Waarom isoleren. Waarom isoleren. Waarom isoleren. Waarom isoleren 18 C 11 C

(1)

Isoleren van

hellende en platte daken

Dialoog vzw

Dialoog vzw geeft

-onafhankelijke informatie

-vooral aan particulieren en overheden -over duurzaam (ver)bouwen en bewust wonen

Isoleren van hellende en platte daken 3

Publicaties Vorming

Remylaan 13 B-3018 Leuven 016 23 26 49 info@dialoog.be www.dialoog.be

Advies Onze deelauto

Huren kan via www.testrijders.be/inge

Provinciale Steunpunten Duurzaam Bouwen

• Voor korte technische vragen

• Individueel advies

Kijk op https://www.energiesparen.be/provinciale-steunpunten-duurzaam-wonen-en-bouwen voor contactgegevens van uw steunpunt

Isoleren van hellende en platte daken

Inleiding: waarom isoleren?

Wat is isoleren?

Welke isolatiematerialen zijn er?

Principes van isoleren

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren Isoleren van platte daken

Meer informatie?

(2)

Waarom isoleren

1. Beter voor de portemonnee

• ‘SLECHT geïsoleerde Vlaamse woning’

-jaarlijks energieverbruik voor verwarming : 30.000 kWh

• ‘GEMIDDELDE Vlaamse woning’

• ‘GOED geïsoleerde Vlaamse woning’

• ‘ZEER GOED geïsoleerde Vlaamse woning’

• ‘ZEER GOED geïsoleerde Vlaamse woning’ met een warmtepomp -jaarlijks energieverbruik voor verwarming : 750 à 1.000 kWh

Factor 10 minder verbruik

Waarom isoleren

2. Meer comfort

Illustratie: Fonds voor Vakopleiding Ministerie Waals Gewest

11 °C

18 °C

(22 + 11) / 2 = 16,5° (22 + 18) / 2 = 20°

Waarom isoleren

3. Beter bij verkoop / verhuur van de woning

• Energieprestatiecertificaten (EPC) opgemaakt na 1 januari 2019: label voor de woning. Dit gaat van A+ (uitstekend) tot F (zeer slecht)

• Het EPC toont in hoeverre uw woning, appartement, studio… al voldoet aan de energiedoelstelling van 2050

• Verplichte vermelding van de energiescore bij verkoop of verhuur

Bron: energiesparen.be

Waarom isoleren

4. Beter voor het milieu

• Minder verbruik van brandstoffen

• Minder CO2 in de lucht -België:

uitstoot broeikasgassen per sector (2017)

Europese ambities: klimaatneutraal Europa 2050 KIimaatneutraal = dat er niet meer

broeikasgassen in de atmosfeer mogen komen dan dat er door de natuur of met technologie worden uitgehaald

Illustratie: www.cmo.nlIllustratie: www.underecoconstruction.be

Bron: www.klimaat.be (2017)

Illustratie: www.maakzelfeuropa.be © Dialoog - Isoleren van hellende en platte daken- 2020

(3)

Isoleren van hellende en platte daken

Inleiding: waarom isoleren?

Wat is isoleren?

Welke isolatiematerialen zijn er?

Principes van isoleren

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren Isoleren van platte daken

Meer informatie?

Isoleren = warmteverliezen beperken

3 vormen van warmteoverdracht

• Geleidingsverliezen (conductie) beperken door VOLDOENDE DIK en KOUDEBRUGVRIJ ISOLEREN

• Stralingsverliezen (elektromagnetische golven) beperken door

WARMTEREFLECTERENDE LAGEN

• Convectieverliezen (luchtstroming) beperken door WIND- en LUCHTDICHT BOUWEN

GELEIDING

STRALING

CONVECTIE

wind

Illustratie: aljevragen.nl

Isoleren van hellende en platte daken

Inleiding: waarom isoleren?

Wat is isoleren?

Welke isolatiematerialen zijn er?

Principes van isoleren

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren Isoleren van platte daken

Meer informatie?

Met welke materialen thermisch isoleren?

Isoleren = geleidingsverliezen beperken langs vloeren – muren – daken – schrijnwerk

= met isolatiematerialen

= met materialen die de warmte slecht geleiden

Hoe goed een materiaal isoleert:

λ-waarde [W/mK]

= lambda-waarde = warmtegeleidingscoëfficiënt

 Hoe LAGER λ, hoe BETER een materiaal isoleert

 We spreken van “isolatiematerialen” als λ< 0,065 W/mK

Twee soorten glaswol: zelfde merk, andere λ -waarde

(4)

Thermische isolatiematerialen

λD-waarden volgens www.butgb.be, www.vibe.been NAV-isolatiegids, m.u.v. de materialen aangeduid met * = λR-waarden

Soort grondstof Isolatiemateriaal λD (W/mK) * Vorm

mineraal

glaswol 0,030-0,040 vlokken, matten, halfharde platen

rotswol 0,034-0,045 vlokken, matten, (half)harde platen

cellenglas 0,038-0,050 harde platen

minerale isolatieblokken 0,045-0,065* blokken

synthe- tisch

geëxpandeerd polystyreen (EPS) 0,031-0,040 granulaten, harde platen geëxtrudeerd polystyreen (XPS) 0,029-0,040 harde platen

polyurethaan (PU(R)) 0,019-0,029 harde platen, schuim

resolschuim (PF) 0,018-0,024 harde platen

nagroeibaar

papiervlokken (cellulose) 0,037-0,039 vlokken, halfharde platen

houtvezel 0,036-0,050 vlokken, matten, (half)harde platen

vlas 0,037-0,044 matten

hennep 0,040-0,041 matten

schapenwol 0,041 ** matten

stro 0,052-0,080* balen

(geëxpandeerde) kurk 0,040-0,043 korrels, harde platen

textiel 0,039* vlokken, matten, halfharde platen

λD-waarden volgens www.butgb.be, www.vibe.been NAV-isolatiegids, muv. de materialen aangeduid met * = λR-waarden

