TIPERING VAN DIE Y(LBUTERSKOOL VIR ELA~OCE KINDERS

144·

H 0 0 F S T UK III.

TIPERING VAN DIE Y(LBUTERSKOOL VIR ELA~OCE KINDERS

~ ---;N SUID-.AFRIKA. ( 1 ) 1.

DIE VRAELYS AAN KLEUTERSKOLE~

Dit is nodig dat aan die begin van hierdie hoofstuk n beknopte uiteensetting gegee word van die vrae1ys wat aan

k1~utersko1e vir b1anke kinders in Suid-Afrika gestuur is (kyk by1ae 2) en wat die reaksie daarop was.

a) DOEL~

·Die doe1 met die vrae1ys was om van soveel moont1ik

k1eutersko1e vir blanke kinders in Suid-Afrika

waarvan die ondersoeker bewus was dat hu11e teen die einde van 1961 bestaan het,( 2

)se1f gegewens te verkry hoofsaaklik m.b.t.

die organisasie(J)van die sko1e; ten einde die jongste praktyk in die verband met die kleuterskool-teorie hier te

1 ~ In hierciie hoof stuk sal getrag word om enigsins •n beeld ^op te bou van die kleuterskool in Suid-Afrika in sy

verskyning en funksionering en wel op grond van die

vol~ende gegewens~ ·

a) :Sesondere fei t.e en tendense wat v:o.ortvloei ui t

· die historiese·· agtergrond van die kleuterskool en sy ontwikkeiing in Suid-Afrika, soos in die voorafgaande hoofstukke geskets;

b) bepaa1de tendense wat die gegewens verkry uit die vrae1yste v_an n beperkte aanta1 kleuter- sko1e openbaar; ·

c) inligting en beskouinge verkry.uit onderhoude gevoer met privaat persone

departementele amptenare

kleuterskoo1onderwyseresse en ampsdraers van die kleutersko6lvereniginge.

Om dan n oorsigte1ike beeld te kry, moet op die vo1gende grondvrae oor die k1euterskoo1 duidelike antwoorde

gevind word: . .

i) Wat is die ti.itgartgsprint van die Suid-Afrikaanse kleuterskool vir blankes?

ii) Wat is die oogmerke daarvan?

iii) Wat bied die kleuterskool vir b1ankes in Suid-Afrika aan?

ivv) Hoe word die inhoud aangebied?

) \Vatter tendense openbaar die organisasie van die kleuterskool vir blankes hier te 1ande?

2. Vg1. hierdie verhandeling hoofstuk II

tabel X

pag. 136.

3. Onder die organisasie is verstaan die stigting, instand-

houding en

van kleuterskole.

145.

lande te probeer vergelyk

bepaalde tendense daaruit te probeer aflei en die kleuterskool vir blanke kinders in Suid-Afrika na sy organisatoriese kenmerke te probeer tipeer.

b) DIE INHOTJD VAN DIE VRAELYS~

Ten einde soveel moontlik gegewens t.o.v. die organisasie van die skole te verkry was dit nodig om direkte vrae in die vraelys op te neem oor:

i) die uitwendige organisasie, waaronder behandel is:

(I) wie verantwoordelik was vir die stigting (vgl. afdeling A van die vraelys);

(II) die wyse waarop die gebou(-e) en terrein verkry is en die aard en omvang daarvan

(vgl. afd. F van die vraelys);

(III) hoe en deur wie die kleuterskool beheer word (vgl. afd. B van die vraelys);

(IV)· hoe en deur wie die kleuterskool instand- gehou word (vgl. ·afd. G van die vraelys);

ii) die inwendige organisasie, waaronder behandel is:

(I) die personeelposisie van die skole en die kwalifikasies van onderwyseresse (vgl.

afd. D van die vraelys);

(II) die aard eh omvang van hulpdienste by die skole (vgl. afd. D van die vraelys);

(III) die beskikbare akkommodasie en die

inskrywings van die skole met belangrike aspekte wat daarmee saamhang (vgl~ afd. C en afd. Evan die vraelys.)

Omrede die lengte van die vraelys is vrae oor wie die kleuters na en van die skool vergesel, oor bepaalde

soorte meublement en apparaat en oor was-, slaap- en kookgeriewe weggelaat.

iii)/ ..

146.

iii) RE.AKSIE OP DIE VRAELYS~

Die vraelys is in beide landstale tesame met

begeleidende brief aan 233 kleuterskole en -klasse vir blanke kinders in Suid-.Afrika gestuur. Aan 4

kleuterskole vir kinders met bepaalde fisiese gebreke, asook aan kleuterskole waarvan die ondersoeker bewus was dat hulle nie meer in 1962 sou voortbestaan nie, is geen vraelyste gestuur nie, terwyl van 16 kleuter- skole se bestaan verneem is nadat die ontvange ant- woorde vir

groot deel reeds verwerk was.

Van die 233 vraelyste is 107 terug ontvang, waarvan 89 bruikbare antwoorde bevat het en afkomstig was'van:

72 kleuterskole wat provinsiaal gesubsideer word;·

2 kleuterskole wat geheel deur die D.O.K.W.

onderhou word;

1 kleuterskool wat geheel deur

munisipa1i- teit. onderhou word;

8 privaat, nie-geregistreerde of "om-eie-gewin"- skole;

6 privaat

geregistreerde kleuterskole.

S1egs van Roomskatoliek-beheerde kleuterklasse is geen bruikbare antwoorde ontvang nie. ( 4)

2. DIE UITGANGSPUNTt

a) Soos die geval in 1ande waar k1eutersko1e bestaan, is die uitgangspunt van die Suid-Afrikaanse kleuterskool die kind van voorskoolp1igtige ouderdam. Skoolp1igtige ouder-

dom is in die Oranje-Vrystaat, Kaappr·bvinsie en Natal die sewende 1ewensjaar, terwy1 in Transvaal die skoolplig ~

aanvang neem vanaf die begin van die jaar waarin die kind 7 ;]aar oud wo:0d.

Ui t/

4. Vgl. verder die Inleiding tot hierdie verhandeling, par. 3

en 4.

147·

Uit 89 antwoorde verkry op vraag 14 van die vraelys aan kleuterskole kan afgelei word dat in alle oorwegend Engelse, Afrikaanse en Joodse kleuterskole die minimum en maksimum

ouderdomspan 2 tot 6 jaar is. Die oorwegende tendens is egter om kleuters te trek tussen die oudordomme 3 tot 5 jaar. Dit word veral gestaaf as die oude~domsverspreiding

in 6 2 kleuterskole, wat vraag 15 volledig val tooi het, ontleed word:

TAJ3EL XI: OUDERDOMSVERSPREIDING IN 6 2 KLEUTERSKOLE~

OUDERDOM. ^a;o VAN ':!. O~~E

INSKRYI:J J..NG,

2 jaar 5.0%

3 jaar 19.6%

4 jaar 31.5%

5 jaar 35.3%

6 jaar 8.6%

Uit die voorafgaande is dit ook duidelik dat die meeste kleuters in genoemde 62 skolo, vier- en v.y·fjariges is, nl.

'668% van die totale inskrywing. As nou in aanmerking

geneem word dat die meeste kinders reeds op sesjarige oudor- dom die provinsiale skole begin besoek, dan is die lae %

sesjariges in hierdie kleuterskole, waarvan 38 in Trans- vaal, .te verklaar. Di t wil voorkom of di t ook nie •n

algemene neiging is by ouers om kleuters reeds op tweejarige ouderdom na die kleuterskool te stuur nie. Die oorwegend Joodse kleuterskole vertoon baie beslis die neiging om slegs drie- tot Vyfjariges toe te laat.

