106
VAN B IN N EN H O F
R O M E BRANDT, KABINET SPEELT V IO O L
(Samenvatting inbreng Frits Bolkestein) " Het kabinet verdient een gelukswens. Het zit hier namelijk nog steeds. W ie had dat nu gedacht? Het was dit keer zelfs heel snel klaar. De kranten kopten eind augustus: "Kabinet er uit: alle inko mens omlaag". Als het om verdeling van de armoede gaat, laat dit kabinet er geen gras over groeien. De minister van Financiën doet in zijn laatste miljoenen nota wat hij in zijn eerste al had voor speld: namelijk een fikse overschrijding van het financieringstekort. W a t wij hem ook mogen verwijten, die belofte maakt hij waar. De minister-president zit hier bij zijn laatste Algemene
Beschouwingen. Hij heeft twaalf jaar hard gewerkt, maar laat zijn opvolger nog een flink karwei na. Die zal hem daar dankbaar voor zijn.
Bij zijn aantreden in 1989 verklaarde dit kabinet vol trots: "O p het gebied van economische groei en werkgelegenheid is Nederland aan de vooravond van de jaren negentig weer één van de beter presterende lidstaten van de Europese Gemeenschappen".
Nauwelijks vier jaar later, in mei 1993, zond hetzelfde kabinet van hetzelfde land de Europese Commissie een drama tisch verzoek om financiële steun. In dit memorandum schreef het kabinet: "Nederland is het op één na armste land van de acht non-cohesie landen. Bovendien laat het inkomen per hoofd van de bevolking vergeleken met het EG-gemiddelde in de laatste twintig jaar een duidelijke en voortdurende dalende trend zien." Kort gezegd: Nederland verarmt, Brussel help ons.
W a t is er mis met het land van de harde gulden en het zwakke honderdje? Nederland kent nu 900.000 arbeidson geschikten, 700.000 werklozen en 300.000 mensen in de ziektewet. Tezamen is hun aantal even hoog als het inwonertal van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Daarnaast zijn er nog eens 150.000 mensen in de VUT. Van alle Nederlanders tussen 55 en 65 jaar hebben nog slechts een kwart een baan. Terwijl wij zeuren over voetnoten en aanhangsels, zijn andere landen keihard aan het werk.
Dit kabinet wordt afgerekend op zijn beloftes. M et de steun van meer dan twee derde van deze Kamer is het kabi net er in geslaagd minder dan één derde van zijn doelstellingen te verwezenlijken. De eerste belofte van het kabinet was het financieringstekort verlagen tot 3,2 5 % van het nationaal inkomen in 1994. Het Planbureau voorziet een stij ging van het tekort tot 4 ,2 5 % . Er wordt dus ruim vijf miljard gulden extra op de lat van de staatsschuld bijgeschreven. Ten tweede beloofde het kabinet de druk van premies en belastingen te stabiliseren. In werkelijkheid gingen zij met tien miljard gulden omhoog. De werknemers kregen te horen: nul is nodig, nul is genoeg. Maar door deze lastenverzwaring heeft het kabinet zijn eigen oproep ondermijnd.
Ten derde stelde het kabinet zich tot doel 400.000 nieuwe banen te schep pen. De werkgelegenheid neemt even wel niet toe maar af. De verhouding tussen actieven en inactieven is sinds 1989 dramatisch verslechterd. De werk loosheid bereikt zelfs een naoorlogs hoogtepunt.
Ten vierde wilde het kabinet het aantal arbeidsongeschikten stabiliseren. Dat is bij lange na niet gelukt. De W AO- ingreep was volstrekt onvoldoende. Minister Andriessen zei onlangs: over een paar jaar staat dit probleem weer bovenaan de politieke agenda. De enquêtecommissie sociale zekerheid heeft daar al voor gezorgd.
Ten vijfde voorspelde de regeringsver klaring 'een positieve en evenwichtige inkomensontwikkeling'. Ook dat is niet gelukt. Tien jaar geleden vroeg Marcel van Dam zich af hoe Jan Splinter de winter door moest komen. Ook nu gaan de minima er op achteruit. M aar dit keer staat de PvdA te juichen omdat het kabi net ervoor heeft gezorgd dat het met de buurman even slecht gaat.
