jaargang 34 nr. 4 december 2020
Verenigingsblad van IVN Hellendoorn-
www.ivn.nl/hellendoorn-nijverdal
KOPIJ VOOR VOLGENDE SPINSELS INLEVEREN VÓÓR 10 FEBRUARI 2021 Voorzitter: vacant
Secretaris: Laurens Oude Voshaar, Sesamstraat 101, 7607 MC Almelo.
email: l.oude.voshaar@ziggo.nl tel. 06-36295251
Penningmeester: Wim Feddes,
Noetselerbergweg 29, 7441 BJ Nijverdal.
email: w.feddes@home.nl tel. 0548-620019
Leden:
Jos Wennemers , PC Hooftstraat 19 7442 XA Nijverdal. tel: 0548-614390 mob. 06-39888343
email: j.wennemers@home.nl Herman Kraaij
Email: hjkraaij@kpnmail.nl Tel. 0654908735.
Spinsels verschijnt vier keer per jaar:
maart, juni, september en december De inleverdata voor kopij zijn 10 februari, 10 mei, 10 augustus en 10 november.
Redactie Spinsels:
Willem Zuethoff Dini Zuethoff Redactieadres:
De Marsjes 33, 7447 BZ Hellendoorn.
tel. 0548-654909
email: dzuethoff@hotmail.com
Coördinatie bezorging: Eric van Leeuwen, email: evanleeuwen58@gmail.com tel. 0548-618994
WAAR STAAT HET IVN VOOR?
Het IVN wil bijdragen aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap.
Wij concentreren ons op de verhoging van de kwaliteit en de kwantiteit van de na- tuur.
Het middel om dat te bereiken is natuureducatie en duurzaamheid.
Hiervoor wordt samengewerkt binnen een landelijk netwerk van vrijwilligers en be- roepskrachten.
COLOFON
Ledenadministratie :
Laurens Oude Voshaar, email: l.oude.voshaar@ziggo.nl tel. 06-36295251
Het lidmaatschap van IVN Hellendoorn – Nijverdal bedraagt per jaar: € 22,- per persoon.
Een huisgenootlidmaatschap kost € 10,-- extra. Donateurs betalen € 12,50 (minimaal).
Rabobank: NL12 RABO 0120907526 Foto‘s voor- en achterpagina:
Jaap de Beer van de fotowerkgroep IVN Nijverdal -Hellendoorn
VOORWOORD
Sinds een jaar draai ik mee in het bestuur van IVN Hellendoorn-Nijverdal. Aan de ALV van 30 september heb ik niet deelgenomen. Covid-19 weerhield mij daarvan.
Ik maak nu van de gelegenheid gebruik iets over mijzelf te vertellen.
In 2006 verhuisden mijn vrouw en ik van Voorburg naar een appartement in het centrum van Nijverdal. Na decennialang te hebben geprofiteerd van de voordelen van wonen en werken in de Randstad waren de nadelen te talrijk geworden. We gingen op zoek naar werk in het oosten.
Enkele jaren eerder hadden we een recreatiewoning in Overijssel gekocht, vanuit Nijverdal gezien aan de andere kant van ‘de berg’. Het perceel met een aantal gro- te zomereiken sprak ons aan en grensde aan een strook grond met voornamelijk fijnsparren buiten het park. Een deel was tientallen jaren oud, een ander deel net aangeplant.
Onze tuin legden we vogelvriendelijk aan en sloot goed aan bij het naaldbomen- bos. Jaarlijks telden we 25 vogelsoorten of meer die onze tuin bezochten. Ook eek- hoorns beschouwden ons erf als hun habitat. Gelijk hadden ze, tenslotte waren wij indringers in hun leefomgeving.
Enkele maanden geleden werden de vogelgeluiden ’s morgens vroeg overstemd door het geluid van motorzagen. Het deel met de oudste fijnsparren werd gerooid.
De laatste jaren waren deze sterk achteruitgegaan. Het in één van de nog groene boomtoppen aanwezige eekhoornnest ging verloren. Toenemende hitte en droogte hadden tot stilstand van de sapstromen geleid, waarna de sparren ten prooi waren gevallen aan de letterzetter. Ook elders in Europa is dit inmiddels het lot geworden van vele hectaren fijnsparren.
Sinds enkele jaren ben ik met pensioen. Na het beëindigen van vrijwillig commis- sie- en bestuurswerk voor twee andere organisaties, wilde ik me actiever bezighou- den met de gevolgen van klimaatverandering voor flora en fauna. De thema’s na- tuureducatie en duurzaamheid van het IVN passen daarbij.
Binnen het IVN is veel expertise aanwezig. Graag zou ik de kennis over de veran- derende biodiversiteit in deze regio willen samenbrengen in de werkgroep ‘Milieu’
en er wat mee doen. Ik stel het op prijs als mensen die daarvoor belangstelling hebben contact met me opnemen.
De eekhoorns bezoeken onze tuin nog steeds. Misschien blijven ze. De altijd aan- wezige bonte spechten hebben we al maanden niet meer gezien.
Herman Kraaij
DE KERSTWANDELING GAAT NIET DOOR!!
Al jaren organiseert het IVN op tweede kerstdag een wandeling in de fraaie na- tuur in de omgeving van Hellendoorn, met na afloop warme glühwein en chocola- demelk. In 2020 zou dat voor de 45 ste keer plaats vinden.
Door de coronapandemie en alle beperkingen die daarmee gepaard gaan, is ook deze laatste activiteit van het jaar 2020 afgelast.
Overigens kunt u altijd gebruik maken van de wandel en fietstochten die zijn ver- meld op onze website www.ivn.nl/hellendoorn-nijverdal .
In de afgelopen jaren zijn er door IVN Hellendoorn-Nijverdal verschillende wande- lingen en fietstochten in de omgeving beschreven. Ze worden geregeld gecontro- leerd en waar nodig herzien, zodat u ze met een gerust hart zelf kunt lopen of fiet- sen.
