1
IVN Magazine Maart 2021
Pagina 2 Werkgroepen Pagina 3 programma Pagina 4 Kids Party
Pagina 5-6 Gezocht: Natuurtalenten
Pagina 7-8 IVN Scharrelkids Beej de grens Pagina 9-10 Uilen ontmaskerd
- wanneer jagen uilen - steenuil
Pagina 11-12 IVN Natuurpaden – sleutelbloem Pagina 13 Stuifmeel – Go Greener
Pagina 14-15 IVN Campagne: Yes We Can!
Welkom aan nieuwe leden:
Erick van Rijswick uit Venlo
2
Werkgroepen
IVN Bestuur de Maasduinen
Voorzitter Ton Wetjens Tel: 077 – 4722870 Penningmeester Hans Billekens Tel: 06 – 14132768 Secretariaat Annet Weijkamp Tel: 077 – 4731244 Bestuurslid Ritsaart Blais Contactpersoon Ritsaart Blaisse Tel: 077 – 3745100
Bestuurslid Henny Martens Tel. 06 – 30612548
IVN Werkgroepen de Maasduinen
Coördinator: Ritsaart Blaisse Tel: 077 – 3745100 Programmacommissie: Ritsaart Blaisse en Henny Martens
• Jeugd & Jongeren: Jose Wennekers jose.wennekers@outlook.com
• Natuur Beheer: Henk Wennekers henk.wennekers@outlook.com
• Natuurpad ‘Volg de Das’: Sraar Geelen Tel: 06-22196724
• Natuur in de stad ‘Venlo’: Sjeng Vissers sjma@home.nl
• scharrelkids ‘Smokkelpad’: Ton Wetjens awett@hetnet.nl
• Amfibieën & reptielen: Ton Wetjens Tel: 077-4722870
• Vlinders: Jan Heuvelmans Tel: 077-4720040
• Vleermuizen: Albert Raaijmakers Tel: 06-37489718
• Roofvogels en Vogels: Theo Lommen Tel: 06-51786669 In Veilige Handen: Jose Wennekers en Peer Maas
Redactie: Annet Weijkamp en Jeu Smeets annet.weykamp@telfort.nl Website: Wiel Jacobs en Henny Martens henny.martens@hotmail.nl
Contact: ivn.maasduinen@live.nl
https://www.facebook.com/Maasduinen2017/
http://smokkelpad.nl/
3
Programma
===================================================
Zie www.tuintelling.nl voor meer informatie
===================================================
Onze IVN Vogelwerkgroep gaat dit voorjaar erop uit
= Zondagochtend 7 en 21 maart, vogels tellen in Nationaal Park de Maasduinen
= Zondag 28 maart, excursie naar het weidelandschap Bislicher Insel bij Xanten.
Aanmelden bij Theo Lommen Tel: 06-51786669
===================================================
Uitnodiging van onze IVN werkgroep Amfibieën en reptielen
= vanaf 21 maart is het lente en gaan de boomkikkers weer roepen.
De eerste bruine kikkers zijn al gesignaleerd. Wie zin heeft om mee te gaan langs poelen en braamstruwelen kan zich melden:
Bij Ton Wetjens Tel: 077-4722870
=======================================
Actie Schone Maas
= zaterdag 3 of 10 april
Aanmelden bij Jose Wennekers - jose.wennekers@outlook.com
===================================================
4
Kidsparty 2021 i.s.m. scoutinglimburg, jongnl en ivn.nl/limburg
De KidsParty is dit jaar nét even anders, maar zéker zo leuk!
Dit keer niet allemaal samen… maar wel allemaal samen naar buiten.
Ga mee op avontuur met Victor Vuurvlieg en help mee de natuur te beschermen tegen de Bende van de Groene Hand.
Van 8 maart tot 10 april
Aanmelden bij Jose Wennekers - jose.wennekers@outlook.com
5
Gezocht: Natuurtalenten
Gras- en weiland
Gras- of weiland worden in België en Nederland meestal cultuurland genoemd.
Cultuurland betekent dat de mens het heeft gevormd. Dat wil niet zeggen dat er zonder de mensen geen graslanden zouden zijn, integendeel. In boeken als de bijbel en de koran en andere oude geschriften wordt al beschreven hoe kudden graasden in de buurt van rivieren en op grote vlakten. Kudden graasden er tot het verse gras op was en trokken dan verder. Ook in het wild trekken kudden van plaats naar plaats. Dat ging eeuwen door, er was grasland genoeg.
