Van de Schipbrug van toen tot de ‘Alexander
Ver Huellbrug’ van nu
Ode Ode
Ode aan de Brug
Driewerf hoera!
Bewaar deze uitgave!
Bij de afronding van het groot onderhoud aan de Doesburgse IJsselbrug
U vindt ze aan de Tahitistraat en de Samoastraat in de Eilanden- buurt in Almere-Buiten.
De 24 VakWerkwoningen die de WVA samen met de toekomstige bewoners, architect Maarten Overtoom (BBHD) en Trebbe Bouw onder het motto ‘Gewild Wonen’
heeft gerealiseerd. Ze zijn het resultaat van een intensief proces dat ruim anderhalf jaar heeft geduurd.
U vindt ze aan de Tahitistraat en de Samoastraat in de Eilanden- buurt in Almere-Buiten.
De 24 VakWerkwoningen die de WVA samen met de toekomstige bewoners, architect Maarten Overtoom (BBHD) en Trebbe Bouw onder het motto ‘Gewild Wonen’
heeft gerealiseerd. Ze zijn het resultaat van een intensief proces dat ruim anderhalf jaar heeft geduurd.
Het WVA-project in cijfers: •
Twee blokken van 12 woningen•
21 koop- en 3 huurwoningen•
Prijzen koop van ƒ 241.000,- tot ƒ 513.500,- v.o.n.•
Huren van ƒ 611,- tot ƒ 1017,- per maand•
7 eenlaagse woningen op de begane grond•
5 tweelaagse woningen•
12 drielaagse woningen•
Met gebruiksoppervlakten die variëren van 60 tot 210 m2•
Met tuinen van 60 m2tot 120 m2•
Met dakterrassen van 30 m2tot 90 m2Omdat het kan
in Almere!
De makers en hun ervaringen staan centraal in dit boekje. Want dat we hier mooie, kwalitatief goede huizen heb- ben gemaakt, is geen nieuws. Nieuw is wel de manier waarop deze woningen zijn ontstaan. Dat ‘productieproces’, noemen wij ‘Maatwerk in wonen’.Het zal u, gezien de doelstellingen van de WVA, niet verbazen dat onze ambities verder reikten dan consumentgerichtheid alleen. Voor het planteam zijn woningdifferentiatie (woningtype, doelgroep, woning- grootte en koop en huur), klantgerichtheid en een gedifferentieerd prijs- niveau even belangrijke thema’s geweest. Thema’s die niet van de gevels zijn af te lezen. Maar waar u wel het fijne over leest in dit boekje. Verhalen over mensen en hun wensen. Over een experiment dat het waard is een vervolg te krijgen. In én buiten Almere.
De WVA is er klaar voor!
Ron de Haas / Directeur WVA
2
3Voorwoord: Ode aan de brug 3
De bruggen zijn open! 4
Inleiding 5 Van Schipbrug naar een vaste oeververbinding 6 Decennia van soebatten en onderhandelen 8 Eindelijk de handen op elkaar 10 Sein op groen en start van de bouw 12 Commentaren der regionale instanties 14 Opening door Koningin Juliana 16
De verkoop van de schipbrug 18
Doesburger Alexander Ver Huell 20 Colofon 22
De brug is open! 24
Inhoud
U vindt ze aan de Tahitistraat en de Samoastraat in de Eilanden- buurt in Almere-Buiten.
De 24 VakWerkwoningen die de WVA samen met de toekomstige bewoners, architect Maarten Overtoom (BBHD) en Trebbe Bouw onder het motto ‘Gewild Wonen’
heeft gerealiseerd. Ze zijn het resultaat van een intensief proces dat ruim anderhalf jaar heeft geduurd.
U vindt ze aan de Tahitistraat en de Samoastraat in de Eilanden- buurt in Almere-Buiten.
De 24 VakWerkwoningen die de WVA samen met de toekomstige bewoners, architect Maarten Overtoom (BBHD) en Trebbe Bouw onder het motto ‘Gewild Wonen’
heeft gerealiseerd. Ze zijn het resultaat van een intensief proces dat ruim anderhalf jaar heeft geduurd.
Het WVA-project in cijfers: •
Twee blokken van 12 woningen•
21 koop- en 3 huurwoningen•
Prijzen koop van ƒ 241.000,- tot ƒ 513.500,- v.o.n.•
Huren van ƒ 611,- tot ƒ 1017,- per maand•
7 eenlaagse woningen op de begane grond•
5 tweelaagse woningen•
12 drielaagse woningen•
Met gebruiksoppervlakten die variëren van 60 tot 210 m2•
Met tuinen van 60 m2tot 120 m2•
Met dakterrassen van 30 m2tot 90 m2Omdat het kan
in Almere!
De makers en hun ervaringen staan centraal in dit boekje. Want dat we hier mooie, kwalitatief goede huizen heb- ben gemaakt, is geen nieuws. Nieuw is wel de manier waarop deze woningen zijn ontstaan. Dat ‘productieproces’, noemen wij ‘Maatwerk in wonen’.Het zal u, gezien de doelstellingen van de WVA, niet verbazen dat onze ambities verder reikten dan consumentgerichtheid alleen. Voor het planteam zijn woningdifferentiatie (woningtype, doelgroep, woning- grootte en koop en huur), klantgerichtheid en een gedifferentieerd prijs- niveau even belangrijke thema’s geweest. Thema’s die niet van de gevels zijn af te lezen. Maar waar u wel het fijne over leest in dit boekje. Verhalen over mensen en hun wensen. Over een experiment dat het waard is een vervolg te krijgen. In én buiten Almere.