Heeft u vragen of opmerkingen over het IVN activiteitenprogramma, neem dan contact op met: Dorie Bruggeman, tel: 0548-595548 of
email: doriebruggeman@hotmail.com
HEIDEWANDELING 19 AUGUSTUS 2020
Vanwege de coronaregels besloot het IVN dat de aanmelding voor de heidewande- ling ditmaal moest gebeuren via de IVN site.
Dit was voldoende in de plaatselijke media medegedeeld. Er hebben zich 28 men- sen aangemeld en op de avond zelf kwamen er nog eens 6 wandelaars bij.
Dit is beduidend minder dan vorig jaar toen we ruim 60 deelnemers mochten be- groeten.
Het voorlopen van de wandeling was op de maandag er voor. Op het hoogste punt zijn we snel terug ge- keerd omdat er regen en onweer dreigde. We konden nog net met droge kleren onder de overkapping van het buitencentrum komen, daarna “brak de hemel open”!
Op de woensdagavond vertrokken we met vijf gidsen, Gerard, Laurens, Jan, Jeannette en Hanneke. Hein was mee ter ondersteuning en heeft op het hoogste punt de deelnemers een toastje met heide honing aangeboden.
Het weer was prima. De gidsen konden in wat kleine- re groepen uitgebreid verslag doen van wat er te zien, horen, voelen en proeven was.
De heide kleurde prachtig paars en met de schaapskudde en nog wat reeën op de achtergrond was het een geslaagde wandeling. Met dank aan de gidsen.
Hanneke.
VAN DE REDACTIE
We zijn blij dat we ook voor het december nummer van de Spinsels weer een goed aanbod van bijdragen van onze leden hebben binnen gekregen. Sommigen berich- ten zijn verdrietig en andere geven aan dat we met z’n allen in deze barre tijd toch met en in de natuur bezig kunnen blijven.
Veel excursies en activiteiten konden door de coronapandemie niet doorgaan.
Daarom is het mooi dat de leden toch melding maken van opmerkelijke en mooie zaken die ze zien en ondervinden.
Ook de komende tijd zullen de activiteiten in georganiseerd verband waarschijnlijk vaak niet door kunnen gaan. Daarom zijn alle leuke natuurweetjes en ervaringen van harte welkom. Op die manier kunnen wij een mooie Spinsels blijven maken en fungeert de Spinsels als een verbindende factor in onze vereniging.
De aangeleverde foto’s van onder andere de fotowerkgroep zijn altijd welkom. Op die manier kunnen we de verhalen op een mooie manier onder de aandacht bren- gen.
Verder hebben we nog een verzoek aan alle coördinatoren om een jaarverslag in te leveren. Die verzamelen we dan in digitaal document. Op die manier weet ieder- een, inclusief de gemeente, wat wij met z’n allen doen. Ook als er niets is gedaan/
gebeurd is een jaarverslag welkom. Vertel dan waarom zaken niet doorgingen of niet nodig waren.
We kijken met belangstelling naar jullie bijdragen uit.!
Dini en Willem Zuethoff
Foto: Jaap de Beer
IN HERINNERING FRED ROELOFS
Woensdag 4 november hebben we afscheid genomen van Fred Roelofs. In septem- ber vlak voor z’n 93ste verjaardag zei hij nog: “Zoals het nu is, wil ik nog wel even door.” Een paar weken later werd hij onwel, belandde in het ziekenhuis, kreeg co- rona en is rustig ingeslapen.
Fred was een markant persoon. Hij was vriendelijk, humoristisch, rustig, verhief nooit z’n stem. Hij trad niet op de voorgrond, had een natuurlijk overwicht, als Fred sprak luisterde iedereen.
Vogelaar
Toen hij na zijn pensionering in Nijver- dal neerstreek, sloot hij zich in septem- ber 1987 aan bij de vogelwerkgroep van ons IVN. Fred was meteen te porren voor de uilenwerkgroep waarvoor hij het nodige werk heeft verzet, eerst samen met Gerrit Niessink en later met andere, vooral jongere IVN-leden.
Van januari 1989 tot februari 1996 deed Fred de verslaglegging van de ver- gaderingen, iets wat een Amsterdamse ambtenaar wel was toevertrouwd. Aan bijna alle evenementen deed hij mee, hij was een graag geziene gast met een bijzondere humor en hij had ook nog de nodige kennis. Tot februari 2015 is Fred de vogelwerkgroep trouw gebleven, door zijn leeftijd was het niet meer op te brengen en heeft hij afscheid genomen.
Wat hij nooit heeft kunnen begrijpen is de omgangstaal die Hendrik Jan Mollink gebruikte om bij de boeren succesvol op het erf te komen: “Ie mut de taal van de boer’n sprekk’n.”
Natuurgids
In 1990, Fred was toen 62 jaar, werd hij na het volgen van de natuurgidsencursus actief als excursieleider. Naast de excursies die we als IVN aanboden, vroegen steeds meer groepen van allerlei pluimage en groottes of er een natuurgids met hen op pad kon gaan. Vanaf 1997 coördineerde Fred deze aangevraagde excur- sies en dat heeft hij 17 jaar gedaan. Nooit (!) heeft hij nee verkocht, een betere IVN -ambassadeur kun je je als vereniging niet wensen.
Veel excursies nam hij zelf voor zijn rekening. Het had een geweldige natuurkennis, maar door zijn uitstekende contacten met boswachter Sjaak van Dijk, ook kennis over bosbeheer en natuurbeleid.
Natuurschrijver
Als IVN-afdeling schreven we jarenlang de natuurrubriek Natuursprokkels in het Twents Volksblad. Vanaf 1989 schreef Fred mee. 13 jaar lang, meestal over vo- gels.
Zeer gewaardeerd IVN-lid In de loop der jaren is wel duidelijk geworden hoezeer Fred gewaardeerd werd. Hij ontving vrijwilligersprijzen en
werd geportretteerd in verschillende bladen, zelfs in het landelijk natuurtijdschrift Grasduinen. De benoeming tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau was het hoogte- punt.
Een icoon binnen het IVN is heengegaan. Maar de herinneringen en verhalen zul- len levendig blijven.