Toepassing Vorm Isolatiematerialen

Plat dak

Warm dak harde, drukvaste platen PUR, resol (PF), EPS, rotswol, kurk, cellenglas, minerale isolatieblokken Omkeerdak harde, drukvaste platen XPS

Hellend dak

Sarkingdak harde, drukvaste platen PUR, resol (PF), houtvezel, EPS, rotswol, glaswol, cellenglas

Isolatie tussen dakstructuur

flexibele matten (dekens) glaswol, rotswol, papiervlokken, houtvezel, hennep, vlas, textiel vlokken (bulk) papiervlokken, glaswol, rotswol, houtvezel, textiel

Zoldervloer

Isolatie via bovenzijde flexibele matten (dekens) glaswol, rotswol, papiervlokken, houtvezel, hennep, vlas, textiel

Isolatie via bovenzijde,

vlakke ondergrond harde, drukvaste platen PUR, resol (PF), EPS, rotswol, houtvezel, kurk

Isolatie tussen balken

flexibele matten (dekens) glaswol, rotswol, papiervlokken, houtvezel, hennep, vlas, textiel vlokken (bulk) papiervlokken, glaswol, rotswol, houtvezel, textiel

Keuze isolatiemateriaal is afhankelijk van de toepassing

Hou ook rekening met: brandgedrag, akoestiek, impact λ op isolatiedikte, principes circulair bouwen

Keuze isolatiemethode en -materialen i.f.v. circulair bouwen

Circulair bouwen = materiaalkringlopen sluiten

• Veranderingsgericht bouwen en ontwerpen

= gebouwen creëren die veranderingen in de maatschappij en van noden en wensen efficiënt ondersteunen

• Circulair bouwen:

= materialen zoveel mogelijk hergebruiken en recycleren met een zo hoog mogelijk waardebehoud

• Materialenpaspoort

= gebouwen als depot van geregistreerde grondstoffen

Meer info:

- infosessie‘Circulair bouwen’:

http://www.dialoog.be/agenda/

- platform en databank circulaire producten en diensten:

www.c-bouwers.be

Bron: vlaanderen-circulair.be

Illustratie:

c-bouwers.be

Isoleren van hellende en platte daken

Inleiding: waarom isoleren?

Wat is isoleren?

Welke isolatiematerialen zijn er?

Principes van isoleren

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren Isoleren van platte daken

Meer informatie?

(5)

Opbouw bouwelement

Het ui-model – de meerlagige gebouwschil

Bron: Marcus Peeters -Odisee

Warmte:

isolerend

Lucht:

luchtdicht, voldoende dampremmend

/dampdicht Water:

vochtkerend, waterkerend, waterdicht

Wind:

winddicht

Meerlagige gebouwschil

Vb. opbouw hellend dak

Dakbedekking Tengellatten Panlatten Onderdak Thermische isolatie Latten voor leidingspouw Lucht/dampscherm Kleefband Binnenafwerking

Warmte:

isolerend Water:

vochtkerend, waterkerend, waterdicht

Wind:

winddicht

Lucht:

luchtdicht, voldoende dampremmend

/dampdicht

Illustratie: © Dialoog vzw

1. Wind- en regendichte buitenafwerking

Isolatie = laag droge en stilstaande lucht

Probleem: invloed van REGEN en WIND

-isolatie waar lucht vrij rond kan circuleren isoleert minder goed -vochtige isolatie isoleert minder goed

regen- en winddichte constructies realiseren

Basisprincipe:

stilstaande lucht = beste isolator

Windjak: zorgt ervoor dat de warme lucht niet wordt weggeblazen

Isolatie = dikke laag van kleine pakketjes winddicht verpakte lucht Dikke trui: een dikke

laag luchtbelletjes

2 . Voldoende dik isoleren

Niet de dikte van de isolatie is belangrijk, noch de λ-waarde, wel de warmteweerstand (R) van de isolatielaag

R-waarde [m²K/W] = dikte /λ

-geeft aan hoe goed de weerstand is tegen warmteverliezen van een materiaallaag met een bepaalde dikte -hoe GROTER R hoe minder warmteverliezen

vb. glaswol met λ= 0,032 W/mK en isolatiedikte 16 cm : R = 0,16/0,032 = 5 m²K/W

• Vlaamse dakisolatienorm*: R ≥0,75 m²K/W

• Voor de dakisolatiepremie van de netbeheerder: R ≥4,5 m²K/W (4 €/m² - doe-het-zelf**: 2€/m²)

** vanaf 2021: geen premie meer bij zelfplaatsing

• Ambitie Steunpunten DUBO: R = 5 à 10 m²K/W

* Dakisolatienorm = minimumnorm – warmteverlies blijft hoog. Sinds 1/1/2020 kan je ook aan de dakisolatienorm voldoen als de EPC-score van de woning voldoende laag is (afhankelijk van het type woning).

