vangen

Die kwamen uyt de Maes of wel van Rotterdam, Waer naer ons volk terstond den vryën toegang nam.

Dat eenen had goêy vangst, was ligtelyk om gissen, Deweyl hy ons voorzag van schoone Schellevissen, Want honderd-vijftig stuk m'er in't getal bevond Twee Muylen met een Vloót ontrent van twintig pond.

De stilte houden aen, zoo dat wy nog te saemen, Op Commandeurs bevel, de resolutie namen,

Te visschen met de Cor op Terbot, Rog en Schol En vongen in het kort een gansche baelie vol.

Waer onder was gemengt, Pladijs, Schol, Rog en Vlôten, Waer van dat alle-man heeft paert en deel genôten,

Den Vis was weergaloos die versch uyt 't water kwam Men vind hem noyt zoo goed zelfs binnen Amsterdam.

Toen kwam'er uyt Zuyd-oost een zoeten wind te blaken Waer door men wird genoot ons visscherye te staken,

Men dé ons Net aen kant en maekten meerder zeyl, Zoo dat men op een wagt afzeylde zeven meyl, Den wind die bleéf ons by ontrent dry volle dagen, Wy naekten Etland wel maer wy dit niet en zagen

Alzoo de duysternis ons seffens overviel

De geén ons nog dien nagt van Etland wederhiel.

(6)

Den derthiensten van Meert heel digt wy't eyland naekte Als men weêr door den nagt niet verder meer geraekte,

Vertoeven scheén ons't best, toen zijn wy by-gedraeyt Geen zee-man naekt dat gat als't uyt den westen waeyt.

Maer zoo de gulde Zon met haer suffraene straelen Haer kim verlaeten had en op de zee kwam daelen

Toen zagen wy met vreugd, aen't krikken van den dag Dat Etland maer van ons ontrent dry meylen lag.

Ook heeft men by het land, zes Schepen nog vernomen Maer geen van alle die, kon door het gaetjen komen,

Den wind nam uyt den West al meer en meerder aen Zoo dat zy zyn, als wy, benoorden omgegaen.

Men hiel den westen wind, daer by zoo grove baeren, Dat wy den Noord-hoek 's nagts nog zijn voor by gevaeren

Wanneer terstond den wind, vervolgens ons compas, Van West, na onsen wensch, in Oost verandert was.

Maer nauwelijks een' dag, of hy begon te draeyën, (Niet zoo veranderlijk, als dat de winden waeyën,) Zoo dat wy in den wind, toen zeylden tegen dank Met slinger, heén en weêr, verschyde dagen lank.

Maer eer twee derde paert van Meert had eynd' genomen Zijn wy het Feros Land met Godt voorby gekomen,

Wanneer als dat de Zon haer noorder deel verliet, Als zy aen't zuyder eynd' haer gulde straelen bied.

Den Equinoctiael word desen tijd gehêten

Wanneer het veeltijds waeyt, zoo d'oude zee-luy wêten;

Wy kregen insgelijks een storm uyt Noord-west Twee zeylen hiel men by, en streken al de rest.

Met alle man te been, men moest de zeylen draeyën, Vermits den wind van voor kwam op ons schip te waeyën,

Zoo bleef het in den wind ontrent dry weken tijd, Dit was het eerste Jok dat ons wird opgeleyd.

(7)

Wy dreven agter-uyt, het gene wy vernaemen, Alzoo wy wederom beoosten Fero kwamen

't Geen ons bleef in't gezigt, tot op den derden dag Alwaer men in den wind zoo lang te swalken lag.

Zoo haest men had den wind na onsen Wensch vernomen Was hy zoo haest verdraeyt, als dat hy was gekomen

Zoo dat ik wel met regt en waerheyd zeggen mag, Als dat men in den wind ontrent dry weéken lag.

Toen scheén den Oosten-wind ons met syn gunst te vlyden Mits hy ruym honderd meyl ons door de zee geleyde,

Maer men zegt dat Fortuyn en wind zijn wankelbaer, Deés spreuk die wird men toen het alderbest gewaer.

Den achthienden April, des nagts om vier gelasen Toen kwam'er eenen wind uyt west-noord-west te blasen,

Waer door dus eenen storm ontstond in korten tijd, Dat dit van geenen mensch kan worden uytgeleyd.

