flei_kolo NIA AL W E. E K B LAfl

(1)

No 39 Donderdag 24 September 1908 8

^ste

jaargang.

flEI_KOLO N I A A L W E. E K B L A f l

fÖRGAAN DER V E R E L N I G I M G

ZJM

\s EM

y b p G E . R I C M T DOOR KOLONEL G . L . V . L . V A N ZUYLEN?

21 MAART I 9 0 0 .

„HET KOLONIAAL BELANG IS E.LN ALGEMEEN "NEDERLANDSCH BELANG:

m-

D A b o n n e m e n t s p r i j s p e r j a a r : Vrij aan huis of franco per post binnenland, bij vooruitbetaling Voor Oost-Indië en het Buitenland

Afzonderlijke nummers

f 1.50

„ 4.—

„ 0.05

Prijs der Advertentiën :

Per regel . . . .

Bij plaatsing van 500 regels

„ 1000 „

MEDEDEELINGEN of INGEZONDEN STUKKEN moeten worden geadresseerd „aan de Redactie-Commissie", en gezonden aan de Presidente: 7a HEERENGRACHT, DEN HAAG.

• Voor Administratie en Verandering van Woonplaats wende men zich tot den Heer W. VAN DER ZIJL, 51 Verhulststraat. • Voor Advertenticn lot de Drukkerij „LUCTOR ET EMERGO", AMALIA VAN SOLMSSTRAAT, Telefoon 4424, beiden DEN HAAG

Inhoud van dit nummer.

Mededeeli] g.'ii. — W a t de I n l a n d e r zegt, — Pers- kroniek. — V e s t - l n d i ë . — Van Vr. Koloniën, — Oost- en West-Ind. Litt. Overzicht. — L e e s z a a l Heulstraat 17.

— Passagierslijst.

MEDEDEELINGEN

Van het Dagelijksch Bestuur der Vereeniging:

H o o f d b e s t u u r s v e r g a d e r i n g

op Zaterdag den lien October 1908, ten 10 ure voormiddags, in het locaal der Vereeniging

Oost en West, Heulstraat 17, 's-Gravenhage.

A g e n d a :

a. Verslag van de Commissie van opname van gelden en andere bezittingen der Vereeniging, ingevolge al. 3 art: lü 11. 13.

b. Nieuwe Reglementen en Statuten van de af- deelingen^-en commissies, in verband met de onlangs vastgestelde Statuten enz. van de Ver- eeniging.

e. Propaganda.

d. En wat verder ter tafel zal worden gebracht.

Alsnog zijn binnengekomen de navolgende gelden:

A. Ten behoeve van de ondersteuning der noodlijdenden op Curaçao:

Mr. N., Brammen . f 1.—

H. P., Nijmegen ,, 1- — J. E. W. P., Baärn . ,,125.- Dr. J. J. M., Purmerend . . . . , , 2.50 Mr. C. Th. v. D., 's Hage, . . . „ 10.—

J. E. de M., idem, . . . . , . „ 2.50 Jonge dames M. en R. B., id., . . ., 2.—

v. A., id., „ 2.—

B. Ten behoeve van hetOndersteaningsfonds der Vereeniging „Oost en West":

Mr. C. Th. v. D., 's Hage, . . . f 25.—

J. E. de M., idem, „ 2.50 Af deeling Breda ï • ,, 5.—

B. v. dl. B., 'si Hage, ,, 5.—

v. A., id., „ 2.—

Namens het Dagelijksch Bestuur:

De Secretaris, E. VAN ASSEN.

• m

m

Van Boeatan :

Na onze, — dank zij vooral de toewijding van den secretaris dier Af deeling Leiden van Oost en West, zoo uitnemend geslaagde deelname in de uitstalling van oud-Leyden werd al spoedig op- nieuw eetoe tentoonstelling tot stand gebracht, thans op verzoek der Firma Wed. C. G. KI ei j - kamp, in haar Kunstzaak Zuïdblaak 26 De Rot- terdam. Zondag 13 dezer werd zij geopend met een inleidend woord der presidente van den Raad van Beheer, die ook verder den geheelen middag den bezoekers desgewenscht inlichtingen gaf, evenals de heer J. J. Mijer, de onlangs gerepatrieerde Ass. Res.-secretaris van Banjoe mas, die, daartoe uitg:noodigd, volglaarne getui- genis aflegde van zijn groote belangstelling en liefde voor de Ned.-Ind. kunstnijverheid en huis- vlijt. , . : ; ! i | | | <

De voorz. van „Oost en West" bezichtigde Zondag, 20 dezer, begeleid door den Voorz. ea den Secretaris van het afdeelingëbestuur, de heer en D. H. Havelaar en A. Veder, deze fraaie ver- zameling, die zeer de aandacht trekt. Zij nog tot en met Zondag 27 dezer geopend.

W a t d e I n l a n d e r z e g t .

De redactie-commissie heeft zich ten behoeve dezer rubriek in betrekking gesteld met de uitgevers en1 redacties van verschillende maleische en javaansehe dag- of weekbladen, in de ver- wachting, dat het wel met hunne wenschen strooken zat, dat de mededeeiingen uit hunne bladen niet beperkt zullen blijven tot den kring hunner gestadige lezers, maar, vooral ook in .Neuer.and, bekend 'zuilen worden. In afwachting moeien/ wij on& behelpen niet de weinige ter onzer beschikking staande gegevens.

De Inlander op Sumatra wijdt bijzondere aandacht aan de beweging der jong-Javanen, of

„liberale Javanen", zooals een schrijver in de Tjahaja-Sumatra ' ze noemt, die behoefte gevoe- len aan eene vrijere ontwikkeling, en aan meer zelfbewust optreden in de maatschappij. Hun streven is in de eerste plaats gericht op verbe tering, vooral uitbreiding van doelmatig onderwijs, en zulks in navolging van het bekende chineesche genootschap Hiong Hoa Hwee Koan, dat over geheel Neder.andsch-Indië zijne vertak- kingen heeit, en "zooals o.a. blijkt uit de dagelijks in de Maleische bladen verschijnende opga- ven van vrijwillige giften (oewang dermak) steeds alom gr o o te sympathie ondervindt. Nutti- gier dan bijv. een voetbalclub, gelijk de Sinar Kota en de Sinar Paisir, die niet lang geleden- te Padang een wedstrijd hielden, bij welke gelegen heid uitgestooten tanden het strijdperk bedekten, dat overigens hinkende en struikelende verlaten werd, acht men een bond als de op Java ver- reden vexeenigping Boedi Oetomo (eie hierom- trent het Koloniaal Weekblad van .20 en 27 Augustus 1908. blz. 3 en 4), een vereeniging, die reeds 800 leden telt, waaronder 200 inländi- sche ambtenaren. Met belangstelling ziet men tegemoet de resultaten van het Nationaal Con- gres van Javanen, dat op initiatief dier vereeniging en haren voorganger, den inlandsehen arts Waidin Soedirohoesoedho, in het laatst van Sep- tember of het begin van October te Djokjakarta zal gehouden worden.

Het openen van ruimere gelegenheid _ voor doelmatig onderwijs beoogt ook de vereeniging:

Madarsah Islamija, door Arabieren te Soera- baja opgericht, en waarvan tegen betaling' eener contributie van) ƒ!•— 's maands lid kunnen zijn Arabieren, Maleiers, Javanen, in één woord, alle mohammedanen in Indië. Overdag houdt zij zich bezig met het lezen in de heilige boeken, de beoefening van de Arabische taal, met rekenkunde, aardrijkskunde, eenig ambachtson- derwijs, en de avonden zijn bestemd voor de beoefening van de Holl&ndsche, de Engelsehe en de Dvjitsche talen. De welgestelden betalen

voor dat onderwijs, de behoeftigien ontvangen het gratis. Onze berichtgever teekent hierbij aan, üat de orthodoixe mohammedaan zulk een school niet wel gezind is, want volgens dezen gaat iemand, die goed hollandsch spreekt, re- gelrecht naar de hel.

Dat ook bij de jongeren onder de Sumatranen de nei0ingl ontwaakt tot vrijere uiting hunner ge- voelens en behoeften, daarvoor meent een be- richtgever van de Tjahaja Sumatra een bewijs te hebben gezien, toen hij bespeurde, dat niet alleen oudere inlandsche landsdienaren brieven ter post bezorgen, geadresseerd aan hunne vroegere beschermers of gewezen vrienden, thans in Nederland, maar door jonge Su- matranen in de bus brieven zag werpen met de volgende adressen: Den Heer H. H.

van Kol, lid der Tweede Kamer der Staten- Generaal, Oranjeiaan no. 9, den Haag; Wel- Edelgestr. Heer E. Twiss, gepension. ass.-resi- dent te Apeldoorn, Nederland; Hoog Edelgestr.

Heer E. A. Taylor Weber, gep- gouverneur te den Haag; Kapada toean M. E. Joekes. gep.

gouverneur; adres minister van koloniën te den Haag; Kapada toean J. W. IJzerman, lid der Tweede Kamer der Staten-Generaal te Stad- houdersplein, "s-Gravenhage.