Grasland in België en Nederland
Nederland heeft een oppervlakte van 41526 km² en een bevolkingsdichtheid van 483 inwoners met km². Toch is Nederland het land van de groene weilanden. Ongeveer een derde van Nederland bestaat uit weiland. In totaal is 13842 km2 grasland.
België heeft een totale oppervlakte van 30528 km2 en een bevolkingsdichtheid van 342 inwoners per km2. Van de 30528 km² is 300 km2 open water, 30228 km² is land. Daarvan is 5200 km² weide en grasland. Iets minder dan er bossen zijn (bijna 6100 km²
Foto: Annet Weijkamp Grazige weiden
- Weiland
Vanuit de trein of de auto zie je vaak uitgestrekte groene weilanden met koeien of schapen. Mensen die hebben gelezen of gehoord dat Nederland en België de
dichtstbevolkte landen van Europa zijn, snappen dat niet. Ze zien vanuit de trein en auto vaak gras, gras en nog eens gras. De weilanden zijn vaak in rechte stroken verdeeld en worden door wegen of brede sloten doorsneden. Hier een daar staan boerderijen. Ook van bovenaf, vanuit het vliegtuig, ziet het er groen uit
6
- Hooiland
Een deel van de weilanden wordt beheerd als hooiland. Het zijn meestal vochtige weilanden waar de boer niet vroeg in het seizoen al met de tractor op kan. Hooiland is belangrijk voor de productie van gras als veevoer. Daarnaast heeft het ook een belangrijke natuurwaarde. Er groeien veel soorten grassen en bloemen.
- Blauwgrasland
Dit is de benaming van onbemeste graslanden op vochtige plaatsen die meestal maar 1x per jaar gemaaid worden. Ze zijn rijk aan allerlei planten. Veel daarvan hebben een blauwgroene kleur. Blauwgraslanden zijn ’s winters ronduit drassig, ’s zomers een stuk droger. In dit soort gebieden moet elke plant vechten voor voedsel en vocht. Geen enkel plantje wordt bevoordeeld. Dit levert een grote variatie op.
- Gazon
In de eigen tuin, maar ook op sportvelden, willen we mooi, stevig, groen gras en geen ‘onkruid’. Zelfs madeliefjes willen we niet tussen de groene sprieten zien. Een manier om dat te bereiken is bemesten en vooral ook ‘kort houden’. Dan gaan de grassen niet bloeien en krijg je de meest stevige grasmat.
- Kunstgras
Een toenemend aantal sportvelden is ‘beplant’ met kunstgras. Grote rollen ‘plastic’
gas, vaak volgepompt met rubberen balletjes levert wel een mooi groen gezicht op maar heeft natuurlijk niks met natuur te maken.
Groen langs rivieren en beken.
Groengebieden langs de rivieren noemen we uiterwaarden. Dat zijn de gebieden die bij overstromingen het eerst vollopen. Daar tref je daarom ook niet bebouwing aan.
Uiterwaarden zijn van groot belang! Niet alleen voor onze koeien die er grazen, maar om meerdere redenen. Een van de belangrijkste is dat uiterwaarden vaak de
verbinding vormen tussen natuurgebieden. Dieren, maar ook planten (plantenzaden) kunnen zich langs de groene stroken van de rivier verplaatsen zonder dat ze grote barrières tegenkomen.
Daarnaast zijn de uiterwaarden van groot belang voor vogels die tijdens de vogeltrek even moeten ‘bijtanken’. Daarbij gaat het om voedsel en rust. Reden om niet alles te versnipperen.
Tekst: stichting Veldwerk Nederland
Sinds 2016 is Veldwerk Nederland onderdeel van IVN ‘Instituut Voor Natuureducatie en duurzaamheid’. Daarmee is IVN de grootste organisatie op het gebied van natuureducatie in Nederland.
7
IVN Scharrelkids Beej de Grens
Natuurspeelplaats Smokkelpad wordt tijdens de corona pandemie druk bezocht. Vooral door gezinnen die met de auto uit Kreis Kleef komen om even de hond e/o kinderen uit te laten.
Het meest favoriet blijft het bouwen van tipi’s en in de bomen klimmen. Waar kun je dat nog?
Zorgeloos vuil worden als een varkentje in een modderbad.
Er zijn zelfs zwijntjes gespot op de vers
aangelegde keverbanken,
waarop de eerste sporen van bloemen al te zien zijn.