De WVA is er klaar voor!
Ron de Haas / Directeur WVA
3
3
Ode aan de Brug
Een liedje van de Nederlandse popgroep de Dijk kent vrij vertaald de tekst: “Je weet pas wat je mist, als ze er niet is”.
In dit liedje is ‘ze’ een vrouw, maar in het kader van dit minizine heb ik het over de IJsselbrug bij Doesburg.
Wat hebben veel mensen zich vreemd gevoeld, toen de IJsselbrug begin 2016 wegens een grote op- knapbeurt eerst enkele weken en daarna nog enkele weekenden geheel was afgesloten. Ik hoorde in de stad wel dat mensen zich een beetje apart gezet voelden, geïsoleerd, niet meer verbonden met een groot deel van het land.
Bijzonder gevolg was, dat mensen elkaar in de stad weer vaker gingen opzoeken. Samen plannen gingen maken. Ideeën uitwerken, vrijwilligers mobiliseren.
Waar onze stad dikwijls in uitblinkt.
En zo kwam dit minizine: Ode aan de Brug. Bovendien werd ook het geweldige idee gelanceerd de IJsselbrug een nieuwe naam te geven, die nog meer recht doet aan de geschiedenis en de plek van deze brug.
Gelukkig was de afsluiting maar tijdelijk. Het diende allemaal een goed doel: na 64 jaar moest de IJsselbrug echt worden opgeknapt.
Wat blijft, is behalve een prachtige brug die ten minste weer tientallen jaren mee- kan, ook de nieuwe naam die vanaf nu aan de brug verbonden is.
En deze onvolprezen Ode aan de Alexander Ver Huellbrug!
Loes van der Meijs,
Burgemeester Gemeente Doesburg
Ode aan de Brug
Ode aan de Brug
‘Over een paar jaar verkast mijn man Arjan met zijn werk naar Amsterdam. Aanleiding rond te kijken in Dronten, Lelystad én Almere vanwege de ruimte en het aantrekkelijke prijspeil van koopwoningen.
‘Het wordt supergaaf’
Arjan en Irna Habing verruilen Rijswijk voor Almere
Prettige aanpak
Het was vooral de totaal andere klantbenadering van de WVA waarvoor we gevallen zijn. We kregen een uitnodiging een verhaal op papier te zet- ten over onze woonwensen. In reactie daarop kwam Marja Keijzer van de WVA naar Rijswijk. Zittend in ons oude huis inventariseerden we samen onze wensen voor het nieuwe. Die aanpak sprak Arjan en mij enorm aan.
We besloten daarom voor een WVA-woning te gaan.
Vraagt veel tijd en energie
In het afgelopen jaar ben ik elke dag bezig geweest met ons nieuwe huis.
Want keuzes maken is aantrekkelijk, maar vraagt ook veel tijd en energie. Op dit moment ben ik er dan ook aan toe te verhuizen. Ik ben benieuwd hoe het dakterras en de grote ramen (allemaal vier meter breed) bevallen. Mijn aan- vankelijke twijfels over Almere, het helemaal opnieuw beginnen, zijn ook ver- dwenen. Het huis zelf en het feit dat er allerlei verschillende mensen in ons
blok wonen, hebben die vraagtekens weggevaagd. Het wordt supergaaf!’ Naam: Albert Wakker Functie: Uitvoerder Trebbe
‘Werk voor de elite onder de timmerlui’
‘Ik ben nu 53 en zit sinds mijn vijftiende in de bouw. Ik heb, in de 25 jaar dat ik uit- voerder ben, op heel wat bouwplaatsen gewerkt. Maar wat ik hier meemaak, is uniek.
Natuurlijk draaien wij van Trebbe onze hand niet om voor een project van 24 woningen. Maar dit is veel gecompliceerder.
Waar die moeilijkheidsgraad in zit? Elke woning is anders, zowel van binnen als van buiten. Maar dat is niet het enige.
Wat ook een rol speelt is de grote hoeveel- heid verschillende materialen. Materialen die soms heel veel aandacht vragen bij het verwerken. Bijvoorbeeld het aanbrengen van de keramische tegels op de buiten- gevels vraagt puur vakmanschap.
Je kunt dan ook rustig zeggen dat dit werk is voor de elite onder de timmerlui!”
Een huis met één of meer woonlagen Een woningbreedte van één of meerdere beuken aan straat- en/of tuinzijde De kleur van de keramische gevelbekleding De buitenruimte in de vorm van een tuin en/of een dakterras / Het formaat van kozijnen en schuifpuien Het materiaal (hout of aluminium) van de kozijnen / De kleur van de kozijnen
5 Anno 2001 moet de woning individueel herkenbaar zijn. Aanleiding de toekomstige bewoner veel zeggenschap te geven over de gevel. In dit Gewild Wonen-project betekende dit keus uit:
De individuele, externe herkenbaarheid
5
4
4DE BRUGGEN ZIJN OPEN!
Te Amsterdam de:
Aalmoezeniersbrug Spiegelbrug Nieuwe Brug Nieuwe Amstelbrug Oude Brug Oude Koekjesbrug Magere Brug Zuilense Brug Rode Brug Vechtbrug en nog 1529 andere;
Te Rotterdam de:
van Brienenoordbrug Erasmusbrug Hoge Brug Lage Erfbrug Stokvisbrug Krattenbrug Prins Willembrug Willemsbrug Verlengde Willemsbrug
Willemsspoorbrug Koningsbrug Koninginnebrug Oranje Boven Brug
en nog 787 andere;
Te Doesburg de:
Derde Brug van Breukelen Koepoortbrug IJsselbrug
de enige échte … Alexander Ver Huellbrug
©Jan Vijn, maart 2016
‘Over een paar jaar verkast mijn man Arjan met zijn werk naar Amsterdam. Aanleiding rond te kijken in Dronten, Lelystad én Almere vanwege de ruimte en het aantrekkelijke prijspeil van koopwoningen.
