jaargang 33 nr. 4 DECEMBER 2019
Verenigingsblad van IVN Hellendoorn- Nijverdal
www.ivn.nl/hellendoorn-nijverdal
KOPIJ VOOR VOLGENDE SPINSELS INLEVEREN VÓÓR 10 FEBRAURI 2020 IVN Hellendoorn—Nijverdal
Voorzitter: vacant
Secretaris: Laurens Oude Voshaar, Sesamstraat 101, 7607 MC Almelo.
email: l.oude.voshaar@ziggo.nl tel. 06-36295251
Penningmeester: Wim Feddes,
Noetselerbergweg 29, 7441 BJ Nijverdal.
email: w.feddes@home.nl tel. 0548-620019
Lid
Jos Wennemers , PC Hooftstraat 19 7442 XA Nijverdal. tel: 0548-614390 mob. 06-39888343
email: j.wennemers@home.nl Spinsels verschijnt vier keer per jaar:
maart, juni, september en december
De inleverdata voor kopij zijn 10 februari, 10 mei, 10 augustus en 10 november.
Redactie Spinsels:
Willem Zuethoff Dini Zuethoff Redactieadres:
De Marsjes 33, 7447 BZ Hellendoorn.
tel. 0548-654909
email: dzuethoff@hotmail.com
Coördinatie bezorging: Eric van Leeuwen, email: evanleeuwen58@gmail.com tel. 0548-618994
WAAR STAAT HET IVN VOOR?
Het IVN wil bijdragen aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap.
Wij concentreren ons op de verhoging van de kwaliteit en de kwantiteit van de na- tuur.
Het middel om dat te bereiken is natuureducatie en duurzaamheid.
Hiervoor wordt samengewerkt binnen een landelijk netwerk van vrijwilligers en be- roepskrachten.
COLOFON
Ledenadministratie :
Laurens Oude Voshaar, email: l.oude.voshaar@ziggo.nl tel. 06-36295251
Het lidmaatschap van IVN Hellendoorn – Nijverdal bedraagt per jaar: € 22,- per persoon.
Een huisgenootlidmaatschap kost € 10,-- extra. Donateurs betalen € 12,50 (minimaal).
Rabobank: NL12 RABO 0120907526
Foto‘s voor- en achterpagina: Uwe Widow, lid van de IVN fotowerkgroep De fotowerkgroep IVN Nijverdal-Hellendoorn levert voor elke uitgave van de Spinsels fo- to’s aan.
VOORWOORD
Het klimaat zit bij velen in het hoofd. Dat is natuurlijk niet vreemd omdat het dage- lijks in alle media naar voren komt. Ook wij hebben onlangs een bijeenkomst ge- houden over het milieu. Helaas werd de bijeenkomst niet door velen bezocht. Toch was het een nuttige presentatie die je ogen opent voor wat jij kunt bijdragen aan het verbeteren van je eigen omgeving.
Soms denk je, bestaat er nog meer dan het klimaat. Gelukkig wel. Kijk om je heen en zie hoe mooi de natuur kan zijn. Je kan er over vertellen en je kunt er veel van leren. Eén van onze pijlers is altijd nog educatie. Niet alleen het klimaat maar ook al het moois wat de natuur te bieden heeft.
Helaas constateren wij dat er steeds meer druk komt op de mooie Sallandse Heu- velrug. Er vinden veel evenementen plaats en de laatste ontwikkelingen is dat er een hotel gepland staat vlak naast het Buitencentrum. Hier zij wij als IVN en na- tuurlijk ook de Sterrenwacht niet van gediend. Wij hebben reeds een brief ge- stuurd naar de gemeente waarin wij onze zorgen hebben geuit. De gemeente heeft de voorlopige plannen echter aanvaard en nu gaat de projectontwikkelaar aan de slag om een vergunningaanvraag voor te bereiden. We zullen de ontwikkelingen blijven volgen.
We willen ook begin volgend jaar een nieuwjaarsbijeenkomst organiseren. Ten tijde van dit schrijven is de datum nog niet bekend, maar wij zullen dit zeker via de mail bekend maken.
Het bestuur
HET REIZENDE DUURZAME COMPLIMENT
Op 27 maart jl. ontving het IVN uit handen van Ineke Akihary van de Jan Barbierschool uit Eelen en Rhaan het Duurzame Compli- ment.
Op 11 oktober 2018 werd het Compliment voor het eerst uitgereikt aan Jet Mars van de werkgroep Energie Neutraal Haarle. Op 21 december 2018 heeft Jet Mars het compli- ment doorgegeven aan Ineke Akihary, leer- kracht van groep 4,5 en6 van de Jan Barbier- school in Eelen en Rhaan.
Op 2 september 2019 ontving Marten Westra uit handen van de penningmeester van het IVN, Wim Feddes, het Compliment. Het bestuur van IVN was het vrij snel eens dat Marten Westra dit compliment ten volle heeft verdiend. Met name voor zijn werkzaamheden als vrijwillig coördinator van twee werkgroepen die voor Land- schap Overijssel werkzaamheden uitvoeren aan de Regge tussen Nijverdal en Han- cate. Marten doet dit al 10 jaar met grote inzet en bescheidenheid en zorgt voor
een goede sfeer. Hij inventariseert met de boswachter welke werkzaamheden worden uitgevoerd, regelt de vrijwilligers, het gereed- schap, de koffie, de uitleg en helpt dan zelf net zo actief mee met de klus. Op dit mo- ment coördineert hij bijvoorbeeld de werk- zaamheden voor het zichtbaar maken van Huize Eversberg op het gelijknamige land- goed, sinds een paar jaar in eigendom bij het Landschap Overijssel.
Op 8 oktober 2019 heeft Marten Westra, tij- dens de Duurzaamheidsavond in de het ZinIn Het Reizende Duurzame Compliment is een initiatief van de Stichting Platform Duurzaam Hellendoorn. De stichting wil hiermee mensen groepen en organisaties in het zonnetje zetten die zich inzetten voor een duurzame samenleving in de ge- meente Hellendoorn. Het Reizende Duurzame Compliment is een kunstwerk.
Het kunstwerk is vervaardigd door Monique Nijmeijer uit Wierden. Het is een hou- ten sculptuur, waar je bijvoorbeeld een juichend persoon in kunt zien. Het glas- kunstwerk in de sculptuur is het logo van het Platform, waarin zowel bladeren als een vlinder herkent kunnen worden, als symbolen van de flora en de fauna van onze aarde. De kleuren groen en blauw symboliseren het water en de natuur waar- voor we als mens verantwoordelijk zijn. Ook is in het kunstwerk het wapen van de gemeente gestileerd afgebeeld.
theater, het Compliment doorgegeven aan de Werkgroep Groene Kerk van de PKN -Gemeente Nijverdal.
De reden waarom dit Compliment aan de GROENE KERK is doorgeven is de vol- gende.
Door dit compliment wordt duidelijk gemaakt dat in de kerk ook gedacht en ge- werkt wordt aan een beter klimaat en dat het milieubewustzijn wordt bevorderd.
Dat doet de GROENE KERK op verschillende manieren:
Insectenvriendelijke planten en struiken in de kerktuin.
Het plaatsen van een insectenhotel.
Het organiseren (samen met de jeugd) van een ´warmetruienzondag”, dus kan de thermostaat een graadje lager.
De avonddiensten te concentreren in die kerk die met de laagste stookkos- ten te verwarmen is.
Tips te geven om het milieu te sparen: bv. een halve vaatwastablet zorgt ook voor schone kopjes.
Gebruik te maken van Fairtrade producten.
Daarmee laat de GROENE KERK zien hoe men inhoud kan geven aan de op- dracht om goede rentmeesters te zijn van onze aarde.
KWIJTGELEEND
Wat een prachtig woord, dat ik ooit hoorde van een vriendin, die het gebuikte voor boeken die ze had uitgeleend, niet meer wist aan wie en nooit terug had gekregen.
Soms gaat het met materialen van het CNME of van het IVN net zo. Iets wordt uit- geleend en we weten niet wie het in gebruik heeft. Meestal komt het vlot terug, soms komt het niet terug of het wordt aangevraagd door anderen. Het is jammer als zo kostbare materialen kwijtgeleend raken, zoals een vleermuis- of batdetec- tor. Daarom zijn er “spelregels”.
Het IVN en het CNME delen een ruimte in het bezoekerscentrum, elk met hun kas- ten en de gezamenlijke vergadertafel. Elke woensdagmiddag is er een CNME-er aanwezig. Leskisten of opgezette vogels worden door scholen aangevraagd en op de juiste datum ook daar afgeleverd. Daarnaast is er het onderzoeksmateriaal voor activiteiten en zijn er meer opgezette dieren. Dat alles kan worden geleend, daar is het ook voor. Voor IVN-ers uit onze gemeente geldt dat lenen gratis is.