8
Tijd om het pad te verlengen. Pim in ’t Zand druk in overleg met Ton Wetjes over de plan van aanpak.
Terwijl de ScharrelKids het parcours onder deskundige begeleiding van Jos Geurts uitproberen.
Tekst en foto’s: Annet Weijkamp
9
Uilen ontmaskerd
Wanneer jagen uilen?
Uilen jagen in het donker, hoewel er ook soorten overdag jagen. Aan de kleur van de ogen kun je zien wanneer een uil vliegt en jaagt. Zo vliegen uilen met zwarte ogen meestal ’s nachts, met gele ogen ook overdag en die met oranje ogen in de
schemering.
In Nederland komen zes soorten uilen voor:
- Bosuil; zwarte ogen en jaagt ’s nachts - Kerkuil; donkere ogen en jaagt ’s nachts
- Velduil; gele ogen en jaagt bij de schemering en overdag.
- Steenuil; gele ogen en jaagt in de schemering en overdag als er jongen zijn.
- Ransuil; oranje ogen en opgezette oortjes is overdag actief als er jongen zijn.
- Oehoe; rode ogen en jaagt in de schemering.
Maar wanneer moet je op pad?
Er zit verschil in wanneer de verschillende uilensoorten roepen.
Allereerst is het belangrijk dat je weet in welke schemerfase jouw uilen waarschijnlijk actief zijn. Met wat handige tips is het hopelijk goed te onthouden!
De onderstaande voorbeelden hebben betrekking op avonden met geen of weinig bewolking. Bij een volledig bewolkte hemel gaat de overgang van daglicht naar nacht veel sneller. Uilen kun je overigens ook in de ochtendschemer inventariseren, maar de indruk bestaat dat de roepactiviteit dan toch minder is dan in de avond.
• In de eerste fase van de schemering, het is nog licht maar je ziet dat het donker begint te worden. Je hebt nog geen kunstlicht nodig om buiten te kunnen werken. Sterren zijn nog niet zichtbaar. Dan zijn actief Steenuil en Oehoe.
•
• Als de zon inmiddels een stukje verder achter de horizon weggezakt en het begint nu aardig donker te worden. De lucht is (bij heldere hemel) heel
donkerblauw en de eerste (meest heldere) sterren zijn te zien. Aan de horizon is misschien nog een heel klein streepje licht te zien. Je kunt zonder kunstlicht buiten niet werken. De helderste planeten zijn zichtbaar.
Dan zijn actief de Steenuil, Oehoe en een eerste Bosuil begint.
•
• Als het bijna donker is. De zon is nu al ruim een uur geleden onder de horizon verdwenen. Toch is in het westen vaak nog wel wat licht waar te nemen.
Kleinere, minder heldere sterren zijn waarneembaar.
Dan zijn actief de Steenuil, Bosuil en Ransuil
10
Steenuil
De steenuil is de bekendste van de kleinere uilensoorten. In ons land is hij van oudsher een bekende verschijning in vooral kleinschalig agrarisch cultuurlandschap.
De steenuil schuwt de menselijke omgeving niet en broedt vaak op boerenerven, vooral als deze voldoende natuurlijke variatie bieden. Dan kan een steenuil op een klein oppervlak alles vinden wat hij nodig heeft. Vanaf paaltjes of andere
verhogingen zoekt de steenuil naar voedsel en vliegt daar in golvende vlucht op af.
WAT KUNT U DOEN
Wie buiten woont in een (half)open cultuurlandschap, kan met de inrichting van het erf rekening houden met de wensen van de steenuil.
Maatregelen zijn onder meer: voorzien in een gevarieerd erf met nestgelegenheid, grazige weitjes, uitkijkposten, veilige schuilplaatsen voor jonge steenuilen en geen gebruik van (landbouw)gif.
Gunstige maatregelen bestaan uit de aanplant van fruitbomen, knotwilgen en hagen, aanleg van takkenrillen, perceelrandbeheer. Grasland (extensief gebruikt) kan het beste kort gehouden worden door begrazing met schapen of paarden (de mest levert ook voedsel op in de vorm van kevers en regenwormen). Het voorkomen van
mussen en spreeuwen bij broedplaatsen kan worden gestimuleerd (alternatieve voedselbron bij muizenschaarste).
IVN Maasduinen is lid van de Coöperatie Particulieren Grondeigenaren Maasduinen. Hiermee beoogt de vereniging de belangen te behartigen van alle leden die grond in NP Maasduinen beheren. Project Schandelose Heide is hiervan een voorbeeld.
www.cooperatiemaasduinen.nl /projecten.