Het is onmogelyk om aen d'inlandsche lieden, Met woorden of met pen na eysch dit te bedieden,

Dat dit beschreven wird van't aldereelsten brijn, Het zoude waerelijk niet als een schetse zijn.

't Was aenstonds over-al met alle-man nae boven, Het water kwam op't dek langs alle kant gestoven,

Een menigte van volk klom boven in de mast En maekten op bevel terstond de zeylen vast.

Het water en den wind kwam ons dus t'overlasten Dat ider was bevreest voor't breken van de masten;

Men hoorde niet als wee, als droefheyd en geklag, Mits men gestaedig aen de dood voor oogen zag.

De golven van de zee die waeren onderwijlen Door't bruysende geweld verr' boven onse zeylen,

Jae somtijds ruym zoo hoog als onse groote mast, 't Scheen of de woeste zee was aen den hemel vast.

(8)

Ons dek was ook somtijds met water zoo belaeden Dat tot het middel-lyf ons volk daer door moest baden,

Dit duerden aen en by het zevenste gelas,

Dat tusschen schip en zee schier geen verschil en was.

Maer toen scheén't dat den wind syn kracht wat was benomen Maer't volk was nauwelijks nog tusschen dek gekomen,

Of aenstonds riep men weêr als vooren over-al, Dien nagt, zoo lang ik leéf, ik noyt vergeten zal.

Ik bleéf alleen om leeg, en gaf my tot het knielen, Ik sprak: ô Jesus zoet! bewaert dog al de zielen,

Die hier zyn op het Schip; ik bid U, ons behoed, Voor wie Gy aen het Cruys vergôten hebt uw Bloed.

Bewaert dog, bid ik U, voor wie Gy hebt verworven Het Leven, als Gy zijt voor ons de dood gestorven,

Gedenkt ons zonde niet, zijt ons tot hulp en baet, Want die op U betrouwt Gy nimmermeer verlaet.

Dus is ons desen storm vijf Etmaels by-gebleven, Als dat wy zonder zeyls by top en takel dreven,

Men dwaelden heén en weêr op Godts genaeden aen, Zoo dat wy honderd meyl zijn agter-uyt gegaen.

Ons schip dat hiel zig digt, dit was den grootsten zegen, Waer door wy in het ruym maer wynig water kregen,

Maer had dat lek geweest, dat voor geen water stond Dan had het met ons all' gezonken in den grond.

Ook kwam den grooten Godt ons gunstig te bevrijden Voor stortings van de zee, waer door de schepen leyden

Een storting van de zee in stormen en tempeest, Is wel het grootst' gevaer het geén den zee-man vreest.

Dus eene kan alleen, door haere zwaere golven Een schip, hoe groot het is, in d'af-grond neder dolven,

Maer daer van bleven wy door Godes gunst bevrijd, Waer voor Hy zy gedankt tot in der eeuwigheyd.

(9)

Daer waren'er op't Schip, die hadden vijftig Jaeren, De brakke zee bebouwt en menig kust bevaeren,

Maer z'hebben op hun woord eenparig aengetoont, Dat zy zoo zwaeren storm noyt hadden by-gewoont.

Maer die het al bestiert, den Godt der Heire schaeren, Benam den zesden dag de kragt aen wind en baeren,

Men zette zeylen by, men volgden ons Compas;

't Scheén of dat ider-een als in den hemel was, Men is alhier te land mistroostig en verlegen,

Als men een dag dry vier heeft hagel, sneeuw of regen, Den mensch is als ontgeest, maer hy weer haest erleeft Als Godt hem korts daer naer weêr schoone dagen geeft.

Denkt dan eens inlands-volk wat blijdschap men moest smake Wanneer ons desen dag van ruste kwam genaeken,

Waer door men wird verlost uyt angst, nood en verdriet Waer in men dag en nagt de dood voor oogen ziet.

Den storm scheén als bedaert, maer egter hier beneven Is ons een stijve koelt', gestadig by gebleven

Den zes-en-twintigsten was't weder gansch bedaert, 't Scheén of de woeste zee verandert was van aert.

Dit duerden gansch April, als dat men alle dagen, Behielden't moeyste weêr dat men van Godt kon vragen

Maer schoon het was moey weêr den wind was ons niet goed Het geên een Zee-mans Reys altijd vertraegen doet.

Want alles dat men won moest men met't Boelyn haelen, Vermits men zag den wind nu meer dan meerder schralen,

't Was by of in den wind, waer door men wijnig won Zoo dat men onse Reys niet avanceren kon.