Er ligt een witte mapje, met daarop de tekst: “Uitgeleende materialen”. In die map zitten uitleenformulieren. Leen je iets, vul dan een formuliertje in, en doe die weer in het mapje, Zo is voor anderen duidelijk wát is uitgeleend is en aan wie. Ook de datum dat het weer terugkomt is dan bekend.
Als je CNME-materiaal terugbrengt, leg het dan graag op tafel met een briefje met je naam erop. Op de eerstvolgende woensdag wordt het weer op de plek terugge- legd. IVN materialen kunnen weer in de kasten op dezelfde plaats waar je het van- daan haalde. Met het invullen van een half A4-tje willen we voorkomen dat het spoorzoeken wordt om uit te vogelen waar materiaal is, of dat zaken kwijtgeleend
raken. Annelied Bugel
(die je doorgaans treft op de woensdagmiddag)
TIJGERSPIN VERORBERT ZILVEREN MAAN
Het is 1 augustus. Midden in de zomer. Els en Arjan en Jacques gaan waterpeilen.
In het peilgebied op de Sprengenberg zijn een paar dagen geleden achttien zilve- ren manen geteld. Grote kans dat ze vandaag weer worden gespot. Maar de zon schijnt niet. Dat is geen goed teken. Opeens roept Els: “Kijk daar!” En ja hoor. We zien de eerste zilveren maan vanuit het lange gras omhoog fladderen. De ochtend- dauw op de planten is nog goed te zien. Het zeldzame vlindertje zal vast wel van de dauwdruppeltjes gedronken hebben. Even later zien we iets wat we nog nooit hebben gezien.
Een tijgerspin heeft een zilveren maan in zijn pootjes. De spin is al bezig het vlin- dertje op te peuzelen. We proberen het zilveren maantje te bevrijden van deze lelij- ke slokop. Maar dat mag niet baten. Het mooie vlindertje toont geen teken van le- ven meer. Sip leggen we het vlindertje op de hand.
We kunnen het nu wel heel goed bekijken. De bovenkant van de vleugels is oranje met zwarte vlekken. De onderkant van de achter vleugels is contrastrijk met oranje en zilverkleurige tinten. We zien op de achterkant van de vleugel, vlak naast de vleugelwortel, een heel klein zilverkleurig vlekje in de vorm van een maan.
De naam van de vlinder is eigenlijk best gek wan- neer je het beestje ziet.
Het vlindertje is oranje en je ziet nauwelijks iets van zilver, maar na deze waarneming is het voor ons duidelijk.
Het zilveren maantje is een parelmoervlinder en
De tijgerspin heeft de zilveren maan in een ijzeren greep. Foto van Els
Zilveren maan bevrijd van tijgerspin met beschadigde vleugel.
Foto van Els
draagt de Latijnse naam Bolonia selene. Bolonia is de Latijnse naam voor visnet.
Als je goed kijkt, zie je dat ook in de structuur van de vleugels en Selene is de La- tijnse naam van de god van de maan.
Vroeger kwam deze vlinder hier veel voor. Op een avondexcursie hoorden wij dat op de natte gedeelten van de Sprengenberg honderden zilveren maantjes hebben gefladderd. Nu is er nog een restpopulatie over waar we heel zuinig op moeten zijn. Natuurmonumenten doet er van alles aan om die populatie in stand te hou- den. Zo zorgen de beheerders van de Sprengenberg ervoor dat de waardplant van de zilveren maan, het moerasviooltje, niet verdwijnt. Je mag namelijk het terrein, waar de vlinders voorkomen, niet betreden. Het moerasviooltje is een relatief klei- ne plant. We zien ze naast de peil-punten. De vlinder legt er de eitjes op. Voor de rupsen is het een voedselplant en de zilveren maanvlinder overwintert in de omge- rolde randen van de blaadjes van deze plant. De zilveren maan is dus afhankelijk van het moerasviooltje. Vandaag zien we echter die moerasviooltjes bijna niet. Het gras staat te hoog. En dat is wel een nadeel voor de vlinder. Je moet zorgen voor een enigszins open vegetatie. Bij een te dichte vegetatie is het moeilijk voor de vlinder om de waardplant op te sporen en er een eitje op vast te leggen. Even ver- derop zien we kale jonker, echte koekoeksbloem, watermunt, blauwe knoop en de gele ratelaar staan. Deze planten zijn onmisbaar voor de zilveren maanvlindertjes.
Met name in de maand juni foerageren ze op deze planten. Daar halen de vlinders de nectar vandaan.
Boompjes en struikjes die wij hier zien staan, breken de wind. Dat geeft ook een beetje het gevoel van beslotenheid. De zilveren maan profiteert daar van. Ook het kwelwater is van invloed voor het in stand houden van de populatie. Gelukkig is het gebied waar de vlinders voorkomen nog niet te droog. Maar de waterstand is wel gezakt de laatste weken.
Vijftig meter hiervandaan zien we de bloeiende ronde en kleine zonnedauw. De ronde zonnedauw is zeld- zaam. Ze staan bij een nat poeltje waar ook veel beenbreek staat. Een paar weken geleden waren de bloemen van de been- breek, die in een tros staan, heldergeel. De oranjerode kleur van de doosvruchten is al een beetje te zien.
Het waterpeilen bezorgt ons altijd veel plezier. Het gebeurt maar zelden dat er op een peildag geen bijzondere waarnemingen worden gedaan.
Jacques Dijkman
Een dierbaar plekje tijdens het peilen: beenbreek, kleine zonne-
dauw en ronde zonnedauw. Foto Els
PARELTJES OP KRUIDENRIJKE ROGGEAKKERS
NABIJ
N
IJVERDALENH
ELLENDOORNIn de duinen altijd vrij stabiel gebleven, op de zandgronden in het binnenland be- hoorlijk verdwenen maar sinds de eeuwwisseling weer aardig toegenomen en dit jaar ook aanwezig op kruidenrijke akkers van Natuurmonumenten en Landschap Overijssel rondom Nijverdal en Hellendoorn: De kleine parelmoervlinder.
Deze oranjegekleurde vlinder, met zwarte vlekken op de bovenzijde van de vleu- gels en grote zilverkleurige vlekken aan de onderzijde van de ondervleugels, ver- dween vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw langzaam uit de akkers en de schrale graslanden van de (hogere) zandgronden. Sinds de eeuwwisseling is de soort gelukkig weer aan het toenemen in het binnenland, met name in Limburg en Noord-Brabant. In Overijssel is de kleine parelmoervlinder echter nog behoorlijk schaars.
De kleine parelmoervlinder is vooral bekend uit de duinen. De habitat daar is open schrale graslanden met duinviooltje. Duinviooltje is daar namelijk de waardplant.
In het binnenland is de kleine parelmoervlinder vooral te vinden op of nabij akker- randen, braakliggende akkers en kruidenrijke akkers. De vlinder zet hier de eitjes af op akkerviooltje en driekleurig viooltje. Beide soorten groeien met name op wat meer extensief beheerde (graan)akkers. Ook open schrale graslanden met zandige plekken en driekleurig viooltje (langs bv. rivieren) vormen een habitat van de klei- ne parelmoervlinder maar deze leefomgeving is behoorlijk verdwenen in onze pro- vincie, al zie je her en der langs de Regge deze vegetatie weer ontstaan (o.a. Koe- maste).
Dit jaar bleek een aantal kleine parelmoervlinders voor te komen op meerdere ex- tensief beheerde roggeakkers van Landschap Overijssel en Natuurmonumenten.
Waarschijnlijk vliegt de kleine parelmoervlinder al enkele jaren boven de roggeak- kers van de Haarlerenk gezien het aantal getelde vlinders. Hier waren ten minste vijf exemplaren aanwezig op meerdere extensief beheerde roggeakkers met her en
der redelijk wat akkervi- ooltje.
Een akker net ten oosten van de Kruidenwijk her- bergde ten minste zeven kleine parelmoervlinders.
Ook hier lijkt het erop dat de soort deze akker al meerdere jaren gebruikt als voortplantingsplek, vanwege het aantal aan- wezige vlinders en de hoeveelheid driekleurig viooltje op deze akker.
Tussen Eelen en Marle, op twee akkers langs de
Kleine parelmoervlinder op driekleurig viooltje
Regge, waren drie kleine parel- moervlinders aanwezig. Op deze akkers groeiden zowel akker- als driekleurig viooltje maar bijna nergens in grote(re) aantallen.
Het zou hier dus zwervers kun- nen betreffen, de soort kan grote afstanden afleggen om nieuwe voortplantingsplekken te koloni- seren. Anderzijds zou ook hier zomaar een kleine populatie kun- nen zitten.