Ook het project Biodiversiteit op eigen erf loopt in de Vilgert en Schandelo voor particuliere grondeigenaren. Er zijn ondertussen vele fruitbomen geplant en wilde bloemen gezaaid.
11
IVN natuurpaden
Slanke sleutelbloem
Samen met andere lentebloeiers ontwaken de eerste sleutelbloemen. Voorzichtig steken zij hun kopjes boven om dan, geprikkeld door de eerste warme zonnestralen, het bos om te toveren tot een kleurrijk schouwspel.
Statige lentebloeier
De slanke sleutelbloem is een opvallende plant in het voorjaar, met een lange steel en een tros van 10 tot 15 zachtgele bloemen. Vanaf april kan je ze zien bloeien, vooral in bossen op vrij natte plaatsen. Ook langs sloot- en houtkanten kom je ze tegen. Vaak worden ze vergezeld van gekende lentebloeiers als de bosanemoon, grote keverorchis, speenkruid en muskuskruid, ze profiteren van het licht dat door de nog bladloze bomen komt.
Petrus
De bloeiwijze van de slanke sleutelbloem lijkt met een beetje fantasie op een sleutelbos. Er is een legende die zegt dat Petrus, als bewaker van de hemelpoort, een sleutelbos had met gouden sleutels. Op een dag viel Petrus in slaap en liet de sleutelbos op de aarde vallen. Op de plek waar de sleutelbos terecht kwam groeide later een prachtige plant met een tros zachtgele bloemen: de slanke sleutelbloem!
Vandaar ook dat er vroeger werd gesproken over Sint-Petruskruid.
Oud bos is positief
Slanke sleutelbloem is een oud-bosplant, wat wil zeggen dat de soort bijna
uitsluitend wordt gevonden in bossen die al onafgebroken bestaan sinds 1780. De plant komt beperkt voor omdat hij moeilijk verspreidt en specifieke eisen stelt. De zaden zijn niet lang kiemkrachtig (minder dan 5 jaar) en verspreiden met de wind. Je mag een gat in de lucht springen als de soort er staat, het is een positieve indicator voor nattere bossen en houtkanten.
Een bloeiend orakel
In bepaalde streken in Frankrijk was het orakelen met sleutelbloemen geliefd. Een aantal bloemen werden in een glas water gezet en kregen elk de naam van een
12
meisje. De bloemen die rechtop bleven, voorspelden die meisjes geluk, wiens bloem omviel in het glas werd onheil voorspeld.
Een familie vol primussen
In de sleutelbloemfamilie zitten meer dan 500 soorten. Hieronder veel gekweekte vormen, want de bloemen zijn een genot in de tuin met hun vrolijke kleuren van geel, paars en roze tot rood en wit. In de wetenschappelijke naam ‘Primula’, zit het woord primus, wat er op wijst dat de familie als één van de eerste bloeit. Fijn voor insecten zoals vroege bijen en hommels, maar ook voor de mens. Bovendien hebben de bloemen een heerlijke zoete geur!
Van pannenkoeken tot verlammingskruid
Wist je dat sleutelbloemen werden gebruikt in pannenkoekbeslag? De bloemen hebben een anijsachtige smaak en oude namen zoals pannenkoekbloem en
bakbloem verwijzen naar dit gebruik. Daarnaast werden de bloemen ook gebruikt als medicijn: tegen reumapijn, verlammingen, stuipen, hoofdpijn, krampen en
slapeloosheid. Het ‘verlammingskruid’ bevat saponine (zeepstoffen) en wordt nog steeds als grondstof in de farmaceutische industrie gebruikt. Men vermoed dat planten saponinen produceren als bescherming tegen insectenvraat.
Tekst: Roosmarijn Steeman
13
Beste Annet,
Heb je vandaag ook de verwarming lager gezet en een dikke trui aangetrokken? Het is namelijk Warmetruiendag!
Per graad bespaar je al 6% energie en CO2!
Wil je nou meer tips om duurzamer te leven? De Go Greener
kalender helpt je om je voetafdruk te verkleinen en je positieve impact te
vergroten.
14
Home » Nieuws » Update: Statiegeld, Yes We Can!
Update 4 februari 2021: Na twintig jaar politiek gesteggel heeft
staatssecretaris Stientje van Veldhoven (milieu) de knoop doorgehakt:
blikjes krijgen 15 cent statiegeld, vanaf 31 december 2022.