W a t heeft de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gedaan om de snel groeiende inactiviteit in te dammen? Minister de Vries vindt de CAO-loonsverhogingen veel te hoog. Toch legt hij die CAO 's algemeen verbindend aan alle bedrijven op. Minister De Vries verlaagt de W AO - uitkeringen, maar verplicht vervolgens
alle bedrijven het W AO -gat op te vullen. Hij wil het wettelijk minimumloon bevriezen, maar legt alle bouwonderne mingen een minimumloonschaal op die 2 5 % hoger is. Door klakkeloos alle CAO 's algemeen verbindend te verkla ren heeft Minister De Vries het alge meen belang geschaad. Hij handelt daar mee in strijd met de wet. Het resultaat is dat de Minister van Sociale Zaken en Werkloosheid een naoorlogs werkloos- heidsrecord aan zijn opvolger nalaat. Over het wettelijk minimumloon bestaat grote verwarring. Na de VVD, schijnt nu ook het CDA het te willen afschaffen. Toch heeft dat CDA er vorig jaar nog mee ingestemd dat de werking van het minimumloon werd uitgebreid tot deeltijdwerkers. En was het niet PvdA- minister Kok die het minimumloon wilde verlagen, maar werd tegengehouden door CDA-minister De Vries? W il het ware CDA opstaan?
W ij staan aan het begin van een nieuwe tijd en daarbij hoort een andere politiek. Het CDA-programma spreekt van een waterscheiding. De vraag is alleen tussen welke wateren die schei ding loopt. In het water van het CDA- verkiezingsprogramma drijven drie boeien voor het nieuwe kabinet: de staatschuldquote, de collectieve uitga venquote en het toptarief moeten alle worden verminderd tot 5 0 % . M aar aan de andere kant van de waterscheiding drijven de drie dobbertjes die collega Brinkman vier jaar geleden voor dit kabi net uitwierp. Alle drie zijn zij ruim door het kabinet omzeild zonder dat de CDA- fractie een vinger uitstak. Collega Brinkman was de muis die brulde. Onze neiging tot wikken en wegen, tot passen en meten past niet meer bij deze tijd. Zij doet eerder denken aan de prui kentijd van het einde van de 18e eeuw. De saletjonkers die toen de toon aanga ven, stonden garant voor starheid en immobilisme. Zij waren onmachtig in het zicht van de Franse revolutie. Ook nu staan wij voor een revolutie: die van de internationale concurrentie. Onze cultuur van plooien en schikken past niet meer bij de grote vraagstukken
TO T BU IT EN PO ST
A LG EM EN E B E SC H O U W IN G E N
De belangrijkste discussiepunten in het debat bij de Algemene Politieke Beschouwingen:
B e ja a r d e n o o r d e n
In eerste termijn zei fractievoorzitter Frits Bolkestein het ongewenst te vinden dat er op de bejaardenoorden opnieuw wordt bezuinigd. De intensiveringen op thuiszorg en verpleeghuizen zijn weliswaar hard nodig en moeten door gang vinden, maar niet ten koste van kwaliteit en capaciteit van zorg in de bejaardenoorden.
De VVD-fraktie wenst de voorgenomen budgetkorting en het niet doorgaan van de prijsbijstelling van de zorgcomponent ongedaan te maken. Eerst door budget korting ontslag van personeel veroorza ken dat vervolgens weer in dienst kan worden genomen met behulp van werk gelegenheidsgelden, is het nodeloos creëren van veel onrust, verlies aan kwaliteit en het rondpompen van geld.
"De bewoners van bejaardenoorden zijn daar de dupe van en dat hebben zij niet verdiend!"
Minister-president Lubbers stelde de Kamer voor eerst het overleg met betrokkenen en de provincies af te wachten. Dat lijkt de VVD een onnodige uitsteloperatie, gezien het feit dat verschillende fracties op basis van argu menten zich tegen de voorgestelde bezuinigingen hebben uitgesproken.