Deês Maend wird opgevolgt van zes moey Meyë dagen Wanneer wy voor het eerst het eys met hoopen zagen

Dat deynsden van den Noord, waer uyt ons wird bekent Als dat den Staaten Hoek moest wesen daer ontrent

(10)

Men klom nae boven toe, zoo hoog men konde komen Of dat men Land kon zien, maer daer wird geen vernomen,

Deês Kust, (dient hier gezeyd) bevaert men op den gis Alzoo daer geene Baek of Ton te vinden is.

Maer seffens tot ons leet en ieder sijn berouwen, Kwam eenen dikken mist de g'heele zee bedouwen,

Waer door weêr op een nieuw ontstond een groot gevaer Alzoo men rondom't Schip niet wird als eys gewaer.

Men wende aenstonds't schip om zoo het eys te meyën, Men vond geraedsaem ook de zeylen op te geyën,

Alzoo een styve koelt' nam meer en meerder aen, Waer door men wird genood weêr agter uyt te gaen.

Schoon m'hoorden rondom't Schip het ruyschen ende kraken Van het geweldig eys kon men geen gissing maeken

Hoe wijt dit van ons was, 't was weder druk en rouw;

Wy baden Godt te saem op dat het klaeren zou.

Want had den wind gekeert ons daer nae toe gedreven, Daer by den dikken mist die was ons by gebleven,

Dan had het zekerlijk zeer slegt met ons vergaen, Als't een gevaer verdweén kwam weêr het ander aen.

Den mist die houden aen vier nagten en vier dagen, Maer zoo het helder wird, wy tot ons blijdschap zagen

Als dat men teenemael was voor het eys bevrijd, Waer voor wy loófden saem Godts goedertierentheyd.

Wy waren gansch alleen zoo circa sestig dagen Dat wy geen ander ding als Locht en Water zagen,

Te meer was men bevreest als Aeolus begon Mits men zag 't minste schip dat ons salveéren kon.

Want had'er maer een plank van onder los gesprongen En't water met geweld dus in ons schip gedrongen,

Dan hadden wy met't schip gezonken als een steen;

't Betrouwen van ons al dat was op Godt alleen.

(11)

Maer toen kreeg men op't laest den wind na ons behaegen Die ons aen Rifcol bragt naer loop van korte dagen,

Hier speurden ik voor eerst Godts wonderbaere kragt, Alzoo daer noyt den dag verzelt word van den nagt.

De Zonne ziet men noyt uyt't Firmament verdwijnen, Zy laet, als't hier is nagt, daer haere straelen schijnen, Zoo dat daer dag en nagt zijn zonder onderscheyd, Waer uyt blykt Godes magt en syn Almogentheyd.

Ook vind men op die plaets van eys zoo hooge bergen, Dat z'in verheventheyd d'inlandsche Torens tergen,

Van dikte navenant, alzoo ik eenen zag

Het scheen my waerelyk of daer een Eyland lag.

Wy zeylden dit voorby, den koers wy hooger namen Tot dat wy eyndelyk aen Disco Eyland kvvamen,

Den dry-en-twintigsten just van de maend van Mey, Was't dat men voor het eerst kwam in de Visscherye.

Schoon ons den tegen-wind gedient had tot verstrangen, Zoo was daer niet te min nog wijnig Vis gevangen,

Alzoo de Maend van Mey kwam op een eynd te gaen En nog geen Hollands Schip had Walvis opgedaen.

Een Engelsch man alleen die had'er een bekomen, Een Deener had'er Twee, van meer wird niet vernomen

Zoo dat zoo laet op't Jaer nog noyt zoo wijnig Vis By Vaerens luy hun weêt aldaer gevangen is.

Aen d'hoogte van dit Land kan ik niets vergeleyken, Thien d'hoogste Torens hier die konnen niet bereyken

Gestapelt op malkaêr, die hoog verheve Wal 't Geén al die't heeft gezien met my getuygen zal.

Als men nog is in zee, van Disco dertig meylen Kan men dit Land al zien, waer uyt licht is te peylen,

Als dat het wesen moet van hoogte zonder maet, Peyst dan hoe hoog dit scheynt als men daer onder staet

(12)

Wy waren eens, zoo't scheén, digt onder wal gelegen Jae, zoo een ieder dagt, wy waren daer als tegen,

Maer als men met de Sloep aen't roeyën toen begon, Had men dry ueren werk eer men daer komen kon.