Albert Stevens, namens de vogelwerkgroep
Anny Alferink, namens de natuurgidsen en schrijvers van Natuursprokkels
Tot slot nog enkele anekdotes
Natuurgidsen weten allemaal het verschil tussen een zomer- en een wintereik.
Rasverteller Fred goot dat verhaal in een sprookje over kabouters met pijpjes. Een groep vrouwen met wie hij op pad was, vond dat zo leuk dat ze hem later een at- tentie met kabouters aan huis brachten.
Voor een wandeling met de natuurgidsen in opleiding werd Fred gevraagd een voorbeeldexcursie te geven. Maar de cursisten wisten niet, dat het thema leider- schapsstijlen was, en dat Fred de opdracht had dat op een autoritaire manier te doen. Fred leefde zich helemaal in en dat leidde tot hilarische taferelen.
Fred ging mee naar Zweden, een weekje vogelen. Dat hij in die week jarig was had hij niet verteld, maar er is er altijd wel één die het weet. Midden in een na- tuurgebied hebben wij onverwacht voor hem gezongen en samen de door ons meegebrachte taart weggewerkt. Het leverde ons die avond een heerlijk etentje bij de plaatselijke chinees op.
TER NAGEDACHTENIS AAN LEO HABLOUS EN AAN HENK VAN RIJN
Op zaterdag 19 September 2020 is de werkgroep Vrijwil- lig natuurbeheer en familieleden van de overledenen bij elkaar gekomen in het buitencentrum van SBB.
Gerard Huis in t Veld heet iedereen van harte welkom om 10.00 uur. Er is gezorgd voor koffie thee en een lekkernij.
Er wordt stilgestaan bij het heengaan van Leo Hablous en Henk van Rijn.
Henk van Rijn werd ook wel Haagse Harry genoemd. Een mooie anekdote is dat hij vaak struikelde vanwege zijn te
grote laarzen die hij droeg. Hij kwam altijd op de scooter waarbij hij ook nog een keer zijn sleutel is kwijt geraakt. Zijn scooter moest worden afgevoerd omdat de sleutel niet werd terug gevonden.
Henk is zeer plotseling na een kort ziek bed overleden. We hebben een mooie bos bloemen aan zijn partner gegeven. Henk is bijgeschreven op het gedenkteken- plaatje vlakbij de schaapskooi op Sallandse heuvelrug, waar ook de andere overle- den vrijwilligers staan vermeld.
Hierna richt Gerard zich tot de familie van Leo Hablous en vertelt hoe een en an- der in zijn ziekteproces verliep. Daarna vertelt hij over de interesses van Leo. Hij was een gepassioneerd dammer, verdiepte zich in molens en had veel kennis van vogels.
Leo heeft ter nagedachtenis een bijzonder vogelboek geschonken. Het idee ont- stond om dit in een vitrine tentoon te stellen in het buitencentrum. Uiteindelijk heeft Eric Ruiter van SBB een vitrine gemaakt waarin het boek heel mooi tot zijn recht komt. Echter door de Corona maatregelen kan de vitrine kast op dit moment niet tentoongesteld worden.
De partner van Leo heeft een geldbedrag geschonken wat ten goede is gekomen aan de vitrine kast en het resterende bedrag wordt geschonken aan de jeugd na- tuur club.
Daarna neemt Dini de partner van Leo het woord en zegt dat ze heel dankbaar is
SPANNENDE MORGEN OP 19 SEPTEMBER
Met tien familieleden werden we uitgenodigd en dronken koffie met gebak samen met de veldwerkers.Het grote vogelboek die Leo aan de vogelwerkgroep heeft ge- schonken kreeg een bijzondere plek!
Nadat Gerard Huis in ‘t Veld zijn verhaal deed over het aanschaffen van een vitri- nekast en hoe het contact met Leo was, zowel op het veld, als de bezoeken tij- dens Leo”s ziekte. Mocht ik samen met mijn kleinkinderen de IVN-vlag verwijde- ren . De vitrinekast is fantastisch mooi geworden.
Erik Ruiter heeft Super zijn best gedaan om het mooie vogelboek in de vitrinekast te plaatsen samen met een beeldscherm die foto’s uit het boek laat zien, plus toe- lichting van het boek wat prachtig is gelukt.
Het was een hele fijne morgen. Heel hartelijk bedankt ervoor, maar ook voor de vele bezoekjes die Leo tijdens zijn ziekte van jullie kreeg. Daar verheugde hij zich
altijd op. Dank je wel!! Dinie Nijmeijer
voor alles wat er tijdens Leo `s ziekte en daarna is gedaan door leden van de werkgroep. Vervolgens wordt de vitrine kast onthult dit gebeurt door Dini en haar kleinkinderen. Prachtig is hij. Er zit ook een audiovisueel scherm in, met daarin interessante informatie over de geschiedenis van het door Leo geschonken vogelboek. Iedereen is zeer onder de indruk. Een applaus voor de maker en voor iedereen die dit mogelijk heeft gemaakt. Een speciale dank voor Gerard Huis in `t Veld die deze nalatenschap van Leo Hablous uiteindelijk mbv Eric Ruiter voor het publiek beschikbaar heeft gemaakt middels deze vitrine.
Werkgroep Vrijwillig natuurbeheer
DE GROENE KNOLAMANIET
Een lange omhoog gaande zandweg met aan weerszijden Amerikaanse eiken leidt naar de Palthetoren op de Sprengenberg. Naast de brede zandweg ligt een groot rechthoekig heideveld gelardeerd met vijf oeroude grafheuvels. Het heeft hier van- nacht stevig geregend. De paddenstoelen schieten uit de grond. Een uitdaging voor de paddenstoelen-werkgroep om op onderzoek te gaan naar de hoeveelheid paddenstoelen in de bermen van deze zandweg.
Gerard leidt de excursie. Hij vertelt allereerst iets over het “Bermenproject” van de provincie Overijssel. De provincie wil graag bloeiende bermen in kaart brengen.
Mossen, wilde planten, paddenstoelen en ook vogels worden daarom geïnventari- seerd. De paddenstoelen die wij vandaag zullen zien, geeft Gerard door aan de Provincie.