‘Het wordt supergaaf’
Arjan en Irna Habing verruilen Rijswijk voor Almere
Prettige aanpak
Het was vooral de totaal andere klantbenadering van de WVA waarvoor we gevallen zijn. We kregen een uitnodiging een verhaal op papier te zet- ten over onze woonwensen. In reactie daarop kwam Marja Keijzer van de WVA naar Rijswijk. Zittend in ons oude huis inventariseerden we samen onze wensen voor het nieuwe. Die aanpak sprak Arjan en mij enorm aan.
We besloten daarom voor een WVA-woning te gaan.
Vraagt veel tijd en energie
In het afgelopen jaar ben ik elke dag bezig geweest met ons nieuwe huis.
Want keuzes maken is aantrekkelijk, maar vraagt ook veel tijd en energie. Op dit moment ben ik er dan ook aan toe te verhuizen. Ik ben benieuwd hoe het dakterras en de grote ramen (allemaal vier meter breed) bevallen. Mijn aan- vankelijke twijfels over Almere, het helemaal opnieuw beginnen, zijn ook ver- dwenen. Het huis zelf en het feit dat er allerlei verschillende mensen in ons
blok wonen, hebben die vraagtekens weggevaagd. Het wordt supergaaf!’ Naam: Albert Wakker Functie: Uitvoerder Trebbe
‘Werk voor de elite onder de timmerlui’
‘Ik ben nu 53 en zit sinds mijn vijftiende in de bouw. Ik heb, in de 25 jaar dat ik uit- voerder ben, op heel wat bouwplaatsen gewerkt. Maar wat ik hier meemaak, is uniek.
Natuurlijk draaien wij van Trebbe onze hand niet om voor een project van 24 woningen. Maar dit is veel gecompliceerder.
Waar die moeilijkheidsgraad in zit? Elke woning is anders, zowel van binnen als van buiten. Maar dat is niet het enige.
Wat ook een rol speelt is de grote hoeveel- heid verschillende materialen. Materialen die soms heel veel aandacht vragen bij het verwerken. Bijvoorbeeld het aanbrengen van de keramische tegels op de buiten- gevels vraagt puur vakmanschap.
Je kunt dan ook rustig zeggen dat dit werk is voor de elite onder de timmerlui!”
Een huis met één of meer woonlagen Een woningbreedte van één of meerdere beuken aan straat- en/of tuinzijde De kleur van de keramische gevelbekleding De buitenruimte in de vorm van een tuin en/of een dakterras / Het formaat van kozijnen en schuifpuien Het materiaal (hout of aluminium) van de kozijnen / De kleur van de kozijnen
5 Anno 2001 moet de woning individueel herkenbaar zijn. Aanleiding de toekomstige bewoner veel zeggenschap te geven over de gevel. In dit Gewild Wonen-project betekende dit keus uit:
De individuele, externe herkenbaarheid
5
4
5
Inleiding
Het verhaal van de vaste oeververbin- ding over de IJssel bij Doesburg wordt vaak verteld. Het is het verhaal van de voormalige ‘brug der smarten en zuch- ten’, de roemruchte Schipbrug, met zijn lange wachttijden en zijn vele andere ongemakken. Tegelijkertijd is het een verhaal dat vertelt hoe moeilijk het voor de Doesburgers was om hun stad met de overkant verbonden te krijgen.
De IJsselbrug, die in Doesburg ook wel bekend staat als Doesburgbrug of Koe- poortbrug verbindt de stad Doesburg met de overkant van de IJssel, op een van de smalste punten van de mooiste rivier van ons land: de IJssel. De brug is samen met de provinciale weg N317 in beheer bij de provincie Gelderland.
Rijkswaterstaat Directie Oost Nederland is de beheerder van het ‘kunstwerk’. Da- gelijks rijden gemiddeld 20.000 voertui- gen over de IJsselbrug.
De IJsselbrug stamt uit 1951 en was toe aan groot onderhoud. Die werkzaam- heden zijn in de tweede helft van 2015 gestart en spitsen zich naast het ver- vangen van het betondek toe op her- stel, versterking en conservering van de staalconstructie. Het groot onderhoud is in augustus 2016 afgerond.
De grootschalige renovatie van de brug en de ‘herdoping’ op 10 september 2016, is de aanleiding het verhaal nog eens opnieuw en in zijn geheel te ver- tellen. Oftewel een ‘Ode aan de brug’.
10 11 Als WVA cliëntbegeleider
is Michelle de Vink vanaf de start bij het Gewild Wonen project betrok- ken geweest. Michelle:
“We hebben ons meteen gerealiseerd dat niet alleen het product, maar ook de cliëntbegeleiding anders moest zijn. Trefwoorden in die nieuwe aanpak waren: responsdrempels inbouwen, gaan voor persoonlijke communicatie in plaats van massa-informatie en voor advisering in plaats van verkoop.
Een voorbeeld van zo’n responsdrempel was dat geïnteresseerde consumenten werden uit- genodigd een verhaal te schrijven over de eigen woonwensen. Die ‘drempel’ doseerde de respons. En maakte het mogelijk de mensen
heel individueel en gericht te benaderen. Bovendien werkte het ook als een kwalitatief selectiemiddel.