Beneden van dit Land de wilde Menschen leéven, Het geén 't voornaemste wel van alle dient beschreven.

Ik wenschte voor geen geld of 'k had dit naer-gezien Op dat ik 't melden zou de Vaderlandsche Liên.

Voor eerst zal ik den aert der Wilde-mans beschrijven, En naederhand 't verschil van Dogters ende Wyven,

De Mans zyn kleyn van maet, geilagtig, ongebaert, 't Zyn Menschen op het Oog maer beesten in den aert.

Zy leéven na geen Wet, zy kennen geen manieren, Zy zoeken net hun aes gelyk de wilde dieren,

Zy weten van geen Brood, van Boter, Melk of Kaes, Zee honden, Walvis-spek, dat is hun besten aes.

Ook hebben z'eene Schuyt uyt Vellen van Zee-honden, Zeer aerdig aen malkaêr gevlogten en gebonden,

De breede is ontrent een agt-thien duymsche plank En volgens mijn gegis, zes, zeve voeten lang.

In't midden is een gat, waer in zy zyn gezeten, Zoo vaeren zy door zee, en zoeken dus hun Eten,

Zoo kwamen z'aen ons schip; als ik den eersten zag, Van verre dagt het my dat hy op't water lag.

Dan hebben z'eenen Riem wat dik van weder-zeyden Waer mede zy zoo ras en snel door't water sneyden

Dat niet het snelste schip dat was van ons gespan Al zyl het voor den wind, hun agterhaelen kan.

Wanneer van hun een Maegd vvilt gaen gebonde leéven Word Haer een blouwe Plak op haere kin gegeven,

Die daer vvord in gebrand met inlands Jagers Kruyt Het geén haer vvord gedaen zoo dra zy vvord de Bruyt.

(13)

Dit Teeken komt een Maegd van Vrouwen t'onderscheyde 't Geén vvord van hun gedaen om alle kwaed te meyden

't Was goed dat insgelyks vvird hier te Land gedaen Daer zou zoo menig vvyf geen kwaede vvegen gaen.

Word van hun Vrouw of Man in overspel bevonden, Hy vvord zeer zwaer gestraft die heeft syn Echt geschonden

Ziet hoe den Wilden Mensch ons een exempel geeft, Die geenen Godt en kent en zonder Wetten leéft.

Des Winters vvoonen zy in hollen onder d'aerde, (Het leven hier te land is beter van de Paerden,)

En in den Zomer tijd op klippen in een tent;

(Zy vveten van geen kou, mits zy die zyn gevvent.) Nogtans is't daer zoo kouwt, als vvy daer Somers komen Als ik het hier te Land oyt 's Winters heb vernomen,

Daer't eys gestapelt is zoo hoog als m'huysen bouwt, 't Is vast dat in dit Land moet zyn geweldig kouwt.

Wanneer van hun een Vrou een Kind brengt in het leven Dan slagten z'eenen hond, dat vleesch vvord haer gegeven

Dan is het Bruylofts-feest als zy dees Maeltyd heeft, Dat is het Zuypitje dat m'hier een Kraem-Vrou geeft.

De Kleeders van de Mans zyn even als de Vrouwen, Gemaekt van Beeste-vel met breede lange mouwen

Alleenelyk 't verschil is in het Vrouwen Hair, Het geen is op hun hoofd gebonden by malkaêr.

Ons vvater dat begon in Juni zoo te schraelen, Dat men ging aen het Land nog veertig Vaten haelen,

Dit komt daer van den sneeu die door de Zonne doeyt En daer Fonteyns-gewys van d'hooge klippen vloeyt.

Ik heb my by het volk ook in de Sloep begeven, Om dat eens naer te zien hoe daer de Wilde leéven;

Zoo haest ik kwam aen Land zag ik een tente staen, Alwaer ik stoutelyk terstond ben ingegaen.

(14)

Ik zag daer by malkaêr dry Kinders en vier vrouwen, Maer't was de moeyte weerd voorwaer om aen te schouwen,

Maer dat het kwaedsten was, ik kon hun niet verstaen Dat ik beduyden wou moest al door teekens gaen.

Een was'er met haer Kind op haeren schoot gezeten Dat zy de borsten gaf; de tweede aen het eten

Gedroogden rouwen Vis, langworpig ende kleyn Gelijk als hier te land den Pin en Spiring zijn.