Paddenstoelen in overvloed in de bermen. Al bij het begin van de wandeling is er een bijzondere waarneming. Agnes pakt een takje op met daarop gele nestzwam- metjes. In groepjes staan ze op het takje. Maar er is geen enkel nestje open. De bekertjes zijn afgesloten met een vuilgeel, viltig dekseltje. Als zo’n dekseltje een- maal open gaat, kun je de eitjes zien liggen. Die eitjes, waarin de sporen zitten van het nestzwammetje, spatten door de regen weg.
Onder de eiken in de berm staan parelamanieten, witte tengere taailingen, berijp- te russula’s, een gewone heksenboleet, kastanjeboleten, eekhoorntjesbrood en vele anderen. Op een eekhoorntjesbrood ontdekt Ismaël een grote tweestreepdui- zendpoot. Deze duizendpoot komt voor op zandgronden. Gemakkelijk herkenbaar aan de dubbele goudgele streep over het chocoladebruine lijfje. Tussen de heide staat een prachtige goudgele zwam-eter. Een beetje verscholen in het gras staan heel onopvallend een paar groene knolamanieten. Deze amaniet kom je niet vaak tegen. Het is een van de giftigste paddenstoelen ter wereld. Een andere padden- stoel die we vandaag veel zien is de zwavelzwam. Die groeit op eiken. Het is een heldergele tot baksteenrode zwam die oude eikenbomen aanvalt in de zomer en de vroege herfst. De stam van de eikenboom wordt door deze zwam steeds verder uitgehold. Dat is een proces van jaren. Niet ieder jaar verschijnt deze zwam op
Geel nestzwammetje Grote tweestreep duizendpoot
zo’n eik. Aan het einde van de zandweg staat onder een douglas-spar een dennen- voetzwam. De gewimperde aardsterren die hier ieder jaar staan, moeten nog te- voorschijn komen. Elk kwartier horen we het klokje van de Palthetoren. We lopen langs een heel klein sprookjesachtig huisje. Bewoners van de Palthetoren gebruik- ten dit huisje als badhuisje. Hier werd de badkleding aangetrokken om daarna via een trapje in de vijver te komen. Die vijver is er nu niet meer.
Groene knolamaniet Zwavelzwam
Naast een hoge boom achter de tennisbaan van de Palthetoren wijst Ton ons op een hoop duivenveren. Een boommarter heeft deze vogel gegrepen en gedood.
Daarna heeft de marter de eetbare delen van de duif meegesleept de boom in. We zien de sleepsporen op de schors. Een boommarter eet graag zijn prooien in alle rust op hoog in de boom. Ton doet onderzoek naar het gedrag van boom- en steen- marters in verband met de predatie van korhoenders. De boommarters zijn gezen- derd. Daardoor kunnen de onderzoekers zien hoe de boommarters zich bewegen.
Zo kan Ton ons tussen de vossenbessen een hol laten zien van een boommater.
We lopen tussen de rhododendrons verder. Boommarters slapen in de rhododen- drons. We zien een eekhoorn druk heen en weer lopen op de bosgrond. Daaraan kun je zien dat het herfst is. Eekhoorns zijn nu druk met het verzamelen van beu- kennootjes, eikels en hazelnoten. Ook gaaien vergaren eikels. De boomklever is een van de soorten die voedsel verstopt om de wintermaanden door te komen.
Dat doet deze vogel door in een diepgegroefde boomschors beukennootjes, kleine hazelnoten, zaadjes en besjes te stoppen. Zo heeft de boomklever in de winter dus ‘voorraadbomen’ om z’n kostje bijeen te scharrelen De boomklever laat leeg- gegeten nootjes in de boomschors zitten. Wij zien een opengepikt nootje, vastge- zet in de schors van een boom. Daar kun je achteloos aan voorbij lopen, maar als je er eenmaal een gezien hebt, zie je er meer. Even verder zit een
“spechtensmidse” in een schorsgroef. De specht pint dennen- en sparrenkegels
Een leeg hazelnootje Een spechtensmidse
vast in diepe groeven van de bomen waarna de vogel er de zaden gemakkelijk kan uitpikken. In dat geval zullen er aan de voet van de boom meerdere opengehakte nootjes liggen.
Het mysterieuze geluid van de zwarte specht is niet ver weg. Op een smal bospad laat Ton een “neusputje” zien van een das. Dat is een klein holletje in de grond waar een das op zoek is geweest naar insecten. Op de hoek van de rhododendron- laan staat een bijna vergane boom. Aan de voet van de boom staat de spoelvoet- collybia. Dat is een gevaarlijke parasiet. Gerard vertelt dat boswachter Herman Veerbeek al tien jaar geleden op deze parasiet wees.
Via mooie bospaadjes lopen we richting parkeerplaats. We zien vele vliegenzwam- men en we kijken allemaal geboeid naar een enorme reuzenzwam die op een stob- be groeit. Wat een mooie herfstochtendwandeling! Een mooier slot van zo’n herfst- wandeling kun je niet bedenken: De reuzenzwam. De paddenstoel van de dag!
Jacques Dijkman
DIERENWELZIJN
Als je dieren hebt, als bedrijf of voor de hobby, moet je daar goed voor zorgen. De zomers van de laatste drie jaren wa- ren bijzonder warm en dat vraagt extra aandacht bij de verzorging.
Om het de grootschalige land- bouw gemakkelijk te maken, zijn veel houtwallen en bomen gerooid in het agrarisch land- schap. Als er nog wel begroei- ing aanwezig is, weet het vee de schaduw hiervan feilloos te vinden op warme zonnige da- gen. Er is al een aantal keren een actie “Bomen voor koei- en” geweest om in het eento- nige grootschalige landschap bomen terug te krijgen, die schaduw kunnen geven voor het vee. Helaas in veel geval- len geen doorslaand succes.