De follow-up bestond uit een gesprek bij de mensen thuis om de woonwensen te inventariseren. Dat gesprek gaf ons onnoemelijk veel achtergrondinformatie. Niet alleen over de mensen, maar ook over hun woonsituatie.
Die persoonlijke contacten maakten ons eerder tot advi- seurs dan verkopers.
Terugkijkend ben ik toch nog verbaasd over de enorme impact die deze aanpak heeft gehad op de relatie met de klant. In dit project kennen we alle bewoners bij naam. We denken niet in bouwnummers maar in mensen. Dat ook de ‘andere kant’ het zo ervaart, blijkt uit de frequentie waarmee ik word uitgenodigd om
‘straks vooral eens lang te komen’. Dat zal ik zeker doen want we hebben er met elkaar een heel mooi project van gemaakt.
Ik ben er trots op!’ Naam: Michelle de Vink
Functie: cliëntbegeleider
‘Denken in mensen
en niet in bouwnummers’
‘Denken in mensen
en niet in bouwnummers’
6
Van Schipbrug naar een vaste oeververbinding
e stadsarchieven vertellen ons dat de Doesburgse Schipbrug stamt uit 1643.
Die eerste Schipbrug werd vernield in 1672, het Rampjaar. In de vijftig jaar daar- na moest de stad het zonder brug stel- len. Pas in 1721 besloot het stadsbestuur
D
Van 1643 tot eind 19
eeeuw
10 11 Als WVA cliëntbegeleider
is Michelle de Vink vanaf de start bij het Gewild Wonen project betrok- ken geweest. Michelle:
“We hebben ons meteen gerealiseerd dat niet alleen het product, maar ook de cliëntbegeleiding anders moest zijn. Trefwoorden in die nieuwe aanpak waren: responsdrempels inbouwen, gaan voor persoonlijke communicatie in plaats van massa-informatie en voor advisering in plaats van verkoop.
Een voorbeeld van zo’n responsdrempel was dat geïnteresseerde consumenten werden uit- genodigd een verhaal te schrijven over de eigen woonwensen. Die ‘drempel’ doseerde de respons. En maakte het mogelijk de mensen
heel individueel en gericht te benaderen. Bovendien werkte het ook als een kwalitatief selectiemiddel.
De follow-up bestond uit een gesprek bij de mensen thuis om de woonwensen te inventariseren. Dat gesprek gaf ons onnoemelijk veel achtergrondinformatie. Niet alleen over de mensen, maar ook over hun woonsituatie.
Die persoonlijke contacten maakten ons eerder tot advi- seurs dan verkopers.
Terugkijkend ben ik toch nog verbaasd over de enorme impact die deze aanpak heeft gehad op de relatie met de klant. In dit project kennen we alle bewoners bij naam. We denken niet in bouwnummers maar in mensen. Dat ook de ‘andere kant’ het zo ervaart, blijkt uit de frequentie waarmee ik word uitgenodigd om
‘straks vooral eens lang te komen’. Dat zal ik zeker doen want we hebben er met elkaar een heel mooi project van gemaakt.
Ik ben er trots op!’
Naam: Michelle de Vink Functie: cliëntbegeleider
‘Denken in mensen
en niet in bouwnummers’
‘Denken in mensen
en niet in bouwnummers’
7
om een nieuwe Schipbrug te bouwen.
De Schipbrug bleef in gebruik tot 1952, met uitzondering van korte perioden waarin na een aanvaring of storm een veerpont moest worden ingezet.
De aftrap
Vijftig jaar daarvoor, in 1897, kreeg de stad overigens al een particuliere schenking van 77.000 gulden. Het voor die dagen aanzienlijke bedrag was af- komstig uit de nalatenschap van de uit Doesburg afkomstige tekenaar en schrijver mr. Alexander Willem Mau- rits Carel Ver Huell (Doesburg, 7 maart 1822 – Arnhem, 28 mei 1897). De schen- king was bestemd voor de aanleg van een vaste verkeersbrug ‘over de IJssel te Doesburg’. Het gemeentebestuur wendde zich daarop tot de Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid
ir. C. Lely (1897 – 1901) met het verzoek
‘te mogen vernemen of er bezwaren bestonden tegen een vaste brug met een beweegbaar gedeelte over de IJssel’. Het gemeentebestuur wilde de brug, met steun van het Rijk, de Provin- cie, de omliggende gemeenten en an- dere belanghebbenden, zelf bouwen.
Bij die belanghebbenden had men ‘in- zonderheid’ de Geldersche Stoomtram- weg Maatschappij, de G.S.M. op het oog. Al snel bleek echter dat Doesburg niet op financiële steun hoefde te reke- nen. Alleen de G.S.M. zag brood in het plan en zegde een geldelijke bijdrage toe. Met de bouw van een brug zou er voor de tram een einde komen aan de tolbetalingen!
8
Decennia van soebatten en onderhandelen
D
oesburg bleef het proberen. In 1901, 1904 en 1909 ondernam het stadsbestuur tot drie keer toe een nieuwe poging. Daar- bij varieerden de plannen van een hoge vaste brug tot een lage brug met een beweegbaar middengedeelte.Maar financiële obstakels, oorlogsdrei- ging en de almaar voortslepende plan- nen om de IJssel te kanaliseren gooiden roet in het Doesburgse eten. Ook op- eenvolgende ministers van Waterstaat maakten bezwaar. Het ministerie zag meer in de vergroting van het zoge- naamde uitdrijfvak van de Schipbrug, in combinatie met het gebruik van ma- chines voor het uit- en invaren.