De extensieve roggeakkers van Landschap Overijssel en Natuur- monumenten krijgen (vrij) weinig mest. Daarnaast mogen akker-
kruiden tussen de rogge groeien en blijven bij de oogst enkele banen rogge op el- ke akker staan. Ook in het najaar, bij het bewerken en opnieuw inzaaien met win- terrogge, blijven deze banen staan. Door dit gunstige beheer heeft in deze banen rogge met viooltjes een aantal rupsen zich kunnen ontwikkelen tot vlinder, zodat zich op de Haarlerenk en de akker ten oosten van de Kruidenwijk een kleine popu- latie heeft kunnen ontwikkelen.
De warme zomers van 2017, 2018 en 2019 hebben er waarschijnlijk ook een po- sitieve bijdrage aan geleverd. De kleine parelmoervlinder is een warmteminner die graag zont op kale zandige plekken. Ook de rupsen zonnen regelmatig.
Op de akkers op de Haarlerenk zijn, naast enkele banen rogge, ook nog een aantal vlakken met veel akkerviooltjes gespaard gebleven tijdens het omploegen en op- nieuw inzaaien, in de hoop dat er volgend jaar meer rupsen zich kunnen ontwikke- len tot vlinder. Ook op een akker langs de Regge is een grote strook met driekleu-
rig viooltje gespaard gebleven.
Getracht wordt om elk jaar de plekken met de grootste dichthe- den aan akker- en driekleurige viooltjes te sparen in de kruiden- rijke akkers rondom Nijverdal en Hellendoorn. Hopelijk geeft dit de kleine parelmoervlinder meer kansen op deze roggeakkers waardoor er zich een stabiele(re) populatie kan ontwikkelen.
André Marissen
Baan rogge met daarin veel driekleurig viooltje
Gemarkeerde strook met driekleurig viooltje op akker langs de Regge
Koningspage Keizersmantel Koninginnenpage
KONINKLIJKE VLINDERS
Het vlinderseizoen is weer voorbij en wat was het nagenieten! Veel mooie soorten gezien waaronder deze koninklijke vlinders:
De keizersmantel, koningspage en de rups van de koninginnenpage zijn in Italië gespot, terwijl de koninginnenpage gewoon in het mooie Salland rond vloog!
Karin In ‘t Veld Rups Koninginnenpage
VELDGIDS VOGELTREK
Elk jaar is de vogeltrek weer een fascinerend fenomeen. Wel- ke vogels zijn dat en hoe herken je ze? Deze gids helpt om trekvogels te herkennen aan hun trekroep en vliegbeeld. Van de imposante kraanvogels tot aan de kleinste zangvogels en van de meest algemene ganzen tot en met zeldzame door- trekkers als roodkeelpieper of ortolaan.
Illustratieve foto’s en sonogrammen van de geluiden helpen bij de herkenning. Verspreidingskaarten met de broed- en overwinteringsgebieden maken de soms lange trekroutes zichtbaar.
De geluiden zijn te beluisteren op de app BirdSounds Europe.
In deze app is een aparte collectie opgenomen die direct toe- gang bieden tot de geluiden die in de Veldgids Vogeltrek wor- den beschreven. De app bevat (op het moment van schrijven) bijna 2000 verschil- lende geluiden van 413 Europese vogelsoorten
Neem hem mee als je op pad gaat om vogels te kijken (en luisteren)!"
Jack Folkers, uitgever KNNV Uitgeverij
WIE HEEFT HIER EEN VERKLARING VOOR??
Al een aantal jaren ben ik (steun)lid van IVN. Afgelopen voorjaar deed in mijn tuin- vijver een ontdekking, waar ik geen verklaring voor heb.
Sinds de bouw van ons huis aan de Morgenster in Nijverdal hebben we een vijver.
Na een verbouwing een aantal jaren geleden hebben we de helft van het opper- vlak ingekrompen voor een openslaande tuindeur met terras.
Dat betekende leegpompen van de vijver, en dat de windes moesten verhuizen naar een vijver van kennissen, en de bruine en groene kikkers zijn uitgezet in de nieuwe meanders van de Regge.
Na herstel en nieuwe beplanting van de vijver kreeg ik spontaan een grotere popu- latie kleine watersalamanders in de vijver door het wegvallen van concurrenten.
Ook had ik jaren geleden een paar zoetwatermossels gered uit baggerslib uit de buurt van ons zomerhuisje in de Wieden. Inmiddels hebben we veel juveniele mos- sels in de vijver.
Na de afgelopen winter verwijderde ik het valblad van de walnoot uit het water. Bij controle op dierlijk leven tussen het blad vond ik een salamander die klem zat met een poot in een juveniele mossel. Dit leek toeval.
Maar in de weken daarna herhaalde zich deze waarneming bij opnieuw verwijde- ren van boomblad uit het water tot drie keer toe. Toen leek het geen toeval meer.
Bij de derde keer heb er onderstaande foto's van gemaakt.
Weet iemand misschien hoe dit verschijnsel te verklaren is?
Het houdt me nog steeds bezig.
Koos Valeton Nijverdal
DRINKABLE RIVERS PROJECT
Via de nieuwsbrief van Natuur en Milieu Overijssel lazen wij dat er vrijwilligers gezocht werden om mee te doen aan het Citizen Science project om de wa- terkwaliteit te meten van ‘jouw’ rivier.
We vonden dat ‘onze’ Regge niet mocht ontbreken in dit groot opgezette onder- zoek, dus meldden we ons aan.
Het onderzoek maakt deel uit van het internationale onderzoeksproject Drin- kable Rivers. De naam zegt het al: nog
maar enkele decennia geleden was het water van rivieren drinkbaar. Hoe is het nu met het rivierwater gesteld?
Dit low-budget project is opgezet door onderzoekster Li An Phoa, en wordt onder- steund door het Waterlab van TU Delft en de Wageningen Universiteit. Het wordt uitgevoerd in veertien Europese landen. Bij wijze van test heeft Li An in de zomer van 2018 tijdens een wandeling van 1061 km 60 tests uitgevoerd in de rivier de Maas vanaf de bron in Frankrijk tot de Noordzee, samen met 500 lokale bewo- ners.
Het mooie van het project is dat alle gegevens openbaar zijn. Iedereen kan ze in- zien en gebruiken: https://drinkablerivers.org/river-data (tip: scroll daar naar beneden).
Op 23 oktober gingen wij met de meetkit met alle testapparatuur en handleiding op pad. We besloten de Regge bij Schuilenburg als meetpunt te nemen.
Enkele testresultaten: Eén van de onderzoeken was om 1ml Reggewater op kweek te zetten om het aantal e-coli bacteriën te me- ten. Na drie volle dagen incuberen bleek dat verrassend laag te zijn: 9. Je kunt dus best wel veilig in de Regge zwemmen. Zolang je ‘m niet leegdrinkt natuurlijk …
We waren erg benieuwd naar de meting van het fosfaatgehalte. Oudere Nijverdallers en Hel- lendoorners spreken nog over de stinkende, schuimende rivier uit de jaren 60. Hoe zou het nu zijn? De waterzuivering van Waterschap Vechtstromen heeft dit kunstje goed onder de knie, want het fosfaatgehalte is nihil.
We hopen volgend jaar weer mee te mogen doen. Wat ons betreft pakken we dan wat meer meetpunten langs de Regge.
Anny Alferink en Ton Kappert
SFEERVOLLE IVN-KERSTWANDELING
OPTWEEDEKERSTDAG, DONDERDAG 26 DECEMBER
We sluiten het jaar weer af met onze tradi- tionele kerstwandeling op tweede kerst- dag: een lekkere uitwaaiwandeling voor jong en oud, dit keer over de Sprengen- berg rondom de Palthetoren in Haarle.
Routes
U kunt zelfstandig een route van ongeveer één uur of van ongeveer twee uur gaan lopen. Deze routes staan op papier en zijn gemarkeerd. Ook is er een beperkt aantal IVN-gidsen aanwezig. Met hen kunt u een wandeling van anderhalf uur lopen of een flinke doorstapwandeling van ruim twee uur.
Midwinterhoorns
De midwinterhoornblazers uit Haarle ver- gezellen de wandelaars met hun ‘winterse roop’. Natuurlijk kunt u ook proberen zelf geluid uit zo’n hoorn te krijgen.
Opwarmertje
Halverwege de route kunt u genieten van warme chocolademelk of een glaasje glühwein.
Start
Tussen 13.00 en 13.30 uur vanaf het kerkplein in Haarle, Kerkweg 1, 7448 AK.
Vooraf opgeven is niet nodig.