Op alle plastic flesjes onder de 1 liter komt vanaf juli 2021 €0,15 statiegeld. Op plastic flessen vanaf 1 liter blijft het statiegeld zoals het nu al is: €0,25. Op blikjes komt mogelijk volgend jaar ook statiegeld. De sector krijgt eerst de kans om de problemen met het zwerfafval aan te pakken. Lukt dat niet, dan komt er medio 2022 alsnog statiegeld op blik. Dit vinden wij te laat! Samen moedigen we de politici aan om nog deze regeerperiode het besluit om het statiegeldsysteem uit te breiden naar blikjes.
Van de miljoenen flesjes en blikjes die jaarlijks over de toonbank gaan, belandt nog altijd een aanzienlijk deel naast de afvalbak. Plastic flesjes en blikjes zijn op dit moment verantwoordelijk voor zo’n 40 procent van het volume van het zwerfafval.
Zwerfafval
Meer dan drie op de vier Nederlanders en Belgen stoort zich mateloos aan vervuilde straten en blikjes en flesjes in de natuur. Het ziet er vies uit én het veroorzaakt dierenleed. Koeien en andere landdieren worden ziek of sterven als stukjes blik en plastic in hun voedsel terecht komen.
Veel zwerfafval dat niet wordt opgeruimd, belandt via wind en water in de zee waar het onderdeel wordt van de plasticsoep, de drijvende vuilnisbelten in de oceanen.
Daar brengt het op grote schaal schade toe aan vissen, vogels en andere zeedieren, die het in hun maag krijgen, erin verstrikt raken of er in stikken.
15
Statiegeld als oplossing
Burgers en organisaties vragen een oplossing voor zwerfafval, meer bescherming van het milieu en beter hergebruik van grondstoffen. Statiegeld is een essentieel
onderdeel van deze oplossing.
Statiegeld zorgt ervoor dat lege flesjes en blikjes worden ingeleverd. Daardoor:
• blijven straten, bermen en stranden vrij van plastic flesjes en blikjes;
• verminderen we de plasticsoep in zee en voorkomen we dierenleed;
• besparen lokale overheden, en daarmee de belastingbetaler, jaarlijks tientallen miljoenen euro’s aan opruimkosten van zwerfafval;
• recyclen we PET-plastic en aluminium op de beste manier. Dat levert ruim twee keer zoveel geld op per kilo gerecycled materiaal en de hoge ambities op het gebied van circulaire economie kunnen hierdoor realiteit worden;
• gaan we klimaatverandering tegen. Door efficiënter gebruik van materialen wordt minder CO2 uitgestoten en minder afval verbrand.
Hoe werkt het statiegeldsysteem voor de consument?
Hoe weten we dat statiegeld werkt?
Waarom #Yeswecan?
8 op de 10 Nederlanders willen dat er statiegeld op blikjes komt. Bij de politici in de Tweede Kamer en het kabinet is heel veel goede wil om, na de plastic flesjes, ook statiegeld op blikjes in te voeren. Samen met gemeenten, organisaties en bedrijven moedigen we de politici daarom aan om nu door te pakken en snel te besluiten voor statiegeld op blikjes.
Dit kan zelfs nog deze regeerperiode. Het beslismoment staat gepland voor het najaar 2021. Maar de tellingen door Rijkswaterstaat tonen nu al dat het aantal blikjes in de natuur niet daalt, maar sterk stijgt met 19 procent. Staatssecretaris van
Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven verklaarde in het Algemeen Dagblad van 11 november dat om die reden overwogen kan worden om de beslissing begin 2021 te nemen! Een vergelijkbare vervroeging van het besluit gebeurde in april ook voor statiegeld op kleine plastic flessen. We vragen dat het kabinet dit nu ook voor de blikjes doet. Statiegeld op blikjes? Yes We Can!
Wij doen al mee!
Doe jij ook mee als organisatie, gemeente of bedrijf?
Al meer dan 250 Belgische en Nederlandse bedrijven, gemeenten en organisaties doen mee met de campagne "Statiegeld, Yes We Can!"
Elke gemeente, bedrijf of organisatie kan zich aansluiten bij de kleurrijke Yes We Can-campagne en gratis een uniek Yes We Can-beeld aanvragen. We roepen alle gemeenten, bedrijven en organisaties op om mee te doen. Zo geven we de politici het laatste motiverende zetje zodat statiegeld er echt komt. En zorgen we samen voor een mooiere leefomgeving. Statiegeld? Yes We Can!