Breed draagvlak
Toch zag men ook buiten Doesburg het nut van een vaste oeververbinding wel in. In 1924 kwam de Kamer van Koophandel voor Arnhem en omstre- ken met een initiatief, in 1927 gevolgd door de Provinciale Bruggencommissie en aan het begin van de jaren dertig
zelfs door een groep particulieren. En op initiatief van de burgemeesters van Doetinchem, Gendringen, Hummelo en Keppel, de Kamer van Koophandel en de Geldersche Tramweg Maatschap- pij, de G.T.W. was er op 19 februari 1932, in de Sociëteitszaal in Doetinchem, een vergadering van het ‘Voorlopig Comité van Actie’ voor een vaste brug bij Doesburg. Inwoners van Oostelijk Gelderland werden opgeroepen de actie te steunen om te komen tot de
‘spoedigen bouw van de brug’. Maar ook deze plannen leden letterlijk en figuur- lijk schipbreuk.
Op de lange baan
In 1933 wordt in de Tweede Kamer een wetsontwerp ingediend tot een
Van 1901 tot de Tweede Wereldoorlog
versnelde bruggenbouw.
In dat wetsontwerp krijgt Doesburg in 1937 een vaste brug. De Graafschap-Bode is sceptisch en schrijft op 5 mei 1933 dat ‘den Minister van Fi- nanciën nog geen plan voor de bouw van een brug heeft vast gesteld…’. Op 30 decem- ber toont de krant opnieuw zijn ongenoegen met de af- beelding van een brug met vraagtekens en het veelzeg- gende WANNEER?
Ook dit keer worden de plannen op de lange baan geschoven. Het blijkt nog steeds niet mogelijk de bouw van een brug in Does- burg los te zien van de kana- lisatieplannen voor de Gel- dersche IJssel. Die plannen worden in april 1940 welis- waar ingetrokken, maar dat gebeurt vermoedelijk tegen de achtergrond van de op- komende oorlogshandeling in Europa.
10
Eindelijk de handen op elkaar
Na de bevrijding worden de voorbereidingen voor de bouw van een vaste brug over de IJssel in 1947 weer opgepakt. In het voorjaar overhandigt de
‘Vereeniging van Werkgevers in den Achterhoek’
een nota van mr. M. Veene klaas, inzake ‘een vaste OEVERVERBINDING over den Gelderschen IJssel te Doesburg’ aan de minister van Verkeer en Waterstaat.
De jaren direct na de bevrijding
11
Ommekeer
De ‘Vereeniging van Werkgevers in den Achterhoek’ verstuurt de nota op 24 maart 1947 aan de de Tweede Kamer der Staten-Generaal. De brief is on- dertekend door de voorzitter van de Vereeniging, de heer G.J. Oorlog. Een speciaal voor dit doel in het leven ge- roepen ‘Welvaartsstichting’ treedt op als woordvoerder van alle belangheb- benden in Doesburg en de Achterhoek en verwoordt het nut en de noodzaak van de brug.
Dan dringt de bittere noodzaak van een vaste brug eindelijk door. De ministers van Verkeer en Waterstaat, ir. H. Vos (1946-1948) en mr. D.G.W. Spitzen (1948- 1951) hebben eindelijk een luisterend oor voor de regionale pleitbezorgers van de brug en steunen een snelle uit- voering van de plannen. Het Gelderse Provinciebestuur en Rijkswaterstaat verlenen hun volledige steun en me- dewerking.
Graafschap-Bode ‘Doesburg in Woord en Beeld’ d.d. 18 juli 1930
Uit hoofde evenwel van ‘t grote algemeen belang, dat het Nederlandsche verkeer bij vaste bruggen heeft, zullen wij gaarne aan de totstandkoming van - een vaste brug over den IJssel medewerken. Wij vragen daarbij slechts, dat men niet blind zij voor de nadelen van een vaste brug voor Doesburg en dat men onze stad voor die nadelen een billijke compensatie geeft.
Wanneer we straks onze oude schipbrug moeten missen, zijn we een stukje pittoresk stadsschoon kwijt. Bovendien: de entrée in Doesburg aan de zijde van de schipbrug is zeer mooi.
Wij hebben veel over gehad voor de verfraaiing van de stad; in ‘t bijzonder aan Doesburgs ingang nabij de schipbrug zijn fraaie plantsoenen aangelegd.
Burgemeester Nahuys aan het woord
I
n het najaar van 1949 wordt een begin gemaakt met de voorberei- dingen van de bouw. Op 25 april 1950 wordt het bestek aanbesteed voor de onderbouw, die bestaat uit de landhoofden en de rivierpijlers.Met het werk daaraan wordt op 5 juni 1950 begonnen. Het bestek heeft hier- voor een termijn van 60 weken inge- ruimd. De aannemer, de Haagse N.V.
Nederlandse Beton Maatschappij, BATO, slaagt erin het werk, inclusief een beton- viaduct in de oostelijke brugoprit, daad- werkelijk binnen die tijd klaar te hebben.