Naast een klein moestuinen- complex in de Nijverdalse es,
waar ik een tuin heb, is een prachtig voorbeeld te vinden van een fijne schuilplek voor de pony’s van de buurman. Dit biedt zowel beschutting tegen de zon als bij gure weersomstandigheden. En het werkt kan ik jullie verzekeren. Zo ga je als een echte dierenvriend goed met je dieren om. Een compliment waard en in overleg met hem mocht ik dit laten zien in Spinsels. Het is goed te zien dat het een handi- ge vakman is, want is het geen mooi bouwwerk?
Ook zijn schutting van wilgentenen is het vermelden waard en past goed op deze plek in de es.
Jaap de Beer
JAARVERSLAG TORENVALKEN IN DE GEMEENTE HELLENDOORN 2020
Weer een seizoen voorbij gevlogen. Voor de torenvalken goed verlopen. Voldoende voedsel, dus de jongen mooi op gewicht. Om de eerste ronde te controleren ge- bruiken wij een camera om in de kasten te kunnen kijken, mooi vanaf de grond, geen gesleep met ladders en heel veilig. Van de 34 kasten waren er 20 in gebruik door de torenvalk, één was er in gebruik door kauwen. In totaal werden er 83 eie- ren geteld wat een mooi uitgangspunt is.
Tijdens de tweede ronde bleek dat er in drie kasten niets meer van het legsel te- rug was te vinden. Door de open constructie van de voorzijde van de kast kan er van alles bij komen, wel moeten ze naar een hoogte van plus minus vier meter, maar dat is voor een marter en grote roofvogels geen probleem.
Uiteindelijk bleken er 66 jongen te zijn uitgevlogen, geringd en al. Nog nooit eerder hebben wij in de nestkasten zoveel succesvolle broedsels gehad, maar daar speelt ook bij dat elk jaar nieuwe kasten bijgeplaatst worden. Soms plaatsen erfbewo- ners zelf een kast en vaak mogen wij die gewoon meenemen in onze registratie.
Door het ringen van de jonge torenvalken komen wij meer te weten over hun le- ven, trek gebieden en de afstanden die ze afleggen. De steenuil noemen ze een standvogel omdat deze veelal in zijn geboortestreek blijft.
Torenvalken, geboren in onze omgeving, trekken veel verder het land in en zoeken daar een nieuw territorium. Dit voorjaar een paar terug meldingen mogen ontvan- gen waaruit dit blijkt.
Een torenvalk met 3832629 geringd in mei 2019 als nestjong bij Hellendoorn, is dood terug gemeld vanuit Den Horn ( westelijk van de stad Groningen ). Bijna één jaar oud en op 89 kilometer van zijn geboorte plaats.
De volgende: 3781852 is in mei 2020 als nestjong geringd bij Hellendoorn en is
21 juli al terug gemeld als verkeersslachtoffer vanuit Rijnaterswoude ( iets boven Alphen aan en Rijn ), slechts 80 dagen jong maar al wel 123 kilometer van zijn geboortegrond verwijderd.
De laatste om te melden heeft zijn geboorte gebied niet verlaten, maar is op het nabij gelegen erf verdronken in een waterbak voor het vee en dat binnen 3 weken na het uit vliegen. Voor mij is dat een nieuw fenomeen bij torenvalken, nooit eer- der meegemaakt.
Wij willen de erfbewoners danken voor het bieden van mogelijkheden om de to- renvalken van huisvesting te voorzien, de torenvalken laten vervolgens u genieten van hun vliegkunsten.
Albert Stevens en Henk de Bree
DE VISAREND
Op een mooie dag in september ging ik ’s morgens vroeg richting de IJssel om de visarend te spotten. Ik zat nog geen 10 minuten in de vogelkijkhut en daar was hij!
Wat een geluk! Meer als een uur heb ik genoten van deze prachtige vogel. Af en toe vloog hij weg om een visje te scoren, die hij dan vervolgens op deze paal veror- berde.
Vloog hij naar rechts dan ging hij een visje halen, vloog hij naar links dan kwam hij voorlopig niet terug; volgens een vogelaar die ook in de hut zat.
En inderdaad na een uurtje vloog hij naar links en was de vogel gevlogen!
Karin In ‘t Veld
JAARVERSLAG STEENUILEN IN DE GEMEENTE HELLENDOORN 2020
Het seizoen 2020 is weer voorbij. Begin april voorzichtig beginnen te plannen hoe wij als groep de steenuil nestkasten zouden controleren, maar al snel gooide coro- na roet in het eten. Om, zoals gebruikelijk met drie personen, de controles uit te voeren, stuitte op veel praktische bezwaren. Met twee personen in één auto was al verboden, laat staan met drie. Heel snel werd de knoop doorgehakt om dan maar niet te gaan. Maar eind april begon het bij mij toch te kriebelen. Alleen gaan is niet verstandig, maar de erfbewoners waar wij komen wilden best over mijn schouder op afstand mee kijken. Zo ben ik 27 april aan mijn actie begonnen. Lange dagen, waarin vele keren de ladder op en van de auto moet en dan niet te vergeten het klauteren op de ladder. Dit was voor mij persoonlijk de eerste keer dat ik zelf alle kasten mocht openen om de inhoud te controleren. Eieren of jongen tellen en als moeders (soms vergezeld van vaders) aanwezig is controleren of de uiltjes zijn ge- ringd. Zo ja, het ringnummer aflezen en anders deze ter plekke van een ring van het vogeltrekstation voorzien. Met de afgelezen ringnummers kunnen wij de leef- tijd bepalen van de ouders en of ze al enige jaren samen een paar zijn. Verder kun je na verloop van jaren uit rekenen hoeveel jongen zo’n uiltje heeft voorgebracht.
Ook is heel mooi te achterhalen waar de jongen gebleven zijn na dat ze de nest- kast hebben verlaten. Hierbij moet opgemerkt worden dat het door de vele terug- meldingen pijnlijk duidelijk wordt hoe veel van de jongen er in het eerste levens
jaar verongelukken. Predatie, verkeer, roofvogels, katten en drinkwaterbakken zijn de hoofdoorzaak. Maar ik schrik ook niet meer van een telefoontje of ik een dode steenuil uit de openhaard wil komen halen.
