1
De woning van Wassenhove
“De niet gebruikte ruimte is de bruikbaarste. Ik heb dat bij
de boeren geleerd. Hun grote tafel stond tegen het raam,
maar tijdens de oogst, als er veel volk kwam eten, schoven
ze die naar het midden. Daar ligt het begin van flexibel
wonen” Juliaan Lampens (1926-2019)
2
De bunker tussen fermettes
Deze brutalistische villa was ontworpen door architect Juliaan Lampens (1926-2019) in de jaren 70 (1972-1974) voor de heer Albert van Wassenhove, een leerkracht en liefhebber van moderne kunsten en architectuur. Van de opdrachtgever kreeg Lampens carte blanche, daardoor kon de architect zijn visie in dit project volledig toepassen. De woning situeert zich in het Oost-Vlaamse Sint-Maartens-Latem. In het jaar 2014 werd de villa erkend als bouwkundig erfgoed en sinds 2017 is het een beschermd monument. In het jaar 2015 werd de woning gerestaureerd dankzij het mecenaat van Phillippe en Mienne Gillion. (UGent, 2018) Tot nu toe bestaat een mogelijkheid om huis te bezoeken en zelfs te boeken voor een rustig weekend.
(Museum Dhondt-Dhaenens, 2017)
Een dialoog met natuur
Net zoals bij Le Corbusier speelde de omgeving een grote rol bij architectuur van Juliaan Lampens. “Landschap en natuur noemde hij zijn eerste opdrachtgever en zijn laatste medewerker” – heeft in een interview aan zijn student verteld, die les van hem kreeg in Sint-Lukas.
(Productiehuis Vandervonk, 2019). Om die relatie tussen omgeving en huis sterker te maken plaatste hij het gebouw in het midden van het perceel, omringt door bomen. De bomen maken het huis niet zichtbaar van de straat en het zorgt ervoor dat we een natuurlijke scheiding tussen binnen- en buitenomgeving krijgen. Om het gevoel van privacy te versterken werden er geen ramen in de voorgevel geplaatst, die inkijk
beperken. Afbeelding 1 - Het zicht op de achtergevel. De bomen omringen het gebouw.
Foto van Hanne Joosen.
3
De vorm
De architect zelf noemt dat Functionele ornamentiek, op een kant moet het mooi zijn, maar op andere kant moet het zeer functioneel zijn. Deze twee begrippen trok hij nooit uit elkaar, hij ging het altijd samen brengen en proberen om een evenwicht te vinden. (Productiehuis Vandervonk, 2019) Het huis bestaat uit drie gelijke rechthoeken die gesplitst zijn en dan op een half verdiep naar boven getrokken werden. Om terug naar een evenwicht tussen ornamentiek en praktische reden toe te komen, besloot Lampens om op het dak en andere rechte hoeken een diagonale afwerking te brengen. Op het dak was deze helling voorzien om het regenwater via een bijzonder regenwaterafvoersysteem naar een vijver af te voeren.
Behalve rechte vlakken zien we ook een cirkelvormige schoorsteen die naast de achtergevel werd geplaatst.
Afbeelding 2 Volumeschema.
Afbeelding 3 - Een doorsnede van het gebouw.
4
Interieur en exterieur
Beton speelde de belangrijkste rol in de projecten van Arch. Juliaan Lampens. Hij noemde beton een kunstmatige natuursteen: alle ingrediënten komen uit de natuur. Van de architect moest de aannemer een houten bekisting maken en dan werd het beton gegoten, waardoor het materiaal de tekening van het gebruikte hout voor de bekisting kreeg. Lampens heeft het voorzien om een ornamentele afwerking toe te voegen aan zijn massieve constructie. Het andere materiaal die hij in dit project gebruikte was hout. Alle vloeren, trappen en meubelen waren uit dezelfde houtsoort vervaardigd, daardoor krijgen we een gevoel dat alles een geheel vormt. Lampens zijn ouders hadden een boerderij en vanaf zijn kindertijd kon hij zien hoe simpel het interieur van zo’n soorten huizen was. Hier kiest hij ook voor een simpel en minimalistisch interieur, die bestaat uit verschillende geometrische figuren. Bijvoorbeeld de slaapkamer is in de vorm van een cirkel, bureautafel en dampkap zijn een driehoek, de living en de keuken zijn twee rechthoeken. (Decostere, 2018)
Afbeelding 4 - Het zicht op het terras.