Die voorskoolse kind waar.mee die kleuterskool hom in Suid- Afrika bemoei, is dus die peut~r (twee- en driejarige) en die kleuter (vier- tot sesjarige). ( 5 )

. b)/.·•oo•••o••••o - - - - -··· ··-- --·---·---·-

5. Coetzee, prof. dr. J. Chris : uinleiding tot die Algemene

Teoretiese Opvoedkunde", pag. 294 verder.

148.

b) Hierdie kind van twee tot ses jaar word in die eerste plek gesien as onafskeidelik verbonde aan •n huisgesin, wat as die vitaalste fru{tor in die vorming van die porsoonlik- hoid van sy lode beskou wotd. Daar is dan ook male sander tal deur die apostels van die kleuterskoolbeweging verklaar dat die kleuterskool nie

plaasvervanger vir die huis is of wil woes nie

maar ^slogs~ waardigo bystand en verleng- stuk daarvan. Tiie kleuter word dan gesien as wese met

sosiale ooruprong wat bepaalde moontlikhede maar ook behoef- tes in die verband het.C 6

)

Maar hierdie kind word ook, op grond van die rosultate van navorsinge op die gebied van die medisyne, sosiologie,

sielkunde en opvoedkunde in hierdie eeu, in besonder gesien as n dinamies ontwikkelonde en ontplooiende indiwidu, met eie unieke belangstellinge en gawes, wat hom in n sodanig grondliggend vormende lewensstadium bevind, dat die aard van fisiese, verstandelike, emosionele en sosiale toestande en beinvloeding in hierdie tyd absoluut bepalend is vir latere

karakter~ ^en persoonlikheidsontwikkeling~ ⁷ )

Irl die kleuterskoolkind se lewe word weer fisies en gees- telik versl:illende opeenvolgende en ineenvloeiende lewens- tydperke onderskei, elk met sy bepaalde kerunorke, besondere behoeftes en dan ook eise wat dit aan die opvoeder stel.

Daardie stadia is hoofsaru{lik gegrond op die bevindinge van die biologic en sielkunde en dit le •n indiwiduele basis neer vir elke ontwikkelende persoonlikheid. Reeds in 1946 het

.' ~

mej, M. Kriel op die kongres .van die S.A.O.U~ verklaar:

udie/•••••o•••••••

6. Vgl. Arndt, dr. Ruth ~ Presidensiele rcde, Durban, 5 Julie 1960; stukke van.die K.S.V. van S.A.

7. Vgl. Arndt, dr. Ruth ~ op cit.

· Vgl. ook:

Arndt, dr. Ruth : Presidensiele redo, Bloemfontein,

5 Julie 1961; stukke van die K.S.V. van S.A.

149~

11

die basis van die 1\:leutersl-cool is die, 8 ) indiwiduelo sielkunde van die kind." \

Wat moor is

die kleuterskoolbeweging in die algemeen grond vandag sy geldigheid van bestaan op die bewering dat dit die geboortereg van elkc kind is om slegs die beste fisiese? verstandelike

emosionele en sosiale .versorging' ·en leiding te ontvaP..g in •n steeds sneller verander-Gr::ctc vv:r,:;ld ·o::;;

die gebied van die ekonomie

tegnologie' maatsl-capiw en ^staat,

sodat hy eendag as gebalanseerde, nuttige·mens sy volwaar- dige burgerskap sal beoefen en help bou aan die geluk van

d . d (9)

1.e mens om.

Die mensbeskouing van die kleuterskool, ook in besohder in Suid-Afrika, is dus kenmerkend humanisties-liberalisties:

die kleuter

as indiwidu

met sy besondere behoeftes

drange, belangstellinge en gawes

wat as valle persoonlikheid in die

' '

breedste sin van die woord ontwiY$el moet wor4, staan skerp

. a· "dd 1 t a· kl t ' a· (lO) n· kl t

1.n 1.e m1. e pun van 1.0 eu eropvoe 1.ng. ul.e eu er- skool is :hierin tipiese voorbeeld van die sogenaamde "nuwe"

opv6eding.

c) Daar kan egter, na wat vasgestel is, met veiligheid beweer word dat die kleuters in skole verbonde aan weeshuise van

die Afrikaanse kerke uitgesproke gesien word as Skepsele

Gods~ Daar dien egter op gelet te word dat hierdie skolo ui t goheel ander oonveginge en inisiatief gestig is on

bestaan en slogs •n nietige ongeveer 1% van die totale aantal kleuterskole in Suid-Afrika ui~maak, sodat hierdie

religieuso/ •. ~.~···

8~ Kriel M.M. uKleutorskole en die Onderwys van die voor- skoolse kind"

referaat gel ewer voor die 42ste kongres van die S.A.O.U.;

uDie Unie", 42ste jaargang nr. 3

1946

pag.

63 verder.

9. Vgl. bv. dr. Ruth Arndt se redes gelewer voor jaarvorgade- ringe van die K.S.V. van S.A. te Pieterrnaritzburg, 2 Okt.

1958; Durban, 5 Julie 1960; Bloemfontein, 5 Julio 1961;

sta~ke van die K.S.V. van S.A.

10. Vgl. Coetzee

J.C. se karakterisoring van die nNuwe

Opvoeding

in sy

Die Moderne Opvoeding

pag. 24 verder.

150.

religieuse uitgangspunt in die opvoeding by verre nie as kenmerkend van die oorwegendo aantal kleuterskole in Suid- Afrika aanvaar kan word nie.

So sien ook die Jood die kind binne die raamwerk van sy holistiese lewensopvatting as gawe Gods wat opgevoed moot word tot aanvaarding en beoefening/vertroeteling van die JudaS: sm.e.

3. DIE DOEL~

In noue verband met die vorige wil veral die erkende kleutorskool in Suid-Afrika in lyn met die oorheersondo lewensbeskouing daarin:

a) Die kleuter in sy totaliteit as indiwidu opvoed;

b) die kleuterouer, waar die bestaan

voorlig en opvoed.

a) T.o.v. die indiwiduele kind wil die kleuterskool aanvullend tot die ouE;?rhui~.o die gewenste geleenthede skep vir die beste fisiese, verstandeliko

emosionele en sosiale ontwik- keling van die

i) Die kleuterskool beoog om die kleuter fisies gesond te ontwikkel deur, in samewerking met die ouerhuis

gereelde mediose toesig en behandoling te verseker

doeltreffende aktiwiteite vir die ontwikkeling on ko-ordinasio van kleinoro on grotore spiere daar to

~tei 9 en dour die voorsioning van voldoende vars lug

lig on higi8niese toestande en om onder behoorlike

toesig te waak oor die veiligheid van klouters;

ii) die kleuterskool beoog om die kleuter verstandelik to oritwikkel dour die voorsiening van sielkundig gefun~

deerde aktiwiteite en apparaat, waardeur die verbeel- ding en denke van die kleine geprikkol en geoefen word en sensoriese boheer ontwikkel word op

basis van vrye uiting en eksperimentering;

iii) die kleuterskool beoog om die gemood van die kleuter ten goode to vorm dour gevoelvolle gebruik van die taal in pasliko verhalo, :po8sio~ drarnatisering on

~---~s~a~n~.···~-

151.

sang, deur praktiose gebruik van ander kunsvorme binne sy vermo~, deur hom steeds te omring met die mooie

skone en integriteit en deur tug en dissip1ine;

iv) die k1euterskoo1 wi1 die k1euter sosiaa1 ontwikkel

dour die ge1eenthede daar te ste1 vir .samewerking, saam- doen en saam1ewe met sy maats, waarin die regte van ander erken moet word

die taal as kontrunniddel gebruik moet word en die waarde van saamwoes, eensgesindheid en

intense belewing uit8indelik gevestig moet word. (ll) b) Die klcuterskool beoog egterook oor die algemeen in Suid-