Kosten
Deelname is gratis. Een vrijwillige bijdrage voor de onkosten wordt zeer gewaar- deerd.
Informatie: Hennie Bouwhuis (06 1330 7890) www.ivn.nl/afdeling/hellendoorn-nijverdal
HEIDE BELEVINGS TOCHT 2019
Heidebelevingstocht 21 augustus 2019 Sallandse Heuvelrug.
Hoewel we nu kunnen genieten van de herfstkleuren en de vele verschillende pad- denstoelen, blikken we even terug op die mooie, warme en vooral droge zomer.
Er waren veel activiteiten op de Sallandse Heuvelrug waaronder de jaarlijkse hei- dewandeling op 21 augustus. We mochten ongeveer 80 wandelaars begroeten.
De zon scheen en we hebben genoten van de intens paarse heide, die dit jaar tot ieders verbazing prachtig bloeide.
Deze keer een heide belevingswandeling ,waarbij we zo nu en dan “stilstaan” en konden genieten van een gedicht, een smal paadje in stilte gelopen en op het hoogste punt hebben we een toastje met heidehoning geproefd.
Vervolgens door de Rietslenke waar ook de schapen te zien waren voor het optre- den van natuurtheater “De Kudde”
Onderweg zoeken naar een steen. Wat vertelt ons deze steen? Dit mochten we opschrijven op een papieren hartje.
De ondergaande zon over de paarse heide was prachtig.
Hanneke van Schooten
VERSLAG ROOFVOGELONDERZOEK 2019
Ook dit jaar hebben we weer roofvogelinventarisaties verricht in de gebieden van Staatsbosbeheer, gelegen ten noorden van de N35 rijksweg Almelo/Zwolle. Voor Landschap Overijssel hebben we het Wierdense Veld met het gebied bij de Bruine Hoopsweg geïnventariseerd.
De broedresultaten van de roofvogels zijn in 2018 voor de buizerd gelijk aan vorig jaar. Met de havik gaat het minder goed: slechts één succesvol broedgeval. De sperwer doet het dit jaar beter, weer één succesvol broedgeval.
In de gebieden van Landschap Overijssel hebben we dit jaar weer twee succesvolle broedgevallen.
Een ransuil heeft op een oud havikshorst min- stens één jong groot gebracht.
Hoewel de raaf niet tot de roofvogels behoort heb- ben we het ravenhorst wel bekeken. Het was een
succesvol broedgeval. Er zijn minstens vier jonge raven uitgevlogen.
Havik
Eén havikshorst was bezet en succesvol. De 3 eieren leverden 3 uitgevlogen jon- gen op.
Vorig jaar waren twee havikshorsten bezet en beide succesvol. De 7 eieren lever- den 3 uitgevlogen jongen op.
Buizerd
Acht buizerdhorsten waren bezet en ook succesvol. De 19 eieren leverden 16 uit- gevlogen jongen op.
Vorig jaar waren negen buizerdhorsten bezet en ook succesvol. De 19 eieren le- verden 17 uitgevlogen jongen op.
Sperwer
Eén sperwerhorst was bezet, het had 3 eieren. De vijf eieren leverden minstens vier jongen op.
Vorig jaar was 1 sperwerhorst bezet maar niet succesvol.
Namens de werkgroep roofvogels
Frits Teunissen
Jonge buizerd op de horst
0 5 10 15 20 25
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Havik Buizerd Sperwer
Tabel 1 Aantal uitgevlogen jongen
JAARVERSLAG STEENUILEN IN DE GEMEENTE HELLENDOORN 2019
Het jaar 2019 is weer voorbij gevlogen. Begin april beginnen wij al voorzichtig te plannen hoe het seizoen mogelijk kan verlopen. Dit doen wij met informatie welke dan al beschikbaar is over de bosuilen. Deze soort broedt soms al in februari en geeft ons een inkijk in hun leefwereld. Veel muizen geeft meer eieren en een vroe- ger legbegin, bij geen of weinig voedsel wordt er vaak niet gelegd of maar een en- kel eitje. 2018 was zo’n dieptepunt en dat was toen ook te merken bij de andere soorten uilen. Begin 2019 was hoopvol, de bosuil had er zin in.
Begin april wilde de warmte nog niet ons land bereiken en dat deed de steenuilen, ondanks voldoende voedsel, besluiten om maar iets later te beginnen met de ei- leg. Hier werden wij de eerste week van mei duidelijk me geconfronteerd. Van de 77 bezette kasten bleken er 71 eieren te bevatten en slechts 6 waar hele kleine jongen in lagen. Normaal is de verhouding twee derde eieren en een derde jongen.
Voor ons onderzoek is dat een gunstige bijkomstigheid, nu kan nog nauwkeuriger het broedresultaat worden vastgesteld. Ook het aantal ouder-steenuilen dat in de kasten verbleef was daardoor hoger en gaf ons een goede inkijk in het familieleven van de steenuilen.
Om u een indruk te geven van de leeftijden van de steenuilen: op 19-5-2008 is een jonge steenuil geringd op Hancate met 3.649.330. Deze heeft in 2009 en 2010 gebroed in Egede, vervolgens in 2014 nabij Holten en zowaar in 2019 weer in Egede. Het is een hij en hij is dus nu 11 jaar. Een andere ouwe bekende van ons is als vrouw geringd 26-5-2009 met nummer 3.667.059 in Haarle en deze hebben wij tot nu toe elk jaar weer als broedvogel mogen begroeten. Zij moet dus minimaal 11 jaar jong zijn, maar omdat ze als ouder is geringd kan er best nog en paar jaar bijgeteld moeten worden.
Ook kan vermeld worden het opvalt dat er nog steeds veel ongeringde oudere steenuilen in onze kasten als broedvogels waargenomen worden. Deze worden
0 50 100 150 200 250
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Nestkasten Bezette kasten Pullen geringd Adult geringd
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5
2012 2013
2014 2015
2016 2017
2018 2019
Gemiddeld aantal eieren/legsel
Uitgevlogen jongen per succesvol legsel Uitgevlogen per gestart legsel
dan ter plekke geringd. In 2019 hebben zich daarvoor 24 steenuilen gemeld om geringd te worden.
Van deze groep steenuilen kan gezegd worden dat ze daarna zeer honkvast zijn en meestal terugkeren in een volgend seizoen. In 2019 vingen wij 23 ouders af welke van elders gekomen waren en nu voor meerdere jaren een nestkast in onze ge- meente hebben verkozen.
Het broedseizoen.
Begin mei was duidelijk dat het een goed seizoen zou worden, nog nooit zoveel be- zette kasten aangetroffen. Acht legsels met 6 eieren, 1 met 7 en 1 met 8. Tijdens de eerste ronde hebben wij 296 eieren en 17 hele kleine jongen geteld. Tijdens de tweede ronde waren veel eieren uitgekomen en zaten wij op 219 jongen en nog een aantal eieren. Ook troffen wij kasten aan waar de inhoud verdwenen was, soms zonder enig spoor van wat er mee gebeurd zou kunnen zijn. Wel konden wij vaststellen wanneer de jongen ringbaar waren en een datum voor de volgende ron- de plannen.
De ronde om te ringen verliep overigens niet geheel vlekkeloos. Het nest met 7 jon- gen was leeg, slechts moeders zat nog in de kast, een rare gewaar wording.
Percentage succesvolle broedsels
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
90,00%
Percentage s ucces vol l e broeds el s
Excursie schoolklassen
Een groep leerlingen van school De Es uit Hellendoorn heeft onder leiding van juf- frouw Marjolein Leemhuis het ringen van de jonge steenuilen meegemaakt op lo- caties nabij Hellendoorn. Van de Jan Barbierschool uit Eelen en Rhaan zijn twee gecombineerde groepen onder leiding van juffrouw Alida van der Kolk mee ge- weest naar locaties in de nabijheid van de school.
Zeer enthousiast volgden ze per school op een tweetal adressen het gebeuren. De kinderen hielpen met het wegen en noteerden de gegevens op de nestkaarten.
Albert ringde de jongen en vertelde alles over het hoe en waarom we steenuilen ringen.
Twee succesvolle buitenlessen met prachtig weer werden afgesloten met limona- de, vriendelijk aangeboden door de erfbewoners op de laatste locaties waar wij die middagen te gast waren.
De steenuil maakt dankbaar gebruik van de door ons op veel locaties geplaatste en jaarlijks onderhouden nestkasten. Al met al een hele klus welke met liefde wordt geklaard.
De door ons in gebruik zijnde nestkasten zijn aangepast om bijvoorbeeld marters te weren. Het is een illusie dat dit voor 100% afdoende zal zijn. Pijnlijk bleek meerdere keren dat de gehele kastinhoud was verdwenen, zo was ook de kast met 8 eieren leeg. Al deze verstoringen kunnen wij niet alleen afschuiven op de marter zolang er geen harde bewijzen voor zijn. Eekhoorntjes en zelfs steenuilen uit een naast gelegen territorium zijn in staat om de kastinhoud te vernietigen.