Te Padang is weder met groote drukte ge- vierd het Chineesche offerfeest Poto, waar de t, esten der afgestorvenen, die op aarde geen familie meer hebben om voor hun zielerust te bidden en te waken, worden getracteerd onder begeleiding van zang, dans en tooneelspel. De vrijerdenkende gemeente neemt het het bestuur van het genoemde chineesche genootschap zeer kwalijk, dat het tegen die heidensche vertooning

niet krachtiger te velde trekt.

Met de Fransche mail van 27 Ju1! is uit Europa in Indië teruggekeerd de zoon van den rijken Arabier, den te Batavia welbekenden

grondbezitter Al-atasi, Saijid Mohamad Abdullah Akatas. Op l&-jarigien leeftijd heeft hij Batavia verlaten, heeft voor zijne verdere ontwikkeling en studie 3 jaar doorgebracht in Egypte, 5 jaar te Consjtantinopel, %]/2 jaar te Parijs en 7 jaar in België, en is nu teruggekeerd met het diploma van ingenieur.

Welwillend werd ons het volgende ter plaatsing afgestaan.

Het verheugt ook ons, onze lezers, die de rede niet hoorden, er mede kennis te kunnen doen maken: 1 | i

D e I n l a n d e r v ó ó r e n n a d e Stichting v a n h e t A l g e m e e n N e d e r l . V e r b o n d . VOORDRACHT, gehouden op het XXXe Neder- landsen Taal- en Letterkundig Congres te LEIDEN,

door J. E. TEHUPEI0RY, (Inlandsch Arts te Amsterdam.) Geachte Dames en Heeren!

Waar gij allen hier vergaderd zijt, als ver- tegenwoordigsters en vertegenwoordigers van den Nederlandsehen Stam, om van gedachten te

(2)

2

wisselen over de belangten van Uw Taal, daar vraagi ik, zoon van Insulinde, U een oogenbiik gehoor. En ik zeg u, dat miijn,hart vervuld is van vreugde en dankbaarheid door hetgeen in de laatste jaren in Indië is verricht in het I e lang der verbreiding van Uw Taal onder ons, Inlanders.

Er is zeer zeker een belangrijk tijdperk aan- gebroken in den toestand de» inheemsche bevolking van Indiëi! Inâuiinde, de schoone slaapster van eeuwen, is ontwaakt! Niet onaardig heelt

men gezegd, dat het is, also! ren tooverwoord heeft geklonken, zóó machtig als dat van de In- dische toovenaars Yogjiis en Rishis, die, zooals

de sage verluidt, in enke,e minuten, uit een manggapü een trotschen boom vol bladeren en sappige vruchten kunnen scheppen.

Intusschen, zóó snel is het niet gegaan; wel zijn in betrekkelijk korten tijd onmiskenbare tee- kenen van nieuw leven, van nieuw verlangen opgemerkt, van gestadig voortschrijden op den goeden weg.

Leggen wij ons de vraag voor, welke omstandigheden hebben medegewerkt tot het doen geboren worden van dit nieuwe leven, dan blijkt dat het antwoord daarop niet eenvoudig is.

Voorzeker is het hier de plaats niet, om de beteekenis der verschillende factoren duidelijk in het licht te stellen; mijn bedoeling is alleen:

aan te toonen, hoe de krachtige pogingen, uit- gaande van het Algemeen Nederlandsch Ver- bond in Indië ook een woord, en wel een machtig woord, hebben medegesproken in het scheppen van den nieuwen toestand.

.De tijd ligt zoo heel verre niet achter onBi, toen ita Indië werd gewaarschuwd tegen Neder- landsch onderwijs aan Inlanders, Vooral kwa- men die waarschuwingen van hen, we.ke den Inlander wilden doen blijven: een mensch van lagere orde, die in het stof kruipt voor zijn meerdere, die de taal van den overheerscher niet kennen, veel minder nog spreken, mag. ,,Het zoude gedaan zijn met het prestige van den Europeaan, ja, het zoude zelfs een groot gevaar zijn voor rust en vrede in de landen om den- evenaar, indien dé Inlanders Nederlandsch leer- den", aldus werd geredeneerd. Ook thans zijn

er nog personen, welke aan deze site ling vast- houden, doch hun aantal neemt gelukkig met den dag af, zoodat de nobele pogingen der Re- geering en van het Algemeen Nederlandsch Ver- bond meer en meer worden ges'teund door de openbare meening.

Gaan wij na, wat ons Verbond, en bepaalde- lijk de Groep Nederlandsch-Indië, zich ten opzichte van den Inlander bij hare oprichting voorstelde te doen, dan zien wij, dat het itn hoofdzaak was: het schéppen van meerdere ge- legenheden voor den Inlander om Nederlandsch

te leeren.

Reeds sinds eenige jaren liet de Indische Re- geering de Inlandsche kinderen toe tot de Euro- peesche lagere school tegen betaling van een uiterst laag schoolgeld. De voorwaarden, waaraan bij de toelating moet worden voldaan, doen

evenwel deze mooie bepaling ietwat gelijken op

„boerenbedrog", en indien de hoofdonderwijzers niet een weinig de hand gelicht hadden met de bepalingen, zou eigenlijk geen enkel Inlander

tot de Europeesche school toegelaten zijn. In de eerste plaats moet het Inlandsen kind', om aangenomen, te worden, Hollandsen kennen, en in de tweede plaats wordt het alleen dan toegelaten, wanneer de school niet met overbevolking

bedreigd wordt.

Terwijl ik de laatste voorwaarde geheel buiten beschouwing wensch te laten, wil ik ten opzichte van de eerste de billijkheid, daarvan niet ontkennen, daar het prijzenswaardig streven

om den Inlanders Hollandsen onderwijs te geven, niet zóóver mag gaan, dat de belangen der Europeesche kinderen!daardoor geschaad worden.

Nu bestaan er sinds jaren, eenige Fröbel-Seho- len, particuliere inrichtingen, welke op zeer nuttige wijze werkzaam zijn, om kinderen voor te bereiden voor het onderwijs op de lagere scholen. Tot die Fröbel-Scholen werden evenwel, met uitzondering van die op zeer enkele plaatsen geen Inlandsche kinderen toegelaten, zoodat de gelegenheid, om de voorbereiding op te doen, welke voor deze kinderen, meer nog dan voor

die van Europeesche; ouders, noodig is, geheel ontbreekt.

Om in dezen toestand verbetering te brengen, stelde zich het Indische Groepbestuur van het Algemeen Nederlandsch Verbond in verbinding met de Besturen der Fröbel-Scholen, en dank zij deze bemoeienis, worden thans bijna alge-

>. "ty-1-çsr

meen tot de Fröbei-Scholen Inlandsche kinderen toegelaten, zij het ook op sommige plaatsen, met niet te vermijden instelling van aizonder- iijKe scnooluren voor Europeesene en niet Euro- peesche kinderen.

Een andere verbetering, welke voor een groot deel onder invloed van net Algemeen Neder- landsch Verbond tot stand is 'gekomen, is Ge invoering van het Nedenandsch als leervak op de Inlandsche scholen der eerste klasse. Deze inrichtingen worden bezocht door kinderen ^an den wijdvertakten adei. Ongetwijreld zal deze instelling na verxoop van jaren een geaacht doen opgroeien, 'dat Hollandsen spreekt en schrikt.

Genoemde maatregelen, gevoegd bij de reeds be- slaande, zijn voorloopig voldoende, om te voorzien in de beihoeJe aan de Nederlandsche Taal van den Inlander. Wanneer ik ze voldoende noem, dan geloof ik, dat menig Uwer schouder-

ophalend zou zeggen: ,.Maar dan is het toch niet veel." inderdaad, Dames en Heeren, is het ook niet veel, en dit wordt begrijpelijk wanneer men niet uit het oog verliest, dat de overgroote meerderheid der bevolking nog stel.ig geen behoefte gevoelt aan kennis Uwer taal. Voor deze meerderheid is uitbreiding van het lager In- landsen Onderwijs in de landstalen den eersten tijd hoogst noodzakelijk. Het zou mij te ver voe ren, indien ik nader op deze zaak zoude ingaan;

ik haalde haar alleen aan om duidelijk in het licht te stellen, dat Nederlandsche taalkennis, voorloopig althans, siechts noodig is voor die Inlanders, welke wij kunnen samenvatten tot de beschaafde klasse der samenleving.