Hier tegen over staat een melding van een steenuil in een openhaard die nog leef- de. Deze hebben wij met liefde schoongemaakt en van een ring voorzien. Als dank voor ons handelen heeft deze uil dit seizoen twee jongen grootgebracht aan de Schaddenveldsweg.
Steenuilen op eigen erf. (Een ervaring van jonge erfbewoners.)
Begin dit jaar plaatsten wij, met hulp van de steenui- lenwerkgroep, een nestkast in onze tuin. Een oude fruitboom werd uitgekozen en zo gezegd zo gedaan.
Vanuit ons huis hebben we niet direct zicht op de steenuilennestkast maar al snel, sneller dan ver- wacht, werd er interesse getoond door de steenui- len. Dit leidde in het voorjaar tot 4 steenuil eieren, waarvan er drie uitkwamen. Drie mooie steenuil kui- kens.
Bij een eerste controle van de kuikens bleek pa steenuil met een gebroken poot in de kast te zitten.
Wie zou er nu zorgen voor een goed gevulde voor- raadkast? Ma steenuil kon niet op jacht, want de kuikens waren nog te klein om zelf warm te blijven.
Na enig wikken en wegen besloten we ma steenuil bij te staan bij het grootbrengen van haar kuikens.
Zo hebben we familie en vrienden ingeschakeld muizen te vangen en ook kochten we eendagskui- kens en muizen in. Een hele opgave, maar het is gelukt. De kuikens bleken bij een latere controle goed op gewicht en zelfs aan de grote kant. En wat zo mooi is, ze zijn allemaal uit- gevlogen en laten zich nog af en toe zien, Hoe mooi zou het zijn als een van onze kuikens volgend jaar een eigen nest heeft, wie weet!
Stefan en Annemarie uit Marle
(vervolg jaarverslag steenuilen 2020) Educatie schoolklassen.
Jammer dat ook deze acties geen doorgang konden vinden. Mooie momenten om de jeugd vertrouwd te maken met het leven in de natuur en de beschermingsmo- gelijkheden die veelal nodig zijn om een (vogel) soort in stand te houden. In dit ge- val zijn het nestkasten maar het had ook bij voorbeeld een bijenhotel kunnen zijn.
Dat hun kennismaking met onze activiteiten indruk heeft gemaakt op velen van uit de scholen blijkt steeds als ik de kinderen tegenkom in het dorp. Ze groeten heel beleefd en vaak hoor je dat ze de andere aanwezigen dan zeggen: dat is de me- neer van de uilen. Hopelijk is er meer blijven hangen dan alleen mijn persoon.
Op de foto een mooi moment waar een familie alle in en outs kon bekijken.
Wie wil dit nou niet? (Een reactie van nieuwe erfbewoners - Simone Beerents) Rustig wonen tussen de weilanden, frisse lucht en de mooie Nederlandse natuur met haar flora en fauna. Zo ook wij. Fa- zanten, eekhoorntjes en hazen in de voor- tuin. En daarnaast de steenuil. In een ou- de eik op het erf zit een nestkast. Een steenuilen paartje vond daar hun geluk en legden er vier eieren in. Totdat er op een ochtend een dode steenuil lag. We maakten er melding van op de site van GRIEL. Deze site houdt bij welke vogels waar geringd zijn en houd ook bij waar geringde vogels gevonden worden. Het bleek een vrouwtje te zijn. Dit zagen we niet aan de uil zelf (bij steenuilen is het verschil tussen man en vrouw niet zicht- baar van de buitenkant) maar aan de ei- leiders binnen in de buik die helaas door de aanval van een roofdier zichtbaar waren geworden. Gelukkig bleek later dat het niet om het vrouwtje van het nest ging en zagen (en hoorden) wij een aantal weken later vier kleine donzige steenuiltjes in de kast zitten, welke intussen zijn uitgevlo- gen (100% uitkomst dus).
Dit seizoen is de oudste steenuil die terug gemeld is 10 jaar. Geringd 4-6-2010 als nestjong in Daarle. In 2018 is zij afgevangen nabij Ruinen in Drenthe en in 2020 bij IJhorst, een wereld reiziger.
Graag wil ik de perceel eigenaren, welke een nestkast op hun terrein hebben han- gen, bedanken voor hun gastvrije ontvangst en enthousiasme. Alleen samen kun- nen we er voor zorgen dat steenuilen in onze gemeente blijven en de populatie in stand blijft.
Voor het seizoen 2021 hoop ik dat wij dan terug kunnen naar onze oude situatie om met de gehele groep het veld in te gaan, alleen is toch maar alleen.
Namens de werkgroep, Albert Stevens
BESCHERMING TEGEN VORSTSCHADE
In het voorjaar wanneer diverse fruitbomen bloeien, is er soms ook nog kans op nachtvorst. Dit is de schrik van vele fruittelers, want als de tere bloemen bevriezen betekent dit dat er geen vruchtzetting plaatsvindt en een deel van de oogst verlo- ren gaat. Gelukkig is er iets op gevonden. Een lichte beregening/verneveling kan een groot deel van de schade voorkomen. Er vormt zich een laagje ijs om de bloe- men en dit geeft een afdoende bescherming. Ook vuurpotten tussen de bomen is een methode om schade te voorkomen.
Ook tuincentra hebben te maken met dit verschijnsel. Tegenwoordig wil iedereen in het voorjaar erg vroeg, soms te vroeg, over nieuw en al behoorlijk ontwikkelt plantmateriaal beschikken. Nachtvorst kan dus ook veel schade aanrichten bij de tuincentra. Het vernevelen wordt hier daarom ook toegepast om schade te voorko- men. Voor een fotograaf is dit echter wel een mooi moment bijzondere plaatjes te maken. Bijgaande foto’s heb ik ooit eens gemaakt bij het tuincentrum Odink. Hij was er op dat moment op tijd bij.
Jaap de Beer
OPGEDIEPT
Na ‘De maand mei’ en ‘Ooievaar’ in de twee vorige Spinsels, hebben we opnieuw een actueel stukje opgediept. Na de forse renovatie in de afgelopen twee jaar is de Grotestraat in Nijverdal genomineerd voor de nieuwe Green Cities Award.