Zie energiesparen.be/vlaamsedakisolatienorm

(6)

Voldoende dik isoleren

Isolatiewaarde van een volledig constructiedeel:

U-waarde [W/m²K] = 1/R_T = warmtedoorgangscoëfficiënt

waarbij R_Tde som is van alle R-waardes van de verschillende lagen van een constructiedeel -geeft aan hoeveel warmte er doorheen een volledige wand gaat

-hoe KLEINER U, hoe minder warmteverliezen

• Wettelijke energieprestatie-eis bij vergunnings- of meldingsplichtige werken

bij nieuwe daken én na-isolatie van bestaande daken: U_max= 0,24 W/m²K  14 cm*

• Ambities duurzaam bouwen: U_max= 0,10 à 0,20 W/m²K  16 à 32 cm*

• Wetgeving ruimtelijke ordening: dakisolatie aan de buitenzijde (hoger dakvlak) = wijziging van het fysiek bouwvolume dus vergunningsplichtig

* richtinggevend bij gebruik van isolatiematerialen met een λ-waarde van 0,032 W/mK, houdt geen rekening met de isolerende waarde van de rest van de constructie

3. Isoleren zonder onderbrekingen

Onderbreking in de isolatieschil = “koudebrug”

• Soorten onderbrekingen:

-Onderbrekingen in de isolatielaag zelf

vb. houten structuur tussen de dak- of muurisolatie, spouwankers,…

-“Bouwknopen”

vb. aansluiting muur/dak, aansluiting muur/schrijnwerk, funderingsaanzet, stalen profiel of kolom door de isolatie,…

• Onderbrekingen in de isolatielaag

= MEER warmteverliezen

= MEER risico op condensatie- en schimmelproblemen

-worden niet ingerekend in de berekening van de R-waarde voor premies -worden wel ingerekend bij de berekening van de U-waarde bij vergunnings- of

meldingsplichtige werken

Vermijd onderbrekingen in de isolatielaag

Foto: Luchtwinkel

Illustratie: VEA

4. Luchtdichte binnenafwerking

Isolatie = laag droge en stilstaande lucht

• Probleem: verplaatsing van vochtige LUCHT door de constructie -isolatie waar lucht vrij langs kan circuleren isoleert minder goed -vochtige isolatie isoleert minder goed

• Gevolgen:

-extra warmteverliezen -inwendige condensatie -uitdroging (winter) -comfortproblemen (tocht) -akoestische problemen -verstoren gewenste ventilatie

• Aanpak: isolatie afschermen

-met een luchtdichte laag aan de binnenzijde = LUCHTSCHERM -met veel aandacht voor de aansluitingen

Meestal verplaatsing van (vochtige) lucht

(damp) van binnen naar buiten

5. Binnenzijde dampdichter afwerken dan buitenzijde

• Verhinderen dat vocht zich in de constructie gaat opstapelen door -binnenzijde luchtdicht te maken én

-dampdichter dan buitenzijde

• LUCHTSCHERM = DAMPSCHERM

-buitenzijde voldoende dampopen: µd≤ 0,5 m -binnenzijde voldoende dampdicht: µd,RV = 60% ≥ 2 m -buitenzijde meer dampopen maken dan binnenzijde:

µ_dluchtscherm = min. 6 x dampdichter dan buitenzijde (idealiter zelfs 15 x dampdichter)

• Bij combineren van verschillende isolatiematerialen:

-meest dampdichte materiaal (grootste µ-waarde) aan de binnenzijde µd= µx dikte [m]

XPS: µ=150-300 glaswol: µ= 1

Binnen Buiten

(7)

6. Isoleren + gecontroleerd ventileren

Energiezuinig en duurzaam bouwen

= correct isoleren én ventileren

• Doel:

-laag energieverbruik -gezond binnenklimaat -geen gebouwschade

• Middel:

-goede isolatie

voldoende dik isolatiepakket

luchtdicht bouwen

-geen overventilatie

wel gecontroleerd ventileren

Ventileren

≠ verluchten (openen van ramen)

= permanent en gecontroleerd -toevoeren van verse lucht

-afvoeren van vochtige vervuilde lucht Meer info:

infosessie ‘Energiezuinig ventileren’:

http://www.dialoog.be/agenda/

Je dak ISOLEREN?

Maak van de gelegenheid gebruik om de LUCHTDICHTHEIDte verbeteren en

te zorgen voor gecontroleerde VENTILATIE

Samenvatting : principes isoleren

• Buitenzijde -wind- en regendicht

-zo dampopen mogelijk (uitzondering: plat dak)

• Voldoende thermische isolatie -R-waarde premies = minimum

-hogere R-waarde = ambitieus en toekomstgericht

• Geen of zo weinig mogelijk onderbrekingen in de isolatie, correct geplaatst

-onderling goed aansluitend en aansluiten op de isolatie van andere bouwdelen (vb. dak-gevel) -geen luchtlagen tussen windscherm, isolatie, structuur en luchtscherm

• Binnenzijde:

-luchtdicht

naden/overlappingen afkleven (geschikte tape!)

aansluitingen met andere bouwdelen en doorboringen luchtdicht afwerken -dampdicht(er)e dan de buitenkant (min. 6x, ideaal 15x)

• Gecontroleerd ventileren

Foto: MNtechnicsIllustratie: WTCB

Voorafgaandelijk vocht- en stabiliteitsproblemen

oplossen !

Isoleren van hellende en platte daken

Inleiding: waarom isoleren?

Wat is isoleren?

Welke isolatiematerialen zijn er?

Principes van isoleren

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren

Isoleren van platte daken

Meer informatie?

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren

Hellende daken: dak of zoldervloer isoleren?

• zolder = leefruimte > hellend dakisolatie

• zolder = bergruimte > zoldervloerisolatie

Hou het te verwarmen volume

• zo klein mogelijk

• zo compact mogelijk vb. vermijd dakkapellen

28.000 35.000 42.000

35.000

41.000

E verbruik (in kWh/jaar)

E-verbruik

(8)

Zoldervloerisolatie : voorafgaandelijke werken en inspectie

• Massieve of houten draagstructuur?

• Stevigheid?

• Vlakheid? Leidingen op de zoldervloer?

• Bestaande isolatie aanwezig?

-behouden of verwijderen?