Langzamerhand, na verloop van jaren, zal de behoefte aan meerdere verbreiding der Neder- landsche taal ongetwijfeld gevoeld worden, en

dan kan men een stap verder gaan en voor jonge

Inlanders inrichtingen van lager onderAVijs stichten, waar uitsluitend Hollandsen wordt ge- bruikt als voermiddel. In sommige streken van ons groot eilandenrijk bestaan reeds dergelijke scholen: op Men'ado de voor weinige jaren op- gerichte Menadosohe School; op Medan de De Tische School, op Tandjoeng: Balai 'de Asahan- sche School, op Tandjoeng Poera de Langkat- sche School, op Depok 'de Depoksche School, op Amboilna de bijkans een halve eeuw bestaande Ambonsche Burgerschool. Het zal U waarschijnlijk wel eenig belang inboezemen, dat op deze scholen met een leerplan, gelijkstaande aan die der Europeesche lagere scholen, in In- dië, door Inlanders onderwijs wordt gegeven in de Hollandsche taal, onder toezicht van een Europeesehen hoofdonderwijzer. De resultaten zijn zeker niet slechter dan die van de Euro/

peesehe scholen met Hollandsen onderwijzend personeel; menig oud-kweekeling van de_Am- bonsche burgerschool b.v. vindt zijn weg in de maatschappij als ambtenaar, onderwijzer, In- landsch arts, enz. Ongetwijfeld zullen de vruchten nog beter worden, wanneer de opleiding van de onderwijzers aan deze scholen meer in over- eenstemming wordt gebracht met den werkkring, waarin zij worden geplaatst en met de eischen, waaraan zij als opvoeders der Jeugd behooren te voldoen. Dat zij, ondanks de minderwaardig©

voorbereiding, door jaren heen toch op goede resultaten van hun onderwijs mogen wijzen, ge tuigt wel van loffelijke toewijding in de ver- vulling der hun opgelegde taak.

Tot dusver heb ik de eer gehad, U een blik te doen slaan in het Hollandsen, onderwijs aan de Inländische jeugd. Bnitetn deze hebben wij Inlanders op leeftijd, die nog zeer gaarne Hol- landsch willen teeren, Hun aantal is niet ge- ring, en de leergangen in de Nederlandsche taal zijn nog op te wemig plaatsen aanwözig, om eenigszins in de gevoelde behoefte te voorzien.

ReeVls vóór de stichting van het Algemeen Nederlandsch Verbond bestond hier en daar een dergelijjke leergang,, dé Hollandsche Cursus. Het Verbond richtte op tal van plaatsen dergelijke leergangen op of ondersteunde de reeds bestaande geldelijk, vooral toen de Regeeringl de door Haar voor deze leergangen verleende fondsen introk.

Alvorens van de inrichtingen van Neder- landsch lager onderwijs aan Inlanders geheel af te stappen, wensch ik nog even de aandacht der geachte Vergadering te vestigen op eene inrichting, die, omdat zij in Indië eenig is in haar soort, wel belangstelling verdient. Ik be- doel de Meisjes kosten dagschool te Tomohon in de Minahassa. In déze inrichting krijgen dochters van aanzienlijke Inlanders Nederlandsch onderwijs. De vorderingen in de Hollandsche taal zijn zeer goed, en hier meer dan ergens in ' • H E p , r r i* i *tf?,fy?|r v i * * »i : ; ; |' Jr > • " " •] •:"-:-;,-sr

de Minahassa en de Mohikken is het Neder- landsen m eere. Het zangkoor van Alinahassi- sche meisjes heeft sinds jaren bewezen, dat het zijn naam van ,,Nederlandsch Zangkoor" met eere draagt.

Zoo langzamerhand ben ik gekomen tot het meer uitgeoreid lager en middelbaar Ho'ilandsch onderwijs aan Inlanders. Toen vóór twintig jaar het Neder andsch als voermiddel bij het onderwijs op de kweekscholen voor Inlandsciie onderwijzers werd afgeschaft, werd deze maatregel zeer betreurd, en het was dan ook een blijde verrassing, toen in 1904, door bemoeienis van den toenmaligen Directeur van Onderwijs, Mr. J. H. Abendanon, het Hollandsen weder werd ingevoerd op de Kweekschool te Fort de Koek. Het welslagen van dezen maatrege,, aan- vankelijk ais proef ingesteld, zal nu spoedig leiden tot invoering van het Neder, andsen op alle kweekscholen in Indië.

Beter bedeeld dan de kweekscholen zijn de inrichtingen tot opleiding! van Inlandsche ambtenaren in de Minahassa en op J ava. Hier wordt Hollandsch onderwijs al sunds de oprichting gegeven, evenals op de School tot op,eidingi van Inlandsche artsen te Weltevreden, waar sedert de nieuwe regeling van het onderwijs in 1875, de Hollandsche taal het uitsluitende voermiddel bij het onderwijs is. Ais een der vele gunstige resultaten van den rusiteloozen ijver van Dr.

H. F. Roll, Directeur der Geneeskundige School, heeft hier het onderwijs in de Nederlandsche taal in de laatste jaren eene zeer groote. uitbreiding gekregen, die niet weinig, aan het vak- onderwijs zelf ten' goede komt. Want het feit staat onomstootelijk vast, dat in vakinrichtingen, zooals de Inlandsche Artsenschool en de op te richten Inlandsche Rechtsschool, verder de in de naaste toekomst verwachte Inlandsche Vee- artsenijschool en. Kweekschool voor Inlandsche vroedvrouwen en andere inrichtingen meer, het onderwijs geheel door Europeesche leeraren moet

worden gegeven, wil het vruchtdragend zijn.

En daarom is het zeer goed gezien,, om van de aanstaande kweekelingen te eischen, dat zij het onderwijs, in het Hollandsch te geven, behoor- lijk kunnen volgen. De genoemde scholen eijn voor zoover zij bestaan, nu reeds kweekplaatsen van in het Nederlandsen denkende Inlanders, die juist door de kennis dier taal onwillekeurig zich steeds in gedachten verplaatsen in Europeesche toestanden en gewoonten, zoodat de Nederland-

sche taalkennis voor den Inlander van zelf die ontwikkeling ten gevolge heeft, welke noodzakelijk mag worden geacht om datgene te begrijpen, wat Europeesche Geleerden aan het papier hebben toevertrouwd.

Hoezeer dit door de kweekelingen zelf be- grepen wordt, blijkt uit de onder hen in verschillende inrichtingen tot stand gekomen Ver- eeniglngen ter beoefening der Nederlandsche Taal. dispuutgezelschappen., enz.

Ten slotte zij het mij vergund, nog te wijzen op de inrichtingen van Middelbaar Onderwijs, die naast Europeesche ook Inlandsche leerlingen tellen. Deze zijn de Hoogere Burgerscholen met 5- en 3-jarigen cursus op de drie hoofd- plaatsen van Java, de Landbouwschool te Bui- tenzere, de Technische Afdeeling der Koningin Wilhelminaschool te Batavia en de Burgeravond- school te Soerabaia.

Het aantal Inlandsche leerlingen dezer inrichtingen neemt gestadig toe, en hunne vorderingen in de Nederlandsche taal stemmen, naar mij verzekerd wordt, tot gtroote tevredenheid.

Ziedaar, geachte Dames en Heeren, de plaat- sen, van waaruit langzamerhand in verloop van jaren een krachtig Nederlandsch sprekend, schrijvend, en in het Nederlandsch denkend ge- slacht zal opgroeien,

Deze kern zal ongetwijfeld grooter en hech- ter worden, vooral nu het meer en meer gewoonte wordt, om de kennis, waarvan de grond- slagen in Indië gelegd zijn, aan de Hoogescho- len hier te lande uit te breiden en te vervolledi- gen. Leiden, Amsterdam en Utrecht zijn voor- l o o p ^ nog de steden, waarheen wij uit Insu- linde opgaan ter bedevaart, naar de Tempe1 s van Wijsheid en Kennis.

En waar tot de allerhoogste plaats der In- meerdere ontwikkeling is doorgedrongen, waar landsche •samenleving reeds die drang naar rat, niet schroomt, een zijner geliefde zonen Z.H. de Soesoehoenan van Soerakarta. Adining- naar de Hoogeschool dezer S'leutelstad te zenden, daar zal dezelfde drang niet nalaten, ook in de lagere sferen zijn günstigen invloed uit te oefenen.

(3)

SieKen wij ons de v r a a g , in h o e v e r r e het Algemeen Neder, .and sch Verbond gearbeid heeit tot v e r k r i j g i n g v a n hetgeen bereiüt is, dan zien wij, dat het zoowel onmiddellijk als middellijk veel heelt tot stand gebracht. V o o r a l middellijk, door v e r s p r e i d i n g v a n gezonde beginselen om- trent de noodzakelijkheid der N e i e r l a n d s e h e taal-

k e n n i s v o o r den I n l a n d e r , heeft het Verbond veel goeds gedaan.

D e E e g e e r i n g moge heuvelen v a n geld neer- tellen en b e r g e n v a n bepalingen maken, om den

I n l a n d e r ' ruimschoots gelegenheid te geven tot het leeren der N e l e r l a n d s c h e taal, doch eene re- g e e r i n g v e r m a g weinig, indien ze niet wordt ges;eund door de o p e n b a r e meening.

De wijziging dezer openbare meenfnig, het doen doordringen ir- vle Indische-Europeesche samenleving v a n het besef, dat de N e l e r l a n d s c h e taalkennis v o o r ons noodzakelijk is, is een der grootste dietnsiten, die het "Verbond den In- l a n d e r bewezen heeft.