Afrika die voor1igting van kleuterouers

die verskerping van hulle belangstelling in die gawes en behoeftes van hullo eio kinders en die uiteindelike verhoging van die pei1 van voor-

skoolse opvoeding

deur ouers te help bring tot aanvaarding en beoefening van hu1le ouerskap in die valle sin van die woord. Die kleuterskool beoog dan in die verb~~d om eerstens die voordelige samewerking van die ouers

en dan vcra1 die moeder, te verkry en om tweedens •n inrigting daar te ste1 wat in bre~ trekke die atmosfeer en gees van die huis·sal weerspieel on adem. Die kleuterskool beoog nie om die kleuter

uit sy natuurlike verband to rill{ waar die nog bestaan nie

maar wil kooperatiof aanbied

11.

i) dit wat die indiwidue1e ouerhuis

by gebrek aan

een

moor of.almal van die vo1gende nie kan bied

tyd, gesondheid

kennis

gesonde opvoedingspeil, 1iefde, egalige emosiona1iteit

ruimto

geld, brders en/of susters vir die k1euter;

. ; )/ I

I 53'\

ll.

0\ ... , ••

.. 0 yo

V~l.

hiervoor:

a) Arndt, dr. Ruth ~ Presidensiele rede, Bloemfontein, 5 Julie 1961; stw{ke van die KoS.V. van S.A.

b) K.S. V. van S.A. :

Die K1euter en K1outersko1e in Suid-Afrika".

c) K.S.V. van S.A. : Memorandum voorgele aan die

Nasiona1o Gesondheidsraad, 1950; stukko van die K.s.v. ^{van S.A.}

d) Armstrong

E. ~

Wat is

Kleutorskoo1?", artike1 in

Lantorn", jaargang 7, nr. 1, Okt. 1957

pag. 77. ·

13-:.JKNO"PTE

-

SKHTATIESE VOORSTELLING VAN DIE INHOUD VAN

KL~UTERSKOLE

IN S.A.

t . •

J § 'FISIESE VERSORGTNG EN l. Oggendondersoek.

i 3 I / · ^2. Periodieke mediese en tandheelkundige ondersoeke •

.

II w V GEVJOONTEVOIDE:ENDE .AE:TIWITEITE: 3. Die aanleer van higieniese en gereelde toiletgewoontes.

~ ~~< . ^4. Rus : liggaamlike ontspanning vir ~ort_p~riodes en/of slaap.

I ~~ ~·{~;;;;~~;;;~--~-;:,:::::~:::---~-~-~~~-~-~~E:~::~~!~~;~~~~:~~~!:::~~~~;:;~-~:;:;::~:;-z~::~--

~ prentekyk; speelgoed •

.AKTIWIT"EITE : ii) Groep : Verhaal tjies.

2. Buitenshuis

b. Gerig : i) Indiwidueel: Vlyt: papier knip en plak

ryg van krale;

opvoedkundige apparaat (Froebelblokke;

)/Iontessori-apparaat e. a.);

Legkaarte; slagorkes; geselsies oor

b. Gerig :

ii) Groep

bepaalde onderwerpe.

: Sang- en musiekspele; rympies en poesie;

dramatisering van verhale; na-bootsspele en spele i.v.m •. huishouding; nuusbrokkies;

~envoudige projekte-; sl.agorke·s ..

i) Indiwid~: Speelgoed op grond gras en/of in sand- bak; skoppelmaai; (kyk ook binnenshuis).

Balanseerspele of oefeninge; .speel met ii) 9:.roep

speelgoed in water; modder.

: Wipplank; draaiwi.el; j aag- en vang- speletjies; glyplank; .. fantasie- en naboots)lele.

i) Indiwidueel~ Kl~apparaat; tuinwerk; versorging van

troeteldiertjies.

: Verkeerspele; tuinwerk en waarneminge

~

(Elementere Natuurkennls); uitstappies • na bepaalde plekke en geselsies met

besondere persona ..

ii) die verhoging van die peil van die huislike opvoedingsfunksies. (l 2)

Eeide voorgaando hoofoogmorke is dan samevattend daarop gerig om die drange en behoeftes van die kleuter ten goede te bevredig, hom te bring tot beheer van homself en sy omgewing en om konstruktief en breed die grondslae te help le vir die ontwikkeling van •n geintegreerde persoonlikheid, wat tot nuttige burger of burgeros van ~ Suid-Afrikaanse voll

sal groei. En daar.mee is die kleuterskool weereens ~ tipiese verteenwoordiger van die sgn.

nuwe" opvoeding.

4. DIE INHOUD:

a) DIE AKTIWITEITSPROGRAI\i:

i) Deur middel van watter leerstof, aktiwiteite en

apparaat wil die. Suid-Afrikaanse kleuterskool vir blan- kes nou die hiorbo breedopgesetto en hoe ideale bereik?

Van 41 k;louterskole van verskeie tipes is afskrifte van daaglikse en/of weoklikse aktiwiteitsroosters ontvang waarop die aard van aktiwiteite, die duur daarvan en die groopering van die kleutors aangedui is, waar in lg. geval die inskrywing en beskikbare personeel

sodanige groepering prakties moontlik en nuttig maak.

Daarnaas het nog ~ verdere 48 kleuterskole antwoorde op vrae 26c tot 26k van die vraelys verskaf, terwyl ook insae verkry is in enkele skemas of leerplaiLl'le van

orkende kleutorskole waarin o.a. die soort spelo,

verhalo, apparaat of matoriaal wat gebruik word vervat is.

ii) Die skematiese voorstelling op die vorigo bladsy goo enigsins

samevattendo boeld van die algemene aard

12. Vgl. veral

Arndt, dr. Ruth

va.n/

Presidensiele rodos, Durban, 5 Julie 1960

on Bloemfontein, 5 Julie 1961; stukke

van die K.S.V. van S.A.

154-

van die kleutcrskoolinhoud en is nie bedoel om al die aktiwiteite, ens. van die kleutcrskole wat gegewens verstrek het.weer te gee nie, hoewel die skema op grond van daardie gegewens opgestel is. Die ooreen- ko.mste in die aard van hierdie 41 sko1e se aktiwiteite

is so groot, dat dit te betwyfol is of die res van die kleuterskole in Suid-Afrika, voral gesubsideerde kleuter-

skole, gesien die standaarde van die provinsies en die Kleuterskoolvereniging van S.A., se programme~ ander patroon sal vertoon.

Na die aard van die inhoud wil die kleuterskool dan by ui tstek ~ opvoedkundige inrigting wees, w at opvoed·- kundige fasi1iteite aan die kleuter wil bied waarvan die hooftrekke is:

(I) Fisiese versoring en· ontwikkeling;

(II) verstandelike en emosionele ontwikkeling;

(III) sosiale ontwikkeling.

Na die aard van sy program is die kleuterskool in die eerste plek opvoedkundig-vormend en nie sosiaal-

versorgend nie.

Vernaamste kenmerke van die aktiwiteitsprogram is dat dit verdeel word in binnenshuise en buitenshuise aktiwitoite, wat elk weer onderverdeel word in vrye en gerigte aktiwitoite. Met inagneming v;an iv). hieronder wi1 di t ui t die ontvange antwoorde op vraag 26 ( c -- g) voorkom of hierdie kenmerke in omvang oar die aigemeen geneem nagenoeg gelyk verteenwoordig is ih die program.

iii) Die aanbieding van programme wat daardie hooftrekke vertoon is gefuhdeer in die volgende opvattinge en/of beginsels:

(I) Die ekonomiose en maatskaplike samestellinge van gemeenskappo in S.A., waardeur die nor.male beoefening van die primore funksies v~n die huis erg versteur is, veral in die grotere

stede/ ••••••• ~ ...