Het is nog steeds eten en gegeten worden in de natuur en daar maakt ook de steenuil deel van uit.
Het afgelopen seizoen zijn we parttime goed geholpen door de heren Henk de Bree en Johan Boode, daarvoor hartelijke dank. Graag willen we de perceeleige- naren, welke een nestkast op hun terrein hebben hangen, bedanken voor hun gastvrije ontvangst en enthousiasme. Alleen samen kunnen we er voor zorgen dat steenuilen in onze gemeente blijven en de populatie in stand blijft.
Albert Stevens, Adriaan Hulsbergen, Gerhard Bolink en Raymond Wiegink.
NATUURDAGBOEK NAZOMER EN HERFST 2019
Nijverdal—eind augustus.
Het regent heel hard, de grond heeft ook wel water nodig. Ik heb veel buxus in de tuin, maar de buxus zit vol groenzwarte rupsen. De koolmezen zijn druk om die rupsen op te eten.
Ik heb een tuinman uit Enter, die heeft vorige week de voortuin gedaan, goeie zaak nu mijn man zo ernstig ziek is. Geestelijk valt het wel mee, lichamelijk is hij hard achteruit gegaan. Maar hij is wel zo lief voor mij. Hij heeft aan de verpleegkundige gevraagd waar ik schilderles kan krijgen.
Voor mijn 73ste verjaardag hoop ik op een zwembadabonnement. Lekker baantjes trekken in het Ravijn. Dan vraag ik ook nog goudvisjes en lavendel voor in de plan- tenbakken. De tuin heeft vijf jonge vogels voortgebracht, roodborst, winterkoninkje, koolmees, merels, heggenmus.
Gewandeld met de hond langs de Regge. De Regge staat heel hoog. Wat zullen de boeren blij zijn. De mais staat er goed bij maar heeft wel water nodig. Wat valt de avond al vroeg: om 22.00 uur is het al donker. Om 5.15 uur wordt het al dag. Ik hoorde vannacht een steenmarter weer tekeer gaan. Dan kun je echt niet boven slapen.
Mijn wens was nog steeds dat ik de steenmarter zou zien. In de laatste tropische week zat hij bij het muurtje in de hortensia. Ik denk op zoek naar water.
Ik zie steeds zwaluwen vliegen. ‘s Avonds wacht ik eerst op de nachtvlinders en dan op de vleermuizen. Er zijn veel vleermuizen. Als ik ‘s avonds Demi (de hond) uitlaat hoor ik een uil.
Het is inmiddels afgelopen met regenen. Ik zie de blauwe lucht. Het wordt deze week mooi weer. Augustus en september
kunnen nog een fijne buitentemperatuur hebben. In de vijver zwemmen mooie bruine en groene kikkers.
Als de zon schijnt zie je veel vlinders; de atalanta vloog achter in de tuin en er zijn ook veel koolwitjes. De atalanta overwintert in Spanje. Vliegt met de wind mee. De ge- hakkelde aurelia en de atalanta vind ik de mooiste vlinders. Volgens de weerman wordt het zaterdag 29 graden Celsius.
Ik zie boerenwormkruid, als dit bloeit schiet 2019 al weer aardig op. Gras gemaaid, eerst de hazelnoten opgeruimd voordat de grasmaaier kapot gaat. De wasmand is leeg, hoera!
Nijverdal 6 november.
De dag begon goed. De kassière bij Coöp atalanta
gaf een gratis bloemetje mee, dat was anders in de container gegaan. Ik had maar een paar boodschap- pen. Verder kreeg ik geld terug op Joop’s rekening voor het energieverbruik van oktober 2018 t/m okto- ber 2019. Een mooi bedrag dat ik goed kan gebrui- ken om de tuinmannen te betalen.
De border is gesnoeid, alles ging op de houtwal die nu heel mooi is.
Net Demi (Ierse setter/Golden retriever) uitgelaten. Zij
heeft een grote plas gedaan, Ik heb haar al vijf keer gebor- steld. Toen ik Demi uitliet zag ik een mooie halfvolle
maan. Het wordt weer kouder. Wat zullen de bomen weer mooi kleuren.
De boomklever heb ik slechts één keer gehoord. Ver- der zag ik een winterkoninkje, roodborst, merel en in de lucht hoorde ik ganzen overtrekken.
Morgen ga ik naar mijn man. Hij is erg ziek en vraagt steeds of ik de caravan op wil halen; dat kan echt niet meer. Van de zomer, als ik geen hulp in huis heb, ben ik toch van plan een caravan of een huisje te huren in het bos. Dan kan Demi fijn wandelen.
Ik heb een leuke verjaardag gehad met schoonzusje
van 84 jaar in Nutter, een klein gehucht tussen Vasse en Ootmarsum. Om 21.00 uur was ik thuis, 80 kilometer vice versa. Demi slaapt al. Ik ga de kamerthermo- staat lager zetten.
Als het weer zo koud wordt kun je een invasie verwachten van kramsvogels en ko- perwieken, Prachtige vogels. Ik denk dat de vleermuizen nu wel in winterslaap gaan.
De volgende ochtend. Er tikt een vogeltje tegen het keukenraam. Het is geen rood- borstje. Het is de boomklever, dat is een alleseter. Ze eet bessen, hazelnoten, wal- noten en insecten en bewoont loofbossen, grote tuinen en parklandschappen. De boomklever heeft de gewoonte eikels en dergelijke in een spleet in de schors vast te zetten om ze daarna stuk te kunnen hakken. Zijn naam dankt hij aan zijn ver- mogen net zo gemakkelijk langs een stam omhoog als omlaag te kunnen klimmen.
Boomklevers broeden in natuurlijk holten in bomen, vooral oude spechtenholen maar daarnaast ook in natuurholten en nestkasten. Met behulp van steenhard op- drogende modder verkleinen ze de nestingang en dichten ze verdere kieren. De bodem van de holte wordt bekleed met stukjes schors of dorre bladeren die ze ge- bruiken om de eieren af te dekken. Een gemiddeld legsel bestaat uit 6 tot 9 witte eieren, met vooral aan de stompe pool rood tot paarsachtige vlekken. Het wijfje broedt de eieren in circa twee weken uit.
Tot de volgende keer.
Leni Geerink Borgers, IVN natuurgids
gehakkelde aurelia distelvlinder
VOEDSELVERSPILLINGINHUISHOUDENS DECIJFERS
Het gaat alleen om verspilling van vast voedsel in eigen huishouden. Schillen, stronken, botten, graten, kaaskorsten, eierschalen, koffie-theeresten worden niet meegerekend. En het gaat dus ook niet over wat er bij de productie al ver- spild wordt of in de horeca.
-Kosten per persoon per jaar € 120,00
-Alle huishoudens samen verspillen we per jaar 590 miljoen kilo goed voed- sel. Dat zijn duizenden vuilniswagens vol.
-Huishoudens hebben daarmee een aandeel van 23 tot 32% van de totale verspilling in de voedselketen.
-Nederland onderschrijft de duurzaamheidsdoelstellingen van de VN: halve- ring van de voedselverspilling in 2030 ten opzichte van 2015. Per persoon moet voedselverspilling worden teruggedrongen van ongeveer 40 kilo naar 20 kilo per persoon per jaar in 2030. We zijn op de goede weg. In 2016 was het nog 41,2 kilo per persoon per jaar.
DUURZAAMHEIDSMARKT 12 OKTOBER 2019
Wij stonden met onze IVN-afdeling op de duurzaamheidsmarkt van de gemeente Hellendoorn. Voedselverspilling was ons thema. Van te voren hadden we ons er goed in verdiept en contact gelegd met veel instanties die zich hier professioneel mee bezig houden. We besloten het eenvoudig te houden en te proberen mensen bewust te maken van voedselverspilling in eigen huishouden.
Eerst moet je er natuurlijk voor zorgen dat je men- sen naar je kraam ‘lokt’.
Dat lukte voortreffelijk door het aanbieden van een hapje dat we ter plek- ke bakten van restjes spaghetti met geraspte kaas.
Met behulp van een weegschaal en een bak vol groenten en fruit (gesponsord door de plaatselijke AH) konden mensen probe- ren de verspilling van de gemiddelde Nederlander te benaderen. Het lukte goed om mensen hiervoor te porren. Grappig is dat bijna iedereen ervan overtuigd is dat hij/zij zelf niets verspilt. Van het Voedingscentrum hadden we 50 eetmaatjes (maatbekers om bijv. pasta af te meten) en 50 koelkastthermometers (ideale tem- peratuur is 4oC) gekregen om aan de deelnemers te geven.