Nog is de openbare meening niet, w a t zij, wezen moet, doch die dit ook v e r w a c h t e n zou v a n een zoo kortstondig optreden v a n het Ver- b o n i , zou redene^ren als die m a n uit de Indi- sche sage, die heden een manggapit plantende, m o r g e n de vruchten e r v a n zou willen eten-. On- loochenbaar is evenwel heit feit, dat sinds het optreden v a n het Verbond een g a n s c h a n d e r e geest is g a a n heersehen over Insulinde, dat het a a n t a l v r o u w e n en m a n n e n , die eerlijk en zui- v e r v o o r v e r s p r e i d i n g der Nederlandsche taal onder o n s voelen, groot begint te w o r d e n . Moge h u n aantal toenemen, moge ieder Nederlander zoowel hier als in I n d i ë een steentje bijdragen tot de oprichting v a n het trotsche gebouw, dat eenmaal in het v e r r e Oosten den roem en de grootheid v e r k o n d i g e n zal v a n het k,eine Neder- land, opdat ook in dit opzicht w a a r worde, het- geen U w stoere landgenoot, Jan Pieterszoon Koen. voor drie eeuwen heelt gezegd:

,,Daer can in Indien wat groots verright worden!"

Geachte Dames en Heeren! E e n onmetelijk veld v a n arbeid ligt er voor het Algemeen Ne- derlandsen Verbond in Indië. Het is ruim, het i s zóó uitgestrekt, dat het n o g niet geheel en al i n zijn onderdeel en i s overzien.

Doch wij zijn op den goeden weg!. Moge deze w e g immer bewandeld worden, tot me°rdere verbreiding der Nederlandsche taal, met d a a r a a n onmiddellijk verbonden v e r b r e i d i n g der bescha- v i n g over o n s groot eilandenrijk.

E n dan, w a n n e e r I n d i ë eenmaal beschaafd zal zijn, beschaafd onder Nederlandschen invloed, beschaafd door de kennis der Nederlandsche T a a l , dan zal er vanaf de Stranden v a n Noord- S u m a t r a tot a a n de K o r a a l r o t s e n v a n Nieuw- Guinea zich een bolwerk uitstrekken, dat eens bewaarheid zal m a k e n . de schoone w o o r d e n v a n den dichter, tot Nederland gericht:

W a t a a n glansen mocht verdooven, O, de schitfritog v a n U w taal, Zacht a l s dons en scherp als staal, K a n geen tijd oï macht U r o o v e n Zoolang ge uit H a a r parelvloed, Teerheid put en heldenmoed!

Ik heb gezegfi.

J . E . T E H U P E I O R Y . Amsterdams,- A u g u s t u s 1906.

PERSKRONIEK.

I ! S \

INHOUD: De Indische begrooting door den heer G.

Nypels in Land en Volk besproken. — Peter Schleniihl in De Controleur over het Chineezen-

De heer W. Bogaard in De Tijd over de Indische leestrommel.

i i De heer G. Nypels bespreekt in Land en Volk de Indische begrooting. Hij komt daarbij tot deze slotsom:

,,Bij alle punten iets, maar weinig, te weinig.

Geen krachtig opborrelen van nieuwe-, maar een onvermijdelijk nadruppelen van in werking zijnde energie. Waarom1? Omdat er geen geld genoeg is voor _ ingrijpende maatregelen, niettegenstaande de 28 millioen, die in 1909 meer beschikbaar 'zijn dan zeven jaren geleden? Zeker, er komen in deze begrooting Avel voorstellen van te waardeeren verbetering voor, maar als groot geheel glijdt zij slechts een . eindje Voort, . zonder nieuwe vaart te nemen.

En daarbij brengt zij het dan toch tot een nadeelig' saldo van bijna 7 millioen. Alleen aan de gewone huishoudelijke zaken wordt zooveel besteed, dat, na voldoening daarvan, van het totaal der inkomsten' maar f670775 overblijft; een tegenvallertje bij Oor-

log en dit bedrag is verslonden. Voer de buitengewone uitgaven, die vroeger „productieve' werden genoemd, maar juist van naam verwisselden, omdat zij volstrekt niet alle productief zijn, zal dus alles door leening verkregen worden. Ik kan dit beeld van den financiëelen toestand, tot mijn spijt, in tegenstelling met den minister, niet bevredigend noemen.

Gold het een op zichzelf ongunstig jaar, met een mooi verschiet, dan zou men daarin troost kunnen vindten. Wij weten reeds, dat het eerste niet het geval is. Door het geregeld aangroeien der middelen, onafhankelijk van de producten, is de raming voor 1907 niet ongunstig. Het totaal der inkomsten is bijna 6 miilïoein meer dan voor 1908 geschat is.

Daarentegen is voor de toekomst niet te rekenen op een blijvend aangroeien van de inkomsten, want zoowel de vorige minister als de tegenwoordige hebben gewaarschuwd, dat de maatregelen tot ver- sterking der van de producten onafhankelijke middelen bijna alle zijn tot stand gekomen, terwijl de balen uit de producten een neiging tot afnemen blijven toornen, enkele buitengewone jaren ten spijt.

Wel kan van de buitenbezittingen een stijging van inkomsten worden verwacht en zullen eenige middelen, uit een natuurlijk accres, de spoorwegen bv., geleidelijk meer opbrengen, maar de jaarlijksche uitgaven voor de koloniale huishouding zullen dan ook blijven stijgen. Wat dan? Uit de belastingbron wil de minister liefst niet meer putten dan hij nu aangegeven heeft, het behaud van het financieel evenwicht zal dan gezocht moeten worden ,,in de richting van beperking bij het nemen van nieuwe maatregelen, voorzoover de beschikbare financiëele krachten zulks vereischen". Zoo staat het er woor- delijk. De begrooting van 1909 is dus geen stilstand op om adem te komen voor te hervatten krachtige vaart; zij waarschuwt tot: ,,vaart verminderen, en zeilen strijken", voor d.en geheel en verderen weg.

Zij doet dit, omdat de middelen te kort schieten om meer te geven. Maar dan hebben zij, die het beleid te dien opzichte te. verantwoorden hebben, ook in dit opzicht, niet scherp genoeg vooruit gezien.

Dan hebben zij voor de tijden, die komen, niet gedaan wat hun voorgangers voor hen wèl hebben bedacht, te zorgen, dat het inkomen rekening hield met de noodige uitgaven. Dan zou de toekomst ten cfler gebracht moeten worden aan de financiëele te- kortkoming van het jongste verleden.

Het is al te eenvoudig, na te laten wat noodig is, wanneer het geld niet vanzelf komt; maar deze oplossing mag niet die zijn van den staatsman, die tijdens zijn eerste ministerschap getoond heeft een open oog te hebben voor de vele nooden van het ontwakende Insulinde."

•

Voor het Chineezengevaar in Indië w a a r - schuwt „ P e t e r Sehlemihl'' in De Controleur. E n dat door de belastinycijfers eens te vergelijken.

„ E r bestaat i n Indië een bedrijïsbelasting, in welke in 1902 558.707 inlanders f l of minder betaalden. Het a a n t a l Chineezen w a s in datzelf- de j a a r 37^l3'2. Neemt men de cijfers v a n 1906, d a n vinden wij deze getallen: 727479 en 2674.

liet aantal Chineezen, dat f l of minder betaal- de, i s d u s y r i j belangrijk verminderd.

Neemt men n u echter de getaLen v a n hen die v a n f l . — tot- f 2 . — betalen, dan zijn de cijfers der i n l a n d e r s voor de beide genoemde j a r e n 308.568 en 343.279 tegen die der Chineezen 11.938 en 12.471. Bij hen, die tusschen de f2.—

en f 3 . — betalen, vond men in- 1902 136.037 in landers en 62.149 Chineezen, welke cijfers in

1905 w a r e n 141.908 en 55.622. Zooa s men ziet, nadert het aantal belastingbetalende Chineezen steeds meer dat der betalende inlanders, n a a r - mate men hooger op den ladder komt, totdat bij een cijfer tusschen f 3 . — en f4.— de C h i r e e z e n in 4905 met 44.672 betalenden de inlanders met slechts 39.039 gevoelig kloppen. H o e hooger men komt, des te sterker komen de Chineezen n a a r

voren, T u s s c h e n f4.— en f 5 . — betaalden in 1902 13880 i n l a n d e r s , doch 34.204 Chineezen en in 1906 14.337 inlanders, tegen 45.980 gestaarten.

Het zou eentonig worden de cijfers te geven v o o r alle klassen. T u s s c h e n f 100.— en ^50B — betaalden, in 1902 103 inlanders en 738 Chinee-

zen, en ito 1906 136 inlanders en 1001 Chinee- zen. Meer dan f500.— eindelijk w e r d i n 1906 betaald door twee i n l a n d e r s ; er w a r e n echter niet minder dan 90 Chineezen- die dit b e d r a g a a n den fiscus offerden als bedrijfsbelasting.

Hieruit blijkt, dat de Chineesche bevolking onzer koloniën niet alleen sterker in aantal wordt, doch dat h u n economische macht in den ioop v a n slechts k o r t e j a r e n op werkelijk onge- kende wijze toeneemt. E r zijn geheele streken, w a a r gee» enkel inlander meer dan enkele gu¹- dens betaalt, doch steeds zijn er Chineezen (lie belangrijke sommen betalen.

Deze feiten, welke de n u c h t e r e cijfers leeren, geven wel het onomstootelijk bewijs, dat de macht der Chineesche bevolking1 in onze kolo-

Th. A. A. SIMONIS

OVER DE PRINSESTRAAT.

34 GROENMARKT

TELEFOON NO. 2535 o DEN HAAG.