De derde brug van Breukelen Voor de bovenbouw van de brug wordt gebruikt gemaakt van een bestaande, vergelijkbare brug, die de geschiede-
nis is ingegaan als de ‘Derde brug van Breukelen.’ Dat zat zo: voor het uitbre- ken van de Tweede Wereldoorlog was in Breukelen een begin gemaakt met de stalen bovenbouw van een brug over het Amsterdam-Rijnkanaal. Na de capitulatie in mei 1940 is die brug ge- bruikt als vervanging van de vernielde brug over de IJssel in Zutphen. In de oorlogsjaren wordt vervolgens in het geheim gewerkt aan een nieuwe brug voor Breukelen. Maar als de brug in Zut- phen in 1945 opnieuw wordt vernield, wordt ook die tweede Breukelense brug naar Zutphen gebracht. Vol goe- de moed begint men na de oorlog voor de derde keer aan een nieuwe brug voor Breukelen. Omdat de minister van Verkeer en Waterstaat de brug bij Does-
Sein op groen en start van de bouw
1946
13
burg echter belangrijker vindt, wordt ook deze boogbrug naar Gelderland versleept, dit keer naar Doesburg.
De oplegging
Zo wordt op zaterdag 15 september 1951, bij uitzonderlijk mooi herfstweer, de nagenoeg geheel gemonteerde bovenbouw van de brug met vier drij- vende bokken (De Adelaar, De Arend, De Condor en De Atlas) op de pijlers en bei- de landhoofden geplaatst.
Dit opleggen van de brug is door de Koninklijke Firma Penn en Bauduin uit Dordrecht zorgvuldig gepland, tot in detail voorbereid en verloopt vlekke- loos. Het eerste sein tot hijsen wordt gegeven om 10 minuten over 10 en om precies 10 minuten over 12 ligt de brug op de opleggingen en kan het rood- wit-blauw in top. Op de rivier loeien de
sirenes van de schepen en in de stad die van de fabrieken. De Doesburgse gemeenschap is massaal uitgelopen.
Op de Schipbrug bekijken schooljon- gens het spektakel op hun ‘eretribune’.
Duizenden andere Doesburgers bekij- ken het schouwspel vanaf de oevers.
Het gewapende betondek voor de rij- banen en de paden voor voetgangers en fietsers moeten dan nog worden aangebracht. Ook enkele onderdelen van de stalen brug moeten nog wor- den afgeklonken. Dat werk neemt nog geruime tijd in beslag, maar dankzij het fraaie najaarsweer van 1951 is de brug nog vóór de winter klaar. De bouw heeft uiteindelijk maar twee zomers en één winter geduurd.
Sein op groen en start van de bouw
14
Bij de opening van de brug laten onder andere deze drie regionale instanties hun licht schijnen over de totstandkoming, de opening en de voordelen van een vaste oeverbinding bij Doesburg.
Volgens Commissaris der Koningin van de provincie Gel- derland, jhr. mr. C.G.C. Quarles van Ufford leidde een ‘al- gehele mobilisatie van krachten en machten spoedig na de bevrijding tot een gericht en serieus voornemen tot de bouw van een vaste brug. Men kon zich erop verheugen’ aldus de commissaris ‘dat de aanhouders hadden gewonnen’. Hij zag de nieuwe brug ‘tevens drager worden van vele andere belangen,’ waarbij hij ook dacht aan het toerisme: ‘Het voor Gelderland zo belangrijke vreemdelingenverkeer en invloed van andere geestelijke en culturele waarden’. Van Ufford meent dat ‘nu Hare Majesteit Koningin Juliana de nieuwe brug bij Doesburg in gebruik stelt, daarmee het nationale belang dier vaste oeververbinding in Oostelijk Nederland uitdrukkelijk is vastgelegd. In het bijzonder voor Gelderland zal het vreugde zijn, in de wetenschap, dat op 26 januari 1952 belangrijke delen van dit gewest dichter dan ooit tot elkander worden gebracht.’
Hoofdingenieur–directeur van Rijkswaterstaat directie Gelder- land ir. F.I.S. Kanstein vond dat bij de bouw van de nieuwe brug en bij de aanleg van nieuwe toegangswegen het verkeer over de bestaande wegen niet of zo weinig mogelijk moest worden ge- hinderd. ‘Aangezien het bekend is,’ zo redeneerde Kanstein, ‘dat een nieuwe vaste oeververbinding verkeer aantrekt’ was het nodig ook de toegangswegen naar het westen en het oosten in de verbetering te betrekken: ‘Naar het oosten zal de aansluiting aanvankelijk gericht
zijn op de Koepoortstraat in Doesburg. Later zal binnen de oude vestigingswallen een rondweg worden aangelegd, welke past in het uitbreidingsplan van Doesburg. De rond- weg zal de oude binnenstad met zijn haakse bochten ontlasten van het onnodige zware en snelle verkeer.’
Commentaren der regionale instanties
15
Die nieuwe rondweg, die op 22 december 1955 wordt geopend, staat op dit kaartje nog als stippellijn aangegeven.
De directeur der Geldersche Tramwegen ir. H. Vis memoreerde met de woorden
‘Wij komen over de brug’ dat de vaste brug niet alléén een trambelang was.
‘Uit algemeen economische redenen,’ aldus Vis, ‘is het begrijpelijk dat de Geldersche Tramwegen de vlag uitsteekt, nu de brug er eindelijk is. Zeker
met het oog op de hindernissen die de Schipbrug ons berok- kende, is er reden tot vreugde. Om de aansluitingen met bij- voorbeeld bus en trein te Arnhem te garanderen, dienden wij rekening te houden met ‘enige’ vertraging aan de Schipbrug, zodat de overgangstijd te Arnhem ruim moest zijn. De ‘dwang- maatregelen’ die doorwerkten in de dienstregeling over het gehele bus netwerk, zijn nu verleden tijd.’