Foto van Standaard Afbeelding 5 - Het zicht op de slaapruimte vanuit het bureau.
Foto van Hanne Joosen.
5
Plan libre
De betonnen constructie gaf aan Lampens de mogelijkheid om een overspanning van bijna 12 meter te maken zonder enige kolom of een andere hulpconstructie. Om een open gevoel te verkrijgen heeft de architect openruimte plan toegepast. De living, eetkamer en keuken bevinden zich in het tweede volume van het huis en het loopt door in een rechte lijn. Dit concept herhaalt zich op de bovenste verdieping. De rechter gevel is volledig beglaasd. Door de reden dat wij geen raamkader zien weten we niet echt goed waar de buitenruimte eindigt en de binnenruimte begint.
Er is geen muur geplaats tussen onderste en bovenste volume. Dat creëert een visuele relatie tussen gebouw en omgeving. Vanuit bijvoorbeeld het bureau kunnen wij perfect het terras zien. De slaapkamer bevindt zich op de bovenste verdieping en is uitgevoerd in een vorm van houten cilinder. Wij kunnen dat vergelijken met een baobab, dat wij een soort van klein huisje in de boom zelf gemaakt hebben. Inderdaad waren er ook de ramen voorzien op het bovenste verdiep om meer daglicht binnen te krijgen, net zoals het dakraam boven het bureau.
Afbeelding 6 Organogram. Afbeelding 7 - Een getrokken foto vanuit de linkerhoek van de living.
6
Conclusie
De betonnen woning stuitte destijds op veel onbegrip: voor de gewone mensen was het een stapje te ver. Arch. Juliaan Lampens heeft het bewezen dat zelfs met beton prachtige bouwwerken kunnen woorden gebouwd. Samen met andere natuurlijke materialen vormt het een levende sfeer. Architect wilde dat na een tijd zijn project werd één met de natuur. Waar hij fantastisch in slaagde: het huis is volledig bekleedt met het mos. (Decostere, 2018) De woning van Wassenhove is nu 45 jaar oud, maar het is nog steeds een inspiratievoorbeeld voor veel hedendaagse architecten. Deze architectuur is tijdloos. Juliaan Lampens is dit jaar overleden. Hij werd 93. Projecten zoals deze maken Architect Juliaan Lampens onsterfelijk.
7
Verwijzingen
Decostere, D. (2018). Woning van Wassenhove. Opgehaald van Museum Dhondt-Dhaenens:
https://www.museumdd.be/nl/informatie/
Eén. (2017, Maart 15). Wonen.tv: Belgische toparchitecten, Juliaan Lampens. Opgehaald van Youtube:
https://www.youtube.com/watch?v=QnsAmEdIFJ8
Joosen, H. (sd). Woning Van Wassenhove, architect Juliaan Lampens. Opgehaald van Hanne Joosen Fotografie:
https://www.hannejoosenfotografie.be/nl/realisatie/woning-van-wassenhove-architect-juliaan-lampens-45c48 Museum Dhondt-Dhaenens. (2017, Oktober). Woning bezoeken. Opgehaald van Museum Dhondt-Dhaenens:
https://www.museumdd.be/nl/woning-bezoeken/
Productiehuis Vandervonk. (2019, December 2). Woning van Wassenhove. Opgehaald van Museum Dhondt-Dhaenens:
https://www.museumdd.be/nl/informatie/
Speeten, G. V. (2016, Mei 14). Brutaal buitenbeentje aan de Leie. Opgehaald van Standaard:
https://www.standaard.be/cnt/dmf20160512_02286003?pid=5548215 Standaard. (2006, Juli 17). QUOTE Juliaan Lampens. Opgehaald van Standaard:
https://www.standaard.be/cnt/gnfv58r1?articlehash=C2DE46D0928254E1F87DAF1D520EE7D999F4691AC91215807B44110D8024E9566031985EC ADB6673E6411B44C348F08F45DFAD2BDF84EA78C2A2989D05DABC72
UGent. (2018, September 3). UGent-erfgoed: woning van Wassenhove beschermd. Opgehaald van Universiteit Gent:
https://web.archive.org/web/20180903013359/https://www.ugent.be/nl/actueel/erfgoed-wassenhove-woning-beschermd-architectuur- lampens.htm