In november 1985 schreef Jan van Rijn in Natuursprokkels over de aanplanting langs deze weg na de vorige opknapbeurt. Het was stukje nr 68 van de 731 die we destijds schreven.Alle Natuursprokkels zijn te vinden op onze website: www.ivn.nl/
hellendoorn-nijverdal
PLATANEN AAN DE GROTE STRAAT
Nadat de linden in 1984 voor de bijl waren gegaan, lag de Grotestraat er kaaltjes bij. Sedert die tijd is de belangrijkste doorgangsweg van Nijverdal geheel op zijn kop gezet en ook weer glad gestreken, maar was nog niet aangekleed. Daar mo- gen 84 bomen voor zorgen, die van de Grotestraat hopelijk een echte ‘grote’ straat zullen maken. Een goed ogenblik om in deze rubriek ook een boom op te zetten en wel over de te planten bomen: de Platanen.
Platanen zijn geen onbekende bomen in Nijverdal. In de afgelopen jaren zijn aller- lei parkeerplaatsen opgefleurd met deze bomen. Zo treft men ze o.a. aan bij Albert Hein, De Boer en Ons Gebouw. Het is een boom die om diverse redenen onze aan- dacht trekt.
Zo heeft de Plataan een bijzondere schors.
De dunne bast bladdert in de loop van het jaar in grote plakken af en maakt plaats voor een frisse lichte onderschors. Deze steekt duidelijk af tegen de oude groenige bast en geeft de stam een ‘verveld’ uiterlijk.
Het spreekwoord: aan de vruchten herkent men de boom, zou duidelijk betrekking kun- nen hebben op deze boom. Wie kent niet die kleine bolletjes aan de kale takken, die herfststormen en winterkou trotseren. In die bolletjes zijn tientallen vruchtjes verenigd die stijf tegen elkaar al die ontberingen doorstaan. Pas in het voorjaar zullen ze uit- eenvallen, zonder overigens voor nakome- lingen te zorgen. De Platanen aan de Grote- straat zijn dit jaar nog te jong om vrucht te dragen. Kleine boompjes worden echter groot en over een jaar of vijf zullen ze onge- twijfeld de boom sieren.
Knopzorg
Aan de bladeren valt de Plataan wat moeilijker te herkennen. Ze lijken veel op het blad van de Esdoorn (u wel bekend van de Canadese vlag). De Latijnse naam voor
de hier aangeplante Gewone Plataan is Platanus x acerifolia, hetgeen bete- kent: Plataan met esdoornblad.
Toch zijn er duidelijk verschillen: de Esdoorn heeft aan de tak altijd twee bladeren tegenover elkaar staan; het Plataanblad staat altijd alleen. Tevens onderscheidt het blad van de Plataan zich van de meeste andere bomen door een wel heel bijzondere
‘knopzorg’. De jonge knoppen zitten namelijk veilig verborgen in een holte
in de bladsteel en hoeven zich dus geen k(n)opzorg te maken over aantastingen door insecten, ziekten e.d. Ze komen pas te voorschijn, wanneer laat in de herfst de bladeren afvallen.
Een sterke boom
De Plataan weet zich al jarenlang te handhaven in Parijs, Londen en het Ruhrge- bied en neemt daar een niet meer weg te denken plaats in. Het is daardoor bewe- zen dat hij (ogenschijnlijk) goed bestand is tegen sterk vervuilde lucht en wegen- zout en tegen een stootje kan.
Een uitkomst zo’n boom in deze tijd!?!
In ieder geval is de boom uitermate geschikt om de Grotestraat op te fleuren. De bomen die Rijkswaterstaat in overleg met de Gemeentelijke Plantsoenendienst besteld heeft, zijn al redelijk uit de kluiten gewassen. Ze zijn 5 à 6 meter hoog en op 1,30m hoogte hebben de stammen een omtrek van 18 à 20 cm. Ze worden geplant door het hoveniers-bedrijf Spoolder en Campmans. Uit onderzoek is geble- ken dat de aanwezige grond voldoet aan de eisen die de Plataan stelt. Per plant- gat is slechts een paar kubieke meter teelaarde, vermengt met wat organische mest, wat kunstmest twee boompalen en 10 cm boomschors nodig, om het hem naar de zin te maken. De boomschors, waarmee de grond afgedekt wordt, zorgt ervoor dat het onkruid geen kans krijgt te gaan groeien op die plaats.
De Plataan die in Nederland en in de omringende landen zo goed op zijn plaats is, bestaat nog maar zo’n 300 jaar. Ze is rond 1680 in Engeland ontstaan uit een kruising tussen de in Zuidoost-Europa voorkomende Oosterse Plataan (Platanus orientalis) en de uit Amerika ingevoerde Westerse Plataan (Platanus occidentalis).
Deze twee oorspronkelijke soorten zijn in jong stadium vorstgevoelig en hebben hier dus geen plaatsje op de markt weten te veroveren. De kruising, de Gewone plataan (Platanus x acerifolia), is vreemd genoeg wel winterhard en kan zodoende in Nijverdal de ‘Parijse Donderdagen’ een extra Parijs tintje geven.
november 1985 Jan van Rijn.
NATUURDAGBOEK VAN LENIE GEERDINK
Herfst 2020
Vandaag ben ik om kwart voor zeven opgestaan, even lekker douchen en daarna om 7.30 uur naar de Aldi om boodschappen voor twee dagen te halen. Het is ide- aal als de supermarkt zo vroeg open is. Het mondkapje voor doen, maar ik was alleen en kon niet besmet worden met het coronavirus.
De herfst is mooi. Er liggen veel eikels op het wandelpad. Ik zag eksters en vlaam- se gaaien. Een roodborstje zit in de tuin te fluiten en ook koolmeesjes, pimpel- meesjes en een heggemusje laten zich zien. In de Regge zie ik futen, wilde een- den, meerkoeten en een waterhoentje.
De achterdeur op slot en een half uurtje slapen.