"Nu de regering de gewenste duidelijk heid niet wil geven, moet de Kamer dat maar via een motie doen," zei de VVD- fractievoorzitter bij het indienen van het voorstel bezuinigingen in de bejaar denzorg niet door te laten gaan. Alleen de VVD en GroenLinks stemden daar voor.
L a s t e n d r u k
De stijging van de collectieve lastendruk speelde een belangrijke rol in het debat. De VVD-fractievoorzitter verweet de regering de eigen belofte op dit terrein (stabilisatie ervan) niet waar te hebben gemaakt. De quote voor de lastendruk is momenteel immers hoger dan in 1989. De gevolgen daarvan ondevinden de burgers: zo'n 10 miljard betalen zij aan extra belastingen. Het herhaaldelijk niet door laten gaan van de inflatie-correctie bracht de schatkist alleen al 4 miljard op. Daarmee was de hele Oort-operatie weer ongedaan gemaakt.
Alle grote partijen erkenden dat lastenverzwaringen slecht zijn voor de werkgelegenheid. D66 kwam met het voorstel het belastingtarief voor de eerste schijf te verlagen. M aar die partij vroeg de andere partijen èn dat te steu nen èn daarvoor een dekking te vinden.
"W ij zijn niet overtuigd door de finan ciering die D66 hiervoor heeft aangebo den. Die bestaan voor het grootste deel uit lastenverzwaringen elders. Zo raken we van de regen in de drup. W ij kunnen alleen onze steun aan het D66-voorstel geven als er sprake is van netto- lastenverlichting," hield Bolkestein de kleinere oppositie-partij voor. Alle partijen vroegen D66-leider Van Mierlo met een doorgerekend voorstel te komen.
De PvdA bleek plannen voor verhoging van het arbeidskostenforfait te steunen en in dat verband zelfs de voorkeur te geven aan het initiatief- wetsvoorstel dat de VVD enkele maanden geleden heeft ingediend.
De VVD diende ter voorkoming van verdere lastenverzwaringen een motie in om de voorgestelde verhogingen van benzine- en dieselaccijnzen ongedaan te maken. Dez is aangheouden tot de Financiële Beschouwingen.
M in im u m lo o n
Nederland heeft een hoog wettelijk minimumloon. Dat houdt het creëren van nieuwe banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt tegen. Nadat de VVD al geruime tijd pleitte voor afschaffing van het wettelijk minimumloon, koos het CDA daar in het verkiezingsprogram ook voor. Dat was de enige echte duidelijke keuze die het CDA-programma maakte. M aar in het debat bleek fractie voorzitter Brinkman al weer terug te krabbelen. Ingrepen in het minimumloon hebben voor hem geen prioriteit. Eerst moeten we "met elkaar" allerlei andere dingen proberen. "Zijn terugkrabbelen bevestigt mijn beeld dat het CDA duide lijke keuzes uit de weg gaat en dat deze partij, net als de PvdA, in feite kiest voor een doormodderscenario," aldus Frits Bolkestein.
W an t voor de PvdA is verlaging, laat staan afschaffing van het wettelijk mini mumloon niet bespreekbaar.
Bolkestein drong er bij het kabinet herhaaldelijk op aan die onderdelen van de CAO 's waarin de laagste loonschaal hoger ligt dan het wettelijk minimum loon niet algemeen verbindend te verklaren. Dat vernietigt werkgelegen heid en is dus in strijd met het algemeen belang. De VVD diende daar ook een motie voor in. Ook deze is aangehouden omdat het onderwerp bij de begroting van Sociale Zaken aan de orde komt. L o o n m a a t r e g e l
'Nul is nodig, nul is genoeg' was het devies waarachter het kabinet zich schaarde toen het met een loonmaatre
gel dreigde, indien geen loonmatiging uit de loononderhandelingen zullen volgen. Deze loonmaatregel is zelfs de bsais voor de koopkrachtplaatjes in de Miljoenennota. De VVD en D66 vinden dat geen solide voorwaarde. CDA- fractievoorzitter Brinkman wilde zich in dit debat er niet over uitspreken, het zou niet het moment zijn daar antwoord op te geven.