Ondanks het natte weer kunnen we spreken van een succesvolle middag. Ons doel: bewustwording en in gesprek gaan over oplossingen is bereikt. Met dank aan een geweldig uitvoerend team: Marlyn Zwijnenberg, Ineke Akihary, Agnes Bouw- huis, Ton Kappert en Anny Alferink.
SPAGHETTIWAFELS
Ingrediënten
-Een restje gekookte spaghetti -3 el olijfolie
-10 g geraspte kaas -zwarte peper Bereiding
Meng de spaghetti met de geraspte kaas, wat peper en de helft van de olie. Verhit de rest van de olie in een koekenpan. Schep met een
eetlepel een bergje spaghetti in de pan, zonder het plat te drukken. Bak ze 2-3 minuten aan elke zijde, tot ze goudbruin en knapperig zijn.
DOE-TIP: ONKRUIDENBOTER MAKEN
Wist je dat je sommige planten die als 'onkruid' worden gezien, gewoon kunt eten? Met dit recept maak je heerlijke zelfgemaak-
te onkruidenboter.
Je hebt nodig:
Roomboter
1 teen knoflook
Het blad en/of bloemen van de volgende planten en kruiden; look zonder look, honds- draf, veldkers en/of zevenblad.
Tuinkruiden; daslook, salie, bieslook, gouds- bloem en/of peterselie
Peper en zout
Optioneel: garneer je broodje met zelfgekweekte tuinkers Zo maak je het:
Haal de boter uit de koelkast en wacht tot dat deze op kamertemperatuur is.
Pluk en was de planten je die hebt gevonden. Knip ze fijn en meng ze door de boter. Smeer het op een broodje.
Tips
Gebruik alleen de kruiden waarvan je zeker weet dat het de juiste kruiden zijn.
Heb respect voor de natuur en pluk geen grote hoeveelheden. Een paar takjes en blaadjes om te proeven is genoeg.
Weggooien van goed voedsel:
Ook alle energie en grondstoffen gaan verloren, die nodig waren om het eten te telen, vervoeren, koelen en eventueel bewerken en verpakken.
Bron: Voedingscentrum
In Nederland gooien we in huishoudens aan vast voedsel weg:
34,3 kilo per persoon per jaar (gegevens okt 2019)
PADDENSTOELDAG 2019 OP DE EELERBERG
Op 20 oktober jl. heeft de jaarlijkse paddenstoeldag van onze paddenstoelenwerk- groep plaatsgevonden. Het startpunt was deze keer Natuurcamping Eelerberg, waar we van de beheerders Manon en Rik in de sfeervolle ‘Boerderij Onder de Eik’
een paddenstoelenexpositie mochten inrichten. Ze hadden speciaal voor deze dag paddenstoelensoep gemaakt en ook de koffie met zelfgemaakte appeltaart vond gretig aftrek.
Zowel ’s morgens als ’s middags zijn er ex- cursies met gidsen geweest. Gewapend met een spiegeltje kon iedereen zelf onder de hoed van een paddenstoel kijken: was het een plaatjeszwam of een buisjeszwam? In de ook uitgedeelde zoekkaarten staan voor- beelden van paddenstoelen met wat aanvul- lende informatie.
In tegenstelling tot 2018, toen er door de droogte vrij weinig paddenstoelen waren, hadden we nu een vochtig herfstbos met veel exemplaren en een grote variatie aan soorten. Honderden vliegenzwammen op de camping. De grote sponszwam van 46 cm was indrukwekkend. Verschillende soorten Russula’s met hun witte plaatjes en steel en kleurige hoed. Volop Nevelzwammen in hek- senkringen bij elkaar. Maar ook de kleintjes waren de moeite waard: kleverig koraal- zwammetje, oranje trechtertje, nestzwamme- tje. Volop zwavelkopjes, elfenbankjes en Mycena’s. En dan de tot de verbeelding spre- kende namen: paarse schijnridderzwam, oranje korstmos, draadknotszwam, witte kluifzwam. Bij de voorbereiding zagen we meer dan 100 soorten.
Ondanks de regen in de middag zijn er in to- taal 80 bezoekers geweest. We hebben veel enthousiaste reacties gehad, zowel over de excursies als over de locatie. Hopelijk is vol- gend jaar weer een goed paddenstoelenjaar!
Paddenstoelen zijn geen planten maar schimmels. De paddenstoelen zelf zijn eigen- lijk de vruchten van het ondergrondse net- werk van schimmeldraden (het mycelium).
De zaden die door de paddenstoelen ge-
maakt worden heten sporen.
Er zijn ruim 6000 soorten padden- stoelen. Vele daarvan staan op de rode lijst van bedreigde soorten. Je kunt ze op allerlei manieren indelen, b.v. “de 3 V’s”: vrienden
(symbionten) , vijanden (parasieten) en vuilnismannen (saprofyten).
De “vrienden” zijn paddenstoelen die rond de wortels van andere planten groeien. Door deze ondergrondse sa- menwerking van schimmeldraden met plantenwortels kunnen de plan- ten gemakkelijker door de schimmels uit de bodem geabsorbeerde minera- len opnemen. De schimmels halen suikers uit de plantenwortels voor hun eigen voeding. De vliegenzwam hoort tot de “vrienden”. Je ziet ze vaak rond o.a. berkenbomen
De “vijanden” zijn paddenstoelen die levende planten aantasten. Vaak zijn die planten al om een andere reden verzwakt. Voorbeelden zijn de honingzwam en de dennenmoorder.
De “vuilnismannen” tasten dode planten aan. Ze zijn een belangrijke schakel in het opruimen van hout, bladeren, dennenappels, etc.
Jeannette Snijders
Kortschildkever gespot tijdens fietstochtje (D)
VOGELEXCURSIE ZATERDAG DE BILDT IN NOORD FRIESLAND
25 oktober 2019 De excursie stond gepland op 19 oktober jl., maar gezien de weersvoorspellingen zijn we een week later gegaan. Om half 8 vertrokken we met een groepje van vier personen (chauffeur Henny T, Jos, Joke en ondergetekende) vanaf de vaste verzamelplek bij het Bui- tencentrum.
Ik krijg via de mail nog altijd de vogelexcursies door van de IVN Vogelwerkgroep uit Leeu- warden. Zij hadden eind augustus een excursie naar Noord Friesland (De Bildt) waar zij steltlopers en trekkers gingen spotten. Wij als vogelwerkgroep willen ook weleens nieuwe gebieden gaan bezoeken en ik had in Leeuwarden geïnformeerd waar zij geweest waren.
De dag begon al met een mooie zonsopkomst. In de buurt van Wier komen we een kijk- scherm “De Blikken” tegen. Deze naam stamt af van de Blikfaart, die daar in de buurt loopt. Een stukje vaart van de “Tocht der tochten” die lang geleden nog in Friesland werd geschaatst toen er nog strenge winters waren. Dit is een nieuw natuurgebied waar men streeft naar optimaal weidebeheer. We moeten dan ook even door een drassig stukje land. Het kijkscherm heeft zicht op de Wiersylster Rak. We zien hier wat smienten, krak- eenden en slobeenden zwemmen. Echter zijn de kijkgaten in het scherm niet voor ieder- een op juiste hoogte gemaakt. Ze zitten of te hoog of te laag.
We vervolgen onze autoroute in de Noordwesthoek ofwel de Waadhoeke en komen aan bij Koehool. “Koe” zou beteken: koud, maar ook 'onbewoond, verlaten' en hool: “hol”
'laaggelegen, moerassige plaats', maar ook inham of bedding. Vroeger was hier een gerin- ge uit- en instroom van de Waddenzee. Vanuit de vogelwerkgroep Leeuwarden kreeg ik te horen dat hier sneeuwganzen binnendijks zouden zitten. We zien al wel een hele grote groep regenwulpen, we denken een groep van wel 500 stuks. Het hele land staat vol. Ook zien we later “gewone” wulpen. Na wat heen en weer rijden zien we de groep sneeuwgan- zen zitten. Ze staan wat verder op in een weiland. Het waait enorm hard en het is lastig om de verrekijkers, scoop en fotocamera stil te houden. Toch krijgen we ze, uit de wind achter de auto, goed in beeld door de scoop. Het wit is ook echt sneeuwwit. Jammer ge- noeg zitten ze op de grond met de kop in de veren. Buitendijks staan langs de onderrand van de dijk “een ommeunige bult” scholeksters. Tot aan de bocht verderop zien we alleen maar de kleuren wit en zwart. Op het Wad staan veel bergeenden.
kanoeten Bonte strandlopen
Verderop op de dijk zitten twee graspiepers te genieten van de zon tot er twee torenvalk- jes hun rust komen verstoren.