1. massieve draagstructuur 2. bepleistering

1 2

1. loopvloer

2. houten draagstructuur 3. binnenafwerking

1 2 3

1,5RR Illustratie: WTCB

Massieve zoldervloer isoleren

Dampopen (winddicht afgewerkte) loopvloer

2e laag soepele isolatie tussen keperwerk 1e laag soepele isolatie tussen keperwerk Luchtscherm

Bestaande draagstructuur Binnenafwerking

Foto: Isolatie Verhoeven

Massieve zoldervloer isoleren

Alternatieven:

• met vlokken ingeblazen tussen houten I- liggers

• met twee lagen harde isolatieplaten

Foto: Eurabo

PIR-isolatieplaat incl.

geïntegreerde spaanplaat Houtvezelplaten met speciale toplaag

Foto: EcomatFoto: Kingspan

Secundaire structuur met houten I-liggers

Foto’s: Eco-confortIllustraties: © Dialoog vzw

Zoldervloer met houten draagstructuur isoleren

Meest aangewezen isolatiemethode:

• Isolatie via de onderzijde:

-tussen de draagstructuur (na verwijderen plafondafwerking en

desgevallend ook verwijderen van te dampdichte afwerking van de zoldervloer) -onder de draagstructuur (desgevallend verwijderen van te dampdichte afwerkingen van

bovenliggend plafond- en/of zoldervloer) Minder aangewezen isolatiemethode:

• Isolatie via de bovenzijde

-op of tussen de houten draagstructuur -met behoud van plafondafwerking Afgeraden isolatiemethode:

• Isolatie onbeschermd plaatsen (vb. open inblazen van vlokken of uitrollen van matten)

Foto: Rockwool Foto: Bouwinfo.be

(9)

Zoldervloer met houten draagstructuur isoleren

Tussen de draagstructuur na verwijderen bestaande plafondafwerking

Loopvloer

+1^elaag isolatie tussen bestaande draagstructuur

+ 2^elaag isolatie tussen secundaire hulpstructuur

+ lucht-/dampscherm + leidingenspouw + binnenafwerking

Foto: arch. D. Van Clé Foto: Sylvactis

onderdak noodzakelijk

isoleren in 2 lagen geen leidingen in isolatie

leidingen in leidingenspouw onder het lucht/dampscherm Foto: samennele.blogspot.be

Illustraties: © Dialoog vzw

Lichte zoldervloer isoleren

Minder aangewezen: isoleren via de bovenzijde met behoud van plafondafwerking

Isolatie op de bestaande houten draagstructuur: Isolatie tussen de bestaande houten draagstructuur:

> geen luchtdichte aansluiting tussen dampscherm > luchtdichte plaatsing dampscherm niet eenvoudig en pleisterlaag muren

> plaatselijk bestaande loopvloer toch open maken om balkenkoppen te dichten

Illustraties: © Dialoog vzw

Zoldervloer isoleren : aandachtspunten

• Zolder afzonderlijk ventileren (vb. dwarsventilatie)

• Vorstrisico: geen technische ruimte op zolder -indien geen andere mogelijkheid: technische ruimte

bijkomend afzonderlijk isoleren

• Traphal of zolderluik mee isoleren en luchtdicht afwerken

• Koudebrugvrije aansluitingen met andere bouwdelen realiseren

Foto: DoItYourselfcom Illustraties: © Dialoog vzw

Zoldervloer isoleren : aandachtspunten

• Correcte plaatsing isolatie:

• Bij massieve vloer altijd de bovenzijde isoleren:

• Dampscherm altijd aan de warme zijde

Illustraties: WTCBIllustratie: © Dialoog vzw© Dialoog - Isoleren van hellende en platte daken- 2020

(10)

Zoldervloer isoleren : te checken bij offerte(s)

• Onder de isolatie: dampscherm (luchtdichte plaatsing!)

• Winddichte en voldoende dampopen bovenzijde

• Voldoende isolatie

-geschikt isolatiemateriaal i.f.v. toepassing, ondergrond ed.

-vermelding R-waarde -vermelding merk en type

-vraag variante(s) voor hogere R-waarde(s)

• Toegang zolder (luik, traphal) -isolerend + luchtdicht

-aansluitend op zoldervloerisolatie

• Detaillering: aansluiting op (latere) gevelisolatie

Hellend dakisolatie: voorafgaandelijke werken en inspectie

• Voorafgaandelijke inspectie van het dak:

-asbest aanwezig? (onderdak, dakbedekking, schouw…) -onderdak aanwezig?

in goede staat? dampopen? winddicht?

-inspectie van het hout

stabiliteit, insecten, schimmels/zwammen -isolatie aanwezig?

goed geplaatst? luchtdicht? dampscherm? R-waarde?

-schouwen aanwezig?

nog in gebruik?

• Eventuele voorafgaandelijke werken:

-verwijderen van bestaande binnenafwerking, folies, isolatie verkeerd geplaatst of in slechte staat…

-afbreken van niet-gebruikte schouwen

-verwijderen van (asbesthoudende) materialen (dakbedekking, onderdak) -plaatsen van een onderdak

Foto’s: arch. E. Willaert

Opbouw hellend dak

1. draagstructuur 2. onderdak 3. tengellat 4. panlat 5. dakbedekking

Onderdak

• Functies van het onderdak:

-regenbescherming bouwfase -occasionele lekken, stuifsneeuw -waterdicht en winddicht -afschermen van isolatie

-damptransport vanuit isolatie toelaten

-eventueel: isolerend (koudebrug t.h.v. houten draagstructuur opvangen)

• Eisen aan het materiaal:

-voldoende dampopen: dampdiffusiedikte (µd) ≤ 0,5 m -bij voorkeur capillair

Opmerking:

hellende daken met een relatief dampdichte buitenafwerking (metaal, bitumen)

= plat dakopbouw (andere eisen) > zie isoleren van platte daken

Foto: Eurabo

(11)

Geschikte materialen voor onderdaken

Nieuwe onderdaken

• Geschikt:

-houtvezelonderdakplaten -capillaire dampopen onderdakfolies

• Minder geschikt:

-niet capillaire dampopen onderdakfolies

-vezelcementplaten (extra aandacht voor winddichting)

• Niet geschikt:

-te dampdichte platen en folies (met of zonder microperforaties) Bestaande onderdaken: voldoende dampopen?

bij een te dampdicht onderdak of bij twijfel: hou het risico op condensatie zo klein mogelijk door

-de isolatie aan de binnenzijde af te werken met een voldoende dampdicht en perfect afgewerkt luchtscherm

-de woning correct te ventileren

Foto: DörkenFoto: EternitFoto: Celit

Bestaand onderdak : winddichting verbeteren

Voor het isoleren: het onderdak van binnenuit zo goed mogelijk winddicht afwerken door afkleven of afkitten van alle

• overlappingen tussen twee platen of folies

• aansluitingen tussen

-twee dakvlakken met verschillende helling -dakvlakken en muurplaten

-dakvlakken en topgevels

• dakdoorvoeren -dakvlakramen -schouwen -leidingen -zonnecollectoren

met dampopen tapes of folies, geschikt voor de ondergrond

Foto’s: E-advies Foto: arch. E. Willaert

Geen onderdak ?

• Enige goede oplossing:

-dak vernieuwen en nieuw onderdak plaatsen + isolatie:

ofwel via de buitenzijde (sarking)

ofwel achteraf tussen dakstructuur via de binnenzijde -zoldervloerisolatie

• Géén goede oplossingen:

-isoleren langs binnen, zonder onderdak

-“onderdak” langs binnen plaatsen, tussen kepers =

“ersatz onderdak”

Illustratie: WTCB

Isolatiemogelijkheden hellende daken

Illustraties: WTCB

Isoleren langs binnen, tussen de dakstructuur Isoleren langs buiten,

op de dakstructuur

(12)

Isolatiemogelijkheden hellende daken

• Isolatie tussen de draagstructuur indien:

-(niet-asbesthoudende) dakbedekking in goede staat -geschikt onderdak aanwezig

-geen of te verwijderen binnenafwerking

-dampscherm makkelijk aan te brengen en luchtdicht af te werken via de binnenzijde vb. bij keperdak

• Isolatie op de draagstructuur (sarkingdak) in een van volgende situaties:

-(asbesthoudende) dakbedekking in slechte staat -geen of ongeschikt (asbesthoudend) onderdak aanwezig

in slechte staat, niet dampopen -te behouden binnenafwerking

kamers onder het dak

-dampscherm moeilijk aan te brengen en luchtdicht af te werken via de binnenzijde vb. bij spantendak

Foto: ISOVERFoto: Isotec

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Meest voorkomende types draagstructuren:

(sporen)spantendak keper- en gordingendak

Illustratie: WTCB

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Keper- en gordingendak

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

In drie lagen:

• 1^elaag soepele of halfharde isolatie passend tussen de kepers MAAR enkel isoleren tussen de kepers volstaat niet:

• isolatiewaarde onvoldoende

• onderbrekingen t.h.v. de kepers

-hoe dikker de isolatie, hoe groter de impact van koudebruggen DAAROM bijkomend isoleren tussen de gordingen

Gording 8x23 cm Onderdak (dampopen)

Panlat

Tengellat Keper

Foto’s: Rockwool

(13)

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

• 2^elaag soepele of halfharde isolatie: onder de kepers door

• 3^elaag soepele of halfharde isolatie: tussen de hulpkepers

Integrale isolatielaag (niet onderbroken door kepers) Hulpkeper

Hoekijzer (kozijnanker)

Foto: arch. D. VanClé

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Alternatief: in twee i.p.v. drie lagen

• 2^elaag soepele of halfharde isolatie: tussen gordingen en planken (even hoog als de gordingen)

Foto: IMS

2^eisolatielaag Planken tussen gordingen

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Spantendak

Opm: technieken moeten binnen het beschermd volume geplaatst worden

Illustratie: www.huislijn.nl

Onderdak

1e laag soepele isolatie tussen spanten 2e laag soepele isolatie tussen hulpkepers Lucht- en dampscherm

Leidingspouw Binnenafwerking

Foto: www.eco-logisch.be

Illustratie:

WTCB

Variante: dampscherm tussen 1êen 2êlaag isolatie op voorwaarde dat R van de 1êlaag (buitenzijde) minstens 1,5 x zo groot is als R van de 2êlaag (binnenzijde)

Voordeel: geen extra leidingspouw meer nodig, leidingen kunnen tussen de 2^elaag isolatie

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Lucht- en dampscherm

Goede luchtdichtheid = absolute prioriteit ! -Luchtscherm altijd aan de warme zijde van de isolatie -Zo weinig mogelijk doorboringen

-Naden en randen afkleven

Dampscherm (perfect luchtdicht te plaatsen) Leidingspouw (latwerk) voor het wegwerken van kabels en spots Binnenafwerking

Foto: AndréBaivier-Isoproc

Verticaal nieten om doorscheuren van luchtscherm te vermijden:

Illustraties: WTCB © Dialoog - Isoleren van hellende en platte daken- 2020

(14)

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Alternatief : harde isolatieplaten als 2^elaag

• De 2^elaag isolatie kan ook met harde isolatieplaten:

-gordingendaken: onder de kepers (dus tussen de gordingen) -spantendaken: onder de spanten

• Aansluitingen met gordingen of andere bouwdelen: minstens 1 cm afstand houden + opvullen met isolatieschuim of zachte isolatie

• Luchtdichtheid verzekeren: afkleven van alle voegen en aansluitingen met andere bouwdelen

• Binnenafwerking en leidingen:

-secundaire structuur (meestal aluminium frame) bevestigen tussen de gordingen en/of de muren -leidingen hiertussen of -achter

-binnenafwerking hierop bevestigen

Foto’s: Isolteam

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Alternatief : inblazen isolatievlokken

• Vlokken uit cellulose, houtvezel, minerale wol, gerecycleerd textiel

• Geschikt onderdak: stijve plaat

• Isolatiedikte optimaliseren met minimum aan extra hout

57

Foto’s: arch. Jan Van den Broeke Illustraties: sparrenexpader-IsoproC

compartimenteren van de houten draagstructuur

luchtscherm plaatsen en isolatie inblazen

Isoleren hellend dak tussen de draagstructuur

Alternatief: isoleren met (spijker)flensdekens?