"W ij delen de mening van het kabinet dat de lonen moeten worden gematigd," zei de VVD-fractievoorzitter. "M aar looningrepen hebben nooit gewerkt, in het verleden niet en in deze tijd zeker niet. Het kabinet heeft eerst de loon matiging gefrustreerd door de lasten te verhogen. Nu het met de gebakken peren zit, kiest het voor een maatregel die het voormalige Oostblok niet zou hebben misstaan."
De VVD diende daarom een motie in om de dreiging van een loonmaatregel weg te nemen. Frits Bolkestein noemde een loonmaatregel "niet van deze tijd" omdat de tijd van centraal geregeerde loonpolitiek voorbij is. De opstelling van het kabinet aan het CAO-front is bizar, zei hij. W an t (1) Het wil aan de ene kant een loonstop opleggen aan bedrijfstak ken die goed renderen; en (2) Het legt aan de andere kant veel te hoge loonschalen verbindend op aan bedrijfstakken waar voor de werkgele genheid juist lage loonschalen nodig zijn. De motie tegen de loonmaatregel werd niet voldoende ondersteund. S o c ia le z e k e r h e id
V V D Tien-puntenplan voor industriebeleid.
De overheid moet (slechts) richting geven op terreinen waar zij directe verantwoordelijkheid voor draagt. Verder moet de overheid zorgen voor een goed vestigingsklimaat.
1. In f r a s t r u c t u u r , m a t e r ie e l Achterstand bij investeringen voor trans port (weg, water en lucht) moeten worden weggewerkt door bezuinigingen elders. Investeringen in telecommunicatie moeten op peil blijven. Het bedrijfsom- gevingbeleid moet worden versterkt. Financiële afhankelijkheid van een nog te vullen aardgasfonds is ongewenst. 2. In f r a s t r u c t u u r , im m a t e r ie e l: O n d e r z o e k
Nederland kent een (overigens afne mende) overmaat aan universitair fundamenteel onderzoek, vooral in de niet-technische richting. Vrijheid van onderzoek is een groot goed. Toch is enige sturing naar meer in bedrijven toepasbaar onderzoek - op terreinen waar Nederland excelleert - gerechtvaar digd. W aar het bedrijfsleven hierop invloed uitoefent, moet het financiële mede-verantwoordelijkheid dragen. Ook de 'derde geldstroom' (opdrachten van bedrijven aan universiteiten) is een goed middel.’Maar bedrijven moeten zich niet tot "kleine klussen" beperken. Het evenwicht tussen de belangen van de betrokken wetenschappers en hun universiteit moet in het oog worden gehouden.
Er dreigt een tekort aan technisch geschoolden. De aandacht voor techniek op scholen is een goede aanzet maar moet een bredere basis krijgen via de opleiding van leerkrachten.
Vrouwen zullen zich meer tot technische opleidingen aangetrokken voelen indien ze carrière kunnen maken. Het departe ment van Economische Zaken moet aandacht van bedrijven vragen voor de problemen op dat terrein (en zelf het goede voorbeeld geven!).
C olofon
De VVD-Expresse is een uitgave van de "M r Annelien Kappeyne van de Coppello Stichting", onder redactie van Clemens Cornielje, hoofd afdeling Voorlichting van de VVD-Tweede Kamerfractie, en Arno Visser en Dominique Peters, medewerkers afde ling Voorlichting.
De VVD-Expresse wordt gedrukt bij Roeland Druk te Scheveningen. Een jaar-abonnement kost fl 75,- en is schriftelijk aan te vragen bij de VVD- fractie, Tweede Kamer der Staten- Ceneraal, postbus 20018, 2500 EA Den Haag (telefoon 070-3182879).
3. O v e r d r a c h t v a n k e n n is De overheid stimuleert het midden- en kleinbedrijf, in samenwerking met bran che- en andere bedrijfsorganisaties, om meer gebruik te maken van
Innovatiecentra. De grote technologische instituten zoals het TNO worden tot meer marktgericht optreden bewogen. Modernisering van hun apparatuur wordt daarbij betrokken.