En d'overige twee die zaten daer te naeyën Met vogelen gedermt, dat zyn daer hunne draeyën

Waer mede zy zoo moey voltrekken hunne Naet, Als dat dit in de konst ons land te boven gaet.

Toen scheén het mijnen tijd dat ik van hun moest schijde Ik knikte hun adieu, zy my, van hunne zyde,

Maer zoo ik nauwelyks was uyt de Tent gegaen,

Toen kwam daer nog een Schuyt met wilde vrouwen aen.

Dit was een grooter schuyt en langer hier beneven Als wel die van de Mans, daer ik heb van geschreven,

Hun Riemen zijn gemaekt ontrent op ons fatsoen En roeyën even-eens zoo ons Matroosen doen.

Als't Volk nu had gedaen, toen kwam ik nae beneden, En ben benevens hun weêr in de Sloep getreden,

En kwamen zoo gezond gezamentlijk aen boort,

En mits den wind was goed ging men van stonden voord, En zeylden om den zuyd of daer was iets te speuren Maer't scheén of ons dat Jaer mogt geen geluk gebeuren

Wy kruysden daer door't eys dry weéken aen malkaêr Maer wirden geenen Vis in't alderminst gewaer.

Dit kleynde onsen moed, zoo ligt is te bepaelen Als eenen Jager jaegt en niets kan agterhaelen

Zoo walgt hem haest de jagt, maer dit verdriet is kleyn Hy kan, wanneer hy wilt daer van ontslaegen zijn.

(15)

Maer zoo was't niet met ons, wy moesten daer verblijven Tot dat men d'halve Maen van July kan beschrijven,

De Reeders van het schip die geven dit gebied, Om dat men tot dien tijd somwijlen Walvis ziet,

Zoo ging het ook dit Jaer, want daer kwam vis met hoopen Eer dat de vierde week ten eynde was geloopen,

Zoo dat m'er dikmaels meer kon zien op eenen dag Als men'er voor dien tijd op vyf zes weken zag.

Deés maer die had terstond de gansche vloot vernomen, Men zag in korten tijd schier al de Schepen komen,

Van't Oosten nae't zuyd-west zoo dat'er ook nog vis Gansch buyten ons gedagt in't laet gevangen is.

Wy hebben insgelyks met vreugd en groot verlangen, Op't laest van Juny maend ook eenen Vis gevangen,

Voorwaer een groot geluk; geen veertig in getal De gansche Visscherije dit Jaer bereyken zal.

En g'heel de vloot bestaet in zes-en-veertig Schepen, Ziet eens wat Cappitael dat daer in leyt begrepen;

Ik schat dat ider schip zal hebben van dit Jaer Ruym eenen halven Vis gerekent door malkaêr.

Maer'k denk dat ieder-een zal wezen in verlangen, Om t'hooren de manier hoe wy die Vissen vangen,

En om hun te voldoen, zal ik na mijne magt Beschrijven hoe dit Dier om't leven word gebragt.

Dewijl ik nog een Reys op Groenland heb gevaeren, Waer dat'er toen ter tyd de Vissen milder waren,

En mits men daer in't Eys digt by malkander lag, Zoo was't dat ik die Vangst schier alle dagen zag.

Voor eerst, wanneer men hoort den Vis in't water rasen Die men een meyle verr' van't Schip kan hooren blaesen

Men zet van stonden aen de Sloepen buyten boort, die roeyën nae't gewest daer men hem blaesen hoort.

(16)

Dan heeft men een Harpoen met scherpe weder-haeken, Waer in zy eenen stok van vijf zes voeten maeken,

Van boven aen't Harpoen is eene Lyn gedaen,

Schoon dan den stok breékt af de touw die blijft'er aen.

Ik dien hier namentlijk voor alle wel te taelen, Dat geenen Wallevis kan synen adem haelen

Die onder water is, waer door is't dat geschied Dat men dit groot Gediert veel boven water ziet.

En als men dan den Vis kan aen en by genaeken,

Dan schiet men met't Harpoen, daer men hem best kan raeken Is hy dan wel getreft, en breékt niet onse Lyn,

Dan heeft men goeden moed, dat zal den onsen zijn.

Den Vis aldus gekwetst is aenstonds wech-geweken, Men geeft de Lyne boogt, op dat zy niet zou breken,

Ook eer zy haeren loop ten vollen heeft gedaen, Zoo splist men op het eynd' daer nog een ander aen.