We rijden naar onze volgende adres: “De Westhoek” een stukje afgelegen Friesland dat niet iedereen kent. Zelfs voor mij als Friezin was dit nieuw. Een prachtig buitendijks gebied met een “kwelder” waar je zomers in het riet vele rietzangers en baardmannetjes zou kun- nen spotten. Aan het Wad zit het vol met steltlopers o.a. rosse grutto’s en bonte strandlo- pers.
Via de oude zeedijk met mooie oude dijkhuizen, rijden we naar de pier van Holwerd. We worden bijna door de Zuidwestenwind weggeblazen. Maar ja in Friesland waait het altijd.
Langs de pier tussen de stenen lopen kanoeten en bonte strandlopertjes. Aan de andere kant boven het slik geeft een grote groep kluten een mooie vliegshow weg. Hun witte vleu- gels glanzen in het zonlicht dat af en toe tussen de wolken uit komt. Vreemd genoeg zien we hier op de parkeerplaats een gekraagde roodstaart. Ook zien we nog een zwarte ruiter lopen op het slik. Ook hier zijn weer veel bergeenden te zien. We hebben eigenlijk wel zin in een visje. (Traditiegetrouw eten we altijd in de haven van Lauwersoog een visje als we op excursie in dat gebied zijn). We gaan nog even naar Ternaard, dat ligt al in de richting van Lauwersoog. Achter de dijk ligt “t Schoor waar de afgelopen week strandleeuweriken gespot zijn. Een prachtige vogel met een mooie gele kop en zwart maskertje. Op het gras- en schelpenveldje zit tot onze verrassing een hele grote groep. Na onze vislunch in Lau- wersoog zijn we nog naar de kijkhut bij Ezumakeeg gereden, daar was het erg droog en de vogels zaten te ver weg om ze goed te kunnen bekijken. Wel zagen we daar een slecht- valk, wat ook heel bijzonder is en een roodborst.
We hebben een onvergetelijke en fantastische excursie gehad. Hier zullen we zeker vaker naar toe gaan in het voorjaar of najaar. Moe en voldaan rijden we weer huiswaarts.
De soorten vogels die we hebben gespot:
smienten, krakeenden, slobeenden, wilde eenden, bergeenden, meerkoeten, buizerd, blauwe reigers, houtduif, eksters, grauwe ganzen, kolganzen, aalscholvers, wulpen, regen- wulpen, scholeksters, zilvermeeuwen, mantelmeeuwen, grote zilverreiger, graspiepers, kieviten, torenvalken, bergeenden, kanoeten, sneeuwganzen, rosse grutto’s, bonte strand- lopers, kraaien, steenlopers, kanoeten ,tureluurs, kluten, zwarte roodstaart, zwarte ruiter, oeverpiepers, Turkse tortels, rotganzen, spreeuwen, grutto’s knobbelzwanen, waterhoen- tjes, strandleeuweriken, brandganzen, futen, kuifeenden, kokmeeuwen, stormmeeuw, goudplevieren, pijlstaarten, grote mantelmeeuwen, slechtvalk, roodborstje.
Marijke Hegeman-Schippers
Kluten
HET GAGELMANSVEN
“Blijf met je handen van ons bos af” is een gecensureerde vertaling van de woor- den die de Vjennekearls in 2017 naar de oren gesmeten kregen, toen zij hun werk- zaamheden in het Gagelmansven voor het eerst begonnen. Dat deze mening over de vrijwilligers, die het beheer en onderhoud van het veen op zich hebben geno- men, inmiddels 180 graden is gedraaid doet niet alleen de vrijwilligers goed, maar ook de veelgebruiker van het gebied in het Doktersbos.
Het Gagelmansven is een, vooral bij de bewoners van het Rode Dorp, bekend hoogveengebiedje. In de loop der jaren ontsnapte het een beetje aan de aandacht en raakte enigszins verwaarloosd. Het veen dreigde te verdrogen door de overda- dig aanwezige berken rond het water. Berken zijn zwaar verslaafde drinkers. Per dag hebben zij zo’n 200 liter water nodig om te kunnen overleven.
Door de verdroging werd de waterstand van het veen steeds lager en kwam zelfs bij tijd en wijle de bodem boven het wateroppervlak uit. Dat zorgde er voor, dat er tijdens vorstperioden niet meer op het veen kon worden geschaatst. Daarmee ver- dween niet alleen de natuurlijke waarde van het veen, maar ook de sociale.
Toen in 2016 een groepje vrijwilligers van Staatsbosbeheer en het Landschap Overijssel meewerkte aan een Natuurdag kwam men al gauw tot de conclusie, dat het zo niet verder kon. Zij wierpen zich op om het veen te gaan beheren en onder- houden. In samenwerking met mensen van de gemeente, ecologen en andere na- tuurkenners werd een project opgezet. Vanaf 2017 pakte een tiental vrijwilligers deze klus op. Tussen oktober en maart zijn zij bijna elke donderdag te zien in en rond het ven. Intussen zijn er vooral berken, Amerikaanse eiken en dennen ge- rooid. Van het zaagwerk worden de takken als rillen gebruikt. Die rillen zorgen er- voor, dat er een schuilplek ontstaat voor vogels en muizen. Ook zijn er in het veld broeihopen gemaakt voor de ringslang. Het gebied is zeer rijk aan libelles en juf- fers, en kikkers, salamanders, spechten. De vrijwilligers waren heel blij toen ze dit jaar voor het eerst een heidelibel op de gevoelige plaat konden vastleggen.
Door het gedeeltelijk plaggen van het buntgras krijgt ook de heide een kans om zich uit te breiden. Voorbeelden daarvan zijn met name te zien aan de noord- en oostkant van het veen. De diversiteit – een doel van de werkgroep – is door dit project aanzienlijk verbeterd.
Om het water in het ven op peil te houden heeft de gemeente een toevoerleiding van- af het sportpark aangelegd, waarmee voor- komen wordt dat het ven in zijn geheel gaat droogvallen, hetgeen tijdens de afge- lopen zomers bijna is gebeurd.
Verder zijn er met de Wilgenweard afspra- ken gemaakt om bepaalde stukken in het veen te mijden. Ook de organisatie van de
Heidelibel
Uit het juryrapport van de Overijsselse Landschapsprijs:
De jury is onder de indruk van de gede- gen aanpak waarmee een stevige groep vrijwilligers dit waardevolle stuk natuur om het Gagelmansven heeft aangepakt.
“Een goed voorbeeld van zelfwerkzaam-
heid en burgerinitiatief. Noaberschap! Er is op professionele wijze gekeken naar landschappelijke en ecologische waarden, en ook de cultuurhistorische achter- grond (schaatsbaan, veenafgraving) is goed meeekoppeld en zichtbaar gemaakt.
Het getuigt van visie en daadkracht: goed denkwerk en een praktische aanpak.
De rol van de gemeente hierbij is eigentijds: ondersteunend op een passende af- stand. Hiermee is een landschapsicoon ontstaan die als voorbeeld kan dienen voor andere plekken in Overijssel.” Extra waardering heeft de jury voor de toe- komstgerichtheid. “Het monitoren, onderzoeken en experimenteren leidt tot nieu- we stappen die met enthousiasme gezet kunnen worden. De watertoeleiding, de schapenbegrazing en de gefaseerde beheermethoden zijn daar voorbeelden van.”
Als tip geeft de jury mee dat de groep vrijwilligers de waarde van het gebied nog verder kan “uitventen” naar de omliggende bewoners en andere mogelijke bezoe- kers en wellicht hiermee de groep vrijwilligers verder kan uitbreiden. Want daar (de kerngroep vrijwilligers) kan kwetsbaarheid zitten.
De uiteindelijke winnaar wordt mede bepaald door de stemmen van het publiek (dit telt voor 40% mee). Omdat de jury moeite had uit de twee meest aanspreken- de projecten een overtuigende winnaar te kiezen is de publieksstemming van doorslaggevend belang geweest.
Hieruit bleek Gagelmansven een zeer overtuigende meerderheid van de stemmen te hebben: drie keer zoveel dan beide andere projecten. Dit nam bij de jury de twij- fel weg waardoor er unaniem gekozen is voor Gagelmansven als winnaar van de Landschapsprijs 2019 van de provincie Overijssel!
Strongmanrun houdt rekening met de kwetsbaarheid van het ven door hun routes alleen over de paden te laten lopen.
Dat het werk van de Vjennekearls inmiddels niet alleen door de gebruikers wordt gewaardeerd mag blijken uit het feit dat de provincie Overijssel de Landschaps- prijs 2019 heeft toegekend aan deze kleine groep vrijwilligers.