Flensdekens:

= minerale wol isolatiedekens op rol met dampscherm

-kan enkel bij isoleren in één laag of bij meerdere lagen voor de binnenste laag -naden en randen afkleven met geschikte tape -correct luchtdichte uitvoering is tijdsintensief

Foto’s: Rockwool Illustratie: Isover

Aandachtspunt: geschikte materialen, zorgvuldig geplaatst

Geschikte materialen: halfharde of zachte isolatieplaten of -matten of vlokken

• uit minerale grondstoffen: rotswol, glaswol

• uit hernieuwbare grondstoffen: papiervlokken, houtvezels, vlas, hennep, schapenwol

Minder geschikte materialen: harde isolatieplaten

• uit synthetische grondstoffen: EPS, XPS, PUR, PF

• uit hernieuwbare grondstoffen: kurk, houtvezels

> eventueel wel te gebruiken als 2^e isolatielaag onder de draagstructuur

Foto: P. Van den BosscheFoto: ChimscoFoto: isoproC

Foto: Shutterstock

Foto: Recticel © Dialoog - Isoleren van hellende en platte daken- 2020

(15)

Aandachtspunt: geschikte materialen, zorgvuldig geplaatst

Ruimte tussen onderdak, dakstructuur en dampscherm volledige opvullen met isolatie.

Géén luchtlagen tussen deze lagen!

• Behalve bij (bestaande) onderdakfolies met microperforaties die niet vervangen kunnen worden: dan is een dunne luchtspouw tussen onderdak en isolatie aan te raden

Illustraties: WTCB

Aandachtspunt: correcte plaatsing lucht- en dampscherm

Illustratie & foto: WTCB

Links: gordingendak met niet-geïsoleerde zolderruimte

Rechts: spantendak met geïsoleerde zolderruimte.

Beter alternatief: sarkingdak

Aandachtspunt: correcte plaatsing lucht- en dampscherm

• Alle aansluitingen van lucht- en dampscherm met andere bouwdelen luchtdicht maken:

-balken (tussengording, nok, e.d.) -muren

-(onvermijdelijke) doorboringen -trekkers

-dakvlakvensters -…

Geen mechanische spanning aan het dampscherm!

Foto: pro clima Foto: Belgaclima

Isoleren hellend dak op de draagstructuur : “sarkingdak”

1. Dakstructuur

2. Dakvloer (beplanking of bebording) – optioneel 3. Lucht- en dampscherm

4. Thermische isolatie 5. Onderdak 6. Tengellat 7. Panlat 8. Dakbedekking

(16)

Isoleren hellend dak op de draagstructuur : “sarkingdak”

• Voordelen:

-ononderbroken isolatielaag

-luchtdichting en isolatie via de buitenzijde: sneller

• Aandachtspunten:

-platen met tand en groef -afzonderlijk luchtscherm = nodig (!) -afzonderlijk onderdak = beter -all-in-one systemen = af te raden

• Isolatiematerialen: PUR, EPS, XPS, rotswol, houtvezel

Foto: Isotec

Foto: Gutex Foto: RecticelInsulation

Foto: RecticelInsulation

Isoleren hellend dak op de draagstructuur : “sarkingdak”

• Bestaande isolatie tussen dakstructuur kan behouden blijven

-gevolg: nieuw lucht- en dampscherm tussen twee isolatielagen, daarom moet de R-waarde van de nieuwe sarkingdakisolatie (buitenzijde) minstens 1,5 x zo groot zijn als de R-waarde van de bestaande isolatie tussen dakstructuur (binnenzijde)

-voordeel: betere akoestische prestaties als bestaande isolatie soepele isolatie is

Nieuwe sarking isolatie R_sarking≥ 1,5 x R_bestaand

Bestaande dakisolatie R_bestaand

1,5 x R R

Illustratie: WTCB

Isolatie tussen kepers/spanten Sarkingdak

- (Niet-asbesthoudend*) onderdak moet aanwezig zijn - Werken langs de binnenzijde

- Doe-het-zelf is mogelijk

- Impact op binnenafwerking (mogelijk verlies aan ruimte) - Dakbedekking kan meestal behouden blijven

- Stedenbouwkundige voorschriften niet van toepassing, geen impact op detaillering

- Wegwerken koudebruggen minder evident (aansluiting dak/muurisolatie)

- Impact houtfractie op de warmteweerstand van het dak - Luchtdichtheid dakvlak complexer (afh. van dakstructuur) - Luchtdichte aansluitingen eenvoudiger realiseerbaar (afh. van

dakstructuur)

* In geval van een asbesthoudend onderdak is het aan te raden dit alsnog te vervangen (via de buitenzijde), omwille van mogelijke contaminatie van de onderliggende materialen. www.asbestinfo.be

- Werken langs de buitenzijde (valbeveiliging, impact weersomstandigheden…)

- Uitvoering door dakwerker - Geen impact op binnenafwerking

- Dakbedekking verwijderen (mogelijkheid tot plaatsen of vervangen onderdak)

- Stedenbouwkundige voorschriften van toepassing op verhoging dakopbouw** en impact op detaillering (oa. goot)

- Koudebruggen vermijden eenvoudiger - Impact energieverliezen via schroeven - Luchtdichtheid dakvlak is eenvoudig

- Luchtdichte aansluiting met detailleringen complexer

** Het dak mag met max. 26 cm verhoogd worden zonder dat dit stedenbouwkundig als een volumevermeerdering wordt aanzien. Let wel: dit blijft vergunningsplichtig en er kunnen andere stedenbouwkundige voorschriften van toepassing zijn.