Terstond hoort m'ieder-een blijmoedig Val Val roepen, Dan komen by malkaer vergadert al de Sloepen,

De geén zijn op het Schip, op't roepen Val Val Val, De geén gemeynelijk zijn zeven in getal.

De Sloep de geén't Harpoen heeft in de Vis gekregen, Blijft liggen op haer plaets alwaer zy vvas gelegen,

Maer d'andere te gaêr die roeyën op den gis De streek waer langs de bogt de Lyn gelegen is.

Daer houden zy hun stil, tot dat hy word vernomen, (Want als hy adem haelt, moet hy weêr boven komen,)

En als zy dan den Vis nog vast zien aen de Lyn, Doet ieder-een sijn best om eerst daer by te zijn.

En ieder heeft een Lens van acht à nege voeten,

't Geen wel't voornaemsten is waer mé z hem dooden moeten Die steken z'in sijn lijf, die hem maer treffen kan,

Zoo word dit dier gedood van zes-en-dertig man.

(17)

Het bloed dat hy vergiet is niet om uyt te spreken, Wanneer zy hem door't lyf met dese Lense steken,

Waer door hy word op't laest van kragten dus ontbloot Als dat hy eyndelyk ligt voor de sloepen dood.

Dan brengen z'hem aen boort en snyden hem ontstukken De geén zy naderhand in groote vaten drukken,

En koken van dit spek in't vaderland dan traen;

Dit is de gansche vangst gelijk zy word gedaen.

Ook is den vis voorzien van schoon Bolyne Baerden, Die even als het spek zijn van zeer groote waerde,

En anders is'er niet 't geén goed is aen den Vis, 't Geén wel twee duyzend pond by wijlen weirdig is.

Wie zou niet doen sijn best om dus een dier te vangen Waer aen zoo menigte van schoon Ducaeten hangen?

Maer nu was't vrugteloos, schoon ieder dit wou doen Want men geen Walvis zag in't beste van't saisoen.

De Reeders al te mael die zullen ook gedenken Dit slegt en zuymig jaer, 't zal veel den iever krenken,

En zoo dit zoo een Reys dry vier aen een geschied, Geraekt nog met'er tijd de Walvis-vangst te niet.

't Zyn voor de Reederye voorwaer geen lichte posten, Het moet hun, op zin minst, twaelf-duyend guldens kosten

Eer dat van hun een schip na eys is uytgerust, Het geén bevaeren wilt die wijt-gelege kust.

Nu zal ik wederom my tot de Reys begeven, En keeren nae die plaets, alwaer ik was gebleven,

Die men ook haest verliet, alzoo den tijd kwam aen, Die vooren is gemeld dat men nae huys mogt gaen.

De Vis-vangst was gedaen, den tijd die was gekomen Dat wird van gansch de Vloot de t'huys Reys aengenomen

Mits men van July Maend den zeventhienden schreéf, Daer by, den wind was goed, zoo dat'er niemand bleéf.

(18)

Want als't laet-jaerig word ziet men de zon verdwijnen, De kou neémt meerder aen, de nagten die verschijnen,

Zoo dat't na ons gedagt wird meer als hoogen tijd, Als dat wird dese kust van ons adieu gezeyd.

Jae't scheén of ons het eys stilzweygend' toe wou spreken Vertrekt, 't is uwen tijd, wilt met uw schip op-breken,

Mits 't laet saisoen genaekt, 't geén meerdert mijne kragt, Op dat gy dus te gaêr niet word om hals gebragt.

Wy zeyden't land adieu met sijn verdorde dalen;

Maer 't is onmogelijk aen iemand te bepaelen,

Wat blijdschap 't volk genoót, als men dien dag ontfong 't Was of voor ieder-een den hemel open gong.

Want 't is een eenzaem kust, men ziet'er geene boomen, Men hoort'er geen geruysch van zoete water-stroomen,

Men riekt'er geenen geur van moes of edel kruyt, 't Is niet als dor gewas dat uyt de klippen spruyt.

Men ziet geen schaep of lam 't bedouwde gras afknerssen Of in de groene wey aen beekjens hun ververssen,

Geen't minsten harders kind op riet of moesel speelt 't Scheynt dat door eenzaamheyd de gansche kuste queelt.

Zoo dat ik van mijn kant, als w'ons nae huys begaven, Was insgelijks verblijd als een verloste Slaeve

Die de galley ontkomt oft 's vyands boos geweld, Die word naer slaevernije op vrijën voet gestelt.