155.

stedo, vereis vandag kooperatiewe voorsiening van die boste geleenthede. aan alle voorskoolse kinders om tot geintegreerde en sosiaal-aange- paste persoonlikhedo te ontwikkel in daarvoor dooltreffend ingorigte, ruim inrigtings onder leiding van deeglil\: opgoleide onde:bwyserE3 sse.

(II) Die lewenstydperk twee tot sewe jaar ~s funda- menteol vir alle latere fisiese en geestelilco

ontwikkoling en verg eerstens in sameworking met die huis gereelde, georganiseerde, gesaghebbonde mediose, tandheolkundige en

sorg,

tweedons gesonde verstandelike en emosionele ontwikkeling i~ •n tydpork van nuuskierige soeke en ontdekking en dordens sosiale ontwikkeling in

tydperk wanneer die pouter vanaf sy tweede jaar al meer en wyer kontakte soek.

(III) Selfs die normalo huis kan uit die aard van die saak vandag nie meer aan die klouter bied

aan ruimte, aktiwiteit en sosiale aanpassing, wat dour •n goedbeplande, goedtoegerusto kleuterskool gobied kan word nie.

(IV) Die oorgrote getal kleutors is nie ryp vir

(13) formele onderrig_voor die sesde lowensjaar n~e.

iv) By die ontleding van al die voorgaande is gekom tot onderskeiding van die volgende faktore wat die aard, omvang en organisasie van aie kleuterskoolinhOud oor die algemeon in wese bopaal:

(I)/ •..

13. Vgl. hiervoor:

a. Arndt, dr. Ruth :

redes, Pietormaritzburg, 2 Okt. 1958 on Durban, 5 Julie 1960 en Bloemfon- tein, 5 Julie 1961; stukke van die K.s.v. van S.A.

b. K. S. V. van S.A. : "Die Kloutor en Kleuterskole in S.A."

c. Snyman, prof. dr. J.J. : "Die Wese en gronse van dio Primere Skool", inougurole redo, bylae tot

11

Koors"

d1. XXII, nr. 1, Augustus 1954.

- 156

(I) Die ouderdom, vermoe en belangstelling van kleuters;

(II) die beskikbaro ruirote binnens- on buitens- huis;

(III) die omvang en moontlikhede van bruikbare appa-

r~at, middole en materiaal wat deur beskikbare ruimte, fondse en geskenke toegolaat word;

(IV) die tipe kleutorskool:

a. ooreenkomstig die lengte van die skool- dag;

b. ooroenkomstig die oorwegondo nasionaliteit van die skool hoofsaaklik in geval van die Joodse slrole;

(V) die beskikbare getal opgeleido en onopgeleido porsoneol, met inagneming van ervaring en aanleg;

(VI) die seisoen van die jaar en daar.moe saamhangond · die daaglikse weersomstandighede;

(VII) die eis van doelgerigtheid en gebalanseerdheid van d_ie program.

(14) b. DIE Th1EDIUIVI OJr VOERTA.AL:

i) Soos reeds bepaal is kleutorskoolonderwyseresse van ondersteunde kleuterskole in Transvaal en die Oranje- Vrystaat volgons regulasie vorplig om klouter,s in hullo natuurlike omgangstaal

d•w.s. moedortaal aan te spreek.

Verder hot die K.s.v. van S.A. ook die beginsel aanvaar dat die voertaal van die kleutorskool die moodertaal sal wees in soverre dit die indiwiduele kind raak,

d.w.s. dio onderwyseres spreek die kleutor in sy moeder- taal aan. Ook die K.V.K. en T.V.K. aanvaar in bree trekke die beginsel, sodat aanvaa.r word da.t a.lle

kleutorskole/ •...••.

14. Vgl. ook hierdie hoofstuk, 6 c. (iii) V, pag.l98 hiorondor.

157.

kleuterskolo wat hulle steun en stukrag uit al hierdie bronne ontvang, hierdie beginsel ondorskryf en toe- pas. Oor nie-geregistroerde privaat kleuterskole bo-

s·taan geen kontrole in die verb and nie. In soverre die teoretiese sttuasie wat die taal as oordrag-of vormingsmiddel in die Suid-Afrikaanse kleuterskool betref.

ii) Om tot •n ontleding van die praktiese situasie van die gebruik van taal in die Suid-Afrikaanse kleuterskool en die afleiding van bepaalde kenmerke in die verband te kam

moet agtereenvolgens getrag word om antwoorde

op die volgende vrae te vind:

(I) Watter tale word in die Suid-Afrikaanse

kleuterskool gebruik en moot dus as draers van bepaalde geestesinhoude in die oordrag en om- gangsproses in die kleuterskool beskou word?

(II) Watter wyses van gebruik van die taal word in die Suid-Afrikaanse kleuterskool aangetref?

(III) Hoe word die kleuters gegroepeer?

·(IV) Hoodanig is die taalgroepe in die inskrywings van die kleuterskool verteonwoordig?

(V) Watter afleidinge is daar uit die

taalpatroon"

van die kleuterskool to maak?

(I) WATTER TALE WORD GEBRUIK?

In die Suid-Afrikaanse kleuterskool vir blanke kindors word savor bekond deurgaans van die tweo offisiele lands-

!

tale gebruik gemaak waar nodig. Kinders ui -G Joodse huise word vir die doel van die klouterskool in die reel as Engelssprekendos geklassifiseor. Klouters uit Holland~~~

Dui tse

Italiaanse, Grioks?, ___ ..§.!l_.H'?..I!:.ga§.rSe huiso word in 6f Afrikaans 6f Engels aangespreek

waarskynlik na gelang die ouor verkies.(l 5 ) Onderwysorosse word oak nie opgolei om

spe sifiek/

15. Vgl. bv. die aansookvorms om toolating tot kleutorskolo.

' 1_58.

spesifiek met die huistaal van hiordie leerlingo rekening te hou nie. Daar dien ook weer hier op gewys te word dat die South African :Board of Jewish 3ducation 1Jlyk1Jaar voor- keur gee aan onderwyseresse met opleiding in He1Jreeus vir

oorwegond Joodse klouterskolo.(l 6 ) (II) WATTZR WYSES VAN GEBRUTI{ VAN DIE TAAL

:BESTAAN DAAR?

In die Suid-Afrikaanse kleuterskool vir 1Jlanke kinders moet in teorie twee wyses of situasies van go1Jruik van

taal aanvaar word:

(1) Eerstens is daar die taalge1Jruik of -kontak tussen die onderwyseres en die kleuter, waarin eersgenoemde die kleuter in sy huistaal of natuurlike omgangstaal aanspreek, indiwidueel en in die groopsituasie.

Dit kom daarop neor dat die onderwyseres in alle groep-situasies van gemengde taalgroepe beide lands-

tale om die 1Jeurt sal moot 1Jesig: wat in oen taal ter wille van •n deol van die groep gese of vertel is, sal weer oorgese moot word in die ander taal ter

wille van die andor deol (al is dit net eon kleuter) van die groep.

(2) In alle gevalle waar kleutors van verskillonde taalgroepe mot mekaar koritak maruc, spreek hulle mekaar aan in die taal waarmee hullo die beste oor

die weg kom.

(III) HOE WORD DIE KLEUTERS GEGROEPEER?