4. T e c h n o lo g ie b e le id
De kern hiervan is het uitlokken van research & development bij bedrijven. Het opsplitsen van overheidsgeld in subsidies voor vele projecten en pro gramma's lijkt onvoldoende doelmatig en vergt een groot ambtelijk apparaat. Geleidelijke vermindering ligt voor de hand. Fiscale aftrekposten zijn een beter instrument. Aangezien de overheid bij technische ontwikkelingskredieten niet alleen het risico meedraagt maar bij succes de gelden terugziet, kan dit inst rument worden verbreed. Goed markt onderzoek en planning wordt mede een doorslaggevende beoordelingsfactor. Het EG-beleid moet zich voornamelijk beper ken tot belangrijke grensoverschrijdende projekten, zoals ten behoeve van het milieu.
5. H e t m e d e d in g in g s b e le id w o r d t a a n g e s c h e r p t .
Onderlinge prijsafspraken worden tot het uiterste beperkt. De marktpositie van de consument wordt via geïntensiveerde voorlichting versterkt. Het
vennootschapsrecht, vooral ten aanzien van het functioneren van Raad van
Commissarissen, wordt kritisch doorge
licht. Ter voorkoming van belan genverstrengeling benoemt de overheid geen ambtenaren als commissaris. Beschermingsconstructies worden onder de loupe genomen.
6. A r b e id s m a r k t b e le id r ic h t z ich op v r ij e r e m e d e d in g in g .
Het bevorderen van de arbeidsmobiliteit heeft hoge prioriteit. Het algemeen verbindend verklaren van CAO 's wordt derhalve afgeschaft, mede ten behoeve van startende ondernemers en laag opgeleiden. Het minimumloon wordt afgeschaft. De afstand tussen de honore ring van werkenden en niet-werkenden wordt vergroot. De bonus/malusregeling in de W A O wordt geschrapt. Om- en bijscholing in bedrijven wordt door de overheid, in samenwerking met branche- en andere organisaties, gestimuleerd. De arbeidstijdenwet moet geliberaliseerd worden. Bedrijven worden meer betrok ken bij de inrichting van het beroepson derwijs; het leerlingstelsel verdient meer aandacht. De overheid propageert zowel
het afschaffen van VUT regelingen als het instellen van flexibele pensionering. Beroepsvoorlichting wordt verbeterd. 7. M i l i e u b e l e i d h o u d t r e k e n in g m e t de in t e r n a t io n a le c o n c u r r e n t ie p o s it ie .
Maatregelen, waaronder heffingen, worden afgestemd op die van andere OESO-landen. Bedrijven dienen bij inves teringen voor de lange termijn niet te worden geconfronteerd met tussentijdse verscherping van eisen.
Milieumaatregelen moeten voorzien worden van een gedegen kosten/baten- analyse. Lagere overheden onthouden zich zoveel mogelijk daarvan. Bij het vaststellen van de Legeshoogt dient de concurrentie-postie in ogenschouw genomen te worden.
8. E n e r g ie b e le id ,
Het energiebeleid, waaronder heffingen op electriciteit, houdt rekening met de energie-intensiteit van het export-pakket en de transportsector. Accijnsverhoging op brandstof wordt gecompenseerd door vermindering van de motorrijtuigenbelas ting. Subsidies op wind-energie worden afgebouwd. Subsidies op warmte-kracht- koppeling worden verlaagd, aangezien het onverwachte enthousiasme uit de markt wijst op een te hoge overheidspre- mie.
9. A c q u is it ie v a n b u it e n la n d s e b e d r ij v e n *
De rijksoverheid coördineert de regionale acquisitie. De fiscale positie van onderne mingen wordt verbeterd.
1 0 . V e r m in d e r in g la s t e n * De vermogensbelasting wordt afgeschaft. Op korte termijn zal ernst worden gemaakt met de vermindering van administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Heffingen en belastingen op locaal niveau kunnen niet los gezien worden van heffingen op rijksniveau. De overheid zet zich in voor een substantiële vermindering van de belasting- en premietarieven, teneinde de wig tussen bruto en netto salarisbedragen te verklei nen.
* Zie ook de notitie van de VVD-belas- tingcommissie inzake de internationale fiscale concurrentie-positie van Nederland.
Len Rempt-Halmmans de Jongh