Den wind en stond niet lang, 't was maer voor twee dry dagen Wanneer wy met moey weêr in zee voor stilte lagen,

De gansche July maend, doen groeyde weêr sijn kragt, 't Scheén of hy naer de Maend Augustus had gewagt, En nam zoo gunstig toe, dat men kwam af te zeylen Op zeven dagen tijd vier-honderd-vyftig meylen,

Had hy dus nog een weék behouden synen stand Hy had ons zekerlyk gebragt in't Vaderland.

(19)

Maer nam toen sijnen loop nae't Zuyden uyt den Westen Zoo dat 't weêr by den wind geraekten op het lesten,

Maer 't was moey aerdig weêr vermaek'lijk en plaisant, Mits men van dag tot dag genaekte 't warme land.

Wy kruysden heên en weêr, door zee verschijde dagen, Tot dat wy eyndelijk 't voornoemde Etland zagen,

En 't groot Orcadix Land, de vayerhilse Ree,

Een plaets daer't grootst' gevaer schuylt van de gansche zee.

Want als den nagt genaekt, kan men niet just bepijlen Om buyten groot gevaer deés plaetse mis te zeylen,

En als men met ons schip dit eenzaem Land genaekt, 't Is zeker dat terstond in gruys en stukken raekt.

Want nog 't voorgaende Jaer zijn op die kust gedreven, Twee Schepen van ons soort, en byde daer gebleven,

Daerom was ieder een vol angst en zwaer verdriet, Mits men op dese plaets veel schepen bleyven ziet.

Wanneer d'Augustus maend sijn loop had half genomen Toen is ons eene vrees te gader overkomen

Op deés benouwde plaets, voorwaer zoo groot gevaer Dat ik dit noyt vergeét, al wird ik hondert Jaer.

't Was donker in den nagt en mistig daer beneven, Zoo dat men geen gezigt schier van het schip kon geven,

Het volk dat als dan voor op den uyt-kyk staet Dat maekte groot geschreeuw en jammerlijk gelaet;

Het geéne wird vergroot van all' die boven waren;

Die lagen in de koey, die waren vol bezwaeren;

Wy vreesden alte-mael, door't schreeuwen t'allen kant Als dat men met ons schip gezeylt was op het Land.

Maer't was een ander schip dat ons zoo digt kwam naken In d'holte van den nagt dat't ons schier scheén te raeken,

Wy wenden aenstonds 't schip en hy dé ook sijn best, Zoo dat wy van malkaer geraekten op het lest.

(20)

Had ons dit schip geraekt, zoo meermaels is gebleken, Zy hadden alle twee ontstukken konnen breken;

Ziet aen hoe groot gevaer de zee-mans in't gemeyn Niet op de woeste zee al onderworpen zijn.

Maer als was 's andersdags den dagenraet verschênen Zoo was den dikken mist ook teenemael verdwenen,

Ook kwam den wind zoo goed naer't dagen van de zon, Dat men de Noorder-zee hier mé bezeylen kon.

En bragt ons gunstiglyk, ten tijde van acht dagen Zoo verr' dat wy met vreugd de Ree van Tessel zagen;

ô onbepaelde vreugd! ô lang gewenschten dag!

Geen' uer zoo aengenaem ik oyt mijn leven zag.

Den vier-en twintigsten van d'Oost-maend liep men binnen;

Wie zou den grooten Godt niet loven en beminnen, Die ons in zoo veel nood behoed heeft en gespaert En in de woeste zee zoo gunstig heeft bewaert?

De vreugd van groot en kleyn, en dien ik niet te taelen Die is gemakkelijk van ieder te bepaelen,

Ook wird dien dag gedaen 't Gebed van dankbaerheyd Tot Godes lof en eer, voor sijn bermhertigheyd.

Dus was ons Reys voleynd, bevrijd van ongevaeren, Die men had uytgestaen door storm, wind en baeren, Maer ik neém vast voor my als dat ik noyt voortaen Meer nae die vreede Kust zal van Stradavits gaen.

Slot-rede.

Pyst niet het geén ik Dicht, dat't komt uyt dry vier monden, Ik, die deés Reys beschrijf, die hebb' het ondervonden,

En of'er iemand was, die zey: 't kan niet geschien, Als hy het niet gelooft kan hy het naer gaen zien.