Isoleren bestaand hellend dak: vergelijking

Dakvlakramen

• Vermijd koudebruggen (isolerend kader)

• Voorzie water- & winddichte aansluitingen met onderdak

• Kies voor goed isolerende beglazing -Premies: U_g≤ 1,0 W/m²K

-Ambitieus: U_g≤ 0,8 W/m²K en U_w≤ 1,3 W/m²K

er bestaan dakvlakramen met 3-voudige beglazing met U_g= 0,5 W/m²K

• Voorzie buitenzonwering

Foto: Velux

Foto: Fakro

(17)

Aansluitingsdetail wand/dak :

(Toekomstige) koudebruggen vermijden

• Bij gefaseerde werken (eerst dak-, later muurisolatie): vermijd koudebruggen.

• Mogelijkheden:

-strook isolatie bovenop de muur -of (strook) binnenisolatie tegen de muren

-of kies voor isolatie op de draagstructuur (sarkingdak)

Foto: arch. D. VanClé

KOUDEBRUG ! Stap 1: dakisolatie Stap 2: muurisolatie via de buitenzijde

Tekeningen: Dialoog vzw

Aansluitingsdetail wand/dak

Foto: Celit Foto: ProClima

Stap 1: dakisolatie ↑

Stap 2: muurisolatie

via de buitenzijde → via de binnenzijde → ^Te

keningen: Dialoog vzw

Koudebrug ook oplossen door muur aan de buitenzijde mee in te pakken met sarkingdak

Aansluitingsdetail wand/dak

Foto: arch. G. Demey

↑Stap 1: dakisolatie

Stap 2: muurisolatie ↑ via de buitenzijde

Illustratie: WTCB

Aansluitingsdetails : dakvlakvensters & dakdoorvoeren

• Dakvlakvenster: voorzie lucht- en dampdichte aansluitingen met het luchtscherm

• Waar doorboringen onvermijdelijk zijn: gebruik geschikte luchtdichtingsmanchetten

Illustraties: Velux Foto: Velux

(18)

Isoleren hellend dak : te checken bij offerte(s)

• Dampscherm

-naden, doorboringen en aansluitingen luchtdicht afgewerkt

• Onderdak -regen- & winddicht -dampopen -asbest?

• Juiste isolatiemateriaal i.f.v. toepassing etc.

• Voldoende isolatie -R-waarde vermelden -merk & type

-vraag variante(s) voor hogere R-waarde(s) -dakvlakvenster

-U-waarde geheel + U-waarde beglazing -merk & type

-aansluiting op (latere) gevelisolatie

Isoleren van hellende en platte daken

Inleiding: waarom isoleren?

Wat is isoleren?

Welke isolatiematerialen zijn er?

Principes van isoleren

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren

Isoleren van platte daken

Meer informatie?

Platte daken

Soorten platte daken (zonder isolatie):

• Platte daken met lichte draagstructuur

• Massieve platte daken

Kenmerkend voor platte daken:

• buitenafwerking (dakafdichting)

= wind- en regendicht en altijd DAMPDICHT

(Evt) dakballast dakafdichting houten draagstructuur binnenafwerking

(evt) dakballast dakafdichting hellingsbeton massieve draagstructuur binnenafwerking

Voorafgaandelijke inspectie v/h dak:

staat van de dakbedekking voldoende afwatering

stevigheid van de draagstructuur aanwezigheid niet-gebruikte schouwen

Plat of hellend dak ?

• Fysisch = hellend dak

• Bouwfysisch = plat dak !!! (dampdichte buitenzijde)

Foto: bouwinfo.be Foto: mijn-dakwerker.be

(19)

Isoleren van platte daken

• Slechte oplossingen: GROOT condensatierisico -koud plat dak = isolatie tussen de draagstructuur -isolatie onder de draagstructuur

• Risicovolle oplossing: “compact plat dak” = isolatie tussen de houten draagstructuur

?

Isoleren van platte daken

• Beste isolatiemethode: warm plat dak = dampscherm + isolatie + dakafdichting op de draagstructuur

-geschikt voor platte daken met massieve en houten draagstructuur -met bestaande dakafdichting:

in goede staat: dakafdichting kan behouden blijven en dienst doen als dampscherm

te verwijderen: nieuw dampscherm te plaatsen onder de isolatie

Bestaande isolatie tussen of op de draagstructuur kan behouden blijven als de R-waarde van de nieuwe isolatie (warm plat dak) minstens 1,5 x groter is dan de R-waarde van de bestaande isolatie

Illustraties: WTCB

bestaande dakisolatie nieuwe dakisolatie

Isoleren van platte daken

• Aanvaardbare oplossing bij massieve draagstructuren: omgekeerd plat dak = isolatie op de dakafdichting

-De isolatie wordt bovenop de dakafdichting geplaatst

in één laag, losliggend en geballast

enkel XPS-isolatie mag gebruikt worden -Dakafdichting = tegelijk ook dampscherm

bestaande dakafdichting in goede staat (geen plassen, helling min. 2cm/m) kan behouden blijven -Geschikt voor massieve daken

-Minder geschikt voor daken met een houten draagstructuur

-Ook geschikt als bijkomende isolatie v/e bestaand warm dak (= duodak).