Indien die kleuters in die kleuterskool volgens taal- groepe gogroepeer word, sal die praktiese situasie (met sy 1Jepaalde geesteliko klimaat on 1Jotnvloeding) soos onder

II (1) hier1Jo 1Joskryf, nie nodig wees in die geval van •n kleuterskool/ ••.•••••

16. Vgl. ook hierdio verhandeling hoofstuk II, 4 (h), pag. 92

(1) ( 2)

(3) ( 4) (5) (6)

159.

k1euterskoo1 wat k1eutors uit vorskeie taalgroepe huis- vos nie. Maar dan sal daa1~ min of meer die toostand bestaan soos

^• die provinsiale parallelmedium-skool. •n Samevatting van dio 88 antwoorde wat van kleuterskole op vraag 23 ontvang is, sien daar egtor soos vo1g ui t:

T.ABEL ;{);II vVYSE VAN GROEPERING VAN KLEUTERS.

Aantal skole wat kleutors volgens taal

groepeer 1

" "

vo1gens ouderdom

groop0er . _{. 58}

" "

volgens ouderdom en

taal groepeer 3

"

volgens vaardighoid

groepeer 8

II It

" " vo1gens ouderdom en

vaardigheid groepeer 10

II II

met geen groepering nie (d~w.s! mot

net eon groeE kleuters) 8

TOTAAL 88 Uit bg. is dit duidolik dat taal by groepering slogs --

by 4 van hierdie 88 kleutersl\:ole •n rol gospoel hot (d. i.

di~ skole by (1) en (3) hiorbo). In die geval van 84 van die skole is dit moont1ik dat gemengde taaigroep-

situasies bestaan, afhangende van die inskrywings van die skole.

(IV) HOBDANIG IS DIE TA_i\LGR0:8PE IN DIE INSKRYWINGS VERTEEN"\fT OORJJ IG?

Uit 69 van die voornoemde 88 kloutorskole so vollodige

t d 3 · (l 7 ) · a·t a ·a ^1·k

an woor e op vraag 1 van

vraelys,

1 Ul e 1

dat onderwyserosse in die geval van ten minste 63 daarvan meer as een taal in dieselfde skool moot gobruik om

kleuters/~fp~g:~6l) 17. Vgl. ook hierdie hoofstuk\ 6 c (iii) V, pag.198 en grafieke

l tot 6, pag. l60(a) - (dJ.

/flO

GRAFIEK I~ Grafiese.voorstelling van Z3 kleuterskole se persentasie inskrywings uit ENGELSE , AFRIKAANS-E , JOODSE en nANDERH rmise.

·==----~---~-=..._.-~.-.-~-

·---.

/~

f_:. / \

\ \ _,. .

...

^..

·---·---

• . ^I

I

\ ... ...

I ' •

\ '\-

/ \ ·,

- /(J(J

.. 'lo

-6o

-Iro

...

.

I

i

I '-....

' \ -~o

...

... ,, . ^{I . . . .} . .

"f '

' _'

_.

•. ''

..

. • ....,

(})

3 7 '( /0 II /2 lo 1/f- IS liB. ^/7 /3 19 .zo 2.1 22 J.B. ,...

/ ( L £"' r£R. s 1<. o 1,.. ~.

· Verbind % kinders uit Engelse huise.

Verbind % kinders uit Afrikaanse huise. ^{• • • • • •} : Verbind% kinders uit Joodse huise.·

Verbind % kinders uit

Ander

huise.

_,_,_,._ :

... D

•

IOQ

9o

8'(;.

() 0 _{)::, j.}

~

.,_

...

1.\1

~

be

~

~ '.tf

'S:.

"'

-..'0

l.jJ

...

llf lf.o

·~

1--

~

l.l

(/)

It

It I

I

IO

.\

\ _, \

_ , / /

\ .\

. ^{.--- ,: \}

.'\ \

\

\

\ \

\ \

·"

\

\

160(b)

Voors-telling van 9 kl;;mterskole se perscn-tasie inS.krywings ui t Engelse,

<.Iooillia en grikaag§.S:, huise. - = - · -

'.

1 J

I

~ I \

\

\

\

\

\

\

\ ....

• •

\

' _{" I} I

' 6

L_~-

7 9

• •

- - - - - g

•••• •

I

Verbind ;f.

Verbind ^t?-0 Verbind

::; 4- 5

1/ . .

_______ !_" L. ~ '·! T £:. ,!:?. .~ l\

·.:.l

kinders ui t ·2~ngelse I1uise.

kinders ui t Afrika:=HlSO huise.

kinders uit Joodse huise.

GB.A.FL:::ti 1: Voorstellinf!' van 12 kleuterskolo --- se persentasie inskrywings uit

E~ge~ en ;1f.!:ikas.n_§£ huise.

_ _ : Verbind ~~ kinders ui t

Engelse huise.

Verbind % kinders uit

---:

·-

^{_ .. --}

Afrikaanse huise.

/.

/

,•

·--

-·-....,.

/0 II

160(c).

GltAFr·'I{ 4: Voorstelling van 5 kleuterskole se

~ ^{/~o . -· -} persentasia inskrywings ui t :ing~ls~ en

L. __ ~Q9.~~ huise •

. . . ^{. .}

^..•... _.

9o •••• ; Verbind 7~ kinders

uit Joodse huise.

\

: Verbind '/~ kinders

-8¢ uit Zngelse huise •

...

,q

~

~ Q

~

<:

liJ

!...t h.

~

•

- 7'o

5o

-- io

I ?5

-

->-

---,~---:o---

---·---·- - -

; I()()

I

\J t ^4o

~

!

...

~&o

\.!)

....

K) ^I

,, _l

~ 0 t ^ro

':t 1...,.

"-t

I

1--

PI;_

~ ^-So

'-1 _...

(.,) :·· l.f.O

~

l

1--...

~ ~3D

v;

~ l

~ ^{- il.o}

10

QHAF:£=!_5: Voorstclling van 8 kleutersk9lo se persentasi0 inskrywines ui t ~.§.1~'

Afrikaans~ en

And.:::;r" huise • ...

It

'

/ /

/ /

f

t

,. I

2 I I I·

\ I "

\

'

J..---..,

.

._ __ ^:

·-.·-·-·:

,_,_----

' ' _"

Verbind % kinders uit En,r?.,:elso huise.

Ve;~ind % kinders uit AfrikaGnse huise.

Verbind % kinders ui t.

....

\

\ '\

'

\,

11

Andor" huise.

...

....

\ ^\

~ ~ 5 ~ 7

j{ ^{L Cl!} T£!?<$ KO'- C.

160( d)

GRAFIEK 6: Voorstellin,g van 6 klouterskole se

__

persentasie inskrywings ui t

^..

~!.H1'el.§£.,

~oods~ en n!.:Q~" huise.

\..!.)

'

N

(.t(

\)

()

):

'!>

...

'"-~

\q t-.1 r(

·~

\tt _....

<.,) ..,._

! ... '

-....

'

{·")

1v\ 'I

r·t.:J

I"C!

lo

--5o

l

10

-- _.

• • • • • •

·-·....,....·-·:

,.,_ . . - . . 4

/(f. E a T E.R.. $ ,1< 0 L... £

VorbinJ. % kinders uit En;3clse huise.

Verbind % kinders uit Joodse huise.

Verbind '!~ kinders uit nAnder" huise.

161.

kleuters in hulle huistaal te bedien. Dat die inskrywings- patroon (-patrone) van hierdie 63 skole verteenwoordigend moet wees van haas alle blanke kleuterskole in Suid-

Afrika, is af te lei uit~

(1) Die feit dat geen provinsie suiwer moedertaalkleuter- skole d.m.v. regulasies vereis nie. Die direkteur van Onderwys in Transvaal meld in sy verslag van 1956 dat alle kleuterskole in Transvaal beide taal- groepe toelaat;

(2) die beleide of standpunte van die kleuterskool- vereniginge in die verband;

(3) die samevatting van gegewens in die pamflet van die K. S. V. van S.Ao:

Die Kleuter en Kleuterskole in

Suid-Afrika" (1954), pag. 6.