LEDIKANTEN, SPRING-, KAPOK- EN PAARDENHARENMATRASSEN, ETC. ETC.

IN GROOTE KEUZE, BILLIJKE PRIJZEN EN SOLIDE QUALITEIT.

MAGAZIJN GESLOTEN VAN HALF EEN TOT T W E E UUR.

DAMES V E R L A N G T

ge een heldere Wasch, stuurt haar dan naar de Stoom-Wasch- en Strijkinrichting

„BLEE KLUST

V W Volkomen onschadelijke behandeling door machines van 't nieuwste systeem.

B E D I E N I N G V L U G E N A C C U R A A T C O N D I T I Ë N B I L L I J K .

Aanbevelend, G. A. VERSTEEG,

Bleekerij „Bleeklust",

H A A S T R E C H T , bij G o u d a .

Dagelijksche

M o t o r b o o t d i e n s t

VAN

Den Haag-Delft en Leiden

NAAK

Utrecht vice versa.

Alle goederen worden desverkiezende aan huis afgehaald.

WED. W.H, en G. Tetenburg

UTRECHT, Vleutenscheweg11,Tel. 1100

DEN HAAG, Bierkade 4, „ 9 8 2

DELFT Koornmarkt 61, „ 132

LEIDEN Utrechtsche,Veer25, „ 2 2 2 Verhuizingen en Meubeltransporten naar alle

plaatsen per Schip en Tapissière.

FRANS MIGfl

MEC. DENTIST.

VAN KINSBEEGENSTEAAT 78. DEN HAAG.

Dagelijks te consulteeren v a n 9-4 voor plaatsing v a n

KUNSTTANDEN en GEBITTEN.

Speciale bewerking voor de Tropen.

(4)

niëii sterk op weg is, gevaarlijk ie worden, i e Soerabaja, het groote centrum eer Unnetscüe macht, iiteèfc men reeus meer can eumiaai be- leem. üat ue UhJuees, economisch onafhankelijk

jvorden. ook den Europeaan onder tie km e

£rHg! .me veel ie meer moet met de Kinder- lijke Javaan gebukt gaan onder dit tweede raë yan overheerschers, dat hard op weg is, zich een onbeperkt gezag aan te matigen, ten spijt en tem fcusie van ue Europeanen. Wanneer ue Ghineesche bevolking en de Chineesche macht blijven, toenemen, wanneer de Chineezen eenmaal geheet geënianc peerd zul en zijn, waarvoor

stemmen opgaan, dan zullen onze koloniën or.s ainanuâg wmvem gemaakt, zpn.ler dat de buiten- landsche vijand een schot hee t gelost.-'

* .* *

Naar aanleiding van hetgeen de Indische cor- respondent van De lijd over den inhoud der leestrommels in indië schreef — o.m. weerspro- ken door den heer B. in ons weekbiad — mai nu otk de heer W. Bogaard zich in De lijd hooren.

.,In Imdië", zegt hij, „wordt veel, zeer Ve-J gelezen. De omstandigheid, dat ginder de go.e- genheid tot ontspanning door klimaat en andere omstandigheden meer beperkt is dan hier, is oorzaak, dat men die ontspanning voor een

groot deel zoekt in lectuur. Om deze reden heelt echter elke plaats, waar slechts twee of meer Europeesche gezinnen wonen, haar eigen leestrommel. De Europeanen vormen over het algemeen het intellectueele en welgestelde gedeelte der ingezetenen; bij hen is de drang naar lec-

tuur niet alleen groot, maar zij hebben daarvoor ook geld over .Door de hoog© Indische traktementen is men in Indië in staat hoogere contri- but én te betalen dan Ir.er te lande- D^e contributie van een leesgezelschap kost gemiddeld ƒ5 per maand of f30 per jaar. Telt een leesgezelschap 10 leden, dan is er dus f600 s jaars beschikbaar voor het koopen van boeken, het zich abonneeren op tijdschriften enz. Voor dit geld kan men natuurlijk heel wat koopen. De meeste leesgezelschappen hebben ƒ1000 tot ƒ2000 be-

schikbaar voor de voorziening in de behoefte

van lectuur. ^ Het spreekwoord zegt: die geld heelt, kan

huizen bouwen en die het niet heeft kan stee- Ben sjouwen, en het is begrijpelijk, dat de In- dische leestrommels, die uit een ruime beurs be- lan! d worden, in den regel goed voorzien zijn

en een uitgebreide lectuur bevatten. Men vindt er in: wetenschappelijke, populaire en niet-wetenschappelijke werken, tijdschriften en illustraties in Hollandsen, Fransch, Engelsen en

Duitsch, kinder-eouranten en mode-bladen, romans in verschillende talen, brochures e t c ; wat men echter er niet in vindt, is specifiek katholieke of christelijke lectuur, of zij is daarin zoo sporadisch, dat het als zoodanig niet genoemd mag worden. Gewoonlijk dankt d'e uitzondering haar bestaan aan louter toeval. Daarentegen vindt men in al die trommels wel hyper-moderne romans, vuile, vieze tijdschriften en illustraties,

nu eens in de eene trommel wat meer, in die andere wat minder, maar overal zijn ze te vinden als rotte appelen in een mand met overigens goed fruit, zij bet ook met van de aller- beste soort. • '. I

Men zal thans vragen: hoe komen die slechte geschriften in de leesgezelschappen, waarvan zooveel wè'-denkende Europeanen lid zijn?

Op tweeder lei wijze. Gewoonte is, dat ieder leesgezelschap in hoofdzaak zelf bepleit, wat het voor de trommels verlangt. De op vaste tijden verschil ende gedrukten, AVorden óf recht-

streeks besteld bij de uitgevers óf door tusschenkomst van een boekhandelaai, hetzij in Indië, hetzij in Nederland. Dezen verleenen dus slechts hun tusschenkomst. In eene kleinere Europee- sche maatschappij, vaak, wat levensbeschouwing betreft, uit heterogene deelen bestaande, moet men geven en nemen, wil men iets tot stand brengen. Zoo gebeurt het. bijna als regel, dat men aan ieders wens'chen gehoor moet geven, Waarom de Katholieken dan niet zorgen,, dat i-i dergelijke leestrommels een of meer goede katholieke boeken komen?

Ik geloof, dat velen onzer in Indië, als vor- mende in dergelijke vereenigingen de groote minderheid, deze kwestie nooit goed hebben overwogen. Het komt mij voor, dat, indien zij ieder in eigen kring daartoe hun wensch te kennen gaven, met dien wensch zeer zeker rekening zou worden gehouden,

De boekwerken worden zelden besteld, doch

worden door de betrokken boekhandelaren toe- gezonden, die daarvoor van een votmacht zijn voorzien. Zij zenden alle nieuw verschenen werken. Ik geloof niet, dat die boeken nu bepaal- delijk uitgezocht worden voor de uitzending t n gegeven de omstandigheid, dat onze nieuwe ro iu ailnteratuur zich nu niet precies- beweegt m de richting, welke ieder niet-gedegenereera per-, soon, al is hij niet posiief christelijk geioov.g, zou wensctien, is het verklaarbaar, hoe veel naar Indië gaat, waarvoor 'men hier M e ht ht geen voldoende lezers zou vinden. Boekhandela- ren kunnen trouwens onmogelijk den inhoud van alle verschenen boeken beoordeelen en ware het mogelijk, dan nog zou die beoordeeling een persoonijke opvatting zijn, waarmede dan rekening ware te houden met den persoon van den boeKhandeiaar.

Het lei t valt intussehen ni-eit te ontkennen dat vergelijkender wijze in Indië veel meer verder- feli)ke lectuur gelezen wordt dan in Nederland.

Of de menschen in dit opzicht in Indië dan zooveel slechter zijn dan hier? Het zou dwaas- heid zijn, dit te veronderstellen. Er zijn, zooa s overal, vele onwetenden, die de neaging van bun hartstocht volgende, zich aangetrokken voelen door sehoonklinkende aankondigingen van zin- nen-prikkelende lectuur, en er zijn ook menschen, die, in het belang van hun zak, daarop duchtig speculèeren. Dit alles- gebeurt buiten boekhandelaren en leesgezelschappen om.

Wellicht, zoo zegt hij ten slotte, dat de m uitzicht gestelde wettelijke regeling ter beteuge- ling der pornografie in dezen toestand eenige

verbetering zal brengen. Het is dan te hopen, dat men dezelfde regeling ook voor Indië van toepassing zal verklarem

WEST4NDIE.

SURINAME.

Onverantwoordelijk.

Wel verre van terug te komen op onze meening over het immigratie-departement, schrijft OnzeWest, , kunnen wij, na van meerdere zijden verkregen inlichtingen, met name over het voorgestelde nieuwe I tarief van werktaken en loonen, dien maatregel niet anders dan onverantwoordelijk noemen.

Ernstige en bezadigde planters verklaren, dat, wanneer dit gewijzigd tarief in werking zou moeten treden, aan de voornaamste cultures in de kolonie de nekslag zou zijn toegebracht, terwijl bovendien de samenstelling van het tarief getuigt van gebrek aan practische kennis van den arbeid, op plantages, in het bijzonder wat betreft de suikercultuur.