16
K
oningin Juliana had zich per- soonlijk bereid verklaard naar Doesburg af te reizen om de brug te openen. Die geste werd door de bewoners van Doesburg en de Achterhoek zeer gewaardeerd.Met de voltooiing van de vaste over- brugging valt het doek voor de Schip- brug en breekt voor ‘den Achterhoek,’
een oneigenlijke benaming volgens de nieuwe minister van Verkeer en Water- staat ir. H.H. Wemmers, ‘een landsdeel met vooraanstaande industrieën en prachtige natuur-, en landschaps- schoon,’ een nieuw tijdperk aan. Vol- gens de minister is deze vaste brug voor
industrie, landbouw, handel, nijverheid en het opkomende toerisme een enor- me besparing en verrijking. Niet zozeer omdat geen tolgelden meer hoeven te worden betaald, maar in het bijzonder omdat de lange wachttijden voor de Schipbrug nu echt tot het verleden behoren.
De nieuwe vaste brug ligt majestueus in het landschap en is een aanwinst voor Oostelijk Nederland. De vraagte- kens zijn verdwenen. Het ‘WANNEER?’
van de Graafschap-Bode is 26 januari 1952 geworden. Eindelijk komt er een einde aan alle ergernissen en aan de eindeloze discussies. Doesburg heeft zijn brug, en dat zet de stad en de Achterhoek op de kaart. Minister van Verkeer en Waterstaat Wemmers zei
Opening door Koningin Juliana
26 januari 1952
17
het in 1952 zo: ‘De Achterhoek is thans, met hechte banden van staal en beton, voorgoed verbonden met de rest van Nederland.’
Tijdens de renovatie van de brug in 2016 en in het bijzonder tijdens de weken van volledige afsluiting, voelt de stad Doesburg, en voelen vooral de inwoners en de ‘achterlanders’ die dit verhaal zelf hebben meegemaakt, zich even teruggeplaatst in de tijd van de Schipbrug. Ondanks alle moderne communicatiemiddelen voelde de sluiting van de brug, net als toen, erg ongemakkelijk.
Opening door Koningin Juliana
Opening van de IJsselbrug
Op 26 januari 1952 verschijnt een speciale editie van de Graafschap-Bode ter gelegenheid van de opening van de nieuwe IJsselbrug met als titel ‘ONTSLUITING van de ACHTERHOEK’. De krant juicht de opening van de brug toe, maar laat ook fijntjes weten dat het de hoogste tijd is.
De oude Schipbrug had niet voor niets de bijnaam ‘brug der smarten en zuchten.’
18
De verkoop van de Schipbrug
R
uim driehonderd jaar nadat de eerste Schipbrug werd gelegd, biedt de gemeente Doesburg de laatste Schipbrug te koop aan. Burgemeester R.W. Keiser was aan- wezig bij de laatste tolbetaling en over- handigde de bestuurder een doos siga- retten. Na deze plechtigheid hangen enkele Doesburgers een krans aan debrug, als dank voor bewezen diensten en wordt de Schipbrug definitief uitge- varen. Via opkopers is de Schipbrug in delen verkocht en uit het stadsbeeld van Doesburg verdwenen.
Het einde van een tijdperk
19
De brug van 1952
De technische specificaties
• De stalen brug met verstijfde staafboog heeft een hoofd
overspanning van 89,32 meter
• Lengte tussen de landhoofden: 138,00 meter
• In het midden ligt de rijvloer op een hoogte van 19,32 meter + N.A.P., dat is 12,61 m boven de gemiddelde waterhoogte van de IJssel.
• De brug is 15,50 meter breed, de doorvaartwijdte is 80,00 meter.
Kosten in 1952
Met het hele IJsselbrugproject, inclusief alle bijbehorende wegen, toe en afritten en het betonviaduct aan de oostzijde, is een bedrag van f 3.350.000 gemoeid. Daarvan is f 1.100.000 nodig voor de brug. De wegen kosten in totaal f 1.800.000 en voor de rivierkundige werken wordt f 450.000 uitgegeven.
20
Hij zag als eerste het belang van een vaste oeververbinding
In 1897 was het de uit Doesburg afkom- stige tekenaar en schrijver mr. Alexander Willem Maurits Carel Ver Huell die de stad een schenking deed van 77.000 gulden voor de aanleg van een vaste verkeers- brug ‘over de IJssel te Doesburg.’ Ver Huell zag het grote belang van een brug en voegde als eerste de daad bij het woord.
Naamgever
Dat is de reden waarom de brug op 10 september 2016, na de grote onder- houdsbeurt zijn naam krijgt: de ‘Alexan- der Ver Huellbrug’. De brug is daarmee vernoemd naar een man die de stad
waar hij was geboren in zijn hart had gesloten.
Op donderdag 26 mei 1864 schrijft Alex- ander Ver Huell in zijn dagboek:
‘Nooit hoor ik het luiden van de oude Doesborghse torenklok zonder dat mijn hart begint te kloppen … Toen mijn ou- ders in Rotterdam woonden gingen wij ieder’ zomer eenige weken in Doesborgh logeren bij mijn grootvader Vaynes of Ver Huell … Die weken waren voor mij de ge- lukkigste van geheel het jaar… Het gehee- le jaar teerde ik op het geluk van die weken in Gelderland …’
Doesburger Alexander Ver Huell
21
Portretten Burgerzaal
Met het overlijden van Alexander Ver Huell stierf deze tak van de familie uit.
Dat verklaart misschien waarom het verhaal van de schenking zo weinig bekend is. Toch zijn er in Doesburg verschillende plekken die herinneren aan Alexander en zijn voorvaderen, zoals het bedrijventerrein Verhuellweg.