Vir die nadere interpretasie van die persentasie- verteenwoordiging van verskillende taalgroepe in die inskrywings van bepaalde kleuterskole (kyk grafieke 1 tot 6) en vir vergelyking van skole wat dieselfde inskrywingspatroon openbaar? is van die volgonde teoretiese argumente as basis ui tgegaan~·

(1) Verskillendo tale en groepe op gelyke vlak binne dieselfde kleuterskool sal mekaar wedersyds

bel.nvlood;

( 2) 60% of meer verteenwoordiging van •n taalgroep in

~

skool bring noodwendig mee dat die bepaalde taal van daardie groep onderling meor, indien nie oorhoersend nie, gebruik sal word in verhou-

ding tot die ander taal, waardeur die bepaalde lewensmilieu of geestesinhoud wat dour die taal as draor van die groep se kultuur wat also die kleuterskool ingedra word, ook goldender sal weos

in daardie bepaalde skool en ~ sterker bel.n- vloedende faktor bo en op die ander taal. So ~

taalgroep/ ••••••

162.

taalgroep word dan n geldende groep na gelang van sy verteenwoordiging en sal sig uit die aard van die saak nog sterke::r laat gold as die onder- wyseres9 hoewel deeglik tweetalig

in wese tot

daardie selfde groep behoort;

(3) in dieselfde lig is aanvaar dat minder as 40%

vertoenwoordiging van n taalgroep in die inskry- wing van n bepaalde skool daardio groep n

onbelangriker, indien nie nietige

faktor maak in die bepaalde skool;

(4) 40 - 59% vertoenwoordiging van n taalgroep in •n bepaalde skool maak van die groep n faktor van nagenoeg gelyke krag en boinvloeding in verhouding met die ander groep(-e).

Daar dien op gelet te word dat in die voorgaande glad nie die algemone krag van n bepaalde kultuur

of die

agtergrond en sosiale stand, of selfs die porsoonlikheid

van die kleuter of bepaalde kleuters in aanmerking ge- neem is nie. Hierdie faktore sal m.i. bepaald

rol

speel in die graad van·beinvloeding van •n bepaalde taal- groep op •n ander groep.

Op grond van die voorafgaande basis kan nou die volgende samevatting van die inskryvvings van gemelde 63 kleuterskole gemaak word uit grafieke l tot 6.

(L.W. -Die kleuters uit Joodse huise is deurgaans saam met die kleuters uit Engelse huise goreken

terwyl die

persentasie verteenwoordiging van tale anders as Engels

)

en Afrikaans en wat op die grafieke as een groep saam- gevat is, vir alle praktieso doeleindes in die ondor-

staande tabel buite rekening gelaat is.)

TABEL XIII:/ ..•.•

1.

2.

3.

L

TAB:JL XIII~ GROEPERING VJ .. N 0.tCOLE OOREEJ\TK0!,1S'l:IG DIE _rERSENTASIE-VERTEENVTOORDIGING VAN TAALGROEPE IN 63

SKOLE.

Geta1 k1eutersko1e.

rl ^{C\J ('(') oc;;j-· \.0,} '0

.!4 .!4 .!4

.!4 .

..

·rl ·rl ·rl •rl ·rl ·rl ^Ci)

~

~ ^{'H ..}

K1eutersko1e met

.cd

. ·m .. +'

H H H H

H H o·

% inskrywings.

_{0 · 0 0 0 t?}

Oorheersend E~e1ssprekend .

₁₇

6

8

5 2

6 44

---· ---· --- ^--- ---- ---- --

Oorheersend Afrikaans- 2

s:erek epg . . l

_'

3

^.

0

4 0 10.

---· --· --- ---· ---· ---- --

Waar taa1groepe na~enoeg 4

gei~kverteenwoordigend is : 2 1

0 2'

0 9

m .!.

0 T A A L . . _{23 9 12 5 8 6 63}

-

Nommers van sko1e op grafieke.

1 - ^{9; 11; 12} - ^{15; 21 - 23.}

1 - ^{4; 7 en 8.}

1 - ^8.

.1 - ^5-

"1 en 2.

16' .. 17.

10 5'0 - ll.o 3 -.6.

10, 18-- 20.

i) en 9.

9.

7 en 8.

(V) WATTER AFLEIDINGE I.S DAAR l\TOU UIT DIE VOORGA.A.IIDE TE 1'11A.AK?

(1) Hoewel slegs twee tale as voertaal tussen onder-

( 2)

wyseres en kleuters gebruik word

is daar tog oo.k kleuterskole (kyk grafieke 1, 5 en o) wat kleuters·

uit bv. Hollandse, Duitse, Italiaanse, Griekse, Hongaarse, ens. huise toelaat sander dat die begin-

sel van moedertaalonderrig in die geval van hierdie indiwiduele kleuters konsekwent deurgevoer word.

In die geval van veral drie kleuterskole (vgl.

grafiek 1, skool nr. 21 en 22 en grafiek 5, skool nr. 6) is die hooveelheid kleuters van hierdie taa1- groepe nogal aansienlik in verge1yking met die

ander taa1groepe in daardie skole. In geeneen van die sko1e is een van hierdie groepe egter •n ocir- wegende faktor nie. · Die waarskynlikste konsekwensie is dat k1euters uit hierdie groepe uiteindelik in die kleuterslto61 in die grot ere oorheersende taa1- groepe geassimi1eer sai word.

. .

In die meeste k1eutersko1e onder behande1ing word groepsi tuasies geskep deur ouderdomsgroepering e. a.

waarin die twee tale Afrikaans en Engels gebesig moet word. En dat die omvang van die gebruik grater

is as wat uit die gegewens van ontvange vrae1yste spreek, b1yk ui t

ont1eding op dieselfde basis as die hierbo (kyk par. IV) van die opgawes van 102 gesubsideerde Transvaa1se k1euterskole se inskry- wings t.o.v. Enge1ssprekende en Afrikaanssprekende k1euters in daardie sko1e in Desember 1961:

Getal/ ••••••••••

165.

Getal kleuterslcole met slegs Engels- sprekende kleuters

Getal kleuterskole met slegs Afrikaans- sprekende kleuters

Getal kleuterskole waarin die Engels- sprekende element 601o+ van die inskry-

29

4

wing uitmaak 29

Getal lcleuterskole waarin die Afrikaans- sprekende element 60%+ van die inskry- wing uitmaak

Getal kleutorskole waarin die twee

taalelemente nagenoeg gelyk verteenwoo~

28

dig is :_11

TOTAAL

(3) Wat die taalgebruik-situasies in die kleuterskool vir blaru~e kinders in Suid-Afrika betref~ kan

slegs tot die volgende gevolgtrekkinge gekom word:

(a) In die parallelle gebruik .van die twee tale deur die onderwyscresso in dieselfde groep~

situasie in meerderheid van die kleuterskole onder bohandeling

is daar sprake van iets meer as parallelmedium; soos dit in sommige provin-

siale skole met parallellG klasse bekend is, maar m.i. ook nie in wese dubbelmedium nie:

In die kleutorskool word die parallelle gebruik van die tale gelokaliseer tot oen onderwyseres en een groep vorteenwoordigende beide taal-.

groepo, maar word die kleuter nio godwing om na die andor taal te luister en dit to verstaan nie. Die kleuter kan ogtor nie anders as om wol gedurig of herhaaldelik dio ander taal te hoor nie, die wyse van gebruik deur die onder- wysoros en die reaksio van die ander groep

daarop/ .•...••••

166.

daarop te belewe nie on uiteindelik uit hoofdo van sy weet- en sosiale drif en op grond van die beginsel van suggestibiliteit sterk onder die indruk en atmosfeer van die ander taal te kom nie. Feit bly dat die suggestiewo invlood van die ander taal onmiddellik is. Die feit moot ook aanvaar word ·dat hierdie soort situ-

asie geskik is vir die· toevallige aanleer van die vreemde taal. Dit word juis in Suid-Afrika deur verskeie voorstanders van die kleuterskool aanvaar as een van die si tuasies om vroee twee-

(18)

taligheid te Qevorder. Etlike ouersj soos ook blyk uit voltooide inskrywingsvorms van kleutorskole wat die rede vir aansoek om

inskrywing vereis waarin die opsteller insae gehad hetj noem die moontlikheid van die vroee aanleor van die tweode taal as rode waarom

0-9) hulle hullo kleuters na die kleuterskool stuur.