Het is bekend, dat van het thans geldend tanet

— dat van 1861 — de loonen gemiddeld 30% hooger zijn dan het gemiddeld uitbetaalde in Demera- r a . De praktijk heeft bewezen, dat de taken hier niet te zwaar zijn, wat o. m. blijkt uit de spaar- gelden van immigranten.

Waar de landbouw nog steeds in een ernstige crisis verkeert,- en waar vooral de suikercultuur zulke bange tijden tegemoet gaat, nu in afzienbaren tijd de sluiting van de Amerikaansche markt voor vreemde suiker haar als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangt, is het niet denkbaar, dat het bestuur een maatregel zou willen doorvoeren, die de cultures met ondergang zou bedreigen. Het betrekkelijk rondschrijven van het immigratie-departement moet dan ook o. a. gequalificeerd worden als een onberaden stap, die zoo spoedig mogelijk te- niet dient gedaan.

New-York is de suikermarkt van Suriname. Zoo- dra de Vereenigde Staten die markt sluiten — hetgeen zal geschieden zoodra door eigen productie in de consumtie kan worden voorzien — zullen voor Suriname harde tijden aanbreken, daar (Janada alleen suiker invoert van Engelsche koloniën, en de markten te Londen en Amsterdam voor onze suiker geen winstgevende prijzen opleveren.

* , * Coppename=kanaal.

Men herinnert zich, schreef Onze West, de oude kwestie van de wenschelijkheid eener doorgraving van de Saramacca naar de Coppename, ten einde voor reizigers naar de Coppename den weg om de zeepunt te besparen. Met het oog op de vele men- schenlevens, die deze beruchte „ p u n t " in den loop der jaren heeft geëischt, staat de wenschelijkheid van die doorgraving vast.

Men stuitte echter tot dusverre op de kosten. JNa een plaatselijke opname, kwam het bouwdepartement onder den heer Havetdar tot de slotsom, dat eene doorgraving. ƒ40.000 zou kosten. Het vorig jaar beweerde echter De Surinamer, dat een planter — wiens naam niet werd genoemd — de doorgraving gaarne wilde aannemen voor 4 à 5000 gld De heer Fabriek vestigde hierop in de Koloniale tStaten de aandacht, waarop een gedelegeerde van het bestuur die raming belachelijk laag noemde, en ver- moedelijk afkomstig van iemand, die geen plaatselijk

onderzoek had ingesteld. De Surinamer komt thans op de zaak terug en houdt vol, wat zij trouwens in haar eerste artikel schreef, dat de bewuste planter zijn raming maakte na een persoonlijk onderzoek. Jammet- dat, begrijpen wij het blad goed, de bedoelde planter het werk eenige jaren geleden had willen aannemen voor die som, doch thans daartoe niet meer bereid schijnt.

Wie gelijk heeft in deze kwestie, kunnen wrj niet beoordeelen. De wenschelijkheid eener doorgraving naar Coppename behoeft echter geen betoog, zelfs al zou dat werk f40.000 moeten kosten. En vooral als Saramacca een spoorverbinding krijgt, moet een dergelijke doorgraving, waardoor een na- genoeg onbewoonde landstreek gemakkelijker bereik- baar wordt gemaakt, van groot belang worden geacht.

* j . * * Bacoven-drogerij.

De bacovenèrogerij op plantage Mon Trésor zal, naar Onze West vernam, overgenomen worden door de firma Ara ham Dürninger en Go. in Hernnhut.

De firma werd opgericht in het jaar 1747. Een der vennooten is de heer Alfred Beck, vroeger chef der firma C. Kersten en Co.

In verband met de overname bestaan er plannen het bedrijf uit te breiden en te verbeteren.

* * * CURAÇAO.

De Wekker meldt, dat de heer M. C. Fauel, tij- delijk directeur van het Departement van Openbare Werken, ter kennis van belanghebbenden gebracht heeft, dat personen, die geen werk hebben, zich te zijnen bureele kunnen aanmelden, om eventueel tegen een dagloon van fO.60 te werk te worden gesteld). Deze werkaanbjieding kan velen, die thans werken ook broodeloos zijn, redding uit den nood brengen.

Een paar locate collega's, schreef De Wekker, wijzen op den treurigen toestand, waarin onze land- genooten inderdaad in Venezuela verkeeren, uit hoofde van de weigering door de autoriteiten dier republiek, om hen naar dit eiland te laten vertrek- ken en passagiers van hier aldaar toe te laten, zoodat aan Nederlandsche onderdanen, die om ge- zondheids- of andere redenen zich naar hun geboor- teplaats willen begeven, de vrijheid van beweging ontnomen is.

Te hopen is het, dat aan de Nederlandsche Ke- geering kennis zij gegeven van zulk eene daad van willekeur.

En terwijl zulke ongehoorde maatregelen toegepast worden, terwijl Venezuela overhoop ligt met de meeste mogendheden, vermaakt zich president Gastro — naar men beweert — met reizen in verschillende gedeelten der republiek, met dansen (op een vulkaan wellicht!) enz., op partijen, te zijner eere gegeven.

President Castro zond, naar De Wekker meldt, een paar dagen geleden een zijner „Dreadnought's naar Aruba en een naar Bonaire, om zijn vice- consuls van die eilanden af te halen. Die van eerstgemeld eiland was echter bang, om met zijn familie op zulk een reusachtig zeekasteel scheep te gaan en die van het tweede genoemde eiland had zich te voren naar Curaçao begeven. Beide vice- consuls verkeeren in den besten welstand en schijnen ook geen gevaar te loopen door de „kaffers ,

„barbaren" enz. dezer kolonie te worden opgepeu- zeld!

V a n V r e e m d e Koloniën.

Belgisch Congo.

De tekst van de, den 20en Augustus 1.1. door de Kamer van Afgevaardigden en den 9en dezer door den Senaat aangenomen wet, betreffende het bestuur van Belgisch Congo, luidt als volgt:

Ie Hoofdstuk. Van den rechtstoestand van Bel- gisch Congo.

I Belgisch Congo heeft een eigen, van die van het moederland afgescheiden rechtspersoonlijkheid.

Het wordt door afzonderlijke wetten bestuurd.- De financiën van het moederland en de koloniën blijven gescheiden.

Bijgevolg blijft de rente der Congoleesche schuld uitsluitend ten laste van de kolonie, tenzij bij eenige wet anders wordt bepaald.

2e Hoofdstuk. Van de rechten der Belgen, vreemdelingen en inboorlingen.

II. Alle ingezetenen der kolonie genieten de rechten, erkend in de artikelen 7, alinéas 1 en 2, 8 tot 15, 16, Ie alinea, 17, I e alinea, 21, 22 en 24 van de Belgische grondwet. De woorden „ d e w e t , voorkomende in de artikelen 7, alinea 2, 8, 9, 10, 11, 17, alinea 1, en 22 van de Belgische grondwet worden, voor zooverre het de kolonie betreft, ver- vangen door de woorden ,,de bijzondere wetten en besluiten' '.

Geen maatregel mag ten opzichte van de pers genomen worden, dan overeenkomstig de daarop betrekking hebbende wetten en, besluiten.

Niemand kan gedwongen worden te arbeiden voor

(5)

rekening of ten behoeve v a n p a r t i c u l i e r e p e r s o n e n of maatschappijen.

B i n n e n k o r t zullen a n d e r e wetten de werkelijke rechten en de individueele vrijheid der inboorlingen regelen.

I I I . Het gebruik der talen is facultatief. Het zal bij decreten geregeld w o r d e n om de rechten der Belgen en Congoleezen te w a a r b o r g e n , uitsluitend w a t betreft de h a n d e l i n g e n der openbare m a c h t en in r e c h t s z a k e n .

De Bolgen zullen te dien opzichte gelijke w a a r - borgen genieten als die h u n i n België zijn verzekerd. Decreten zullen i n die aangelegenheden worden u i t g e v a a r d i g d binnen een tijdperk v a n 5 j a a r na u i t v a a r d i g i n g dezer wet.

A l l e besluiten en voorschriften, die een a'gemeen k a r a k t e r d r a g e n , zullen w o r d e n opgesteld en gepu- bliceerd in de F r a n sehe en de V l a a m s c h e t a a l . Beide teksten zijn officieel.

I V . D e Belgen, de i n de kolonie geregistreerde i n b o o r l i n g e n en de vreemdelingen genieten alle civiele rechten, door de w e t g e v i n g v a n Belgisch Congo erkend. H u n persoonlijk s t a t u u t wordt be- heerscht door h u n n e n a t i o n a l e wetten, v o o r zoover- r e deze niet in strijd zijn met de o p e n b a r e orde..

De niet geregistreerde i n b o o r l i n g e n genieten _ de civiele rechten, h u n door de k o l o n i a l e w e t g e v i n g toegekend overeenkomstig h u n n e gewoonten, voor- z o o v e r r e deze niet i n strijd zijn met de wet of de o p e n b a r e orde. D e niet geregistreerde i n b o o r l i n g e n uit n a b u r i g e landen zijn met hen gelijk gesteld.