De Vjennekearls krijgen geen financiële ondersteuning. Zij bekostigen hun eigen koffie (die soms gepaard gaat met zelfgemaakte appeltaart). Gelukkig is het zo, dat alle beheersmateriaal (zaag, hiep, snoeischaar e.d.) wél ter beschikking wordt gesteld. De ‘werkers’ nemen overigens regelmatig hun eigen bats mee naar het ven. En dat is niet om boze wandelaars van zich af te hoeven slaan.
Nijverdal, 4 november 2019 André Schaap
HEIDETOCHT 2019
Al vele jaren is het vaste prik in de derde week van augustus. Als de heide op zijn mooist is, dan organiseren we als IVN-afdeling de heidetocht. Speciaal bedoeld voor senioren en minder-validen. Zij mogen met hun eigen auto, of als passagier in auto’s en busjes van welzijnsorganisaties en zorginstellingen, een bijzondere rou- te rijden door het Nationaal Park. Sinds enkele jaren is de deelname beperkt tot maximaal 60 voertuigen.
Vorig jaar ging de heidetocht niet door, omdat de heide door de langdurige droogte niet in bloei kwam. Dit jaar leek het lange tijd dezelfde kant op te gaan. Na een aantal zeer droge maanden brachten de weergoden in augustus eindelijk wat re- gen. Niet veel, maar voldoende om de heide binnen de kortste tijd in bloei te bren- gen. Iets, waar niemand eigenlijk meer op had durven hopen.
Op 22 augustus lag de heide er dan ook prachtig bij. Coördinator Marten Westra had na veel overleg met SBB toch nog een prachtige routedoor het gebied kunnen samenstellen. De deelnemers kregen een uitvoerige routebeschrijving, vergezeld van vier bladzijden boordevol informatie over de planten en dieren en ook de ge- schiedenis van het gebied. Een stuk of zeven vrijwilligers hielpen mee bij de orga- nisatie.
De heide was in jaren niet zo mooi, vonden de deelnemers. Ze genoten volop van de paarse pracht. Een groot deel van de deelnemers heeft van vroeger uit een bin- ding met het gebied. Voor verschillende van hen is deze tocht thans echter nog het enige moment in het jaar dat zij hier komen, vanwege ouderdom of lichamelijk ongemak. “Jullie organiseren dit volgend jaar toch wel weer?”, was dan ook een terugkerende vraag. In feite is die vraag een mooi compliment aan de IVN- vrijwilligers en aan Staatsbosbeheer .
Willem Zuethoff
Geologie Willem Zuethoff billyzet@planet.nl 654909
Heemtuin Hendrik ter Haar hthaar@hotmail.com 610647
Cursussen Ton Kappert tonkappert52@gmail.com 610237
Natuurgidsen Dorie Bruggeman doriebruggeman@hotmail.com 595548 Natuurlijk puur Pascal Zwiers natuurlijkpuur@outlook.com 06 - 46782400 Aan te vragen excursies Hanneke van Schooten hannekevanschooten@hotmail.com.
tel. 615930 of 06-17891557
Paddenstoelen Gerard ten Have gerardtenhave@hotmail.com 06-12434549 Planten Johan Alferink jhalferink01@kpnmail.nl 614501
Marianne Verhoeven marianneverhoeven@xs4all.nl 625588
Trolleys John Rolf 612152
Eric Ruiter (SBB) 750445
Vogels Anton van Beek anton.van.beek@planet.nl 363799
Vrijwillig Natuurbeheer Gerard Huis in 't Veld famhuisintveld@hotmail.com 614445 Fotogroep Otlis Sampimon ocsampimon@gmail.com 619223
en mobiel 06-51623392
Ton Kappert tonkappert52@gmail.com 610237 en mobiel 06 – 28151298
Reptielen en amfibieën André Marissen andremarissen@hotmail.com 617736
Overige activiteiten
CNME woensdagmiddag geopend.
cnmehellendoorn@gmail.com 06-10420954
Publiciteit Anny Alferink, 610237
Facebook Marijke Hegeman—Schippers hegeman.schippers@home.nl Website www.ivn.nl/afdeling/hellendoorn-nijverdal
webmaster:Ton Kappert tonkappert52@gmail.com 610237 Vertrouwenspersonen
Anny Alferink Anny Alferink, annyalferink@zonnet.nl 610237 Gerard Huis in ’t Veld famhuisintveld@hotmail.com 614445
Ben je graag buiten? Vind jij dieren en planten leuk? Vind jij de maan en de ster- ren ook zo mooi? Kortom: ben je nieuwsgierig wat er allemaal buiten aan heel gro- te en kleine dingen te zien en te ontdekken valt? Ben je tussen de 8 en 12 jaar?
Dan is de jeugdnatuurclub De Sallandse Heuvelrug echt iets voor jou.
Eén keer in de maand is er op woensdagmiddag van 14.30 tot 16.30 uur de jeugdnatuurclub. Wil je meedoen, ga dan naar:
http://jeugdnatuurclubdesallandseheuvelrug.nl/aanmelden en meld je aan.
JEUGD NATUURCLUB DE SALLANDSE HEUVELRUG
Werkgroepen Coördinatoren Email Telefoon (0548)
Voor de inventarisatiemiddagen kan het handig zijn om laarzen aan te hebben.
Als het regent gaan de excursies niet door. In geval van twijfelachtig slecht weer, neem dan contact op met Marian of Johan tot een uur voor de tijd of houd de mail in de gaten. Bij de auto-excursies worden de kosten onderling door inzittenden gedeeld. Johan: 0548-614501 en Marian: 0548-6125588,
Vrijdag 27 december wandeling. Vertrek 13.30 uur vanaf station noordzijde EXCURSIES VOGELWERKGROEP
Zoals de laatste tijd gebruikelijk is ( helaas) bij de vogelwerkgroep, kunnen we ook de volgende maanden geen “bezoeklocatie” vermelden bij de data waarop de ex- cursies gepland staan . Deze data zijn een richtlijn, maar alweer geen wet van Me- den en Perzen . Mocht er intussen iets interessants te zien zijn en of op andere datum, dan kunnen we altijd nog van de oorspronkelijk datum afwijken. Zo ja dan proberen we daar zo vroeg mogelijk gewag van te maken.
De data zijn: De eerste na de volgende vergadering.:
vergadering maandag excursie datum zaterdag
maandag 2 december, excursie datum 14 december 2019 maandag 6 januari excursie datum 18 januari 2020 maandag 3 februari excursie datum 22 februari 2020.
We vertrekken van de Sallandse Berg om 08.00 uur.
Opgave bij Hermien Hulman : hulmanbj5@gmail.com of 0546-657022..
Ook gaarne vermelden of een vervoermiddel meegenomen wordt !
De Tuinvogeltelling van 24, 25, 26 januari 2020 wordt , als, de weergoden ons goed goedgunstig gezind zijn, met stammetjes vullen met pindakaas en pinda’s rijgen, aangevuld met een wandeling in het bos.
Aangezien we vanaf 12.00 uur tot 16.00 uur aanwezig willen zijn, ligt het in de planning ( naar aanleiding van de hoeveelheid aanmeldingen) om om 13.00 uur en om 14.30 uur een “buitenexcursie" te houden.
IVN PLANTENWERKGROEP VOGELWERKGROEP
Het doel van deze werkgroep is: Het leren kennen/
genieten van de vele soorten paddenstoelen die in onze omgeving voorkomen. Dit gebeurt door in het veld de pad- denstoelen te bekijken/bestuderen. Voor de liefhebbers is het mogelijk zich verder te verdiepen in o.a. microscopi- sche kenmerken. De gevonden soorten worden verwerkt
in lijsten. Iedereen die wel eens een keer mee wil, is van harte welkom!
Coördinator: Gerard Huis in't Veld, tel. 0548 614445
Voor de werkochtenden vertrekken we om 9.00 uur vanaf Camping Noetsele (Holterweg / Bergleidingweg) Nijverdal. Om 12.00 uur stoppen we. Voor koffie en gereedschap wordt gezorgd.
Voor het seizoen in 2019 zijn dit de data:
7 december.
Voor 2020: 4 en 18 januari, 1, 15 en 29 februari en 14 maart.
Wilt u ook een keertje meewerken, dan bent u van harte welkom. Voor meer informatie kunt u dan bellen met Gerard.
Contactadres Gerard ten Have 0612434549 / gerardtenhave@hotmail.com Excursies:
Verzamelen 9.00 uur parkeerplaats aan de noordzijde van station Nijverdal.
Het volledige programma komt binnenkort op de website van het IVN.
PADDENSTOELEN WERKGROEP
VRIJWILLIG NATUURBEHEER