Feit is egter ook dat hierdie parallelle

gebruik van die tale in die kleuterskool onoko~

nomies is. Die besto geleentheid bestaan om hiordie onekonomiese faktor in die praktyk uit .te skakel dour suiwer dubbelmedium

sodra die groep daartoe gekom hot om beide tale to be- gryp. Die tipe groepsituasie wat in moerder- heid ~leuterskole onder behandeling bestaan

skep die geleentheid tot~ dubbelmodiurustelsel, waarin/ ~ • .• ~ •.•

18. Vgl. bv. die vcrslae van die jaarvergadoring van die K.S.V.

van S.A. gehou op 27 on 28 Sept. 1948: O.D.O.V.S., afskrif- to in leer Z443/ 4. (By hiordie geleentheid hot nnr. A. S.

Holland, raadslid Johannesburgse Stadsraad

hom o.a. soos volg uitgolaat :

I think tho question of dual medium.will be settled in the nursery schools .•••. Children between tho ages of two years and six years would mop up the second language with no trouble at all.")

19. Ooreenkomstig verskoie verslagvorms van kleuterskole word

aan ouers verslag gedoen van die vordering van hulle kin-

dors in die gebruik van die tweede taal.

waarin die twee tale om die beurt en afson- derlik vir gedeeltes van die program in

dieselfde groopsituasie dour die onderwyseres gebesig word, d.w.s. ~en storie word bv. in Engels vertel en ~ ander weer in Afrikaans vir dieselfde groep.

(b) Die situasies van watter aard ook wat ont- staan wanneer twee of moor kleuters van verskillendo taalgroepe met mekaar elkeen

d.m.v. sy eie taal kontak maak, gedagtes wis- sol, is in wose dubbelmediumsituasios: beido kleutors dwing mokaar om na mekaar to luister

en mekaar to verstaan om sosiaal to verkeer en ui teindelik •n sosial·e eenheid to vorm.

(4) Dit wil voorkom of die Engeise taalelement

oor die algemeen gerokon

die kleuterskool vir blanke

. .

kinders in Suid~Afrika oorheers, of dat Engels•

sprekende ouers in grater mate as Afrikaanssprokeh- de ouers verkie~ om hulle kinders na kleuterskole to stuur.

(5) Die indruk word bo,io sterl-c geskep dat:

(a) 6f die gemengde taalsi tuasies en daarmee hood-- wendig gepaardgaande vermenging van geestes- inhoude, kulture deur die Suid-Afrikaanse kleuterskoolaanhangers en -organiseerders beskou word as n faktor van weinig invloed op die persoonlikheidsontwikkeling van die

kleuter in sy kultuurverband en dat die toe- stand in oorgrote meorderheid van die skole onder behandeling beskou word as vorlengstuk van die huise waaruit die

kleuters kom·

'

•(b)/ •••••••••••

168.

(b) 6f dat die gemengdo taalsituasies juis be- skou word as doeltreffendc middel om op ~

vroee lewensstadium reeds die geesteliko klimaat te skep en die grondslae te le vir

die gelykskakeling van blanke kul ture in ~

land van verskillende bevolkingsgroepe.

c. GODSDIENS IN DIE KLSUTERSKOOLPROGRAM:

Ten slotte moet hier probeer bepaal word watter plek gods- diens

die onderrig en beoefening daarvan, in die programme van kleuterskole wat vrae 26h. tot k. beantwoord het inneem.

i) Vraag 26h:

Is daar

vaste periode op die rooster vir godsdiens-

"

oefeninge?" Die antwoordewas soos·volg:

TABEL XIV: OPGAAF VAN Y.:LEUTERSKOLE 1\mT GODS!HENSOEFENING IN ffiJLLE PROGR.ArvTI!.1E:

Aantal Aantal Per sen-

posi- neg a- tasie

tiewe tiewe posi-

ant- ant- tiewe

woor- woor- To- ant-

Soorte kleuterskole

de. de. taal. woorde.

; ' "

1. Oorwegend Afr. en

erkende

geregistreer-

de kleuterskole 16 33 49 32.7

2o. O.orwegend Joodse erken- de? geregistreerde en nie-geregistreerde

kleuterskole 6 8 14 42.9

. 3.", Privaat

nie-geregistreer~...

de kleuter,skole ₃ 4 7 42.9

TOTA.AL

25 45 70 35.7

'

Die antwoorde van die 2de en 3de soorte skole ontvang~

word as te min beskou om die tendense daarvan met die van die eerste soort of mekaar te vergelyk. Oor die algemeen geneem is dit af te lei dat t.oov. hierdie 70 klertterskole daardie skole wat eon of ander vorm van godsdiensoefening in hulle programme insluit

deurgaans in die mihderheid is.

i i )/ . . . • . . .

169.

ii) Vraag 26i~

11

Indien wel, watter vorm neem dit aan?"

Uit die voorgenoemde 25 bovestigende antwoorde kan die volgende vorme van godsdiensoefening onderskei ·word:

In oorwegend Joodse kleuterskole:

Sang en verhale en/of onderrig i.v.ml Joodse fees- dae. (L.W. - Ten minste 2 van die 6 Joodse skole het Joodse, Engolse en Afrikaanse kleuters in hulle

geledero ~)

In andor kleuterskole~

Gebed, sang en.verha1e. Die gebed by opening of voor etes en/of verversings maak die vernaamste vor.m van godsdiensoefening in die meerderheid van hierdie

skole uit. 8 Skole berig dat die verhaal as vorm

gebruik word en in hierdie govalle moet vraag 26i) ook saam met vraag 26j) gesien word.

iii) Vraag 26 j ~

11

Het u

gereelde peri ode vir :Bybel verhale op die rooster?"

Hierop het 15 uit 68 kleuterskole (22.1~ bevestigend

J

geantwoord. Drie van lg. antwoorde is afkomstig van oorwegend Joodse kleuterskole en twee van kleuterskole verbonde aan Afrikaanse korklike weosinrigtings,

waarvan af to lei is dat 10 uit 63 (15~9fo) andor kleuterskole, on oorwegend Engelse en/of Afrikaanse kleutorskolo, n geroelde periode vir :Bybelverhale op die rooster hot~ Verder, bohalwo dat die bedoelde periode onder die ,sgn.

oggendkrlng" op die program- me ingeskakel word, dui nie eeh van dio ontvange

roosters spesifiok !lgodsdiensonderrig" of if13ybelver ...

haal" of,godsdiensti~e ieiding" aan nie•

iv) Vraag 26k:

11

Word die Bybelverhaal soms tydens die storieporiode gebruik?"

41/ .•.. • ..••••••.

. 170.