V. D e g o u v e r n e u r - g e n e r a a l w a a k t over het be- houd, der inheemsche bevolking en de v e r b e t e r i n g h a r e r zeden en b e s t a a n s v o o r w a a r d e n . Hij b e g u n s t i g t de uitbreiding der individueele vrijheid, de geleide- lijke afschaffing der veelwijverij en de o n t w i k k e l i n g v a n 'het bezit. Hij beschermt en b e g u n s t i g t , zonder onderscheid v a n r a s en geloof, alle godsdienstige, wetenschappelijke of menschlievende instellingen of ondernemingen, te dien einde in het leven geroepen of georganiseerd, dan wel strekkende om de inboorlingen te onderrichten en dezen de voordeelen der beschaving te doen begrijpen en op prijs stellen.

De christen-zendelingen, geleerden, onderzoekers, h u n geleide, bezit en v e r z a m e l i n g e n m a k e n 't v o o r - w e r p uit eener bijzondere bescherming.

V I . E e n p e r m a n e n t e commissie uit 7 leden sa- mengesteld, wordt belast met de z o r g voor de bescherming der i n b o o r l i n g e n over de geheele uitgestrektheid der kolonie, alsmede v o o r de v e r b e t e r i n g h u n n e r zeden en b e s t a a n s v o o r w a a r d e n .

D e commissie w o r d t voorgezeten door den p r o c u - r e u r - g e n e r a a l . D e andere leden w o r d e n door den K o n i n g benoemd uü de in de kolonie verblijvende p e r s o n e n , die door den a a r d v a n h u n w e r k k r i n g i n het bijzonder v o o r deze o p d r a c h t in a a n m e r k i n g schijnen te komen. D e commissie benoemt uit h a a r midden een s e c r e t a r i s .

Zij komt minstens éénmaal ' s j a a r s bijeen, w a a r - toe de o p r o e p i n g u i t g a a t v a n h a r e n v o o r z i t t e r .

Telken j a r e dient de commissie a a n den K o n i n g een collectief r a p p o r t i n betreffende, ten behoeve v a n de inboorlingen te nemen m a a t r e g e l e n . D i t r a p p o r t wordt o p e n b a a r gemaakt.

D e leden der commissie doen, zelfs individueel, bij de o r g a n e n v a n het o p e n b a a r ministerie a a n - gifte v a n alle m i s b r u i k e n en onwettige h a n d e l i n g e n ten opzichte v a n de i n b o o r l i n g e n .

3e Hoofdstuk. V a n de uitoefening v a n het g e z a g . Vil. D e wet beslist o p p e r m a c h t i g in elke a a n - gelegenheid.

D e K o n i n g oefent de wetgevende macht u i t door middel v a n "besluiten, behalve ten a a n z i e n v a n de onderwerpen, die bij de wet w o r d e n geregeld.

E l k e wet doet bij h a r e afkondiging alle d a a r m e e tegenstrijdige bepalingen v a n besluiten vervallen.

D e besluiten w o r d e n u i t g e v a a r d i g d op voorstel v a n den minister v a n koloniën.

Geen besluit is verplichtend dan na o p e n b a a r m a - k i n g i n den bij besluit v o o r g e s c h r e v e n v o r m . Afge- scheiden v a n deze o p e n b a a r m a k i n g zal elk besluit i n de m a a n d der afkondiging opgenomen w o r d e n i n den ,,Moniteur B e l g e " .

De gerechtshoven en r e c h t b a n k e n p a s s e n de besluiten slechts toe v o o r z o o v e r r e zij niet i n strijd zijn met de wet.

V I I I . De uitvoerende macht berust bij den K o - n i n g . Hij oefent die uit door middel v a n voorschriften en a r r e s t e n .

D e gerechtshoven en r e c h t b a n k e n passen de voorschriften en a r r e s t e n slechts toe v o o r zooverre zij overeenkomstig de wetten en besluiten zijn.

Geen voorschrift of a r r e s t is verplichtend dan n a te zijn o p e n b a a r gemaakt.

I X . Geen v a n den K o n i n g u i t g a a n d stuk heeft r e c h t s k r a c h t , dan n a te zijn v o o r z i e n v a n het c o n t r a s i g n e v a n den minister, die zich. d a a r d o o r alleen d a a r v o o r verantwoordelijk stelt.

A a n deze formaliteit w o r d e n ook de u i t g a v e n o n d e r w o r p e n , gedaan uit het bijzondere, a a n den K o n i n g en zijn opvolgers toegewezen fonds, ten be- d r a g e v a n 50 millioen francs ( a r t . 4, a l i n e a ' s 3 en 4, v a n de additioneele acte v a n 5 Maart 1908).

D e bij die acte vastgestelde jaarlijksche b e d r a g e n zullen door den K o n i n g w o r d e n besteed, i n de door hem a a n t e geven v e r h o u d i n g , v o o r de bij die acte genoemde doeleinden.

X . Geen douane-recht, geen belasting, geen vrij- '|-1 i t i ( ; •• : \ I . , 1 ' l | .1 t | '

stelling v a n belasting k u n n e n a n d e r s dan bij besluit w o r d e n vastgesteld.

Het besluit treedt in w e r k i n g op hetzelfde oogen- blik a l s de begrootingswet, waarbij het voor de eerste m a a l wordt toegepast.

De g o u v e r n e u r - g e n e r a a l en de door hem v a n be- hoorlijke volmachten voorziene a m b t e n a r e n of be- ambten k u n n e n ook buiten de bij besluit voorziene gevallen tijdelijke vrijstelling v a n belasting a a n de i n b o o r l i n g e n verieenen.

De o p b r e n g s t der douane-rechten en v a n de be- l a s t i n g e n wordt uitsluitend besteed ter v o o r z i e n i n g in de behoeften der kolonie.

X I . D e in België i n omloop zijnde gouden en zilveren m u n t e n zijn onder gelijke voor v a a r d e n g a n g b a a r in de kolonie.

E e n door den K o n i n g geslagen a r r e s t stelt den datum v a s t , w a a r o p de zilveren m u n t v a n den Congo-Staat buiten omloop w o r d t gesteld en niet meer door de koloniale schatkist w o r d t ingewisseld.

Het u i t de a a n m u n t i n g v a n Belgische geldstukkeD ten behoeve v a n de kolonie v e r k r e g e n voordeel komt ten bate v a n de koloniale k a s .

Het staat den K o n i n g vrij, speciale geldstukken voor de kolonie te doen s l a a n , die dan evenwel in België niet" g a n g b a a r zullen zijn.

X I I . De begrooting v a n uitgaven en inkomsten der kolonie w o r d t telken j a r e bij de wet vastgesteld.

Minstens vier m a a n d e n vóór den a a n v a n g v a n 't dienstjaar worden de b e g r o o t i n g s - o n t w e r p e n g e d r u k t en door de zorg v a n den minister v a n koloniën a a n de leden der wetgevende lichamen ter h a n d gesteld.

I n d i e n de K a m e r s vijf dagen na den a a n v a n g v a n het dienstjaar de begrooting nog niet hebben goedgekeurd, stelt de K o n i n g de inkomsten vast en opent hij, telkens voor den tijd v a n 3 m a a n d e n tot de beslissing der K a m e r s , de noodige_ v o o r l o o p i g e credieten voor den m i n i s t e r v a n koloniën.

De K o n i n g of, in de kolonie, de g o u v e r n e u r - g e - n e r a a l gelast de wijzigingen en i n geval v a n u r - gentie de noodige s u p p l e m e n t o i r e u i t g a v e n . B i n n e n d r i e m a a n d e n legt de minister v a n koloniën a a n de K a m e r s het betrokken koninklijk a r r e s t of de or- donnantie ter goedkeuring v o o r bij d a a r o p betrek- k i n g hebbend wetsvoorstel.

X I I I . D e algemeene r e k e n i n g der kolonie w o r d t bij de wet goedgekeurd, n a verificatie door de K ekenkamer.

D e R e k e n k a m e r onderzoekt of geen overschrijding heeft p l a a t s gehad op de verschillende p o s t e n der b e g r o o t i n g en of de wijzigingen of supplementoire u i t g a v e n bij de wet zijn goedgekeurd.

D e Rekenkamer l a a t zich door den m i n i s t e r v a n koloniën a l l e staten en comptabele s t u k k e n voorleg- gen en alle inlichtingen en ophelderingen verschaf- fen, welke v o o r een r i c h t i g e controle noodig zijn.

De algemeene r e k e n i n g der kolonie w o r d t a a n de K a m e r s medegedeeld met de o p m e r k i n g e n der Re- k e n k a m e r .

X I V . D e kolonie k a n geen leening a a n g a a n , het k a p i t a a l of de r e n t e eener leening w a a r b o r g e n , noch w e r k e n uitvoeren uit buitengewone middelen, d a n bij de wet daartoe gemachtigd.

I n t u s s e h e n k a n , indien de dienst der k o l o n i a l e Bis s c h a t k i s t z u l k s vereischt, de K o n i n g zonder voor- afgaande m a c h t i g i n g schatkistbewijzen doen uitge- ven of v e r n i e u w e n , welke r e n t e d r a g e n en betaal- b a a r zijn binnen een tijdperk, 5 j a a r niet te boven gaande. D e i n omloop zijnde schatkistbewijzen mogen het b e d r a g v a n 10 millioen francs niet over- schrijden en de o p b r e n g s t m a g slechts dienen v o o r volgens de voorschriften goedgekeurde u i t g a v e n .