Isoleren platte daken : soorten isolatiematerialen

• Warm plat dak -EPS

-PUR

-resolschuim (PF) -rotswol -kurk -cellenglas

-minerale isolatieblokken

• Omgekeerd plat dak

-XPS (geëxtrudeerd polystyreen)

Foto: Dow Building Solutions Foto: passiefhuisinlaarne.blogspot.com

Foto: www.xella.beFoto: Soprema Foto: Bosvelten Haisch IsolatietechniekFoto: arch. L. Groosman

PUR

minerale isolatieblokken

resolschuim

rotswol

XPS XPS

PUR

(20)

Isoleren platte daken : fasering bij renovatie

Stap 1: verhoog de dakrand met een isolerende steen en plaats dakisolatie

• voorzie de dakoversteek ver genoeg om later muurisolatie aan te brengen

• voorzie een voldoende hoog dakrandprofiel (12cm) zodat de gevelbekleding bovenaan mooi afgedicht is

Stap 2 : plaats muurisolatie

Foto: arch. D. Van Clé

Foto: LanderLoeckx

Cellenbeton 0,07-0,18 W/mK

2-5 N/mm² Stap 2

Stap 1

Isoleren platte daken : aansluiting plat dak buren

Foto: arch. D. Van Clé

Inpakken met isolatie OF opmetselen met isolerende bouwblokken

Isoleren platte daken : voldoende daglicht …

• Dakkoepels, dakramen en lichtstraten

• Zorg voor koudebrugvrije aansluitingen met de dakisolatie: kies voor verhoogde geïsoleerde opstanden

• Kies voor 3-, 4- of 5-wandige beglazing

U_Ttot 0,51 W/m²K

Illustratie: AG Plastics

Illustratie: Roto

Isoleren platte daken : … zonder oververhitting

• Voldoende dik isolatiepakket

• Gebouw met voldoende massa (nachtkoeling mogelijk)

• Overdrijf niet met koepels e.d. (hogere lichtopbrengst dan verticale beglazing) -laat voldoende plaats voor zonnepanelen

-kies zonwerende beglazing -zonwering aan de buitenzijde -alternatief: daglichtgeleiders

• Afschermen van dakafdichting met een ballast:

-grind

-groendak MAAR voor woningen voorkeur voor regenwaterhergebruik

Voordeel ballast: laat losliggende plaatsing toe van de verschillende lagen (= demonteerbaar)

Foto: AG Plastics

Foto: Velux

Foto: www.techcomlight.nl

Foto: AG Plastics

(21)

Isoleren platte daken : te checken bij offerte(s)

• Dampscherm

-naden, doorboringen en aansluitingen luchtdicht afgewerkt

• Geschikt isolatiemateriaal i.f.v. toepassing etc.

• Voldoende isolatie -R-waarde vermelden -merk & type

-vraag variante(s) voor hogere R-waarde(s)

• Plat dakvenster of koepel

-U-waarde geheel + U-waarde beglazing -merk & type

-buitenzonwering

-aansluiting met plat dakisolatie

• Dakrand voorzien op aansluiting met (latere) gevelisolatie

Isoleren van hellende en platte daken

Inleiding: waarom isoleren?

Wat is isoleren?

Welke isolatiematerialen zijn er?

Principes van isoleren

Isoleren van hellende daken en zoldervloeren Isoleren van platte daken

Meer informatie?

Premies 2020 bestaande woningen

Energiepremiesvia de netbeheerder

• Isoleren van daken of zoldervloeren -4 €/m² indien uitgevoerd door aannemer -2 €/m² indien doe-het-zelf (nog tot eind 2020)

• Totaalrenovatiebonus en burenpremie (zie volgende slides)

• Overzicht energiepremies 2020:

www.energiesparen.be/energiepremies-2020

Meer info over premies en voorwaarden op www.energiesparen.been

www.premiezoeker.beof contacteer je Energiehuis: www.mijnenergiehuis.be

Sommige werken komen in aanmerking voor de renovatiepremie(inkomensgebonden, woning minstens 30 jaar oud)

www.wonenvlaanderen.be/premies/de-vlaamse- renovatiepremie

o.a. voor

-dakstructuren: afbreken en vervangen, behandeling tegen huiszwam en insecten -vernieuwen van onderdak en waterdichte

bedekking, vervangen van goten en regenafvoer -het aanbrengen of vernieuwen van dakopeningen

als dak(vlak)ramen, koepels en schouwen

> Ook voor zoldervloerisolatiemaar enkel in combinatie met opbouw van draagkrachtige vloerelementen

> Ook voor dakisolatiemaar enkel in combinatie met het afbreken en vervangen van bestaande dakstructuren

Opgelet! Er zijn meerdere premies. Hier worden

enkel de meest relevante premies vermeld.

Totaalrenovatiebonus

Bouwfit - Dag 1 Verbouwing 87

www.energiesparen.be/totaalrenovatiebonus BENO-pass (voucher) bij minstens 3 nieuwe investeringen binnen een periode van 5 jaar

• Met eindfactuur vanaf 1/1/2017 en uitgevoerd door aannemer (m.u.v.

dakisolatie: ook bij DHZ)

• Voor 7 energiebesparende investeringen -dak- of zoldervloerisolatie ≥ 30 m²

-spouwisolatie, buitenisolatie of binnenisolatie

≥ 30 m²

-vloerisolatie ≥ 30 m² -nieuwe beglazing ≥ 5 m² -zonneboiler

-warmtepomp -ventilatiesysteem

Totaalrenovatiebonussen aanvragen met de BENO-pass:

-na 3 investeringen: 1250 euro -na 4 investeringen: 1750 euro

-na 5 investeringen en opmaak EPC: 2750 euro -na 6 investeringen: 3750 euro

-na 7 investeringen: 4750 euro

(in appartementen: 50% van deze bonussen)

Bron: www.energiesparen.be

Om voor de betreffende isolatiemaatregel mee te tellen moet de volledige woning geïsoleerd zijn conform de minimale isolatie-eisen

voor het krijgen van een premie voor dak, vloer, muur, beglazing (vb. alle daken moeten minstens R-waarde van 4,5 m²K/W hebben

opdat dakisolatie zou meetellen)

UITZONDERING: Bij spouwmuren dienen alle spouwmuren geïsoleerd maar daarom niet noodzakelijk alle buitenmuren.

Bron: www.energiesparen.be