In de Doesburgse Burgerzaal hangen portretten van hem zelf, van zijn groot- vaders Everhard Alexander Ver Huell en jhr. Willem de Vaynes van Brakell en van zijn vader Quirijn Maurits Rudolph en zijn oudoom Carel Hendrik Ver Huell.
Geboortehuis
Volgens betrouwbare bronnen is Al- exander geboren in het pand aan de Gasthuisstraat nummer 4. Ook aan de Paardenmarkt, in de Kerkstraat en in de Veerpoortstraat worden Doesburgse huizen in verband gebracht met de fa- milie Ver Huell. Alexander ligt begraven op de begraafplaats aan de Meipoort- wal, in een familiegraf, samen met zijn ouders en zijn oom Frits.
In het huidige Van Brakellhofje woon- de ooit Alexanders grootouders van moeders kant. Alexander maakt een tekening van een deel van het huis en schreef er een gedicht over:
Souvenirs: ‘Een wereld van herinneringen / Komt steeds in bonte mengelingen / Zich voor mijn geestesoog verdringen / Zie ik dien tuin, die woning weer; / ‘k Vergeet al wat ik heb geleden, / Des levens wisselval- ligheden, / De sombre schaduw van het heden / Wijkt voor de scheemring van ‘t weleer …’
Uitspraak
Los van de spelling, soms geschreven als Ver Huell en soms aan elkaar zoals in het Doesburgse bedrijventerrein, is het de vraag hoe de naam Ver Huell wordt uitgesproken. Volgens de Hoge Raad voor de Adel is dat in principe hoe de familie zelf de naam uitspreekt, maar fonetisch is de uitspraak: Ver Huul.
Voor de spelling houdt dit minizine zich aan de naam op het familiegraf aan de Meipoortwal.
22
Colofon
Research: Henk IJbema en Margreet Frankot Tekst: Henk IJbema
Eindredactie: Theo Maas, projectredactie | bevermeer Grafische vormgeving: Han Jansen, Doesburg Druk: Hami Drukkers, Doesburg
Beeldmateriaal: Streekarchivariaat de Liemers en Doesburg, Beeldbank Rijkswaterstaat, Polygoon-film opening brug in 1952 (eigendom R. Oorlog), CTdeBoer, Gemeente Doesburg, Inbeeldt Tamara Verheij (foto burgemeester), Peter Bakker (foto achterzijde) en foto’s uit particulier bezit
Met dank aan: verschillende Doesburgers, met name Jan van Petersen
© 2016 HetHuisDoesburg
Deze uitgave van HetHuisDoesburg is mogelijk gemaakt door CTdeBoer en Gemeente Doesburg.
De samenstellers hebben hun best gedaan om alle rechthebbenden van het beeld- materiaal in deze uitgave te achterhalen en de voorwaarden ten aanzien van het gebruik van beeldmateriaal schriftelijk overeen te komen. Wanneer iemand meent enig recht te kunnen doen gelden op het in deze uitgave gepubliceerde beeld- materiaal of teksten, dan verzoeken wij dit te melden.
Het is niet toegestaan zonder toestemming van rechthebbenden beeldmateriaal of teksten uit deze digitale uitgave te (her)gebruiken zonder voorafgaande schrif- telijke toestemming van HetHuisDoesburg. Teksten mogen wél voor persoonlijke, niet-commerciële, of studiedoeleinden worden gebruikt.
Brugrenovati e Vijzeltechnieken Schuifwerk en verplaatsingen
Perstechnieken Zware (bekisti ngs-)ondersteuningen
Hulpbruggen en ti jdelijke rijdekken Slimme hulpconstructi es
Verhuur van materieel
www.ctdeboer.nl
Profi el
Civiele technieken deBoer bv is een innovati ef aannemingsbedrijf met haar acti viteiten in de civiele- en uti liteitsbouw en vijzel-/verplaatsingstechnieken. Een rijke geschiedenis met prachti ge referenti es vormen voor ons een bron van kennis en ervaring. ‘s Werelds zwaarste schuifwerk en Europa’s grootste perstunnel pronken op onze lijst. Op het gebied van de vijzel- en verplaatsing- stechniek zijn wij één van de grootste spelers op deze markt in West Europa. Veel civiele- en uti liteitsbouwers uit binnen- en buitenland maken al jaren gebruik van onze kennis en kunde.
Met onze civiele acti viteiten richten wij ons tot onze thuismarkt, Nederland. In hoofdaanneming realiseren wij uiteenlopende projecten in de beton- en waterbouw en renovati es van stalen bruggen. Tevens is deBoer, samen met ons zusterbedrijf Rijnstaal Alphen bv in staat om maatwerk hulpconstructi es te leveren.
Marconibaan 44 | Postbus 1160 | 3430 BD Nieuwegein | T 030 - 600 91 51 | F 030 - 600 91 59
DE BRUG IS OPEN!
De brug der smachten en zuchten, drijvend op bootjes, is niet meer hij komt ook niet weer met al dat verkeer
de derde brug van Breukelen brengt ons nu met stalen hand naar het land van de overkant de brug loopt van west naar oost volgens anderen van oost naar west dit is nooit goed getest door het Gewest
na dertig jaren grauw en versleten kaal gefietst met kromme rug is het een gebogen brug voor heen en terug
frisse verf en nieuwe vloerbedekking ik wist niet wat ik zag
ieder rijdt er met een lach alsof dat zomaar mag …
de werkers zijn klaar en al vertrokken en wij ‘t is ongehoord
kunnen ongestoord dertig jaar weer voort.
©Jan Vijn, maart 2016