41 uit 67 k1euterskole (61.7%) het hierop bevesti- gend geantwoord. 9 van die antwoorde is afkomstig van oorwegond Joodse kleuterskole on twee van k1euter-

sko1e aan Afrikaanso kerklike weesinrigtings? sodat 30 uit 56 (53.6%) ander k1euterskole soms die Bybe1- verhaal tydons die storieperiodo gebruik.

v) Vrae 26h.

j. en k. samovattend~

Altosaam 72 kleutersko1o het oen of meer van hierdie vrae beantwoord. 58 antwoorde is van nie-Joodse k1eu- terskolo afkomstig. Die antwoordo kan soos volg

ingedeo1 word:

TABEL XV: SAIVIEVATTEl'IDE TAJ3EL M.B.T. GODS::DIENS IN JOODSE EN NIE-JOODSE KLEUTER&:OLE. _--

Joods. I Ander.

Geta1j io. ^{!GetalJ. cfo.}

Positiewe antwoorde _op 26h. I

.en/of j • 6 42.9 20 34·5

Positiewe antwoorde uit-

slui t1ik op 26k. 5 35 .. 7 18 31

Ui ts1ui tlik negatiewe ant- woorde

I.

TOTAAL

3 21 .. 4 20 34-5

. ^. ₁₄ 100~0 58 1.100 ^,o

Hier word duide1ik onderskeid gemaak tussen die positiewe antwoorde op vrae 26h. en

j. enersyds en die .op 26k. andersyds

omdat waar die eersgenoemde praktyk is

dit immers dui op gereelde en doelbewuste leiding en/of onderrig en gepaardgaande beinv1oeding,

terwy1 ~ bevestigende antwoord op vraag 26k. slegs kan dui op ongereel.de gebruik en toevallige onderrig

en beinvloeding. Waar lg. dan praktyk is neem die Bybe1verhaal in daardie .betrokke k1euterskole geen afsonderlike piek van en geen groter plek in as die gewone storie nie.

vi)/ . ..

171.

vi) Uit die voorgaande gege~ens is dit voldoende om af te lei en te beweer~

(I) Dat in die 72 kleuterskole onder behandeling die tendens om geen godsdiensoefening

-leiding en/of onderrig te gee nie, nagenoeg net so sterk is as die neiging om die leiding

of onderrig toevallig te 1aat geskied en nagenoeg net so stork as om voorsiening te maak vir geree1c.e vorm.e van booefening en/ of leiding. Hierdie kleuterskole moet dan as

oorwegend sonder doelgerigte godsdiens skole getipeer word, ten minste 23 (31.9%) van hulle is godsdienslose sko1e. Hierdie neiginge is as kenmerke van die Suid-Afrikaanse kleuter- skool te aanvaar as die uitlating oor die eties- godsdienstige sy van die kleuterskool in ^TI pam- flet van die Kleuterskoolvereniging van S~A.

.

in ag geneem word wat soos volg lul~

uDie kleuterskool kan alleenlik sekere basiese gewoontes hier help aankweek soos

seen vra voor ete, ens. Die godsdiens- leiding en onderrig is egter ^TI taak wat vir hierdie ouderdom by uitstek by die

ouerhuis tuishoort am to verseker~

(1) Dat die ouerlike terrein nie op ingedruis word nie.

(2) Om enige verwarring in die kinder- gemoed te voorkom..

20)

Die hole benadering en neiginge wat uit al die voorgaande gegewens en ste1linge openbaar word

moot gesien word teen die agtergrond ^van~

(1) Lewensbeskouing van die opvoeders en teoretici;

(2) d.ie patroon wat die inskrywings van lueuterskole in Suid~Afrika openbaar, wat ook maar •n praktiese ui tdru.kking van (1) is.

II/ .. ~

20. K. S. V. van S.A.

Die Kleuter en Klouterskolo in Su.id-Afrik-->

- 172.

(II) ~ Groter persentasie Joodsgeorienteerde

kleuterskole voorsien gereelde godsdiensoefe- ning en/of ondorrig as die nie-Joodse-

georienteerde kleuterskole. (Vgl. ook hfst.

II 4(e)(ii) hierbo.)

(III) Die losmaking van die skool en godsdiens1van leer en lewe, is kenmerkend van die liberaal- , . t· d t t . ( 2l) D d ·

numan1s lese ge ag es rom1nge. aar eur lS ook die godsdieHs wat nog in die kleuterskool mag bestaan, •n tipies liberale godsdiens, •n

godsdiens bo geloofsverdeeldheid.

5. DIE :METODE:

a) Die metode is noodwendig ook deur eenheid in lewensbeskouing nou verbind met die uitgangspunt, doel en leerstof in die

opvoeding, ( ²² ) o9k in die kleuterskool? sodat wat die Suid- Afrikaanse kleutorskool betref ewe-eens verwag kan word dat

ook die metodes daarvan in die lig van die

nuwe opvoeding"

sal staan. Op grond van hierdie prinsipiele uinlegging" vah die rn.etode in die opvoeding, is dan ook geon afsonderlike vraag hieroor in die vraelys ingesluit nic, maar is die gegewens verkry uit brecdvoerige aktiwiteitsroosters en/of

11

leergangei' (beskrywing van kleuterskoolaktiwiteitq), onder•

houde en waarneming en is dit vergelyk met wat daar in teorie beskryf is, hier to lando en oor~ee.

b) Die rn.etodG in die kleuterskool:

In hooftrekke kan drie8rlei metodes onderskei word:

i)/<t ..•....••• .,.

21. Vgl. bv. Hanekom, dr. T.N. :

Die Liberalismo en sy invloed in Suid-Afrika", artikel in

Koers", dl.

XVI, nr. 1

Aug. 1948 en dl. XVI, nr. 3, Okt. 1948.

22. Coetzoe, prof. dr. J. Chris : Algemene Inleiding tot die

Teoretieso Opv8edkunde", pag. 29.

173-

i) Die grondmetode in alle ontwikkelingsaktiwiteite en selfs ook sommige gewoontovormende aktiwiteite in die kleutorskool, is die moderno opvoedingsmetode van ,ontwikkel:t:q.g deur .doen" of ·

leer dour doen".

Die kleuter moet indiwiduoel on in die groep die geleentheid ontvang om na vrye keuse on belangstel- ling ructiof toevallige en beplande situasies self-

standig aan te durf. Die doen" van die kleutor word beheers dour oen oorwegende uitingsvorm, nl. spel, wat dour ~ voorstander van dio kleutorskool beskryf

is as "the emotional language of childhood". ( 23) Daaram le goedgebalanseerde en goedgeorganiseerde

spel die hele aktiwi toi tsprogram van die kleuterskool ten grondslag. Die vrye behoefte

die kleutor sal bepaal uwat" hy gaan speel en sy vermoe uhoe" hy dit gaan doen. Oorwegende gedagto bly dat die kloutor self die inhoud~ toon en tempo vir die opvooder moot aandui. Lg. bly oorwegend op die agtergrond die belangstellende, fyn waarnemende, beskermende en slegs wanneer dringond nodig ingrypende toekyker.

Wanneer die onderwyseres moet ingryp, kom sy na vore as die prikkelende leidster, liefdevolle vertrooster

dikwels meedoertbnde speelmaat om ~ probleem op te los en gewillige vraagbaak van kleutors in ~ lewensfase van waaromvrae. Groot taak van die opvoeder is om die opvallende en tydige beplanner van situakies en moontlike situasies te woes. Die kind moot self be- wus en aktief op die voorgrond die soekor, waarnemer en ontdekker word. Die vrae en/of uitvindinge Yan die kind moet tot nuwe situasios, probleme, ervaringe en moontlike

loi.

Die/.

23. Arndt, dr. Ruth : Presidonsiele rede

Bloemfontein,

5 Julie 1961

pag. 2 : K.s.v. ^{van S.A.}