X V . E e n speciale wet zal de regelen vaststellen betreffende s p o o r w e g - en mijnbouw-concessiën, afstand v a n rechten en concession betrekking hebbende op domeingronden.

I n afwachting d a a r v a n geschiedt de g o e d k e u r i n g of m a c h t i g i n g bij besluit, zullende hierbij de afstand of concessie betreffende domeingronden geen uitgestrektheid betreffen, grooter d a n 10 hectaren

Gedurende 30 zittingsdagen zullen de o n t w e r p - besluiten ter griffie der beide K a m e r s ter i n z a g e liggen, welke b e t r e k k i n g hebben o p : s p o o r w e g - en mijnbouwconcessies; afstand v a n domeingrond v a n meer d a n 10 hectaren; concession v a n het v r u c h t g e - b r u i k v a n domeingrond, indien het o p p e r v l a k meer dan 25 hectaren b e d r a a g t en de d u u r der concessie langer is dan 30 j a r e n .

Bij afstand v a n of concession betreffende domeingrond, w o r d t v o o r het toe te slane o p p e r v l a k reke- n i n g gehouden met v r o e g e r e n afstand of concessie ten behoeve v a n den belanghebbende.

E l k e acte betreffende eene concessie zal h i e r v o o r een bepaalden tijdduur vaststellen en bepalingen bevatten betreffende n a a s t i n g en de gevallen, w a a r i n de concessie komt te vervallen.

X V I . D e sterkte v a n de gewapende macht w o r d t telken j a r e bij besluit vastgesteld.

X V I I . D e civiele en de m i l i t a i r e r e c h t s p r a a k w o r d e n bij besluit g e o r g a n i s e e r d .

De ambtenaren v a n het o p e n b a a r ministerie oefenen h u n n e function u i t , onder de autoriteit v a n den m i n i s t e r v a n koloniën, die i n de k o l o n i e vertegen- woordigd w o r d t door den p r o c u r e u r - g e n e r a a l bij het hof v a n a p p è l .

X V I I I . Na v o o r l o o p i g te zijn a a n g e w e z e n v o o r een d u u r v a n niet l a n g e r dan 3 j a r e n , w o r d e n de beroeps-magistraten door den K o n i n g benoemd v o o r den tijd v a n 10 j a r e n .

De K o n i n g heeft het recht den p r o c u r e u r - g e n e r a a l bij het hof v a n appèl te schorsen of v a n zijn function te ontheffen, m a a r heeft dit recht niet ten opzichte v a n de andere beroeps-magistraten, dan op voorstel v a n den p r o c u r e u r - g e n e r a a l in de bij besluit voorziene gevallen en bij overeenkomstig advies v a n het hof v a n appèl

Na het verstrijken v a n h u n tienjarigen diensttijd hebben de b e r o e p s m a g i s t r a t e n recht op pensioen.

Zij mogen, na definitief benoemd te zijn, niet weder t e r u g g e p l a a t s t w a r d e n zonder h u n n e toestem- m i n g , d a n i n geval v a n u r g e n t i e en bij tijdelijke«, maatregel. I n elk geval o n t v a n g e n zij dan geen la ger traktement dan a a n h u n n e oude functie verbonden w a s .

""- traktementen, verloven en pensioenen, worden bij besluit vastgesteld.

X I X . Het administratief gezag mag de actie der gerechtshoven en r e c h t b a n k e n niet v e r h i n d e r e n , on- derbreken of opheffen.

Intusschen k a n de k o n i n g om redenen v a n open- b a r e veiligheid i n eenige streek en voor een bepaal den tijd de militaire r e c h t s p r a a k in de p l a a t s stellen der civiele r e c h t s p r a a k .

XX. Recht w o r d t g e s p r o k e n en de u i t v o e r i n g der rechterlijke beslissingen heeft p l a a t s uit n a a m v a n den K o n i n g .

De zittingen der r e c h t b a n k e n zijn o p e n b a a r , voor- zooverre de openbaarheid geen g e v a a r oplevert voor de orde en de goede zeden. I s zulks wel het geval dan w o r d t de u i t s l u i t i n g der openbaarheid uitge- s p r o k e n .

De K o n i n g heeft het recht v a n remissie v a n straf.

X X I . D e K o n i n g wordt in de kolonie vertegen- woordigd door een g o u v e r n e u r - g e n e r a a l , bijgestaan door één of meer v i c e - g o u v e r n e u r s - g e n e r a a l .

B e h a l v e de p e r s o n e n , die in zoodanige qualiteit 't bestuur hebben gevoerd in het gebied v a n den Con- go-staat, k a n niemand benoemd w o r d e n tot gouver- n e u r - g e n e r a a l of vice g o u v e r n e u r - g e n e r a a l , tenzij hij Belg is v a n geboorte «f door n a t u r a l i s a t i e .

X X I I . D e uitvoerende macht k a n de uitoefening h a r e r rechten slechts o v e r d r a g e n a a n h i e r a r c h i s c h on- dergeschikte p e r s o n e n of wettelijk samengestelde l i - chamen. I n t u s s c h e n zal de door den Gongo-staat ten behoeve v a n het K a t a n g a Comité gedane over- d r a c h t tot 1 J a n u a r i 1912 v a n k r a c h t blijven, ten w a r e een besluit d a a r v r o e g e r een einde a a n make.

D e g o u v e r n e u r - g e n e r a a l oefent de op hem door den K o n i n g o v e r g e d r a g e n uitvoerende macht u i t door middel v a n o r d o n n a n t i ë n .

D e l e g a t i e v a n de wetgevende macht is verboden.

I n t u s s c h e n k a n de K o n i n g den g o u v e r n e u r - g e n e r a a l machtigen om in u r g e n t e gevallen de u i t v o e r i n g dep besluiten tijdelijk te schorsen en ordonnantiën uit te v a a r d i g e n , w a a r a a n k r a c h t van wet w o r d t ver- leend. Deze o r d o n n a n t i ë n houden op v a n k r a c h t te zijn n a zes m a a n d e n , indien zij niet v o o r den af- loop v a n dien termijn bij besluit zijn goedgekeurd.

D e ordonnantiën zijn slechts verplichtend n a te zijn o p e n b a a r gemaakt.

4e Hoofdstuk. V a n den minister v a n koloniën en v a n den kolonialen r a a d .

X X I I I . De minister v a n koloniën wordt benoemd en ontslagen door den K o n i n g . Hij m a a k t deel uit v a n den m i n i s t e r - r a a d .

De a r t i k e l e n 86 tot 91 v a n de Belgische grondwet zijn op hem v a n t o e p a s s i n g .

X X I V . E r w o r d t een K o l o n i a l e R a a d ingesteld, bestaande uit een president en veertien r a a d s l e d e n . D e minister v a n koloniën is voorzitter v a n den R a a d , met i n g e v a l v a n s t a k i n g v a n stemmen over- wegende stem.

Acht raadsleden w o r d e n door den K o n i n g be noemd, zes door de K a m e r s gekozen; d r i e door den Senaat en drie door de K a m e r v a n afgevaardigden.

De v e r k i e z i n g heeft p l a a t s bij geheime stemming en bij volstrekte meerderheid v a n stemmen.

T e l k e n j a r e treedt een der raadslieden af, het eene j a a r een der benoemde r a a d s l i e d e n , het volgende een der gekozenen. D e raadslieden treden af n a a r h u n n e anciënniteit. Deze Avordt bij gelijktijdige benoeming door het lot bepaald. De aftredenden zijn herbenoembaar.

D e functiën v a n r a a d s m a n en lid v a n een der beide K a m e r s zijn niet v e r e e n i g b a a r .

Koloniale b e s t u u r s - a m b t e n a r e n i n actieven dienst, k u n n e n geen deel uitmaken v a n den R a a d .

X X V . D e Koloniale R a a d b e r a a d s l a a g t over a l l e aangelegenheden, die de K o n i n g a a n zijn oordeel o n d e r w e r p t .

B e h a l v e in u r g e n t e gevallen w o r d t de R a a d ge- consulteerd ten a a n z i e n v a n alle ontwerp-besluiten.

De ontwerpen worden den R a a d door den K o n i n g aangeboden met een memorie v a n toelichting.

De R a a d brengt zijn advies u i t i n een met redene,- omkleed v e r s l a g b i n n e n den door zijn regle- ment v o o r g e s c h r e v e n termijn. I n het v e r s l a g w o r d t melding g e m a a k t v a n het a a n t a l der tegenstemmers en dezer motieven.

Indien het den K o n i n g ter teekening voorgelegd besluit niet conform het advies v a n den R a a d i s , voegt de minister v a n koloniën er een gemotiveerd r a p p o r t bij.

Indien de R a a d zich niet b i n n e n den door de voorschriften b e p a a l d e n termijn heeft u i t g e s p r o k e n , kaii het besluit genomen w o r d e n op een met redenen omkleed v e r s l a g v a n den min. v a n koloniën.

Het r a p p o r t v a n den K o l o n i a l e n R a a d en even- Si I^ùlSk 8 i .^.. « _ ' _ :