De groencontainer is leeg. Vanmiddag dus snoeien en blad harken.
We hebben weer wintertijd, ‘s Avonds zie ik nog vleermuizen vliegen. Als ik Demi, mijn trouwe hond, uitlaat, hoor ik soms een uil.
De hond is ingeënt tegen teken en vlooien. Ik weet plekjes waar ik met de hond fijn kan wandelen, zo kan ik uitwaaien.
Herfst 2020. Ik ga weer vroeg de natuur in. Zorg dat ik niet struikel over een molshoop of een tak, Zelfs de prachtige berkenzwam, die rode weet u wel, zag ik van- daag. Ik had vroeger op de scou- ting al een “paddenstoel”, mijn zusje was elfje en ik een aardman- netje. Ga het bos in maar blijf rea- listischl. Anderhalve meter afstand houden. Dat duurt waarschijnlijk nog jaren.
Was het god die de wereld schiep?
Of de evolutie. We komen er niet achter.
Blijf wel mens, niet hakken in het bos. Borden lezen. Ga geen pad- denstoelen uit het bos eten. Bij de paddenstoelenwerkgroep werd gegrapt: “Vraag maar aan Herman
Stevens of je die en die paddenstoel eten kunt.” “Jawel hoor,” was het antwoord,
“eenmalig”. Hij bedoelde: binnen drie dagen was je dood. Als ik het goed onthou- den heb ging het om de groene knolamoniet. De mooiste paddenstoel vind ik zelf nog altijd de Sponszwam.
Tot de volgende keer. Fijne Sinterklaas, kerst en oud en nieuw gewenst.
VERWONDERING
Het was een zwoele zomeravond 12 augustus 2020. In de achtertuin waren we aan het nagenieten van een mooie dag. Ineens zien we aan de overkant op de schutting een uil zitten. Wij kijken elkaar aan, zien we het nu goed?
Een tijdje later komt er een jonge man met zijn dochter langs lopen met een uil op zijn arm. Blijkt de vogel een jonge oehoe van zestien weken te zijn. Hij had deze prachtige vogel met papieren gekocht en hij was er heel trots op. We mochten hem zelfs vasthouden. Het is éém van de grootste uilen ter wereld. De naam is afkom- stig van zijn roepgeluid. Vrouwelijke oehoe’s zijn het zwaarst. De prachtige grote oranje ogen zien in de schemering.
Het was een bijzondere ervaring al bekroop me het gevoel: Jij zou eigenlijk in vrij- heid moeten leven.
Pascal van Boxtel
Contactpersoon: Linda de Haan, l.m.de.haan@ivn.nl, 06-29538640
Ben je graag buiten? Vind jij dieren en planten leuk? Vind jij de maan en de ster- ren ook zo mooi? Kortom: ben je nieuwsgierig wat er allemaal buiten aan heel gro- te en kleine dingen te zien en te ontdekken valt? Ben je tussen de 8 en 12 jaar?
Dan is de jeugdnatuurclub De Sallandse Heuvelrug echt iets voor jou.
Eén keer in de maand is er op woensdagmiddag van 14.30 tot 16.30 uur de jeugdnatuurclub. Wil je meedoen, ga dan naar:
http://jeugdnatuurclubdesallandseheuvelrug.nl/aanmelden en meld je aan.
JEUGD NATUURCLUB DE SALLANDSE HEUVELRUG Coördinator: Gerard Huis in't Veld, tel. 0548 614445
Voor de werkochtenden vertrekken we om 9.00 uur vanaf Camping Noetsele (Holterweg / Bergleidingweg) Nijverdal. Om 12.00 uur stoppen we. Voor koffie en gereedschap wordt gezorgd.
12 december. 2020.
In het nieuwe jaar 9, 23 januari, 13, 27 februari, 13 maart. 2021
Wilt u ook een keertje meewerken, dan bent u van har- te welkom. Voor meer informatie kunt u dan bellen met Gerard.
VRIJWILLIG NATUURBEHEER
Winter Foto: Jaap de Beer
Cursussen Ton Kappert tonkappert52@gmail.com 610237
Geologie Willem Zuethoff billyzet@planet.nl 654909
Heemtuin Hendrik ter Haar hthaar@hotmail.com 610647
Jeugdnatuurclub Linda de Haan i.m.de.haan@ivn.nl 06-29538640 Natuurgidsen Dorie Bruggeman doriebruggeman@hotmail.com 595548 Natuurlijk puur Pascal Zwiers natuurlijkpuur@outlook.com 06 - 46782400 Aan te vragen excursies Hanneke van Schooten hannekevanschooten@hotmail.com.
tel. 615930 of 06-17891557
Paddenstoelen Gerard ten Have gerardtenhave@hotmail.com 06-12434549 Planten Marianne Verhoeven marianneverhoeven@xs4all.nl
0548-625588 of 06-30876525
Trolleys John Rolf 612152
Eric Ruiter (SBB) 750445
Vogels Anton van Beek anton.van.beek@planet.nl 363799
Vrijwillig Natuurbeheer Gerard Huis in 't Veld famhuisintveld@hotmail.com 614445 Fotogroep Otlis Sampimon ocsampimon@gmail.com 619223
en mobiel 06-51623392
Ton Kappert tonkappert52@gmail.com 610237 en mobiel 06 – 28151298
Reptielen en amfibieën André Marissen andremarissen@hotmail.com 617736
Overige activiteiten
CNME woensdagmiddag geopend.
Annelied Bugel cnmehellendoorn@gmail.com 06-10420954
Publiciteit Anny Alferink, 610237
Facebook Marijke Hegeman—Schippers hegeman.schippers@home.nl Website www.ivn.nl/afdeling/hellendoorn-nijverdal
webmaster:Ton Kappert tonkappert52@gmail.com 610237 Vertrouwenspersonen
Anny Alferink Anny Alferink, annyalferink@zonnet.nl 610237 Gerard Huis in ’t Veld famhuisintveld@hotmail.com 614445 Werkgroepen Coördinatoren Email Telefoon (0548)
december 2020
